KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor HeldorTexel, Wieringon en Anna Paulowna*
No. 3723
Woensdag 21 October 1908.
36ste Jaargang.
Uit het Buitenland.
Nieuwsberichten.
Bureau: Spoorstraat.
Telefoon 59.
Bureau: Koningstr. 29.
Interc.-Telefoon 50.
Het program der conferentie voor de Balkan
aangelegenheden is op het oogenblik do
hoofdschotel van het Buitenlandseh menu.
Reuters agentschap publiceert de punten
voor zoover daarover door Frankrijk, Rusland
en Engeland overeenstemmend wordt geoor
deeld. Wijl de punten van het program de
kwesties aangeven waarover de besprekingen
in den eersten tyd zullen loopen, laten we ze
hier ietwat uitvoerig volgen.
lo. Erkenning der onafhankelijkheid van
Bulgarijevaststelling van de flnancieelo
verplichtingen van dien staat tegenover
Turkije, en wellicht ook regeling van do
zaak van den in bezit genomen Orient-
spoorweg
2o. erkenning van de annexatie van
Bosnië en Herzegowina, teruggave van den
Sandjak Novibazar aan Turkije;
3o. erkenning der vereeniging van Kreta
inot Griekenland, met vaststelling der finan-
ciecle verplichtingen van Griekenland jegens
Turkije
4o. bespreking der vraagIs het wen-
schelijk compensatie te geven aan Servië en
Montenegro door een verbeterde grensrege
ling
5o. bespreking der vraag: Is het wensche-
lijk zich te verstaan over de herziening van
het Donau-reglement, door aan de staten,
aan die rivier gelegen, belangrijker rechten
toe te kennen
De quaestie der capitulaties en der post
kantoren in Turkije zal worden geregeld in
een afzonderlijke verklaring.
Voorts zal worden nagegaan de mogolijk-
lieid om de vreemde postkantoren in Turkije
af te schaffen.
De Kretenser-quaestie zal, als behoorende
tot de bevoegdheid der vier beschermende
mogendheden, door deze met Turkije worden
onderzochthiervan zal aan de conferentie
verslag worden uitgebracht.
Het ontwerp program heeft niet ten doel
deze oplossing aan de andere mogendheden
op te dringen, maar de grondslagen vast te
stellen voor een overeenstemming.
Het Engelsche ministerie stelt in een
communiqué de zaken aldus voor
De gedachtenwisseling tusschen de ministers
Iswolsky en Grey heeft geleid tot volkomen
overeenstemming ten opzichte van het stand
punt, dat moet worden ingenomen tegenover
den toestand, in het Europeesche Oosten,
ontstaan tengevolge van de gebeurtenissen,
die daar hebbeu plaats gegrepen. Te dien
einde is oen conferentie noodig geacht, maar
deze moet, zal zij erin slagen don eerbied
te herstellen voor het volkenrecht en vol
doening geven aan hen, die door schending
der internationale traktaten benadeeld zijn,
een behoorlijk omgrensd arbeidsveld hebben
en zich bepalen tot de quaesties, voortsprui
tend uit dejongsteschending van het verdrag
vun Berlijn. Het eerste der op de conferentie
te behandelen onderwerpen moet zijn het
vinden van een compensatie voor Turkye
en op dit punt bestaat algeheele overeen
stemming tusschen de mogendheden.
Er zullen nok maatregelen moeten worden
getroffen tot krachtige versterking van het
tegenwoordig régime in Turkije, dat de
beste waarborg is voor de handhaving van
den vrede. Ook hoopt men erin te slagen
de redelijke wenschen der kleinere Balkan-
Btaton te bevredigen, ond'n- voorbehoud
echter, dat zulks niet .ten koste van Turkije
zul geschieden en er bestaat grond voor de
hoop, dat ook de Kretenser quaestie tot
aller voldoening zal worden opgelost, of
schoon deze zaak eerst niet gebracht was
op het werkprogram der conferentie, als
zijnde een punt, dat in de eerste plaats tus
schen Turkije en de vier beschermende
mogendheden moet worden behandeld. Men
hoopt, dat de gematigdheid, redelijkheid en
onbaatzuchtigheid dezer voorstellen de mogend
heden, die het Verdrag van Berlijn hebben
ondeoteekend en voor welke het van belang
ia, dat er een niet-formcele gedachtenwisseling
over deze onderwerpen plaats heeft tot aan
neming ervan zullen leiden.
Het ligt niet in de bedoeling om de
quaestie van de Dardanellen aan het oordeel
der conferentie te onderwerpen. Dit is nl.
een *aak,^ die in de eerste plaats Rusland
en Turkije aangaat en eerstgenoemde
mogendheid wenscht geeuszins deze quaestio
in een voor Turkije vijaudigen geest te
regelen of ze als een compeusatie te be
schouwen, waDt Rusland neemt deel aan de
conferentie als één der niet-belanghebbende
mogendheden.
Behale de veranderingen in het programma
reeds vermeld, wordt nader meegedeeld dat
ook voorgesteld wordt aan Montenegro on
beperkte souvereiniteit toe te staan en ten
opzichte van Kreta te bepalen dat dit inge
lijfd wordt by Griekenland. Zoo men ziet
krijgt ieder wat. 't Ligt echter in de bedoe
ling niet het program vast te stellen zonder
Turkjje te hebben gehoord. De Turksche
bladen bespreken onderwijl het programma
der conferentie en maken nogal eenig voor
behoud ten opzichte van sommige punten.
Zij spreken de hoop uit dat het programma
nog niet officieel is vastgesteld. Uit sommige
bladen is op te maken dat het program der
uanstaande conferentie eigenlijk ontijdig i3
gepubliceerd.
De toon der Engelsche bladen tegenover
Oostenrijk is niet erg vriendelijk. In ver
schillende Duitsche bladen wordt intusschen
gewag gemaakt van eene briefwisseling tus
schen den keizer van Oostenrijk en keizer
Wilhelm, ^waaruit men opmaakt dat Daitsch-
land 't niet oneens is met Oostenrijk's hou-
ding.
Wat overigens de toekomst baren-zal?
De groote mogendheden schijnen het eens te
zijn hierover, dat op 't Balkan-schiereiland
niet moet gevochten worden. De Fran-
ache gezanten te Konstantinopel en te Sofia
kregen de opdracht de regeeringen aldaar
den raad te geven zich gematigd en vrede
lievend te betoonen.
De Porte heeft haren ambassadeurs opge
dragen de Europeesche hoven er op te wy-
zen dat in Bulgarije buitengewone militaire
maatregelen worden genomen, naar 't heet
echter slechts als voorzorgsmaatregel. Zij
wyst cr op dat zij, hoe ongaarne ook, ver
plicht zon kunnen worden insgelijks militaire
maatregelen te nemen, En, zegt zjj er terecht
bij, dat zou kunnen aanleiding geven tot
botsing, wat te betreuren zijn zou.
Intusschen stelde de Bulgaarsche regeering
aan den vertegenwoordiger van Duitschland
het antwoord ter hand op de laatste protes
ten tegen den Orientspoorweg. De nota ver
klaart, dat Bulgarije geneigd is directe on
derhandelingen aan te knoopen met de spoor
weg maatschappijen, teneinde de lijn in Oost-
Roemelië te koopen. Is eenmaal een aanvang
gemaakt mot deze onderhandelingen, dan zal
Bulgarije de toestemming van de Porte trach
ten te verkrygen
Bulgarije kan echter aan de maatschappij
geen schadevergoeding van 15.000 fres. per
dag toestaan, alleen de tegenwoordige ont
vangsten zullen aan de maatschappij worden
uitgekeerd.
Bulgarije weigert eveneens een schadeloos
stelling aan Turkije te betalen bij wijze van
vergoeding voor Oost-Roemelië cn voor de
eigendomsrechten van Turkije op het spoor
wegtraject in Oost-Roemelië.
Reuter bericht later nog: Naar aanleidhig
van de antwoord-nota van Bulgarije, is be
sloten tot mobilisatie van het Turksche leger.
Zaterdagochtend stonden 50 locomotieven van
den Anatolischen spoorweg gereed voor het
vervoer van troepen. De Anatolische troepen
zullen gemobiliseerd worden, de Macedoni
sche zijn reeds gedeeltelijk gemobiliseerd.
Het uitbreken van een Turksch-Bulgaarschen
oorlog wordt waarschijnlijk geacht.
HELDER, 20 October.
Nerva.
De vereeniging .Nerva", afd. Helder van
den Ned. bond van post- en telegraafbeamb-
tcn .De Post", hield j.1. Zaterdagavond in
't lokaal .Tivoli", ter gelegenheid van haar
13-jarig bestaan een feestelijke vergadering.
De president, de heer B. de Boer, opende
de vergadering met een toespraak, waarin
hij allen welkom heette, inzonderheid supe
rieuren, donateurs en donatrice's, consta
teerde, dat het dg afdeeling naar wensch
gaat, dat de vergaderingen goed bezocht wer
den en deze medegewerkt hadden tot plichts
betrachting en tot het verkrijgen van een
menschwaardig bestaan. Wel bleef er nog
veel te wenschen over, maar de afd. bljjft
voortgaan, om langs ordelijken on wettigen
weg verbetering te verkrijgen. Vol moed
gaat men de toekomst te gemoet.
Na dit openingswoord verkreeg de secre
taris, de lieer A. Visser, het woord tot het
uitbrengen van het jaarverslag, waaraan hot
volgende ontleend ia: De afdeeling kan op
vooruitgang bogenhet ledental vermeer
derde met 4, hetgeen toegeschreven moet
worden aan de goede verstandhouding der
ledon onderling. In het afgeloopen jaar wer
den 2 bostuurs- en 11 ledenvergaderingen
gehouden, die flink bezocht waren. Twee af
gevaardigden bezochten do ulgemceno ver
gadering te Utrecht, terwijl deelgenomen
werd aan een gecombineerde vergadering
van eenige afdeelingen te Alkmaar tot stich
ting van een ring, die thans in wording is.
Door den steun van superieuren, eereleden,
donateurs en donatrices kon de afdeeling
financiëele hulp verleenen bij gezinsvor-
meerdering, bij penBionneering en aan tubor-
culose-lijders, om opgenomen te worden in
oen sanatorium. Hartelijke dank werd
gebracht aan allen, die der vereeniging
geldelijken steun verleenden.
Daarna gaf de Penningmeester, de heer
P. van Daele, een overzicht van de financiën.
Hieruit bleek, dat de ontvangsten, (met
inbegrip van 't saldo des vorigen jaars van
f120,40) hadden bedragen f331,81'. Do
donatiegelden bedroegen f 149,25 en do
contributiën f 57.—. De uitgaven waren
f241,17, zoodat er een batig saldo is van
f90,64'. Hiervan zal f35,42 voor winter
provisie uitgekeerd worden, alsdan is er
nog f 55,22' in kas. Het lid van Van Rjjswjjk
verklaarde namens de commissie voor het
nazien der rekening, dat door haar alles in
de beste orde was bevonden en zij huldo
bracht aan bet bestuur. De vergadering
stemde door luid applaus met deze hulde
betuiging in.
- Het overige deol van den avond was aan
do gezelligheid gowijd, feestliederen werden
gezongen, een tooneelstukjo ,Het bedrogen
drietal opgevoerd en verscheidene voor
drachten met zang gehouden, waarmede de
postbeambten en hunne familie's zich uit
stekend amuseerden. Er heerschte een zeer
opgewekte stemming. Een bal besloot de
feestviering.
Nipponia.
Door het loodstransportvaartuig .Schelde"
is een zwarte bal bevestigd aan de masten
van het wrak van het stoomschip «Nipponia"
(zie ons vorig nummer.)
Wrak gepasseerd.
IJmuiden, 17 Oct. Schipper G. van Dok,
van den botter «H. D. 112", passeerde op
ongeveer 13 mijlen N.N.W. van IJmuiden
een wrak, dat zeer gevaarlijk voor de scheep
vaart ligt.
Van dit wrak steekt een mast ongeveer
20 voet boven water uit. Schipper Van Dok
bracht een vlaggelijn en een blok, van het
wrak afkomstig, hier aan.
Het IJ-plan.
Volgens het Hbl. is een voordracht bij P.
W. te Amsterdam in voorbereiding om den
overkant van het IJ door middel van Bpoor-
wegponten by het spoorwegnet aan te sluiten.
De bedoeling is de aanlegplaats aan do
zuidzijde van het LJ te maken bij de Erts
kade, waar dan een pontenhaven zal moeten
worden gemaakt. De algomeene aanlegplaats
aan de overzijde van het IJ zal worden ge
projecteerd bij de uitmonding van het te gra
ven dwarskanaal in de Vogelwjjkslanden, met
rangeerterreinen aan weerszijde van dat ka
naal, ten einde de wagons te kunnen over
brengen naar de verschillende ondernemingen,
die geen eigen aanlegplaats hebben.
Bedoeling is te beginnen met één spoor
wegpont en het aantal naar gelang van be
hoefte uit te breiden. Later wordt een ver
binding per spoorwegpont ook mogelijk voor
het zuidwestelijk industrie-terrein. Een verder
verwijderd plan dat bij een eenigszins
gunstige exploitatie der gronden en vestiging
van groote industrieën zeker zal worden uit
gevoerd is het maken van een spoorweg
die zal aansluiten bij het station Oostzaan
en den Nieuwcndammerham, den Buiksloter-
ham en den Noorder-IJpolder doorsnijdt,
waarin de gemeente 345 H.A. grond bezit.
De koBten hiervoor zijn op 2 millioen galden
begroot, waarvoor men het geheele complex
gronden benoorden het IJ in directe aanslui
ting kan brengen met het groote spoorweg
net. En daarbij blijven de spoorwegponten
tot het overzetten van goederen van Amster
dam rechtstreeks naar sommige punten hun
beteekenis behouden.
Naar hetzelfde blad verneemt zullen B. en
W. spoedig met een voorstel bij den Raad
komen tot aanleg van een tweede pont voor
personen en rjjtuigverkeer over het IJ. Deze
pont ral ook afvaren van de De Ruyterkade,
dan waarschijnlyk den kop van de Handels
kade aandoen en vervolgens oversteken naar
de overzijde, waar een nieuwe aanlegplaats
wordt gemaakt tusschen het station der N.-
Hollandschc Tram en de Droogdokmaat
schappij.
Brand
De confectiefabriek der firma I. de Vrios
Zonen aan de Poortstraat 28, te Rotterdam
een pand van drie verdiepingen hoog, gren
zende aan den spoordijk bij het Centraal
station is Vrijdagavond, uitgezonderd het bc
nedengcdeclte, waar bet kantoor en pakhuis
«ich bevinden, geheel door brand vernield.
Om 6 uur was de fabriek door de patroons
on coupeurs verlaten, te kwartier over zessen
sloegen de vlammen reeds uit bet dak. Het
was al spoedig een ware vuurzee on een
dichte vonkenregen daalde neer op de om
geving. De brandweer trad krachtig op en
stelde in werking 8 sectie-spuiten en 3 stoom
spuiten met totaal 22 stralen. Aan alle zjjden
.werd het gebouw van af daken en open ter
rein omsingeld. Hoofdzakelijk om de omgeving
te sparen, wyl het fabrieksgebouw reddeloos
was. De vloeren bezweken en lieten naakte
binnonmuren over. Tegen 9 uur kon eeu
deel der brandweer inrukken en bleek ge
constateerd dat het kantoor alleen water
schade had. De oorzaak is onbekend, doch
vermoedelijk ontstond de brand op de zolder
verdieping bij de coupeursmachine. Bij een
Belgische maatschappij is de fabriek verzekerd.
Enkele duizenden menschen waren op den
vuurgloed tpegesneld. De vlammen sloegen
nagenoeg over den spoordijk, waar de treinen
langs snorden.
Voor Sneek bedankt.
Onder dit opBclirift vinden we in ,Do
Stand," het volgende schrijven aan het be
stuur dor Centrule Antirevolutionaire Kies
vereniging in het district Sneek.
Hooggeachte Heeren en Broederen,
.Nu ook het district Ommen mij een man
daat van Volksvertegenwoordiger in de
Tweede Kamer aanbiedt, zie ik rnjj genood
zaakt, voor het mandaat, mij door liet district
Sneek aangeboden, te bedanken.
Tweeërlei beweegt mij hiertoe. Vooreerst
het feit, dat men in uw district geen electo-
ralon stryd aanbond, iets wat men in Ommen
wel on zeer scherp deed, zoodat verwacht
mag worden, dat men nu ik bedank, in uw
district nogmaals door eenvoudige candidaat-
stelling in de nieuwe vacature zal kunnen
voorzien En in do tweede plaats de pijnlijke
omstandigheid, dat in uw district, blijkens
uwe mcdedeeling, de christelijk historische
partij mot algemceue stemmen het besluit
nam, om miin candidatuur niet te steunep,
waar tegenover staat, dat in het district
Ommen de christelyk-historischen op de meest
loyale wijze mijn candidatuur gesteund heb
ben. Vergunt mij daarom, u hartelijk dank
te zeggen voor het vertrouwen in mij gesteld,
en u te verzoeken dien dank ook aan de
roomsch-katholieke Centrale te willen over
brengen, die in Sneek zoowel als in Ommen
alle krachten inspande, om mijn candidatuur
te bevorderen.
Door nu reeds te bedanken, en hiermede
niet te wachten tot ik in zake Ommen tot
een beslissing zal zijn gekomen, meen ik u
in zooverre een dienst to doen, als thans in
de vacature, die in uw district voortduurt,
zooveel spoediger zal kunnen voorzien wor
den.
Op ziek zelf zou het my een eere en een
voorrecht zijn geweest, c. q. voor een Friesch
district naar de Kamer te gaan. Nog steeds
voel ik aan Friesland zeer nauwe banden.
Maar het algemeen belang en de zuiverheid
van mijn politieke positie, noodzaken mij
van die eere af te zien.
Hoogachtend heb ik de eer te zijn,
Uw dw. dienaar en broeder
(w.g.l KUYPEB.
's-Gravenhage, 16 Oct. 1908.
Stuurlieden-examens.
's-Gravenhage, 16 Oct. Geslaagd voor
groote stoomvaart eerste stuurman de heeren
L. A. Breyer en A. Bennederde stuurman
"de heeren K. Blom, P. van der Mye, J.
Feninga en C. Kareesegroote zeilvaart 3e
stuurman de heer K. Blom.
Bij een instorting bedolven.
Uit Nijmegen wordt gemeld, dat aldaar
bij het verrichten van grondwerk voor een
riool ten behoeve van een te bouwen papier
fabriek, de grond is ingestort, met het ge
volg dat een der werklieden er onder bedolven
geraakte. Hij werd een uur later levenloos
opgegraven De man laat een groot gezin
achter.
Gearresteerd.
Men meldt uit Sneek
Zaterdagmorgen is van hier gévankelyk
naar Leeuwarden getransporteerd de ruim
46-jarige barbier A v. d. W., die bekend
heeft zich vergrepen te hebben aan een 13-
jarig meisje, dat bij hem inwoonde. Hot kind
is overleden en acht dagen geleden een half
uur ruim hier vandaan, te Jutrijp, begraven.
Op bevel van de justitie moet het lijk worden
opgegraven.
Aanslag op een D-trein uit Nederland.
De Kölnische Ztg. verneemt uit Küpper-
steg, dat er in den nacht van Vrijdag op
Zaterdag tegen halftwee tusschen Küppersteg
en Mülheim, vermoedelijk tengevolge van een
misdadigen toeleg (er lag een spoorstaaf
dwars over het spoor) van den D-trein 44,
uit Nederland naar Keulen, de locomotief
met bagage-wagen en drie personenrijtuigen
met vier assen van het spoor zijn geloopen.
De rijtuigen woelden zich tot aan de tree
plank in het zand, maar bleven, daar de weg
vlak ligt, voor omvallen bewaard.
Volgens een ambtelijk verslag is maar
een persoon licht gewond.
Vermorseld.
Vrijdagavond had tusschen Menaldum en
Marsum een ongeluk plaats. De paardendrijver
Van der Staal van Murmerwoude, die met
paard en twee veulens van de Franeker paar
denmarkt kwam, geraakte, vermoedelijk dooi
de duisternis misleid, onder een goederentram,
met het gevolg dat de man en de dieren
vermorseld werden. De tram ontspoorde ten
gevolge van het ongeluk.
De Berlijnsche ballonwetstrijden.
,De Busley'' heeft op de Noordzeee en niet
minder moeilijke en gevaarlijke nedcrdaling
gehad als de andere ballons. Ook ,De Busley"
daalde eenige mijlen van Helgoland in een
dichten nevel. Over de redding van den bal
lon meldt men, ter aanvulling van het reeds
medegedeelde, nog de volgende schildering
van een ooggetuige.
De Hamburgate kolenstoomboot »Prinz Wil
helm" viel te Leith, de haven van Edinbnrg
binnen met de beide luchtreizigers dr. Nie-
meyer en Hiedeman. «De Busley" dreef op
het water, toen hij in den nacht op Dinsdag
tien mijlen midwestelijk in Helgoland werd
bemerkt. De ballon was nog bol en rond,
doch het schuitje sleepte door de zee met
groote snelheid. Ongeveer IJ zeemijl was
hij van de boot verwijderd. De ballon dreef
steeds verder af tot de aëronauten al het
gas deden ontsnappen. De Busley verschrom-
melde en de golven sloegen over het schuitje.
De luchtreizigers klommen in het netwerk
om het leven te redden. In dien gevaarlijken
toestand verkeerden ze een uur. Eerst daar
na gelukte het de stoomboot de ruïne van
den ballon te naderen. De redding ging met
groote moeilykheden gepaard. Een redding
boot van de »Prinz Wilhelm" nam de lucht
reizigers op en bracht zo aan boord. Beide
waren totaal uitgeput eu zóó verkleumd, dat
ze zich bijna niet konden verroeren. De
kapitein van de stoomboot gaf hun wat warms
te drinken en verstrekte hun droge kleede
ren. Zoodra de reizigers wat waren bijge
komen, werd ook de ballon geborgen. Ze
hadden een zeer avontuurlijke reis gehad
37 uur 700 K.M. afgelegd en nog 12 a 15
uur langer zwevende kunnen blijven, doch
vreesden te veel naar het noorden af te
dryven. Ze lieten zieli neer in het vaarwater
van een schip, dat ze zagen passeeren. De
luchtreizigers putten zich uit in dankbetui
gingen aan do redders.
Het «Berlinor Tageblatt" hooft aan overste
Schaeck, die met de Helvetia aan de Noorsche
kust bij Molde landde, een telegraphische
reisbeschrijving gevraagd. Daaraan ontleonen
we, dat de ballon Maandagavond om 10 u.
45 m. boven de Noordzee kwam. Men dreef'
in Noord-westelyke, toon in noordelijke, rich
ting. Later draaide de wind naar het midoosten
en de ballon ging langs de Noorsche kust.
Er hing een dichte nevel en de golfslag was
krachtig. Woensdagmorgen kreeg men land
in het zicht, doch de ballon bleef z|jn weg
langs de kust vervolgen. Om 1 uur zag men
weer land v'ak in de nabijheid. Van een
hoogte van 5300 M. lieten do luchtreinigers
zich langzaam neerdalen.
Een visBchersboot haalde de ballon in en
sleepte hem naar land. Na een tocht van
73 uur landden de aoronauten. De Helvetia"
had zich uitstekend gehouden. Bij de landing
had de ballon nog tamelijk veel ballast.
.De Plauen" is terecht!
Woensdag al heeft de stoomtrawler »Ruby"
den ballon en zijn bemanning, de heeren
Hackstetter en Scheiterer, in de Noordzee
gevonden. Ze zijn te Huil aangekomen.
Omtrent den .Plauen", door don stoom
trawler fRuby" te Huil aangebracht, meldt
Reuter nog, dat de ballon Woensdag zijn
stjjgkracht had verloreD, na een hoogte van
6000 voet te hebbe-i bereikt. Plotseling ging
de ballon snel dalen. De luchtschippers
wierpen alles wat gewicht had over boord,
zelfs kleeren. Niettemin viel de .Plauen" in
zee. Twee uur lang werd de mand door "t
water gesleept. De luchtschippers hadden
alle hoop op redding al opgegegen, toen de
.Ruby" by hen kwam.
De Noorsche stoomboot .Naddad" is te
Yarmouth aangekomen en heeft den ballon
.HergeBelT' aangebracht Zjj vond hem drij
vende op zee, 100 mijlen noordwest ten noorden
van Helgoland, half leeggeloopeh. Men vond
geen spoor van de luchtschippers.
DE WEEK.
18 October.
De parlementaire week van 1017 Octo
ber j.1. is voor het zittend kabinet nu niet
juist geweest eene van bijzondere verheuge
nis. En evenmin een week van krachtsont
wikkeling versterking van zyn gezag, posi
tie, in en buiten de vertegenwoordiging, 't
Droevigst is nog, dat èn de minister van
Landbonw, N. en H., èn de minister van
Binnenlandsche Zaken zich voor 't grootste
deel den minder gewenschten loop der zaken
zeiven te wijten hebben
De heer Talma had Dinsdag jJ. geen échec
behoeven te lijden met zijn voorstel om vier
ton voor de Brnsselsche tentoonstelling van
I. G. L O. beschikbaar te stellen. ,De Stan
daard' is de vriend geweest, die Z.Exc. haar
«feilen toonde.' 't Is zoo, de minister
Talma was onbegrijpelijk onhandig, zwak bij
de verdediging van z n ontwerp. Van een
zoo scherpzinnig man, die vaak blijk gaf de
Kamer toch wel te hebben leeren kennen
van een diplomatisch-aangelegden politicus
als de heer T. is, heeft 't mij in de aller
grootste mate verbaasd. Hij, minister, had
moeten voelen .ruiken', zegt dr. Kuyper's
lijfblad dat de Kamer van die 4 ton voor
Brussel niet gediend was. De tyden zijn slecht.
De nood is stijgende. Straks zou mr. Troel
stra in felle, schelle kleuren schetsen de
ellende, die geleden wordt
Toch vier ton voor een onderneming,
waarvan de groot-industrieelen niet eens bij
zonder nut wachten. De heer P 1 a t e had
't op zijn duidelijke, sober-openhartige wijze
gezegd. En de min. Talma begon zijne ver
dediging van het ontwerp zeil met de ver
klaring: Ware ik kamerlid, misschien
zou ik tegen het voorstel gestemd hebben
Mijn hart zegt: We mogen die vier ton niet
geven. Mijn hoofd gezond verstand*, noemde
de minister 't) redeneertontknoop wèl de
koorden van Uw beurs. Deze, door den hoer
Talma gevolgde methode om .kool en geit
te sparen,* kan soms effect hebbentegen
over het Parlement is 'l een zeer gevaarlijk
middel. En daarbij kwam dan nog, dat de
zelfde bewindsman, wiens geestdrift voor het
met ruime hand steunen van Nederland's
deelnemen aan de expositie van 1910 zoo
lauwtjes bleek te zyn, met raadselachtige
hardnekkigheid aan de volle 4 ton vasthield
Had hij de hand, hem door mr. V a n I d-
s i n g a toegestoken, aangevat en zich voor-
loopig met 2 ton tevreden gesteld, tien
tegen een dat alles op z'n pootjes te recht zou
zijn gekomen. De Kamer zat dan vast aan de
zaak Een suppletoir credietje had men,
later, eigenlijk niet kunnen weigeren. En in
elk geval zou de minister zonder kleerscheu
ren uit den strijd zjjn getreden, 't Mocht
niet zijn 1De heer Talma wilde van geen
twee ton wetende gemoedelijke raad des
heeren Yan Bylandt om de quaestie nog
eens in beraad te houden werd ook in den
wind geslagen. Vier ton of nietsEn
de Kamer, die zich vooral niet 't mes op de
keel laat zetten, antwoordde: Best, dan geen
cent. Verwierp 't wetje met 44 tegen 28
stemmen. Een leelijke, gemengde meerder
heid 'n Echec voor den minister Talma, dat
zich vooral richt tegen het onbedrevene, on
handige zijner houdingt uitermate zwakke
zijner opologie. Inderdaad, 't was Dinsdag
een slechte dag voor den anders zoo piente-
ren, schranderen bewindsman. Na de stemming
stapte hij met driftige huustpassen, de porte
feuille onder 'n arm geklemd, de zaal uit.
Al het joviaal-prettige was van 's heeren
Talma trekken weggevaagd. Nogmaalshy
heeft t zich zelf te wijten
Do ronde, vrooljjke zeemanstoon van
admiraal Wentliolt blijft de Kamer nog be
koren. In zyn strijd tegen den snibbigeu heer
Thomson, bij de bevorderingawet voor
de zeemacht heeft de Kamer, zij 't met
slechts vijf stemmen meerderheid, den minis
ter de hand boven t hoofd gehouden. Voor
alsnog kan de admiraal by 't parlement een
potje breken, natuurlijk niet bij de heeren,
die de vuisten ballen zoodra er van iets als-
fintgaven voor defensie sprake is. Do heer
Wentholt houdt er de vroolijkheid in,
wie dat doet, heeft op het Binnenhof
al een aardigen voorsprongIk ben er
van overtuigd, dat de luimige uitval van
nestor Lieftinck, toen hy het wetje van
de vier ton voor Brussel noemde «de kat op
't spek binden*, ertoe hoeft bijgedragen om
de wet te doen verwerpen. De heeren scha
terden 't uit, althans op dat moment had
de heor Talma toch moeten «ruiken* de
atmosfeer der Kamer*
Wat nu te zeggen over het driedaagsch
debat aan de werkeloosheid in de Tweede
Kamer gewijd 't Debat, dat Vrijdag
nog niet afliep.
Ik zei 't reeds, ook hier was men aan
i .groene tafelniet gelukkig, niet handig
en niet slagvaardig, 't Kan best zijn dat de
min. Heemskerk in zijn antwoord aan mr.
Troelstra over oorzaken, omvang, en mid
delen tot vermindering der heerschende on
nog to wachten werkloosheid; door de
Kamer niet begrepen werd. In zijn repliek,
welke Vrjjdag j 1. moest worden onder
broken, daar de tijd ontbrak en de heeren
moê-geluisterd waren heeft de premier
alle moeite gedaan om 'tte beduiden; men
beeft mij niet goed verstaan en begrepen
toen ik, Woensdag jl., sprak over hetgeen
de Staat m. i. in deze kan doen. 't Is moge
lijk. Maar dat •misverstand" omvat dan toch
alle partijen, groepen, in do Kamer en ook
in de pers. Men heeft gezegd; de minister
was .over-voorzichtig" (zie ,N. Rott. Ct."),
of welvaag, lauw, harteloos, oppervlak
kig, luchtig, cynischIk citeer nu de
verschillende oordeelvellingen, in één term
saamgevat. Niemand durfde getuigen: wij
hebben eon sympathieken indruk gekregen
van de ministcriëele rede
De heer Troelstra interpelleerde dan over
de. werkloosheid, somt op de vakken en be-
dryven, waar de ellende groot is. Gooit er,
natuurlijk propagandistische woorden tusschen.
De staat, 't huidige kapitalistische stelsel
aldus de leider der soc.-dem. partij in de
Kamer, toen hij Woensdag aan 't woord
kwam is schuld van alle ellende. Dus:
gij, staat, moet ook dc middelen tot genezing,
of althans van verzachting schaffen. En nu
geeft de heer Troelstra een lange lijst van
zoodanige middelen: werkverschaffing van
staatswege, door uitvoering van allerlei wer
ken; vermindering van werktyd; en ook:
onmiddellijke hulp, door geld te verstrekken
aan de gomeenten om de menschen te kun
nen helpenIn zyn motie vraagt mr.
Troelstrawat van dit alles wilt gij, minister
doen. Ik, Tweede Kamer, acht voorziening
dringend noodig.
Deze eerste rede van mr. Troelstra was,
voor zijn doen tamelijk gematigd, doch maakte
op den onpartijdig-oordeelenden toehoorder
geen bijzonder-diepen indruk.
Nu komt de minister Heemskerk. De oud-
wetbouder der hoofdstadde geestige cp
vernuftige oud-advocaat kan een wijze-van-
doen hebben, die sterk den indruk maakt
van zekere speelsche luchtigheid, waarbij
meêr «spirit" dan rhart" vertoond wordt.
Wellicht is 't bier meer schijn dan werkelijk
heid, edoch, by een onderwerp als 't hier
bedoeldej in dezen tijd, in deze Kamer, had
Z.Exc. ook dien schjjn zorgvuldig moeten
ontwijken! Zyn antwoord aan mr. Troelstra
wks werkelijk te koud, te oppervlakkig, te
onbevredigend. Er wordt barre nood geleden
en, deukend uan den komenden winter, slaat
velen de schrik om 't hart. Mag gelijk de'
minister zei inderdaad in vollen ernst
beweerd, dat 't er te-plattenlaude nu zoo be
vredigend uitziet? Dat de bouwvakken 'tmeest
te lijden hebben, weten wij allen. Maar ook
in andere bedrijven heerscht of dreigt ern
stiger misère, dan de cijfers, door de Regee
ring ontvangen, vertolken! Zeker, met
mr. Th. Heemskerk gelooven wij, dat het
vraagstuk der werkloosheid niet licht „op te
lossen" is, iu eene maatschappij naar mr.
Troelstra's idealen evenmin als in onze .kapi
talistische". Edoch was t van den minis
ter gelukkig om te verwijzen naar de moge
lijkheid, voor de werkloozen, om bij leger
of marine onderdak te vinden? En was de
wijze, waarop hij over werkverschaffing en
verzekering tegen werkloosheid sprak, niet
somtijds zeer verbijsterend vluchtig en
koel Zyn vrees, dat, als de staat zich
tezeer met de quaestie gaat bemoeien, het
particulier initiatief zal verslappenmen allengs
meer op den staat zal gaan steunen, niet
nu en dan buitengewoon groot en overheer-
schendStellig schuilt er waarheid in
voel van 's ministers argumenten, wie op de
gemeenschap den vollen last van voorziening
in nood door werkloosheid wil leggen, put
haar uit en opent 't gevaar voor aankwee-
ken van pseudo-werkzoekenden, in werke
lijkheid op de staatsruif beluste luiaards.
Maar er is een tusschenweg, en de zaak is
te ernstig van aard om er zich, met meer of
minder vernuftig gevonden redeneoring van
af-te-maken.
Uit alle hoeken kwam men den minister
bestoken. Do heer Troelstra, in een verwoed-
heftige, maar tevens wegslepend-vurige,
eloquente rede, natuurlijk voorop. Maar ook
de heer De Visser, die zegt: goed, der par
ticuliere philanthro pi e, het particulier initiatief
zij de leiding gelaten, niet den staat.
Maar gij, regeering, moogt daarom niet
bjj de pakken erbij zitten. Gij moet gege
vens verzamelen, deugdelijk-betrouwbare,
omtrent den stand der werkloosheid. Waar
vereenigingen voor werkverschaffing; of cor
poraties, die op andere wjjze het .euvel'
willen bestrijden, niet kracht genoeg hebben,
daar behoort de Staat te steunen, aan te
vullenden y ver, den moed van t particulier
initiatief te schragen. Dit alles benevens
stelselmatige verzekering tegen werkloosheid
(waarvan de min. Heemskerck zich bitter
weinig voorstelt 1is vervat in de motie, welke
de heer T r e u b, naast die van den hoer
Troelstra,aanhangig maakte. En als men nu
vluchtig naleest wat door dr. N o 1 e n s, den
heer R ey n e, den heer Van Kol, den hr.
Passtoors en nog-anderen is gezegd't
komt in hoofdzaak toch hierin overeen,
hoezeer de opinie over .de middelen" uit
eenloopt dat men van oordeel is, hoe
de Staat tegenover de heerschende ellende
niet, op grond van welke theorie ook, een
passieve rol mag blijven vervullen.
Nu cn dan was de .atmospheer" van het
debat warm genoeg. O. a. toen de aarts- en
doodsvyand der sociaal-democraten, prof.
Treub in het strijdperk trad. Durft gjj vol
houden, nog, dat het kleinste deel van do
productie naar den arbeider, t grootste naar
het kapitaal gaat? Waagt gij 't de
marxistische armoê-theorie omhoog te hou
den? En de hooggeleerde vrjjzinnig-
democraat kwam met citaten uit Bernstein aan
boord De verschijning van prof. Treub
werkt op de soc.-democraten als een xoode
lap op een stier. De heer Troelstra wordt
dan bleek, de heer Van Kol scharlakenrood
van woede. Hij is hun te belezen, te stryd-
•aardig, te koelbloedig, te geleerd af
Ook thans dwong de professor zijn aarts-
-jjanden tot een grimmig, grijnslachend
saamscholen
Op dit oogenblik heeft mr. Treub's motie
m.i. overgroote kans om erdoor te komen.
Maar, 't kan verkeeren! Vrjjdag heeft
de miniBter reeds getooud water in zijn wjjn
te willen plengen. De regeering zal, waar
de nood 't vordert Dat heb ik reeds
duidelyk gezegd De heeren hebben
mij verkeerd begrepen aldus mr.
Heemskerk, toen h|j zijne repliek afbrak,
om haar Dinsdag den 20ste te vervolgen,
't Kan best zijn, dat Z.Exc. thans zulk eeu
nieuw geluid' laat hoorenzooveel zachter,
toeschietelijker, warmer van toon, dat do
Kamer niet zoover wil gaan als aanneming
van de motie-Treub; die van mr. Troelstra
heeft vermoedelijk geen zweem van levens
kans", maar de heer Heemskerk dient dan
te zorgen voor «ene rede, welke de Kamer,
zoowel door toon als door inhoud, bevredigt.
Anders blyft 't nog een stuivertje op z u
kant. De heer Borgesius heeft natuurlijk
de gelegenheid niet laten voorbygaan om het
Kabinet eenige speldeprikken toe te brengen.
Hy, verdediger van 't middel der verze
kering vooral: hoe zou t ook anders kunnen.
Ily mikte, mikte op de regeeringsves'te. De
pijltjes snorden Ik geloof, dat mr.
Heemskerk evenmin als zijn ambtgenoot
Talma de vorige week het Parlement be
grepen" hebben. En laatstgenoemde zag niet
in dat ook op het stuk der bestryding van
werkloosheid de Kamer van 1908 die van
twintig jaar geleden niet meer is, zooals de
heer Borgesius terecht zei. Les idéés
marchent! Bij alle partijen! Aan den
premier de taak om in de komende zitting-
uren te toonen, dat hy de kunst verstaat
om geleden échecs wc«r tb heïsieiiêri, zso7»«l
doenlijk. Met de levenskracht van ministeriën-
up to date valt niet te spelen, 't Zijn teére
plantjes. Eén windvlaagje, somB, en
Myn ruimte is verpraat, en een
week vol van »lotewissel en menigerlei
geval" (zou de oude Hooft zeggen) ligt
achter ons. Dr. Kuyper's zegepraal in Sneek
en Ommen tegader De «voorloopige
oplossing' van de geruchtmakende Amster-
damsche ontslag-quaestie met 28 tegen
10 stemmen heeft de Raad der hoofdstad
zich aan de zijde van B. en W. geschaard.
Geen woord, in de raadszitting gesproken
om het D. B. te verdedigen. Toch eene
forsche meerderheid tegen de motie-Ketelaar.
De overwinning ging snel; was over »de
gansche linie' haast. Was niet in verhouding
tot de gisting en opschudding, welke t geval
maakte; de spanning, in de propvolle zaal
heerschend. Van dergelijke wonderbaar snel
afgewikkeld wordende iquaeatiön' houd ik
niet. Op mij maken ze den indruk van een
schijnbaar-afdrijvend onweér, dat straks weer
met ongeduchte felheid losbarst Moge
men haast maken met de door minister
Nelissen in audiëntie toegezegde, reeds in
bewerking zynde regeling van den rechts
toestand der ambtenaren. Door veilige rechts
zekerheid wordt zoowel willekeur als opvoe
ring van eiachen geknot
Mr. Antonio,
