I
LEZING OVER OUD HEILOO
Pantekoek
Televisie
ONAFHANKELIJK NIEUWSBLAD VOOR HEILOO
Voor weekend
en vakantie!
S)e (^reel
lie JAARGANG NUMMER 40
25 MEI 1956
Redactie- en Administratie-adres
Rechte Hondsbosschelaan 22, Heiloo
Telefoon K 2200-4190 - Giro 140847
Uitgave: DRIJ. „UITKIJKPOST-
VERSCHIJNT 1 MAAL P. WEEK
ABONNEMENTSGELDEN
Per drie maanden f 1,25
Per half jaarf 2,35
Per jaarf 4,55
Losse nummersf 0,12
Advertenties per mm f 0,10
(Bij contract belangrijke reductie)
In het Dorpshuis sprak woensdagavond
mevr. de Lange-van Foreest over Oud-
Heiloo. Mevr. de Lange begon met te
constateren dat in de laatste 50 jaren
in Heiloo verbazingwekkend veel ver
anderd is. Niet alleen is de rust geheel
verloren gegaan, maar ook door de gro
te groei van de bevolking hebben alle
plaatsen een opvallende uitbreiding en
dikwijls helaas een vernieuwing onder
gaan. We weten van oud-Heiloo, dat
het lieflijk was en klein, door 't hoge
bos beschut en dat Willibrord er de
kruisleer bracht
De overlevering weet te verhalen dat
de discipelen van Willibrord door onze
streken kruisten, het evangelie predi
kend, maar met zekerheid weten we
daarover maar bitter weinig, aldus me
vrouw de Lange. Daarom wilde zij zich
gaarne aan de overlevering houden.
Dat Willibrord ook in deze streken
het Christendom gepredikt zou hebben
en dat hij zelfs persoonlijk hier was
waar later Heiloo groeide.
Dat er op de hoge geestrug tussen al
het water van de Egmonder-, de Boe-
keler- en andere meren al in heel oude
tijden een nederzetting geweest moet
zijn, is bewezen door prof. Holwerda,
die bewesten de kerk van Heiloo. dicht
bij de spoorbaan indertijd Friese voor
werpen uit de eerste eeuwen onzer
jaartelling vond en overblijfselen van
een primitieve bewoning.
Omstreeks 690 moet Willibrord Heiloo
bezocht hebben. Hierover is een legen
de. Op één zijner tochten werden zijn
gezellen dorstig, de wijnkruiken waren
ledig. En daar nergens vers water was,
kreeg Willibrord medelijden. Hij sprak
tot zijn metgezel, die hem het liefste
was, dat hij een tent op zou slaan en
daaronder een kuil zou graven.
De bisschop ging alleen in de tent en
bad God om water. En terstond welde
er water op uit de droge aarde. Vers
water in overvloed, zodat allen konden
drinken.
De plaats waar de heilige dit wonder
volbracht noemde men St. Willibror-
dusput, het was omtrent Heilige Loo,
dat later Heiloo genoemd werd.
Het water van de bron werd als ge
neeskrachtig beschouwd en menigeen
kwam putten.
Mevr. de Lange ging verder met te
vertellen dat er vele verzen zijn ge
maakt hierover.
Laten we het begin van 't rijmpje van
Beets noemen
Hoe lieflijk ligt het klein Heiloo
van 't hooge bosch beschut.
Een kerk, zeer oud staat daar
gebouwd,
Daarachter is een put.
Wij mogen aannemen dat er ten tijde
van Willibrord te Heiloo een kapel ge
bouwd is. Spoedig werd deze kerk zo
belangrijk dat ze als moederkerk be
schouwd werd. Zij stichtte in de 11e
eeuw een z.g. dochterkerkje in een ge
hucht van vissers tussen de meren. Dit
gehucht zou 't bloeiende Alkmaar wor
den, terwijl Heiloo een heel klein dorp
je bleef tot 't begin der 20e eeuw.
De kerk van Heiloo, onder patronaat
van de H. Willibrord wordt in een
oorkonde van 1063 als Mater van de
kapellen Egmond, Alkmaar, Schermer
Mijzen, Wognum, Oudorp en Vronen
genoemd.
De tegenwoordige kerk in Heiloo is
oorspronkelijk in de Romaanse stijl ge
bouwd, aldus ging de inleidster verder,
wat men nog kan zien aan de dichtge
metselde kleine ramen. Dit is het voor
ste gedeelte van een veel grotere kerk
waarin het koor was. Begrijpelijk is,
dat toen de erediensten der r.-k. zich
uitbreidden, er behalve het Romaanse
gedeelte een veel grotere kerk met koor
en koorbanken nodig werd.
Ook is het te verklaren dat, toen de
kerk in protestantse handen overging,
men weer aan 't oude kerkje genoeg
had. Na ruïne en tijdelijk herstel is het
Ghotische deel der kerk dan ook afge
broken.. Het benedengedeelte der to
ren moet nog uit de 13e eeuw dateren,
men vindt er nog hetzelfde druip- of
tufsteen en reuzen moppen.
Johannes Curtius was na de afschei
ding van Egmond de eerste hervormde
predikant (1633-1636).
In het Oostelijk deel der bestaande
kerk vond de heer Belonje onder de
aangebrachte houten vloer een in 1650
gesticht overwelfde grafkelder van het
geslacht van Cats van ter Coulster. De
wapentjes van dit geslacht zijn nog be
vestigd aan de koperen kronen in de
kerk.
De bouw van deze kelder (aldus de
heer Belonje) moet zijn samengevallen
met een vernieuwing van de kerk waar
van het meer Oostelijk gelegen koor
destijds als 't ware buiten gesloten was.
Van het oude koor zijn de grondvesten
nog op het Oostelijk kerkhof naspeur
baar. In 1823 werd de kerk geheel
hersteld en vernieuwd.
Van de Runxputte het volgende. Van
de vele bedevaartsplaatsen uit de mid
deleeuwen is er een in de herinnering
overgebleven en later in ere hersteld.
De herinnering aan de bedevaart naar
onze lieve vrouwe ter nood (onze lieve
vrouwe. Troost en Hulp in onze nood)
was zo sterk, dat, ook nadat de kapel
die zich te Oesdom op de kruisberg
bevond, in 1573 verwoest was, in 1637
het laatste brok muur was omverge
haald, de katholieke inwoners van
Haarlem en Amsterdam en de Kenne-
mer omgeving naar het terrein bleven
komen om te bidden.
De toeloop was in 1704 nog zo groot
dat een Heilooër reiskaartje werd uit
gegeven.
In de 19e eeuw hielden deze bede
vaarten geleidelijk op en werden in
1830 verboden. De herleving dezer de
votie begint in 1886 met een missie. In
1905 werd de oude put terug gevonden
en de toeloop van pelgrims nam ge
stadig toe. Een nieuwe kapel en kerk
werd gebouwd.
In 1509 op 17 juni, werden Heiloo en
Oesdom op hun verzoek door keizer
Maximiliaan verenigd. In Heiloo ont
stond het Regulier klooster „De Blin
ken". In dit klooster geschiedde ten
tijde van Philips van Bourgondië een
mirakel. (Wij hopen daar later uit
voerig op terug te komen).
Wanneer precies het Regulieren kloos
ter te Heiloo gesticht is, is niet bekend.
In 1400 is het genoemd toen mr. Gerrit
van Berchem verzocht zijn leengoede
ren aan het klooster te mogen afstaan.
In 1571 zou de Blinken afgebroken zijn
op last van de bisschop van Haarlem.
Cranenbroek, zoals mevr. de Lange via
een lantaarnplaatje toonde was waar
schijnlijk van na de brand in 1573 het
heeft veel van de vroege Renaissance
stijl. Van haar stichting is niets be
kend, zegt de heer Belonje in zijn arti
kel over het kasteel.
In bestaande stukken over Cranen
broek wordt reeds het jaar 1335 ge
noemd.
Veel adelijke huizen van betekenis
hebben in de 14e eeuw niet bestaan.
Jan van der Meye, heer op Cranen
broek huwde met jonkvrouwe Sybrecht
van de Coulster. Van het huis de Coul
ster is een aardig latijns gedicht. Hier
volgt hetIk, Huis ter Coulster, be
roemd vanaf den tijd van den stichter
W. van Beyeren, onsterfelijker gedach-
tenisse, zal in een drietal regelen mijne
lotgevallen verhalen, zoals die door de
noodlottige tijdsomstandigheden zijn
geweest. Ik heb gevoeld dat de vijand
mij belaagd heeft, zodat ik vernietigd
en verdelgd werd in 1517.
Ik heb de Spanjaarden gezien door het
uitbreken van een godsdienst-oorlog
1573.
Toch ben ik, stervende als een Phoenix
herleefd door de zorgen van Cats 1643.
Of het huis de Coulster voor het aan
de Heeren van der Coulster kwam het
kasteel is geweest van het geslacht van
Heiloo is niet bekend.
In de 13e eeuw en wel van 1213 tot
1234 worden Hendrik, Jacob, Dodo en
Jacobus van Heiloo genoemd, daarna
is dit geslacht uitgestorven.
Uit de fam. Van der Coulster lichten
wij Abel van der Coulster, Ridder en
Raad in 's Hage en bijzonder goede
vriend van de grote Erasmus en verder
Floris van der Coulster die 20 kinde
ren had.
Uit dit oude geslacht was- de laatste
Abel van der Coulster Schepen te
Dordrecht; hij is in 1557 daar bij het
stadhuis verdronken.
In 1517, op vrijdag na St. Jan, werd
de Coulster door de Geldersen ver
woest, tegelijk met het slot Nieuwburch
door Floris V benoorden Alkmaar te
gen de Westfriesen gebouwd.
In 1643 werd het herbouwd door Theo-
philus van Cats. In 1854 wordt het
huis dat in 1810 aan de stal van 't oude
kasteel gebouwd was geheel afgebro-
Prachtige effen poplin
weekend Shirts f 12.75
(diverse kleuren)
in effen ruiten,
zeer apartf 15.85
Zomerpetten
f 4.95
Regenhoeden,
waterprooff 14.75
Wollen Zwembroeken J.&T.
Zomerondergoed van J.&T.
onre specialiteit!
Heiloo Telefoon 2403
Kennemerstraatweg 73
ken en er een boerderij gebouwd.
Zeker heeft er dus in de middeleeuwen
een kasteel in Heiloo bestaan.
Hofdijk (een bekend Nederlands let
terkundige en geschiedenisschrijver)
heeft op het kasteel Heiloo één zijner
balladen laten spelen. Mogelijk dat de
ze historisch grotendeels op pure fan
tasie beruste. Prof. Blok schreef er over
dat hij Hofdijk's dichterlijke fantasie
met genot las. Hij deed het spelen op
het slot Heiloo in het begin van 1200.
(Volgende week hopen we te vervol
gen met dat bijzonder interessante wat
mevr. De Lange vertelde over Heiloo.
We beginnen dan over het huis Ypen-
stein).
OPNIEUW OUD-HEILOO
De lezing over oud-Heiloo, woensdag
avond in het Dorpshuis, gehouden door
mevr. De Lange-van Foreest, trok zo
veel belangstelling dat velen terug ge
stuurd moesten worden.
Mevr. De Lange heeft beloofd in het
begin van het seizoen 1956-'57 op
nieuw deze lezing te houden. Men zie
daarvoor te zijner tijd de „Uitkijkpost".
ONGELUKKIG VERLIES
Dezer dagen verloor een inwoner van
Heiloo een portefeuille inhoudende on
geveer f 90,—.
Aangezien de ongelukkige verliezer ten
zeerste gedupeerd is verzoeken wij een
ieder die hieromtrent inlichtingen kan
verschaffen zich met ons in verbinding
te stellen. Een beloning voor de vinder
is in uitzicht gesteld.
EEN VERLATE JUBILEUM
WEDSTRIJD
Zaterdagavond wacht ons aan de Egel-
hoek een interessante strijd. Dan bin
den, nog in het kader van het 10-jarig
bestaan van „De Foresters", de kam-
pioensploeg en een sterke H.S.V.-com
binatie de strijd aan. Aanvang 7.15 uur.
Voor deze wedstrijd zal door de edel
achtbare heer burgemeester J. Kalff de
aftrap worden gedaan met de nieuwe
bal, die door het gemeentebestuur aan
„De Foresters" werd geschonken.
Onderstaand laten wij de opstellingen
der elftallen volgen. Mogen beide ploe
gen er in slagen het publiek een faire
aantrekkelijke wedstrijd voor te schote
len.
Foresters Driehuis, Zwaan, v. d. Horst
Veen, Kossen, Schermerts, Koorn, Jans-
sonius, Schoen, Kerkhof, Godijn.
Scheidsrechter de heer K. Greeuw
H.S.V.-comb. Klaver (2e elftal), A.
Kosters (le), Kraakman (le), Beukers
(2e), Bakker (2e), Hageman (2e), B.
Kosters (le), Dekker (le) Schuyt (2e)
Bugter (le), Haanraads (le).
CONCERT DOOR „EENSGE
ZINDHEID"
A.s. woensdag, 30 mei, zal de muziek
vereniging „Eensgezindheid" haar le
concert van dit zomerseizoen geven in
de muzieknis. Uitgevoerd zullen wor
den o.a. de fantasie „Gravin Maritsza"
van Kalman en de fantasie „Het witte
paard" van R. Stolz. Verder de beken
de werken „Peter Schmoll" van C. M.
van Weber, „Czar und Zimmerman"
van Lortzing en de „Hongaarse dan
sen" van Brahms.
Ook de leerlingencursus zal een vijftal
nummers ten gehore brengen met als
slot een mars, speciaal door de heer
Meyns voor deze cursus geschreven.
Het concert begint om 8 uur.
DRIE AUTO's OP ELKAAR
Doordat de bestuurder van een luxe
auto plotseling remde voor een voor
hem rijdende dienstbus van de Naco,
vrijdagmorgen, ter hoogte van het land
goed Nijenburgh, reden drie daarop
volgende auto's op elkaar. Gelukkig
bleef het alleen bij materiële schade.
VOORGEDRAGEN TOT
KRINGHOOFD B.B.
De heer A. J. Hauer, eerst assistent
van het kringhoofd der Bescherming
Burgerbevolking IV en na het verschei
den van dhr. Van Wilgeburg, waarne
mend kringhoofd, is voorgedragen tot
hoofd van kring IV.
Op 30 mei zal beslist worden of onze
plaatsgenoot deze eervolle benoeming
ten deel valt.
AAN DE TOP
VOOR
J. J. Pantekoek - v. Aostastraat 28
Tel. 2508
