Nico Dros Oorlogsparadijs TEXELSE 9 COURANT schrijft aangrijpende roman over Russenoorlog Nico Dros kinderen' 'Even later krijg ik taalles van de Ongelooflijke wreedheid gezien door de ogen van een aanwaaier VRIJDAG 2 NOVEMBER 2012 Nico Dros: 'De ongelooflijke wreedheid tijdens de opstand, eerst aan Georgische zijde, daarna aan de Duitse, heeft me altijd verbijsterd.(Foto A/essio Rossen Busei Op de omslag van het boek prijkt een foto van de haven van Oudeschild in oorlogstijd. Goed herkenbaar zijn twee Brits-Indische soldaten in Duitse krijgsdienst, de visafslag en het pakhuis waarin tegenwoordig visrestaurant 't Pakhuus is gevestigd. Hoewel de uitgever rept van een 'onderbelicht gebleven episo de', weet iedere auteur die het aandurft om bijna zeventig jaar na dato met een nieuw boek over de Georgische opstand te komen, dat hij kritisch zal wor den gevolgd. De roman Oor logsparadijs van Nico Dros ver dient echter alle lof. En een breed lezerspubliek - van Texe laars en (andere) liefhebbers van literatuur en geschiedenis. Al jaren lang wist Nico Dros zeker: eens zou hij een boek schrijven over wat waarschijnlijk het meest gevoelige onderwerp in de histo rie van Texel is. 'Alleen de kreet al: Russenoorlog, zoals Texelaars de opstand altijd hebben genoemd. Ik weet nog dat ik die als kind voor het eerst hoorde. Het klonk heel spannend. Mijn moeder had het er vaak over. Fel, geëmotio neerd en met tegenstrijdige gevoe lens. Later begreep ik waar die vandaan kwamen, ledereen snap te dat die Georgiërs in opstand kwamen. Maar waarom moesten ze iedereen uitmoorden? Mijn moeder vertelde hoe geschokt ze in Oudeschild waren toen de Georgiërs voor ze het dorp ont vluchtten eerst nog zeven Duitse gevangenen executeerden. Een vreselijke gebeurtenis. Natuurlijk waren die Duitsers de bezetters, maar de mensen in Oudeschild hadden hen goed gekend. Het waren ook maar gewone jongens, Weblog Naam: Lianne Brouwer Is er ien van: Jan en Jantien Brouwer-Medema Komt uit: Oosterend Werkt als: vrijwilliger in Zuid- Afrika Op verzoek van de Texelse Cou rant hield Lianne Brouwer een week lang een weblog bij. Zij verblijft gedurende acht weken in Zuid-Afrika, waar ze werkt in een centrum waar kinderen spe lenderwijs leren lezen en schrij ven. Over Robbeneiland, botani sche tuinen, een knuffel, Castle of Good Hope en de combinatie van werken en vrije tijd. Het complete weblog is te lezen via www.texelsecourant.nl. (Vrijdag) Als ik op een gegeven moment bij een groepje van vier kinderen aankom, beginnen zij Afrikaanse boekjes te lezen. Ik heb gezegd dat boeren uit het noorden van Duits land, niet zoveel anders dan zij zelf.' Veel Texelaars verzekerden Dros dat ze 'helemaal niet zoveel last van die Duitsers' hadden gehad. 'In vergelijking met veel andere gebieden was het leven hier goed. De oorlog bracht beperkingen met zich mee en het was natuurlijk heel vervelend als je fiets werd gevorderd. Of een partij graan, kippen of schapen, zoals in de laatste oorlogsdagen, toen de boeren op het eiland samen nog even 1500 schapen moesten leve ren voor de hongerige troepen aan de overkant. Ik kan me voor stellen dat de gemiddelde Texe laar het niet zo erg vond dat ze zulke soldaten kapot schoten. Maar als je nou ziet wat er bij het neerslaan van de opstand de vuurlinie werd ingestuurd, dat waren bepaald niet alleen de keur troepen van Hitier. Er waren ook jochies van zestien of zeventien jaar bij.' Dat veel (oudere) Texelaars een uitgesproken mening over de gebeurtenissen van april 1945 ik dat kan verstaan omdat het op Nederlands lijkt. Ze lezen goed. Erg knap, want zo lang krijgen ze nog geen Afrikaans aangeboden. Soms praten de kinderen tussen door in hun eigen taal: Xhosa. Ik geef aan dat ik dat maar moeilijk vind en dat ze het mij eigenlijk moeten leren. Dit gebeurt dan ook. Even later krijg ik taalles van de kinderen! Ik begrijp er niet veel van en het is erg lastig om alle klanken op de juiste manier te laten horen, maar ik doe mijn best en de kinde ren vinden het maar al te grappig. (Zaterdag) De zon schijnt nog volop. Het is dus mooi weer om richting Rob beneiland te gaan. De verschil len tussen de 'zwarte' en de 'gekleurde' gevangenen waren erg groot. De 'zwarte' mensen kregen bijvoorbeeld minder eten, zij droe gen een korte broek, geen sokken en ook geen schoenen. De 'gekleurde' mensen hadden het beter: zij kregen namelijk meer te eten en hadden een lange broek, hebben, werd hem uit de gesprek ken wel duidelijk. Wat opviel, was dat de Duitse kant van de tragedie meestal onderbelicht bleef. 'In de roman wilde ik niet per se oorde len, niet eenvoudig partij kiezen. Ik wilde de situatie op Texel in de oorlogsjaren terugbrengen tot menselijke proporties. De onge looflijke wreedheid tijdens de opstand, eerst aan Georgische zijde, daarna aan de Duitse, heeft me altijd verbijsterd. Ik heb ervoor gekozen deze moordpartij door de ogen van een aanwaaier te bekijken. Mijn hoofdfiguur is een jonge arts die na een aanslag van het verzet in Amsterdam moet onderduiken en met een valse identiteit in het noodhospitaal in Den Burg aan het werk gaat. Maar daarmee bezorgde ik mezelf weer heel andere problemen. Want ik wist niet veel van de medische wereld. Er zat niets anders op dan me te verdiepen in de genees kunde van die dagen. Niet alleen heb ik stapels memoires van chi rurgen in oorlogstijd gelezen, maar ook medische handboeken uit die tijd. Curieus, want ze zijn thans natuurlijk in veel opzichten achter haald. Om er zeker van te zijn dat ik geen fouten maakte, heb ik me tijdens het schrijven laten begelei den door een chirurg, een foren sisch arts en een gewone arts.' Voor zijn beschrijving van de situ atie op het eiland ging Dros even min over één nacht ijs. In de loop der jaren sprak hij vele Texelaars die de oorlog hebben meege maakt. Daarnaast bracht hij veel tijd door in het gemeentearchief. 'Het ging me niet alleen om de grote gebeurtenissen, maar vooral om kleine, dagelijkse zaken. Die zijn minder goed gedocumen teerd. Toch ben ik ze tegengeko men. Zoals het verhaal van een Texels meisje dat zich achter het gemeentehuis door drie Duitse soldaten voor geld liet gebruiken en de nasleep daarvan. Veldwach ter Looijen had er een notitie van gemaakt. Ik heb die gebeurtenis gebruikt voor mijn boek.' Wie Oorlogsparadijs leest als een puur historisch werk, leest met een verkeerde bril. 'Een roman is in de eerste plaats een werk van de verbeelding,' zegt de auteur. 'Veel Texelaars zullen de onbe dwingbare neiging hebben te kij ken wat er wel en wat er niet waar is. Mijn vader zei ook: je houdt je toch wel aan de feiten? Maar dat kan ik helemaal niet, want ik beschrijf personages in zeer per soonlijke situaties. Natuurlijk, de historische feiten kloppen in grote lijnen wel. En het is uiteraard mijn bedoeling geweest een waarach tige sfeer te schetsen. Maar het is niet allemaal echt gebeurd. Een roman laat de achterkant van de gebeurtenissen zien. Waar de sokken en schoenen. Alleen al het feit dat de gevangenen niet gelijk behandeld werden, vind ik naar om te horen. (Zondag) Onze eerste stop is Kirsten- bosch. Hier zijn de botanische tui nen. Het is een groot park waar je uren rond kunt lopen en lekker tot rust komt. We zien veel mensen met picknickmanden lopen, rustig in het gras zitten en kinderen die in het water en op stenen spelen en rennen op de grasvelden. Een erg mooi uitzicht, dat vraagt om vele foto's. Onze tweede stop is een wine tas ting. We hebben niet zo lang de tijd dus de wijntjes moeten aardig snel opgedronken worden. (Maandag) Voordat ik mijn tweede sessie begin, krijg ik een knuffel van een meisje. Ik heb haar nog niet eerder gezien en ik ben dus verrast door haar enthousiaste reactie. Het is achteraf het meisje dat ik dit uur ga begeleiden. Ik vertel dit en hierna bronnen zwijgen, gaat de roman schrijver verder, door zich in te leven. Zo wordt het bombarde ment op Den Burg altijd genoemd, maar het is nooit uitvoerig beschre ven. Een getuige vertelde me dat hij en zijn familie zich hadden ver scholen in de kelder. Toen het schieten stopte, was hun huis weg. Dat soort gebeurtenissen heeft mensen vreselijk getrauma tiseerd, en dat heb ik voelbaar willen maken. Als je leest dat omstreeks 1500 mensen zijn omgekomen, is dat onvoorstel baar. Maar dat feit wordt begrijpe lijk als er iemand bij is die je goed kent, omdat het je broer, je gelief de of je moeder is. Dat was één mijn taken met dit boek. Geschied schrijven is lichter werk dan romans schrijven, vind ik. Als romancier moet je meevoelen. Met alle personages, ook met die veel verder van je af staan.' Erg moeilijk vond hij ook het vinden van 'de juiste toon'. 'De oorlog zorgde voor problemen. Maar het leven ging door. Er moest daarom ook wat humor in.' Het resultaat van al zijn inspan ningen is indrukwekkend. Dros heeft een aangrijpende roman geschreven, waarin het verhaal van de hoofdpersoon en dat van zijn omgeving als het ware samen vallen. Voor Luc, de gevluchte arts, ontpopt Texel zich aanvanke lijk als een paradijs. Hij wordt ingekwartierd bij een boerenfami lie op de Hoge Berg, bij wie hij het geloof in het leven herwint. Hij krijgt een hartstochtelijke verhou ding met één van de dochters en leert ondertussen de fijne kneep jes van het vak van zijn oudere chef in het noodhospitaal. Terwijl steeds duidelijker wordt dat de Duitsers aan de verliezende hand zijn, maakt Luc plannen voor zijn leven na de bevrijding. Maar een bloedige opstand van de in Duitse krijgsdienst getreden Georgische soldaten luidt begin april 1945 alsnog een wrede oorlog in. Al snel verandert het lieflijke oord in een hel, zowel voor haar vaste bewoners als voor de gast. Voor de Texelse lezer is het even wennen dat naast de verzonnen personages ook bestaande Texe laars in het boek voorkomen, onder wie burgemeester Rijk de Vries, verzetsman Jaap Keijzer ('de Lord') en Heinz Hlawatschek, die vlak na de invasie als kwartier maker naar het eiland kwam, het symbool werd van 'de goede Duit ser' en later zelfs met een Texelse trouwde en hier bleef wonen. Andere personages lijken bekend, maar dragen een andere naam. 'Een bewuste keuze. De bestaan de personages heb ik vaak alleen maar genoemd. Of ze beleven dingen die algemeen bekend zijn. hoor ik een: 'Yes!' Dit is een goed begin, het meisje heeft zin om aan het werk te gaan. Ze praat hon derduit over haar familie, haar huis en over allerlei dingen die ze heeft meegemaakt of die ze leuk vindt om te doen. Ze is erg enthousiast en leergierig. (Dinsdag) 's Morgens vroeg kijk ik nog steeds mijn ogen uit. Vooral van wege het verkeer, maar ook van wege alles wat de Afrikanen in de ochtend allemaal al eten: maaltij den bij de KFC vandaan, chips, popcorn etc. En dan te bedenken dat veel kinderen die bij ons in het centrum komen misschien niet ontbeten hebben omdat daar niet genoeg geld voor was, dit geeft een vreemd gevoel! 's Middags gaan we met de andere Nederlanders naar Castle of Good Hope. We lopen zelf rond, omdat er geen gids meer beschikbaar is als wij aankomen. Het fort werd tussen 1664 en 1679 in opdracht van de VOC gebouwd. Het is een lange tijd geleden tot monument Als ik te veel heb verzonnen, heb ben ze een andere naam gekre gen. Zo is de ambulancechauffeur geïnspireerd op de onverschrok ken Jan Reij, maar omdat ik hem aan het eind van het verhaal een nogal ongelukkige keuze laat maken, heb ik hem een andere naam gegeven, ook om zijn nabe staanden niet in verlegenheid te brengen.' Erg boeiend, zeker voor wie in de Texelse geschiedenis geïnteres seerd is, is de beschrijving van de gang van zaken in het noodhospi taal. Hoewel niet algemeen bekend, kregen de artsen er com plexe gevallen te behandelen en verrichtten ze honderden opera ties. Eenvoudige, aan blinde darm of liesbreuk, maar ook veel com plexere. In het boek wordt een vrouw geopereerd die na het bom bardement met granaatscherven in haar schedel is binnengebracht. Of een dergelijke operatie echt verklaard. Je vindt er o.a. histori sche schilderijen en meubels. (Woensdag) 's Middags gaan we lekker naar het strand, we gaan met een grote groep vrijwilligers (veel vrij willigers zijn aan het begin van de middag klaar met hun project). Het is heerlijk, al is het water nog erg heeft plaatsgevonden, durft Dros niet te zeggen. 'Maar het zou me niet verbazen. Ze hebben zelfs thoraxoperaties verricht. Dat was buitengewoon moeilijk, door het verschil in druk tussen de longen en de buitenlucht. Kennelijk had den ze daar de spullen voor.' Dat de artsen zich aan dergelijke operaties waagden, was niet uit weelde. 'Ze konden wel besluiten een vrouw met een buitenbaar- moederlijke zwangerschap naar Alkmaar te sturen, maar de ben zine voor de ambulance was sterk gerantsoeneerd. En er reden steeds minder treinen. Ze kon al wel overleden zijn als ze daar aan kwam. Daarom konden die Texel se artsen beter zelf aan de slag gaan. Dat is ook de paradox: de kunst van het helen ontwikkelt zich sneller in een periode dat er vernietigd wordt.' Joop Rommets koud. Op een gegeven moment begint het heel hard te waaien, dit zorgt ervoor dat het leuke er een beetje af is. We gaan maar weer terug naar huis! Drie van de andere vier Nederlandse meiden zijn nu uit eten. Wij zoeken ze straks met z'n drieën op om gezellig even iets te drinken. Zaterdag 3 november is Nico Dros van 14.00 tot 17.00 uur bij boekhandel Het Open Boek in Den Burg om zijn nieuwe roman te signeren. Oorlogsparadijs telt 368 bladzijden, is een uitgave van uitgeverij G.A. van Oorschot en kost €19,90. Lianne Brouwen 'Een erg mooi uitzicht, dat vraag om vele foto's.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 2012 | | pagina 9