l
KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor Helder, Texel, Wieringen en Anna Paulowna
No 4139.
Woensdag 9 Ootober 1913.
40ste Jaargang.
't Vliegend Blaadje p. 3 m. 50 ct., fr. p. post 75 ct., buitenland f 1.25
Pre- Zondagsblad37t 45 10.75
miën) Modeblad i i 65 i i t 75 f0.90
(Voor het buitenland bij vooruitbetaling.)
t 5 regels (hg vooruitbetaling) 30 cent
Advertentiën van 1 I
Elke regel meer.
Bewijs-eiempla&r
Vignetten en groote lettert worden naar plaatsruimte berekend.
Intero—
Telefoon BO.
Varschij.it dinsdag- en Vrijdagmiddag.
Uitgever i C. DE BOER Jr. (v./h. BERKHOUT a Co.), Helder.
Bnreauz Spoorstraat an Ka
Opzegging abonne
ment Zondagsblad
en Modeblad voor hot vierde
ktcartaal kan niet meer plaats
hebben.
Abonnementen op heide
premiebladen svorden na den
lSden dezer voor het vierde
ktcartaal niet meer aangeno-
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 8 October.
Maandagmorgen, 7 October, vertrok de
K crwaarde Priorin van het „St. Dominion?"-
gesticht alhier, om de reis te aanvaarden
Daar West-Indië, waar zy als Overste een
moeilijken arbeid zal vinden op Aruba (het
door zoovele rampen geteisterde deel onser
West-Indische bezittingen).
Aan het station werd haar uitgeleide ge
daan door de Zusters en het Bestuur der
stichting voornoemd.
Met zeldzame opgewektheid is de moeilijke
levenstaak door haar aanvaard. Mogon de
ryko gaten van hoofd en hart tot een zegen
zyn van de zoo droef lijdenden op Aruba.
Lezing Mevrouw Boldingh Goemans.
In eene te Haarlem gehouden bijeenkomst
van onderwijzers hield mevrouw Boldingh
Goemans, onze bekende stadgenoote, eene
lezing over de opvoedende waarde van het
lezen en zoggen van gedichten.
De rHaarl. Crt.» schrijft hierover het
volgende:
Men hing ais het ware aan de lippen der
begaafde spreekster, wier ziel gloeit voor
al het schoons dat onse letterkunde bevat.
Zy begon met eenige vragen te stellen.
Wie koopt, wie leest gedichten en wie geniet
er van Waarom houdt de groote menigte
niet van verzen als van bloemen F Hoe moeten
wy de poëzie nader tot de menschen brengen F
Verzen veredelen, verzen brengen geluk,
liefde eu blijheid.
Men houdt over bet algemeen niet van
verzen, omdat men ze niet lezen kan.
Doch gelukkig is een kentering merkbaar.
Een dieper religieuzer gevoel, noodig om ze
te begrijpen, is te bespeuren. Reeds in de
jeugd moet begonnen worden met in de ge-
wenschte richting te werken. Dan krijgen
de kinderen, wanneer zulks goed slaagt, een
onuitputtelijke bron van levensvreugde mee.
In de school moet veranderen dat gram
matische en philologische spitsvondigheden
de leerlingen een tegenzin doen krijgen in
het gedicht.
Mevrouw Boldingh haalde aan de namen
van Guido Gezelle, René de Clercq, Albert
Verwey, Adama van Scheltema, Jacqueline
van der Waals, Lovendaal, Jan Prins en
anderen. En al begrepen de kinderen natuur
lek niet alles, toch verdienen vele gedichten
van hen in één bundel te zamen te worden
gebracht.
Met aandrang verzocht mevrouw Boldingh
den onderwijzers om hier te lande het voor
beeld van Frankrijk te volgeD, waar men
ons in dit opzicht vooruit ia.
Hierna vergastte de talentvolle spreekster
haar hoorders op de voordracht van eenige
allerliefste versjes, die, niemand zal dit ont
kennen, gezegd werden zooals bedoeld was
door hen, die ze vervaardigd hadden.
Mevrouw Boldingh werd onbedaarlijk toe
gejuicht. Trouwens verschillende malen was
haar voordracht door applaus onderbroken
cn zjj mocht ongetwijfeld het genoegen
smaken van aller harten te hebben gewon
nen door haar waarachtig schoone zegging
der verzen en gloedvolle lezing.
De hoer Sterck zeide in een geestig
speechje de spreekster dank voor hetgeen
zg de vergadering te genieten had gegeven.
Spelen met vuur.
Terwijl de ouders Zondagavond afwezig
waren, wisten twee kinderen van J. V.,
Hoogstraat, een kan met petroleum te be
machtigen, waarvan zij den inhoud in een
nog smeulende kachel wierpen, met het gevolg
dat de vlam er hoog uitsloeg en de oudste,
eou meisje ,van zeven jaar een zoodanige
brandwonde 'aan het gezicht opliep, dut ge-
neeskunnige hnlp noodzakelijk was.
Gelukkig in 't spel.
Onder een clubje werklieden van 's Rijks
werf viel onlangs een prijsje uit de Staats
loterij. Van het geld kocht men een aantal
loten van de te Medemblik gehouden land
bouwtentoonstelling, wat voor hen eveneens
gunstig was: zy kregen één van de twintig
hoofdprijzen, benevens zeven kleinere prijzen.
De Bioscoop.
„Zigomar, de geheimzinnige Z". We kun
nen ods zoo voorstellen, dat, by' het lezen
vao dezen titel, geen mensch, die zich ver
plaatsen kan, thuisblijft. Dat jongelui, die de
eerste drie dagen van October in den vollen
overvloed van hun maandsalaris zwemmende,
er don 4en October doorheenrukecde de
zulken zy'n er, helaas aan hun respectieve
papa's en mama's schrijven om geld, meer
geld, omdat zy onder anderen „Zigomar,
geheimzinnige Z" in de Bioscoop willen zien.
Wy kunnen er ons indenken, dat een pater
familias, die pas de vorige week met vrouw
en kroost geweest is, thans, onder hoogen
druk èn van Sofletje de oudste, èn van Frits
den middelsten spruit, èn van oom Piet èn
zelfs o schande 1 van do zuinige huismoeder-
zelve, zich opmaakt om iu de bioscoop to gaan
kykennaar „Zigomar, de geheimzinnigo Z"
't Is dan ook wel de moeite. „De geheim
zinnige Z" is een misdadigersbende, en wat
die niet allemaal uithaalt, is ongelood yk.
En Paul Broquet, do beroemde detectief,
maakt zich op om het hoofd dezer bende,
Zigomar, te arresteeren, hetgeen gemakke
lijker lijkt dan het is. Op het allerlaatste
oogenblik weet hy toch nog weer te ontsnap
pen, zoodat we naar huis gaan met het idee
„Jammer, dat de kerel nog ontsnapt is",
Maar als een troostrijke mededeeling lezen
wy, dat binnenkort het vervolg dezer geschie
denis van de „geheimzinige Z" zal komen.
Kn wat er nu al soe in gebeurt, vraagt
Och, laat ons] in dezen nu eens voor het
„geheimzinnige VI. BI." spelen en er niets
van vertellen. Dan kunt U zelf gaan kyken,
hetgeen ook met de bedoelingen der directie
strookt.
De rest van 't programma is gauw,verteld.
„Een Zondag in Sans-Souci" geeft allerlei
interessante kiekjes uit dit historische plaatsje,
„Koningin voor 2 weken" is een historisch
drama uit de dagen van Maria Tudor, „De
gegano auto" een grappig verhaal vau
een auto, die er vandoor gegaan is, „Aan
de hooge Trapeze" een spannend drama,
terwyl „Tommy als Huwelijksmakelaar" met
zyn guitenstreken de deur dicht doet.
„Blanke Slavinnen."
Ter opening van het winterseizoen had de
JCasino"-directie de komst van het tooneel-
gezelschap-Spree aangekondigd, hetwelk Vrij
dagavond het drama „Blanke Slavinnen"
opgevoerd. Reeds de titel alleen werkte
magnetisch: „Blanke Slavinnen"! daar ril
e al van vóór je goed en wel je plaats ge
kocht hebt.
't Ding bleek een zeskoppige draak (e zyn
en we hebben er met een overvolle zaal
heerlyk aan gesmuld. 'tWas lekker hard
gebakken, de middenmootjes waren wel eens
wat taai, maar er was een pikant sausje over
heen gestrooid. overheerlijk, hoor! Aan
't slot van 't vyfde bedrijf kregen we een
dooie, de eenige van dien avond. Dat was
dns niet te veel. Hy bleek echter niet erg
dood, want onmiddellijk daarna nadat hy
doodgestoken was, bedoel ik stond hy
weer op om te buigen en des publieks hulde
ontvangst te nemen. En in 't laatste be
drijf wordt de belaagde onschuld, die gedu-
'e vyf bedrijven wreodaardig vervolgd
werd, zóó, dat je in 't beroemde vyfde bedry'f
Xmekaar zegt: och gossie, dat arme
hoe komt zé d'r weer uit! in 't
laatste bedrijf, zeggen wy, wordt die belaagde
onschuld bevryd en de wresde en stoute
menschen, die dan, behalve dien doodge
stoken mao, nog overgebleven zyn, 'tis er
één moeder Tamboer, dus de schrijver
heeft het nog al schappelijk gemaakt,
gestraft. Waaruit dus te leeren valt, dat men
altyd braaf moet blyven, want dat dit per
saldo toch maar het beste is.
De menschen vonden de lotgevallen van
de arme Martha, dat is het bedoelde meisje,
dat het nou eenmaal vertikt om slecht te
worden, en het natuurlijk erg moet kunnen,
vreeselyk grappig. Op een zeker oogenblik
zit Martha in het zwart links op het tooneel
huilen, huilen, tranen met tuiten,
heusch waar. En rechts op het tooneel zyn
verschillende hm, laat ik maar zeggen,
jonge dames, aan 't lachen en dansen. De
menschen in de zaal vonden dat verrukkelijk.
By mij in de buurt zat eene juffrouw, die,
onder 't snoepen van een auikerboontje, rond
keek met een gezicht waar je de verrekking
kon afscheppen. Toen viel ons oog op een
onder het programma afgedrnkt schrijven
van den auteur aau den vertaler, waarin deze
„Een gekende kwaal is meestal ge
neesbaar, en daarom is ook myn eenig doel,
de menigte een al te geheime wonde onzer
maatschappij tot in haar kleinste onderdeelen
te leeren kennen. Op deze wyze hoop ik
het mijne by te brengen tot het bestrijden
oeDer kwaal, die overal, elk gezin bodreigt."
En tusschen twee ontroeringen van het op het
tooneel aanschouwde door, konden wy het
niet helpen en passant nog eventjeB te ont-
•en vanwege de naieveteit des auteurs,
dan nog wel als je pas zes bedrijven vol
realisme en narigheden gepend hebt!
De juffrouw, die in het vyfde bedry'f dien
sneer Zidore doodstak, komt zich in het
sde aan den commissaris, die toevallig aan
wezig is, overgeven. Nu vindt Martha, de
b6vrydde onschuld, het zoo allemachtig jam
mer, dat die bedoelde juffrouw, Marguérite
heet ze, in de gevangenis zal mostOD. Nu, 't
is ook jammer, dat zal ieder wel met ons
eens zyn. Maar de commissaris, die een erge
goede man lykt te zijn, zegt, ja 't spijt
me verschrikkelijk, maar ik moot u arres
teeren. Hy doet het voorloopig wel niet,
r we hebben de toezegging, das zal het
wel terecht komen. En nu zegt Martha's
pleegvader, dat hy al het mogelijke zal doen
om de juffrouw, die dien man vermoord
heeft, nit de gevangenis te houden. „En",
eindigt hy, „al zouden de rechters je
veroordeelen, de jury zal je vrijspreken". In
die blijmoedige hoop nameu we, dankbaar
i voldaan, afscheid.
Over het spel der artisten niets dan goeds.
Trouwens, het gezelschap Spree heeft op dit
gebied zyn sporen reeds verdiend. De hoofd
rollen waren in handen van de dames Sofie
Spree Te Mytelaar (Martha), die een zeer
moeilijke rol had en die op schitterende wyze
vertolkte, Maria Smit (Margnérite), die de
grappige rol, welke zy in 't begin had, af
wisselde met de tragische van de wreekster
die prachtig sp6l gaf. Ten slotte mevr.
Te Mytelaar-Grader (moeder Tamboer), welke
ook zoer verdienstelijk spel gaf. De heeren-
rollen waren (wat de hoofdrollen betreft
althans) in handen van de heeren M. Spree
(monsieur Zidore), Cor Smit (Foumier), die
heel mooi spel gaf in het eerste bedry'f,
G. Arbous (Raoul), Hans Bruning (Morin),
Joh. Jurgens (Soufflant), die als herbergier
mooi getypeerd was. Alleen de commissaris
van politie (Albers) kon ons niet erg voldoen,
maar diens rol is maar klein.
De „Casino"-caal is in de maandeD, dat
er niet gespeeld werd van zomermaanden
willen wy liever niet spreken 1 vergroot
en verbeterd.
N.V. „Nederlaiidsche Tooneolvereeniging".
Dat het ons ook dezen winter aan goede
voorstellingen niet zal ontbreken, daarvoor
zorgt de directie van «Casino", door ons
vergasten op eene voorstelling der N.V.
«Nederlandsche Tooneolvereeniging" van
Amsterdam. Van deze nieuw opgerichte v»
eeniging, opgericht als het ware op dopuin-
hoopen van bet gezelschap, dat ons dezen
zomer zoo hoog genot bood tydens de kermis,
is de welbekende auteur Herm. Heyermans
directeur en tevens, met Ed. Verkade, artistiek
leider, terwyl de heer Is. Qoérido letterkundig
adviseur is.
Donderdag a.s. zal dit gezelschap, welks
opvoeringen op een hoog artistiek en literair
peil staan, daarvoor zjjn ons de drie welbe
kende namen berg, alhier de 298e opveering
geven van Heyermans' beroemd tooneelspel
„Ghetto". En stuk én 't spel der.Tooneelver.
waarborgen ons een* mooie ".[avond, temeer
daar ons is medegedeeld dat„'t derde bedry'f
door den auteur geheel is omgewerkt, wat
r^nog ten goede zal komen aan dit stuk.
Wie een mooi stuk van een uitstekend ge
zelschap wil zien, ga Donderdagavond naar
Ghetto" 1
Dilettantenclub „Excelsior".
In de Octobermaand komen de uitvoeringen
by bosjes. Bovengenoemde dilettantenclub
kondigt wederom eene reeks van uitvoerin
gen aan. De eerste uitvoering zal plaats
hebben op Zondag 20 October in «Casino".
Opgevoerd wordt dan het alom bekende
tooneelstuk «Zwarte Griet", oorspronkelijke
dramatische schets uit het Brabantsche volks
leven in 6 tafereelen door Rosier Faasen.
Bepalingen, vastgesteld by' het in wer-
kiog treden van het Kon. Beslnit van 7 Sept.'
1912, houdende vaststelling vau de nieuwe
Uniformen der Ned. Landmacht.
Officieren in uniform gekleed, in het open
baar verschijnend zyn ook buiten
dienst steeds gewapend met sabel, be
houdens by sohaatsryden en in andere gevallen,
waarby door de bevoegde autoriteit vrijstel
ling is verleend. Het dragen van burgerklee-
ding door officieren in het openbaar is ge
oorloofd
Buiten dienstby verlofoverigens nè 2 uur
n.m. By ceremonieele en officieele gelegen
heden behoort evenwel de uniform te worden
gedragen
In dienBt: alleen met byzondere vergunning
of op last van den Min. v. Oorlog.
Aan officieren en adjudanten-ondoroffic., die
reeds in het bezit zyn van de sabel van het
oude model, wordt vergund deze te blyven
dragen, behondeDS in de gevallen door den
Min. v. Oorlog te bepalen. De officieren
kunnen hunne oude uniformen blyven dragen
tot 1 Januari 1916, de overkleeding tot 1
Januari 1918.
Aan onderofficieren van onbereden wapens
en dienstvakken en aan cadetten wordt ver
gund, buiten dienst een mantel vau water
dichte stof te dragen van het model, als voor
de minderen van de bereden wapens is vast
gesteld. Aan de overige mindere militairen
ïoemde wapens en dienstrakkoo wordt
toegestaan een mantel van het model als boven
te dragen, by het wielryden, mits de
mantel voor eigen rekening wordt aangeschaft.
Voor de onderofficieren blyven de onder-
scheidingsteekenen op de oude uniform tot
een nader te bepalen tydstip gehandhaafd.
De vrywiUig-dÏ6nende onderofficieren zyn
eerst dèn verplicht zich in de nieuwe
uniform te kleeden, wanneer de onder de
wapenen zynde minderen van het onderdeel,
waartoe zy behooren, grys-groene uniform
drageD.
De outo en nieuwe uniformen mogen niet
gecombineerd gedragen worden. Het is echter
geoorloofd de overkleeding van het oude
model gedurende het overgangstijdperk, te
dragen by de nieuwe imiform en de gr(js-
groone overkleeding by do thans bestaande
uniform.
De militaire medewerker van het «Han
delsblad" schryft onder de rubriek «Mili
taire Varia" het volgende:
Na afloop van hier te lande gehouden
anoeuvres duiken in de bladen soms allerlei
kluchten op, omtrent to strenge eischen aan
den troep uit lichamelijk oogpunt gesteld;
die klachteu komen vooral van den kant der
moederzoontjes.
Het kan daarom zyn nut hebben eens na
te gaan, wat te dien opzichte van den Duit-
schen militair, o. a. by de jongste Keizer-
>uvre», waaraan door pl.m. 125,000
man werd deelgenomen, is govorderd.
Die manoeuvres zyn o. a. bijgewoond door
m militairen medewerker van het .Journal
des Débats" en door den bokenden schrijver
van de (militaire) «Jahresberichte" generaal
Von Loebell.
De Fransche verslaggever vertelt o. a. dat
hy in den nacht van 10 op 11 September
1.1. troepen heeft gezien die onder hunne
kloino caoutohouc-tenten bivakkeerden, na
heelen dag onder diluviale regens te
hebben doorgebracht.
De genoemde Dnitsche generaal wyst in
don (rooden) «Tag" van 18 September 1.1.
op wat van 12 op 18 September 1912 by
vermelde manoeuvres is gepresteerd. Het
kwam er voor de blauwe armee op aan
den noordelijken vleugel der rooden c
de Elbe te werpen vóór dat de zuidelijke
rleugel ter hulp kon snellen. By die operatie
verd des nachts 50 K.M. afgelegd, de strijd
nog in de donkerte aangebonden en in
vroegen morgen voortgezet.
Kenschetsend voor den durf in het Duitsch-
sche leger is ook de door den generaal
gegeven schets over den overtocht der Elbe
door de cavalerie van de Rooden, eer
overtocht welke een zoo geheel ander schouw
spel bood dan vroeger by dergelijke militaire
handelingen viel waar te nemen ten gevolge
van de groote vorderingen der techniek in
de laatste jaren.
Wy zagen zoo deelt hy mede
motorbooten door zoeklichten en
machinegeweren den overgang bemoeilijken.
Wij stelden vast hoe vliegtuigen en
luchtschepen den verkenningsdienst der
cavalerie overnamen gedurende den tyd, dat
divisiën van dat wapen bezig waren de
rivier over te trekken, zonder dat van de
bruggen mocht worden gebruik ge
maakt.
Wy namen waar hoe met den steun
vau op automobielen aangevoerde jager-
compagoiën spelenderwijs de bezwaren
werden overwonnen, aan een op die wyze tot
stand gebrachte wisseling van oevers
bonden.
Met al deze gebezigde hulpmiddelen dient
in den modernen krjjg rekening te worden
gehouden, en wee de oorlogsmacht, welke
door gebrekkige nit- en toerusting te dien
opzichte in de minderheid is 1
Een slachtoffer van het militarisme?
In „Het Volk" is als de officier, die aan
de mannen van de landweer het verhaal
had gedaan van een soldaat, die, aangereden
door een auto in zijn bajonet was gevallen
en dientengevolge everleden, genoemd de Sde
luitenant* Janse. Wy hebben getracht van
den bedoelden officier,"jwerkeiyk genaamd
D. Janse, en wonendete Middelburg, te
vernemen of hy de zegsman van dit verhaal
was, en of hy in dat geval, het kon bevestigen.
De heer Janse heeft op deze vraag zonder
meer geantwoord, dat hy niet de eerste zegsman
is geweest.
Wy vernemen echter er by, dat thans van
hoogerhand een onderzoek naar de wyze
waarop het verhaal in de wereld is gekomen,
wordt ingesteld.
Dat het niet juist is, dat staat nu wel vast.
(Hblad.)
Uit het visscherljbedrijf.
Door de IJmuider Reedersvereeniging is
aan do afd. IJmniden van den Algemeenen
Nederlandschen Zeemansbond op haar eisch
geantwoord dat de reeders hun schrijven
vau 25 Sept. handhaven en mitsdien ook het
qjfor van vyf gulden per man en per maand
voor tegemoetkoming in de voeding.
Burgemeester van Haarlem.
De benoeming van jhr. mr. W. B. Sand-
fa erg, burgemeester van Abcoude, tot bur
gemeester van Haarlem, is binnen zeer korten
tijd te verwaohten.
Diefstal van gevonden voorwerpen.
De heer C. J. K., klerk aan het bureel
der gevonden voorwerpen aan het hoofdbu
reau van politie, Alex&nderveld te 's-Gra-
venhage, is in hechtenis genomen onder
verdenking, dat hy zich in den loop der
tyden verschillendo als gevonden gedepo
neerde voorwerpen heeft toegeëigend.
De verdachte, die reeds bekend moet
hebben, is overgebracht naar het huis van
bewaring.
Een Batakker, die de Nederl. hoofdakte
haait.
R. Soetan C. Sp., de Bataksche onder
wijzer, die voor acht jaren ongeveer naar
Nederland kwam, met het doel hier examen
voor ambtenaar B.B. te doen, doch op aan
raden van invloedryke zijde ging studeeren
voor de hoofdakte, is 24 Sept. j.1. er in ge
slaagd deze te behalen. Hy is do eerste der
in Nederland stndeerende inlanders, die zich
deze bevoegdheid heeft weten te verwerven,
terwyl hy in 1911 te Leiden ook de akte
voor 'tMaleisch haalde en de laatste jaren
als leeraar voor deze taal aan de handels
scholen te Rotterdam en Haarlem werkzaam
ss.
De heer R. Soetan C. Sp. hoopt nn wel
dra naar zyn geboorteland terug to keeren
en daar in het belang van zyn landgenoot en
werkzaam te zyn. Ougetwyfeld zal de re
geering dezen kranigen man, die bewezen
leeft met lofwaardige volharding de berei
king van zyn doel na te streven, daartoe
op de best mogelyke wyze in de
heid
t&T"
Voor de 11de maal getrouwd.
De Amerikaansche tooneelspelor Lester
Lawrence is kort geleden voor de 11de maal
in het huwelyk getreden. Al z^n vorige
huwelyken waren op regelmatige wyze, het-
door den dood van de vrouw, hetzjj door
echtscheiding op verzoek van een van beide
partijen, ontbonden.
DE WEEK.
4 October.
Van 1877 tot 1912 is, zullen bospiege-
lend-philosofischo menschen zeggen, «een
stip in de eeuwigheid» moer niet. Vyf-en-
dertig jaar levensEen kleinigheid, be
keken van het standpunt des stervelings, die
weet dat zeventig jaren de Bybelsche limiet
is, en volgens het gewijde woord slechts
zeer-sterken den tachtigjarigen leeftijd be
reiken.
Vyf-en-dertig jaren achtereen lid van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal te we-
Een .record» om eerbied voor te
hebben 1 De heer Goeman Borgesiua heeft 't,
enkele dagen ca, bereikt. Den 17den
Öetober 1912 is hy de ware, echte «nestor-
van het Parlement. Wy zien van de hand
des mans, die zyn vyf-en-zestig jaren
eere en in nog bloeiende levenskracht draagt,
gedenkschriften tegemoet. Hy, de geboren-
pnblicist, moot ons daarop vergasten. Borge-
sius heeft er den geest, do pen, het sterke
geheugen, de opmerkingsgave voor. Zoo
iemand, dan is hy geschikt, aangewezen, om
o«b te laten gevoelen het verschil tusschen
Kamer van toen en het Lagerhuis van
nu. Indertyd heeft de heer Borgesius iets uit
z'n herinneringen aangestipt, toen hij den
jeugdigen, onbesuisden collega Duys op de
vingers tikte. Aan den toon, op de wyze
waarop dat geschiedde, kon men gevoeleD,
dat niet antipathie hem dreefintegendeel.
De Zaandamsche afgevaardigde had meer
malen getoond, dat zyn grondige kennis
warme toewijding hem waard zyn
«au 8érieux< te worden genomen. Maar,
ir wanneer men hem prikkelt, is
heer Duys zich niet meesterlaat hy zich
teveel gaanspringt hy, in jengdigen over-
d en in nerveus-Banguinische overyling,
uit den band. Kyk eens hier, vertelde
veteraan Borgesius, toen ik, nu zoo- en
zooveel jaren terug, pas in de Kamer kwam,
als jong-broekje, als groentje, als dertigjarige
nienweling, kwam de oude, deftige
Van der Linden (mr. Borgesius bedoelde
wylen den rijksadvocaat, den grooten, breed-
geschonderden, corpulenten moDeer met de
witte haren en den zilvergryzen baard, het
zwarte mutsje op den schedel; den redenaar
van het met plechtige kalmte gesproken,
statige woord)... Kwam meneer Van der
Linden naar hier toe en zei«Amice, jonge
vriend, je weet 't immers, hè Eerst luiste
ren 1 Eerst alles eens goed bekyken. Als wo
dan een maand of wat verder zyn, dan mag
jy' misschien ook eens 'n duit in het zakje
gooien!» En de jonge man uit het Noorden,
de jeugdige docent met 't vlasblonde haar en
het dunne kneveltje, van wien de seniores
in de Kamers onmiddellijk merkten, dat
tot «de blijvertjes" behoorde, tot de bruikbare
menschen, hy onderwierp zich. De oude
Stastok zou zeggen«Kom daar noü om!"
Het gezag der onderen is iets-denkbeeldigs
geworden, en niet slechts op de Linksche
gelederen is dit van toepassing. Men denke
aleohts aan de jongste verzuchtingen van den
;en diotator nitj delKanaalstraat,
„ij machte, nog om (zyn .sic volo sic
jubes", aldusjjelaat en wensch ik 'tl
Coalitie voor te schrijven; zoodat men,
st „de Kanaalstraat gesproken heeft" zelfs
niet een simpel weekje langer dan 15 October
voor studie van den berg arbeid, die daar te
doorworstelen ligt, dnrft beschikbaar stel
len... Aan den dus nog zser machtigen, die
echter niet verhoeden kan dat nu en dan onder
de jeagdige leden van zyn partij bedenkelijke
symptonen van zelfstandigheidvan de ver
zenen tegen de prikkels slaan, voorkomen
Vyf-en-dertig jaren lang heeft de mao,
die thans leider is van de Unieliberalen,
wel en wee van de party, waar by steeds
met zooveel talent en hartstocht voor gestreden
beeft, meegemaakt. Hy heeft haar «ups und
downs" aanschouwd. Gezien de laatste stuip
trekkingen, het allengs-vordwynen van de
echte,oude, niet-clericale conservatieve groep:
die van Wintgens, R. J. Schimmelpecninck
en Corver Hooft: de laatsten der motie-
Kamer. De grootheid der eensgezinde mach
tige vryzinnige party, 't Schisma tusschen
meer en minder vooruitstrevender
De scheuring Het begin van den onder
gang. De machtige organisatorische kunst
grepen van Groen's opvolger, die reeds als
predikant, toen deze dr. A. Kuyper te
Amsterdam als zoodanig bevestigd was,
den gryzen Scheltema toevoegde .Aan U
de kndde, aan my de kooi IDat alles,
en veel meer nog, heeft het Kamerlid Bor
gesius beleefd. De glansperiode van het
kabinet, waarin N. G. Pierson 't eerst zitting
had; toen ceDe krachtige, vasteengesloten
meerderheid de verwezenlyking van N. G's
belasting-ontwerpen mogelyk maakte. Na de
«ups" ook de droevige .downs"Het al-
veld-wincen van Rechts. De oude
haat, afkeer, tweespalt, felle en vin
nige bestryding op den achtergrond schui
nde Bond, de Coalitie.
Dat alles heeft mr. Borgesius aanschouwd,
i 't zal hem menigmaal uren van wezen
lijke smart hebben berokkend. Want van hem
getnigd, dat hy met hart en ziel ver
knocht is aan de beginselen, die hy vyf-en-
dertig jaren achtereen met onbezweken trouw
in de Kamer, en daarbuiten, heeft gediend.
Zeker, hy was en is steeds de echte
politicus, de tacticus. «Slimmeling", zeggen
zy, die hem gaarne iets hatelyka toevoegen.
Staat hy op een lyn met een Thorbecke,
een Verviers v. d. Loeff, een 8. van Houten,
om du te blyven binnen de grenzen van wat
eenmaal de «groote liberale party" was F
Is 't redelyk om te glimlachen, te schok
schouderen wanneer mr. Borgesius een «staats
man" wordt genoemd F Laten wy het
>unt onaangeroerd. Zeker is, dat zoowel het
lamerlid als de minister Goeman Borgesius
veel heeft tot stand gebracht, dat voor het
algemeen belang van onbetwistbare waarde
mag heeten dat hy in de sociaal-oeconomische
ontwikkeling, wetgeving van vryrinnig ka
rakter eene gewichtige plaats heeft bekleed.
Ook zonder de geestelyk-ebenbiirtige van
een S. van Houten te wezen, zal Borgesius'
naam door het nageslacht, dat Nederland's
politieke historie van de jongste dertig jaren
nagaat, met groote achting worden genoemd.
Deze veteraan is «opgegroeid", om 't nu
zoo eens uit te drukken, in de Kamer
van de zeventiger en tachtiger jaren.
Kunt-ge 't niet aan hem merken F O, er
zyn eloquenter figuren geweest, ia het Par
lement, dan hy ia. De nasale klank van zyn
stem en de ietwat-jammerende, wefklagende
van zyn spreken syn niet bepaald aan-
trekkelyk. Toen Borgesins, en 't was in
de dagen, (1894), toen de lex-Tak was in
getrokken en het Parlement ontbonden,
werd verheeriykt als «eeD nachtegaal",
kon men zich toch hensch niet ernstig honden.
Neen, een redenaar van de «grooto soort"'
by niet. De collega, die vlak-naast of
vlak-roor hom zat, moest 't steeds ontgelden.
Tot hém riohtte mr. G. B. zich steeds, vaak
tot geweldige ontsteltenis en verlegenheid van
zoo'n buurman, die niet begrypen kon, waar
om Borgesius héél de Kamer, praeses inbe
grepen, vergat, verwaarloosde, om juist hem
te-pakken te nemen Hèm, onderwyl de
spreker z'n hoofd op een armbreedte van
zyne bracht, z'n ontboezeming toe te ver
trouwen.
Dat zyn grappigheden van gewoonte-doen,
waaraan, ten slotte, ook de toehoorder zich
went. Maar die 't „effect" van een speech
niet verhoogen.
De slanke, vlasblonde jonkman van 1877
is thans geworden een meneer met embon
point, .buikje" ook wel genaamd,
gry's, met kalen schedel, die de vlugge lenig
heid van voorheen verloren heeft.
Wanneer mr. Goeman Borgesius na de
wat te somber-plechtstatige, op eer
biedige stilte wachtende inleiding tot een
speech achter zich te hebben, van wal steekt,
dan komt alras de oude, vaardige, aartsgladde,
ook wel geestige Borgesius van vroeger en
van na weer uit den hoek. Zooals nog Dins
dag j.1., toon hy de jongste Troonrede im
mers karakteriseerde als een „verzameling
„Standaard"-driestarren"
Dan luistert de Kamer van nu
izen nestor, dezen veteraan. De
zy, die het Parlement van vroeger gekend
hebben, verlustigen zich in den geest, die
er uit zoo'n rede tot n spreekt; in de pit
tige bondigheid, waarmee de redenaar zyn
gedachten samenvat, in de leuke slagvaar
digheid, waarmee de redenaar zyn gedachten
samenvat, in de leuke slagvaardigheid, waar
mee hy den politieken tegenstander te-lyf
gaat, zonder z'n toevlncht te nemen tot
grove, hatelyk-kwetsende woorden Ook,
zonder saai, slaapwekkend-dor en -vervelend
te worden
Aldns is nog, na vyf-en-dertig jaren dienst,
nestor Borgesius.
Denkend aan de Kamer van nu sou Stastok
Sr. uitroepen„kom daar non r's om I"
Mb. Amtovio.
De stemming in de
Ballcanstaten.
De correspondent van het «Alg. Handels
blad" te Belgrado schreef dd. 2 Oct. aan
syn blad:
Sedert do Turken het veroverd hebben,
dus sedert eeuwen, heerschen op den Bal
kan, voor zoover de Tnrken het nog in hun
bezit hebben, Aziatische toestanden. Daar
vindt men geen zekerheid van het leven en
ook geen sekerheid van bezit. Daar verheugt
sich heden in het leven en kan men
morgen vermoord worden. Daar is men heden
omringd door zyn familie, door vrouw en
kinderen, en staat men morgen misschien
alleen op de wereld, zonder vrouw, zonder
kinderen, die gemarteld en vermoord werden.
Daar kan men heden vermogend zy'n en
morgen straatarm. Daar heeft het geen nut
bezit te verwerven, omdat daar het bezit
van den een de buit voor den ander is. Daar
heerscht geen eerlykheid, geen goede trouw,
I een oprechtheiddaar kent men geen moraal,
a toch, daar kent men een moraal, maar
't is een Aziatische. Daar heerscht het des
potisme en het noodlot, daar loopt het bloed
dik en onverschillig door de aderenmen
zoekt daar geen geluk, maar wacht geduldig
af wat Allah heeft beslist en buigt het hoofd.
Deze toestanden heerschen niet op een
plek der aarde, die ver verwyderd is van
de beschaving, msar ze heerschen in Europa,
onder de oogen van Enropa en 'tisEuropa,
dat ze duldt. Duldt, omdat de politiek het
eischtde politiek van een paar groote
mogendheden, die, na een gelukkigen of een
mislukten veldtocht tegen de Turken ten
ate, een status quo opwierpen, die
d moest vormen tegen do hebzucht
van den concurrent, maar die tevens een
sanctie was van hetgeen onduldbaar is in
de oogen van iederen Europeaan, wien de
groote politiek nog niet in de hersenen is
geslageo.
Hoevele raaien hebben de mogendheden
in Turk niet geslagen F Gewis zoovele
malen dat iedere andere staat ten gronde
zou gegaan zyn, Alleon de Turk kon zich
weer oprichten om Tark te blyven on Turkscb
te heerschenomdat de groote politiek, het
meest baatzuchtige instituut dat ik ken, dit
eischte. Hoevele malen hebben de mogend-
hoden den Turk hervormingen voor zyn land
voorgeschreven F En even zoovele malen
heeft hy er den draak mee gestoken I Die
van 1878 zyn tot heden nog niet uitgevoerd I
Thans komen Oostenryk en Hongarye, kwan
suis gesteund door de andere mogendheden,
hem aanraden die hervormingen snel tot stand
te brengen. Te laat I Het nur der Turken is
geslagen l Wil in Europa vrede heerschen,
willen de Balkau-staten zich rustig kunnen
ontwikkelen, willen zy niet ieder jaar opge
schrikt worden door het spook van den oorlog
die in aantocht is, willen zy zich ontworstelen
aan de bemoeisncht der mogendheden, die
haar oorsprong vindt in het bestaan van oen
Turksch ryk, dan moet thans finaal met den
Turk afgerekend worden. Hy hoort in Europa
niet thuis en het minste wat men hem kan
indoen, is hem over den Bosporns jagen.
En 't zyn niet de mogendheden, die ons
van deze nachtmerrie zullen verlossen, neen,
de Balkan-staton zelf zyn het, die de zeker
heid van leven en van goed voor hunne
stamgenooten door de draagkracht hunner
kanonnen on geweren en de scherpte hunner
sabels en bajonetten zullen gaan afdwingen.
Wat graaf Berchtold daar verlegen staat met
zy'n oproep Zoo heelemaal alleen I
Het is wel zeker dat alles, wat zich in de
laatste twee maanden afspeelde tusschen de
Balkan-stalen onderling, onder de oogen ge
schiedde van Rusland, Engeland en Frankryk.
Ja, met goedkeuring en met hulp dezer
machten. Wat dus beslist een fiasco is voor
graaf Berchtold en Oostenryk-Hongarye, dat
gedwongen is zich rustig te houden. Om op
alle gebeurtenissen voorbereid te zyn, mobi
liseert Rusland in 21 militaire districten op
de zuid-west grens, tegen Duitschland en
tegen geheel de Oosteorykiche grens.
Servië beeft thans 324,128 man onder de
wapenen168,000 man van de eerste, 99,450
van de tweede en 56,678 van de derde lichting.
In Bulgarye zy'n thans meer dan 850,000 man
op de been. Legio is het aantal vrywilligers,
dat zich hier aanbiedt. Reedz Dinsdagavond
"en er 1400 naar de grenzen gevoerd,
r wie 700 studenten. Het zyn meeat
Kroaten, Bosniakken, Macedoniër# en Oud-
Serbiërs, die zich komen aanbieden. Iedereen
draagt vergenoegd de wapenen, bLy, dat het
nur gekomen is, waarop men met den Turk
afrekenen kan de oorlog is hier populair,
zooals ik reeds schreef. Van terugtrekken
kan geen sprake mesr zyn, geheel het volk
waoht met ongeduld op het „voorwaarts".
Maar wat er zullen vallen I In menige fa
milie zal men na den oorlog een vader, een
i, een zoon te betreuren hebben, geval-
met eer, met vreugde zyn leven gevend
voor het vaderland. Of 't Serbiacho Roodo
Kruis voor zyn taak opgewassen zal zyn 1 Ik
weet 't niet, maar bctwyfel het. Wel staan
vele Serbizche meisjes en vronwen klaar om
mede te trekken in den kryg, om den ge
wonden hnlp te verleenen, maar toch, hot
zon my niet verwonderen of de geschoolde
hulp van andore staten zal spoedig zeer wel
kom zyn. Ligt hier niet een taak voor het
Nederlandzche «Roode Kruis?"
De Turk heeft beslag gelegd op 12 bat-
teryen geschut, wolke door zyn land naar
Serbië werden vervoerd; de Serbiër daar
entegen heeft beslag gelegd op drie wagons
met aeroplanen, ééo wagon met veldtenten,
zestien wagons met munitie voor kanonnen
en vier wagons met verschillend oorlogstuig,
voor Tnrkye bestemd, die door de Oosten-
ryksche firma Schenker werden vervoerd.
De universiteit en het gymnasium zyn
in Belgrado gesloten; de professoren en do
leeraren zyn onder de wapenen in Serbië
zelf, de studenten staan op de grenzen. Op
de grenzen zelf wordt geen school gehou
den; de gebouwen berbergen soldaten. Do
Belgradosohe electrisohe tram heeft beperk
ten dienst; het peraoneol is onder de wape
nen. De couranten verschyaen met moeite,
redacteuren, zetters en drnkkera zyn sol
daat. In een restauratie, waar ik nog al
eens kom, zyn byna alle kellners verdwe
nen; de eigenaar en zyn zoon, die docent is
aan de universiteit, bedienen er de gasten.
Geheel Serbië is thans één leger.
Het leger zal, naar verluidt, defensief en
offensief optreden. Defensief by Vranja, aan
den spoorweg, waar men dsn aanval der
Tnrken verwacht. Offensief te Prokoplje
Knrschamlya tegen Pristina, waar het leger
zal trachten door te breken om, vereenigd
met dat te Vranja, nadat de Tarken terug
geslagen zyn, geaamsnlyk op to trekken
naar Ueikjoeb.
