'Het zeewater bleef maar stijgen'
WATERSNOODRAMP
www.texelsecourant.nl
DINSDAG 5 FEBRUARI 2013
De watersnoodramp van
zondag 1 februari 1953
was vrijdag weer even heel
dichtbij. De broers Co en
Cor de Wolf, zestig jaar ge
leden aanwezig in de Een-
drachtpolder toen de dijk
brak, brachten op indrin
gende wijze in herinnering
wat er die dag gebeurde.
Kordaat optreden van Piet Smit uit De
Waal redt zestig jaar geleden zijn leven.
Smit gooit vanaf de Eierlandsche dijk een
touw naar Martin Boogaard die in de vol
water lopende Eendrachtpolder staat en
organiseert daarna een menselijke keten.
Diverse mensen, onder wie de nu 76-ja-
rige Cor de Wolf, kunnen daardoor levend
de polder verlaten.
Afgelopen vrijdag blikte De Wolf tijdens
een druk bezochtte herdenkingsbijeen
komst in Kaap Skil in Oudeschild terug op
de dag dat de dijk van de Eendrachtpolder
breekt en zes Texelaars het leven laten.
Die dag komen in Nederland in totaal
1836 mensen om het leven door de wa
tersnoodramp. Grote delen van Zeeland,
West-Brabant, de Zuidhollandse eilanden
en de Eendrachtpolder op Texel lopen on
der water.
De Wolf stapt 's morgens als 14-jarige
jongen in alle vroegte in De Waal in een
TESO-bus om te helpen bij het behoud
van de vier kilometer lange dijk van de
Eendracht. Daarachter de 245 hectare
grote polder met twee boerderijen (Zee
burg en de Irene Hoeve) en een paar ar
beiderswoningen. De mannen in de bus
hebben geen idee wat ze te wachten
staat. 'Er heerste een ontspannen sfeer
en er werd zelfs gegrapt dat we het va
derland zouden gaan redden.'
In de Eendrachtpolder weten ze intus
sen wel beter. Daar neemt opzichter
Van Hoorn van de polders Eierland en de
Eendracht zaterdagavond 31 januari om
18.00 uur al poolshoogte bij de dijk na
waarschuwingen voor zware storm met
een extreme stijging van het zeewater. De
Wolf: 'Het verontrustte hem dat het wa
ter niet zakte. Een uur na hoogwater was
het water zelfs nog een meter gestegen.'
Van Hoorn roept de dijkwacht bijeen en
om 20.00 uur controleren dertien man
nen met schoppen de dijk. Drie uur later
zijn nog meer mensen in weer en wind
bezig met zandzakken om de dijk te be
schermen. Die is met een hoogte van 3,5
tot 4 meter boven NAP een van de laag
ste stukken dijk langs de Waddenzee en
hij verkeert in niet al te beste staat. In de
storm wordt hard gewerkt om schade te
herstellen, terwijl de zee alsmaar verder
stijgt.
volgens De Wolf om zodra ze de Een
drachtpolder bereiken. De inzittenden,
die naar Zeeburg worden gebracht, zien
de aangevreten dijk en gaan meteen aan
het werk. 'We vormden een groep van zes
man, namen zakken mee uit de schuur
en gingen naar een gat ten noorden van
Zeeburg dat er lelijk uitzag. Er was totaal
geen leiding, de dijk was doorweekt en
achteraf bezien was het een zinloze ac-
'Stemming slaat om bij het zien van de dijk'
Tussen 1.00 en 2.00 uur slaan bij Zeeburg
de eerste golven over de dijk. Om 5.00 uur
krijgen de bewoners van de polder het ad
vies te vertrekken. Tegen die tijd zijn ze al
druk bezig met de evacuatie van het vee.
'Thea van Strien, destijds vijfjaar oud en
wonend op Zeeburg, kan zich herinneren
hoe zij in een deken werd gewikkeld, in de
cabine van een open vrachtwagen werd
gezet waarachter drie koeien waren ge
bonden. Zo ging men in het donker, huis
en haard verlatend, naar boerderij De
Halm waar familie woonde.'
Tegen die tijd is op meerdere plekken op
het eiland doorgedrongen dat het me
nens is. De klokken luiden en bij onder
meer het Wagejot en De Schans, andere
bedreigde plekken, zijn tientallen mensen
bezig het water tegen te houden. In Ou
deschild wordt de coupure gesloten. TESO
zet bussen in om helpende handen naar
de Eendrachtpolder te brengen. In De
Koog let een agent er volgens De Wolf op
dat alleen mannen boven de 21 jaar in de
bus komen, maar in De Waal is geen toe
zicht waardoor ook Texelaars onder de 21
jaar meegaan.
De opgewekte stemming in de bus slaat
tie.' Dat het vee en de bewoners van Zee
burg al in veiligheid zijn gebracht, is bij de
groep niet bekend.
De groep heeft het, zwoegend met zand
zakken, niet direct in de gaten dat een
eind verderop rond 8.15 uur de dijk het
begeeft. Dat merken ze wanneer wacht
meester Tromp met een rode zakdoek op
het erf van Zeeburg staat te zwaaien. 'We
zien paniek ontstaan. We zien de TESO-
bus richting de Eierlandsche dijk rijden,
gevolgd door rennende mensen. Ook wij
raken in paniek, laten alles uit onze han
den vallen en zetten het op een lopen. In
het begin is de weg nog droog, maar na
vijftig meter komen we in steeds dieper
en sneller stromend water. Voor ons zien
we de bus van de weg spoelen en ook
wachtmeester Tromp raakt zijn motor
kwijt. Worstelend tegen het watergeweld
vechten we voor overleving met maar één
gedachte; we moeten de Eierlandsche
dijk bereiken.'
Bij de gestrandde bus ziet De Wolf hoe
Jan Koopman, één van zes Texelaars die
om het leven komt, zijn schop naar bin
nen gooit. 'Hij zei dat hij die anders ook
nog kwijt zou zijn. Het waren vermoede
lijk zijn laatste woorden.' De mensen die
op de Eierlandsche dijk staat, moeten de
gebeurtenissen volgens De Wolf als een
horrorfilm beleven. 'Op korte afstand
zien zij hoe mensen worstelen voor lijfs
behoud in het woest kolkende water. Een
aanvaring met een grote graszode van de
dijk of een drinkbak van het vee kon al fa
taal zijn.' Piet Smit, staand op de dijk, ziet
intussen een stuk touw op een wagen
van Zeeburg liggen, waarna het tot red
dingvan onder andere De Wolf komt. 'We
werden daarna korte tijd opgevangen in
een huis naast hoeve Bern, waarna we
met een open vrachtwagen naar De Waal
werden gebracht. Daar kwam ik danig
overstuur aan.'
Er heerst grote onduidelijkheid over de
vraag wie het niet gered hebben. 'Ik kan
me herinneren dat 's middags dominee
Jansen asgrauw bij ons binnen kwam en
hakkelde dat ze IJska hadden gevonden.'
Hij was toen hoofd van de school in De
Waal. De Wolf besluit zijn verhaal met
de opmerking dat het herdenken van de
ramp recht doet aan de slachtoffers. 'En
je toont begrip voor de nabestaanden die
van de ene op de andere dag hun man, va
der en kostwinner moesten verliezen.'
Co de Wolf, de broer van Cor de Wolf,
brengt het drama van zestig jaar geleden
tijdens de herdenking voelbaar dichtbij
met een algemene schets van de Neder
landse samenleving in die tijd. De waters
noodramp is niet alleen het gevolg van
de noord westerstorm in combinatie met
springtij, maar ook allerlei andere zaken
spelen een belangrijke rol.
De Wolf schetst hoe het land begin jaren
vijftig bezig is met de wederopbouw na
de Tweede Wereldoorlog, een laag voor
zieningenniveau kent, verzuild is (waar
door bevolkingsgroepen langs elkaar
heen leven) en hoe de dijken elk nog hun
eigen kleine besturen hebben en daar
door vaak niet goed onderhouden zijn.
'Vloedbalken om coupures mee te dich
ten bleken bijvoorbeeld vermolmd te zijn
of waren tijdens de Tweede Wereldoorlog
opgestookt en daarna nooit meer vervan
gen.' De constructie van huizen laat even
eens te wensen over, waardoor woningen
instorten als het zeewater voorbij spoelt.
Bij het KNMI in De Bilt hebben ze vol-
om negen uur dicht gingen. De televisie
stelde nog weinig voor en de radio zond
uit tot twaalf uur 's nachts. Daarna klonk
het volkslied en dan was het stil. Een me
dewerkervan het KNMI heeft zaterdag 31
januari gesmeekt bij de radio om de uit
zending na twaalf uur door te laten gaan,
maar dat is niet gebeurd.'
Al dan niet kordaat optreden van be
stuurders vlak voor het breken van de dij
ken speelt volgens De Wolf eveneens een
belangrijke rol. 'In Brabant is een burge
meester geweest die de ramp zag aanko
men en zelf actie heeft ondernomen. Hij
heeft de politie opdracht gegeven men
sen 's nachts uit hun huizen te halen. Hij
zei dat ze stenen door de ruiten moesten
gooien om de bewoners te wekken en
daarna moesten ze de bewoners zeggen
dat ze weg moesten. Niet waarschuwen
dat het water eraan kwam, maar wegwe
zen. Dat was duidelijke taal om erger te
voorkomen. Maar er waren ook bestuur
ders die hun plicht verzaakten.'
Loco-dijkgraaf Cees Mantel van hoog
heemraadschap Hollands Noorder
kwartier, verantwoordelijk voor de wa
terkeringen op Texel, schetst tijdens de
herdenking dat de zaken na de ramp in
1953 echt niet meteen in orde waren.
Eind december 1954 moet de Eendracht
polder bijvoorbeeld opnieuw worden ge-
evacueerd, omdat het water weer over
de dijk komt. Op 1 januari 1970 komt
met de oprichting van Waterschap Texel
'Worstelen in kolkend water voor lijfsbehoud'
gens De Wolf ondanks beperkte midde
len ('satellieten voor waarnemingen van
het weer zijn er dan nog niet') bijtijds in
de gaten dat de zware storm en springtij
een grote bedreiging vormen. Met name
in verband met een zware depressie die
al een paar dagen boven zee hangt. Daar
door is ten noorden van Nederland een
grote hoeveelheid zeewater opgestuwd
en dat komt er in combinatie met de
storm en het springtij allemaal tegelijk
aan. Het zou in de nacht van 31 januari op
1 februari ook nog rond half vijf hoogwa
ter zijn, dus veel ongelukkiger kunnen de
combinaties niet zijn.
Rampenplannen zijn er in die tijd niet en
veel mensen in korte tijd waarschuwen
voor de dreigende ramp is er evenmin bij.
'Mobieltjes had je nog lang niet. Je had
telefoons en de verbindingen verliepen
via handbediende centrales die 's avonds
definitief een eind aan de verdeelde ver
antwoordelijkheid over de dijken. Na het
hoge water van 3 januari 1976 en het
Texelse protest in Den Haag komt het tot
aanleg van de huidige Waddendijk die de
komende jaren over een lengte van 17
kilometer wordt versterkt. Dan moet de
dijk in theorie sterk genoeg zijn voor een
zeer zware storm of zeer hoge waterstand
die statistisch gezien ééns in de vierdui
zend jaar kan voorkomen.
De bestuurder van Hollands Noorder
kwartier legt een direct verband tussen
de huidige bescherming van de dijken en
de inzet die Willem Dijker, Redmer IJska,
Jan Koopman, Dirk Kuip, Wieger Bernar-
dus en Siebren Walsweer zestig jaar ge
leden in de Eendrachtpolder met hun le
ven moesten bekopen. 'Zij zorgen er nog
steeds voor dat de dijken tegenwoordig
goed worden beschermd.'
kwamen bij de overstroming van de Eendrachtpolder. (Foto's Jer
Herdenking van de zes Texelaar
>ndagochtend 1 februar
