Nico Dros
Oorlogsparadijs
TEXELSE 9 COURANT
schrijft aangrijpende roman over Russenoorlog
Nico Dros
kinderen'
'Even later krijg ik taalles van de
Ongelooflijke wreedheid gezien
door de ogen van een aanwaaier
VRIJDAG 2 NOVEMBER 2012
Nico Dros: 'De ongelooflijke wreedheid tijdens de opstand, eerst aan Georgische
zijde, daarna aan de Duitse, heeft me altijd verbijsterd.(Foto A/essio Rossen Busei
Op de omslag van het boek prijkt een foto van de haven van Oudeschild in
oorlogstijd. Goed herkenbaar zijn twee Brits-Indische soldaten in Duitse
krijgsdienst, de visafslag en het pakhuis waarin tegenwoordig visrestaurant 't
Pakhuus is gevestigd.
Hoewel de uitgever rept van een
'onderbelicht gebleven episo
de', weet iedere auteur die het
aandurft om bijna zeventig jaar
na dato met een nieuw boek
over de Georgische opstand te
komen, dat hij kritisch zal wor
den gevolgd. De roman Oor
logsparadijs van Nico Dros ver
dient echter alle lof. En een
breed lezerspubliek - van Texe
laars en (andere) liefhebbers
van literatuur en geschiedenis.
Al jaren lang wist Nico Dros zeker:
eens zou hij een boek schrijven
over wat waarschijnlijk het meest
gevoelige onderwerp in de histo
rie van Texel is. 'Alleen de kreet al:
Russenoorlog, zoals Texelaars de
opstand altijd hebben genoemd.
Ik weet nog dat ik die als kind
voor het eerst hoorde. Het klonk
heel spannend. Mijn moeder had
het er vaak over. Fel, geëmotio
neerd en met tegenstrijdige gevoe
lens. Later begreep ik waar die
vandaan kwamen, ledereen snap
te dat die Georgiërs in opstand
kwamen. Maar waarom moesten
ze iedereen uitmoorden? Mijn
moeder vertelde hoe geschokt ze
in Oudeschild waren toen de
Georgiërs voor ze het dorp ont
vluchtten eerst nog zeven Duitse
gevangenen executeerden. Een
vreselijke gebeurtenis. Natuurlijk
waren die Duitsers de bezetters,
maar de mensen in Oudeschild
hadden hen goed gekend. Het
waren ook maar gewone jongens,
Weblog
Naam: Lianne Brouwer
Is er ien van: Jan en Jantien
Brouwer-Medema
Komt uit: Oosterend
Werkt als: vrijwilliger in Zuid-
Afrika
Op verzoek van de Texelse Cou
rant hield Lianne Brouwer een
week lang een weblog bij. Zij
verblijft gedurende acht weken
in Zuid-Afrika, waar ze werkt in
een centrum waar kinderen spe
lenderwijs leren lezen en schrij
ven. Over Robbeneiland, botani
sche tuinen, een knuffel, Castle
of Good Hope en de combinatie
van werken en vrije tijd. Het
complete weblog is te lezen via
www.texelsecourant.nl.
(Vrijdag)
Als ik op een gegeven moment
bij een groepje van vier kinderen
aankom, beginnen zij Afrikaanse
boekjes te lezen. Ik heb gezegd dat
boeren uit het noorden van Duits
land, niet zoveel anders dan zij
zelf.'
Veel Texelaars verzekerden Dros
dat ze 'helemaal niet zoveel last
van die Duitsers' hadden gehad.
'In vergelijking met veel andere
gebieden was het leven hier goed.
De oorlog bracht beperkingen met
zich mee en het was natuurlijk
heel vervelend als je fiets werd
gevorderd. Of een partij graan,
kippen of schapen, zoals in de
laatste oorlogsdagen, toen de
boeren op het eiland samen nog
even 1500 schapen moesten leve
ren voor de hongerige troepen
aan de overkant. Ik kan me voor
stellen dat de gemiddelde Texe
laar het niet zo erg vond dat ze
zulke soldaten kapot schoten.
Maar als je nou ziet wat er bij het
neerslaan van de opstand de
vuurlinie werd ingestuurd, dat
waren bepaald niet alleen de keur
troepen van Hitier. Er waren ook
jochies van zestien of zeventien
jaar bij.'
Dat veel (oudere) Texelaars een
uitgesproken mening over de
gebeurtenissen van april 1945
ik dat kan verstaan omdat het op
Nederlands lijkt. Ze lezen goed.
Erg knap, want zo lang krijgen ze
nog geen Afrikaans aangeboden.
Soms praten de kinderen tussen
door in hun eigen taal: Xhosa. Ik
geef aan dat ik dat maar moeilijk
vind en dat ze het mij eigenlijk
moeten leren. Dit gebeurt dan ook.
Even later krijg ik taalles van de
kinderen! Ik begrijp er niet veel van
en het is erg lastig om alle klanken
op de juiste manier te laten horen,
maar ik doe mijn best en de kinde
ren vinden het maar al te grappig.
(Zaterdag)
De zon schijnt nog volop. Het
is dus mooi weer om richting Rob
beneiland te gaan. De verschil
len tussen de 'zwarte' en de
'gekleurde' gevangenen waren erg
groot. De 'zwarte' mensen kregen
bijvoorbeeld minder eten, zij droe
gen een korte broek, geen sokken
en ook geen schoenen. De
'gekleurde' mensen hadden het
beter: zij kregen namelijk meer te
eten en hadden een lange broek,
hebben, werd hem uit de gesprek
ken wel duidelijk. Wat opviel, was
dat de Duitse kant van de tragedie
meestal onderbelicht bleef. 'In de
roman wilde ik niet per se oorde
len, niet eenvoudig partij kiezen.
Ik wilde de situatie op Texel in de
oorlogsjaren terugbrengen tot
menselijke proporties. De onge
looflijke wreedheid tijdens de
opstand, eerst aan Georgische
zijde, daarna aan de Duitse, heeft
me altijd verbijsterd. Ik heb ervoor
gekozen deze moordpartij door
de ogen van een aanwaaier te
bekijken. Mijn hoofdfiguur is een
jonge arts die na een aanslag van
het verzet in Amsterdam moet
onderduiken en met een valse
identiteit in het noodhospitaal in
Den Burg aan het werk gaat. Maar
daarmee bezorgde ik mezelf weer
heel andere problemen. Want ik
wist niet veel van de medische
wereld. Er zat niets anders op dan
me te verdiepen in de genees
kunde van die dagen. Niet alleen
heb ik stapels memoires van chi
rurgen in oorlogstijd gelezen, maar
ook medische handboeken uit die
tijd. Curieus, want ze zijn thans
natuurlijk in veel opzichten achter
haald. Om er zeker van te zijn dat
ik geen fouten maakte, heb ik me
tijdens het schrijven laten begelei
den door een chirurg, een foren
sisch arts en een gewone arts.'
Voor zijn beschrijving van de situ
atie op het eiland ging Dros even
min over één nacht ijs. In de loop
der jaren sprak hij vele Texelaars
die de oorlog hebben meege
maakt. Daarnaast bracht hij veel
tijd door in het gemeentearchief.
'Het ging me niet alleen om de
grote gebeurtenissen, maar vooral
om kleine, dagelijkse zaken. Die
zijn minder goed gedocumen
teerd. Toch ben ik ze tegengeko
men. Zoals het verhaal van een
Texels meisje dat zich achter het
gemeentehuis door drie Duitse
soldaten voor geld liet gebruiken
en de nasleep daarvan. Veldwach
ter Looijen had er een notitie van
gemaakt. Ik heb die gebeurtenis
gebruikt voor mijn boek.'
Wie Oorlogsparadijs leest als een
puur historisch werk, leest met
een verkeerde bril. 'Een roman is
in de eerste plaats een werk van
de verbeelding,' zegt de auteur.
'Veel Texelaars zullen de onbe
dwingbare neiging hebben te kij
ken wat er wel en wat er niet waar
is. Mijn vader zei ook: je houdt je
toch wel aan de feiten? Maar dat
kan ik helemaal niet, want ik
beschrijf personages in zeer per
soonlijke situaties. Natuurlijk, de
historische feiten kloppen in grote
lijnen wel. En het is uiteraard mijn
bedoeling geweest een waarach
tige sfeer te schetsen. Maar het is
niet allemaal echt gebeurd. Een
roman laat de achterkant van de
gebeurtenissen zien. Waar de
sokken en schoenen. Alleen al het
feit dat de gevangenen niet gelijk
behandeld werden, vind ik naar om
te horen.
(Zondag)
Onze eerste stop is Kirsten-
bosch. Hier zijn de botanische tui
nen. Het is een groot park waar je
uren rond kunt lopen en lekker tot
rust komt. We zien veel mensen
met picknickmanden lopen, rustig
in het gras zitten en kinderen die in
het water en op stenen spelen en
rennen op de grasvelden. Een erg
mooi uitzicht, dat vraagt om vele
foto's.
Onze tweede stop is een wine tas
ting. We hebben niet zo lang de tijd
dus de wijntjes moeten aardig snel
opgedronken worden.
(Maandag)
Voordat ik mijn tweede sessie
begin, krijg ik een knuffel van een
meisje. Ik heb haar nog niet eerder
gezien en ik ben dus verrast door
haar enthousiaste reactie. Het is
achteraf het meisje dat ik dit uur ga
begeleiden. Ik vertel dit en hierna
bronnen zwijgen, gaat de roman
schrijver verder, door zich in te
leven. Zo wordt het bombarde
ment op Den Burg altijd genoemd,
maar het is nooit uitvoerig beschre
ven. Een getuige vertelde me dat
hij en zijn familie zich hadden ver
scholen in de kelder. Toen het
schieten stopte, was hun huis
weg. Dat soort gebeurtenissen
heeft mensen vreselijk getrauma
tiseerd, en dat heb ik voelbaar
willen maken. Als je leest dat
omstreeks 1500 mensen zijn
omgekomen, is dat onvoorstel
baar. Maar dat feit wordt begrijpe
lijk als er iemand bij is die je goed
kent, omdat het je broer, je gelief
de of je moeder is. Dat was één
mijn taken met dit boek. Geschied
schrijven is lichter werk dan
romans schrijven, vind ik. Als
romancier moet je meevoelen.
Met alle personages, ook met die
veel verder van je af staan.' Erg
moeilijk vond hij ook het vinden
van 'de juiste toon'. 'De oorlog
zorgde voor problemen. Maar het
leven ging door. Er moest daarom
ook wat humor in.'
Het resultaat van al zijn inspan
ningen is indrukwekkend. Dros
heeft een aangrijpende roman
geschreven, waarin het verhaal
van de hoofdpersoon en dat van
zijn omgeving als het ware samen
vallen. Voor Luc, de gevluchte
arts, ontpopt Texel zich aanvanke
lijk als een paradijs. Hij wordt
ingekwartierd bij een boerenfami
lie op de Hoge Berg, bij wie hij het
geloof in het leven herwint. Hij
krijgt een hartstochtelijke verhou
ding met één van de dochters en
leert ondertussen de fijne kneep
jes van het vak van zijn oudere
chef in het noodhospitaal. Terwijl
steeds duidelijker wordt dat de
Duitsers aan de verliezende hand
zijn, maakt Luc plannen voor zijn
leven na de bevrijding. Maar een
bloedige opstand van de in Duitse
krijgsdienst getreden Georgische
soldaten luidt begin april 1945
alsnog een wrede oorlog in. Al
snel verandert het lieflijke oord in
een hel, zowel voor haar vaste
bewoners als voor de gast.
Voor de Texelse lezer is het even
wennen dat naast de verzonnen
personages ook bestaande Texe
laars in het boek voorkomen,
onder wie burgemeester Rijk de
Vries, verzetsman Jaap Keijzer
('de Lord') en Heinz Hlawatschek,
die vlak na de invasie als kwartier
maker naar het eiland kwam, het
symbool werd van 'de goede Duit
ser' en later zelfs met een Texelse
trouwde en hier bleef wonen.
Andere personages lijken bekend,
maar dragen een andere naam.
'Een bewuste keuze. De bestaan
de personages heb ik vaak alleen
maar genoemd. Of ze beleven
dingen die algemeen bekend zijn.
hoor ik een: 'Yes!' Dit is een goed
begin, het meisje heeft zin om aan
het werk te gaan. Ze praat hon
derduit over haar familie, haar huis
en over allerlei dingen die ze heeft
meegemaakt of die ze leuk vindt
om te doen. Ze is erg enthousiast
en leergierig.
(Dinsdag)
's Morgens vroeg kijk ik nog
steeds mijn ogen uit. Vooral van
wege het verkeer, maar ook van
wege alles wat de Afrikanen in de
ochtend allemaal al eten: maaltij
den bij de KFC vandaan, chips,
popcorn etc. En dan te bedenken
dat veel kinderen die bij ons in het
centrum komen misschien niet
ontbeten hebben omdat daar niet
genoeg geld voor was, dit geeft
een vreemd gevoel!
's Middags gaan we met de andere
Nederlanders naar Castle of Good
Hope. We lopen zelf rond, omdat
er geen gids meer beschikbaar is
als wij aankomen. Het fort werd
tussen 1664 en 1679 in opdracht
van de VOC gebouwd. Het is een
lange tijd geleden tot monument
Als ik te veel heb verzonnen, heb
ben ze een andere naam gekre
gen. Zo is de ambulancechauffeur
geïnspireerd op de onverschrok
ken Jan Reij, maar omdat ik hem
aan het eind van het verhaal een
nogal ongelukkige keuze laat
maken, heb ik hem een andere
naam gegeven, ook om zijn nabe
staanden niet in verlegenheid te
brengen.'
Erg boeiend, zeker voor wie in de
Texelse geschiedenis geïnteres
seerd is, is de beschrijving van de
gang van zaken in het noodhospi
taal. Hoewel niet algemeen
bekend, kregen de artsen er com
plexe gevallen te behandelen en
verrichtten ze honderden opera
ties. Eenvoudige, aan blinde darm
of liesbreuk, maar ook veel com
plexere. In het boek wordt een
vrouw geopereerd die na het bom
bardement met granaatscherven
in haar schedel is binnengebracht.
Of een dergelijke operatie echt
verklaard. Je vindt er o.a. histori
sche schilderijen en meubels.
(Woensdag)
's Middags gaan we lekker
naar het strand, we gaan met een
grote groep vrijwilligers (veel vrij
willigers zijn aan het begin van de
middag klaar met hun project). Het
is heerlijk, al is het water nog erg
heeft plaatsgevonden, durft Dros
niet te zeggen. 'Maar het zou me
niet verbazen. Ze hebben zelfs
thoraxoperaties verricht. Dat was
buitengewoon moeilijk, door het
verschil in druk tussen de longen
en de buitenlucht. Kennelijk had
den ze daar de spullen voor.'
Dat de artsen zich aan dergelijke
operaties waagden, was niet uit
weelde. 'Ze konden wel besluiten
een vrouw met een buitenbaar-
moederlijke zwangerschap naar
Alkmaar te sturen, maar de ben
zine voor de ambulance was sterk
gerantsoeneerd. En er reden
steeds minder treinen. Ze kon al
wel overleden zijn als ze daar aan
kwam. Daarom konden die Texel
se artsen beter zelf aan de slag
gaan. Dat is ook de paradox: de
kunst van het helen ontwikkelt
zich sneller in een periode dat er
vernietigd wordt.'
Joop Rommets
koud. Op een gegeven moment
begint het heel hard te waaien, dit
zorgt ervoor dat het leuke er een
beetje af is. We gaan maar weer
terug naar huis! Drie van de andere
vier Nederlandse meiden zijn nu uit
eten. Wij zoeken ze straks met z'n
drieën op om gezellig even iets te
drinken.
Zaterdag 3 november is Nico Dros van 14.00 tot 17.00 uur
bij boekhandel Het Open Boek in Den Burg om zijn nieuwe
roman te signeren. Oorlogsparadijs telt 368 bladzijden, is
een uitgave van uitgeverij G.A. van Oorschot en kost
€19,90.
Lianne Brouwen 'Een erg mooi uitzicht, dat vraag om vele foto's.