'ilpl lift Klis Cioraat uir Mk Teisl, Mm a Au Paolawaa, i M as 25lirate 1912
Derde Blad.
Agenda.
Dagelijks Bioscoop-Voorstellingen.
Kanaalweg.
'J4 No». Concert door de Arb.-iangrer. „Kunst aan
't Volk". T i v o 1 i, 8 uur.
'14 No». Dilett.-club „Excelsior". Opv. van „Onder
de Pantoffel". Casino. 8 uur.
98 No». N.V. Tooneelvereeniging. Opvoering van:
„De Lijfgarde". Casino, 8 uur.
97 No». Openb. Bioscope-avond. Gebouw Palm
straat, 5 en 8 uur.
98 Nov. Vereen, tot bestr. d. Tuberculose. Lezing
met lichtbeelden door H. F. Fleischer.
Casino, 8 uur.
3 Dec Openbare Voordracht door J. J. van Broek
hoven. Onderw.: Het voortbestaan naden
dood. Oasino, 8 uur.
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 22 November.
Groote armoede.
Elders in dit nammer zal men eene ver
antwoording vinden van eenige by onze
redactie ingekomen geldon voor de wed. v.
Twnyver. Den onbekenden gevers hartelijk
dank. Naar wy vernemen is ten huize der
weduwe zelf een bedrag aan geldzending)
ontvangen. Hoe goed-bedoeld dit ook is, en
hoe zeer het arme menschje daarvoor haar
weldoeners dankbaar is, lykt ons dit niet
goede weg om afdoende te helpen. Er worden
thuns p>gingeo gedaan haar by eene inrich
ting van weldadigheid onderdak te geven.
Tot zoolang dit niet geschied is, is iedere
week nog f 1.50 noodig voor levensonderhoud.
Van de gemeente krijgt zy f 1.onderstand,
zoodat zy dan den rijksdaalder voor haar
levensonderhoud zou hebbeu. Mochteu er lezers
zyn die in het arme vrouwtje belangstellen
én die een sommetje byeen willen brengen,
dan is onze redactie gaarne bereid om do
ingekomen bijdragen te verantwoorden.
Redactie.
Hr. Ms. .Kortenaer" is dd. 19 dezer
te Smyrna aangekomen.
Litteraire lezing.
Donderdagavond gaf Mevronw Boldicgh-
Goemans in Tivoli haar tweede litteraire
lezing, ditmaal over het Romantisme van
Victor Hugo.
Spr. behandelde alleerst «Wat zyn roman-
tieken?", het ontstaan van het romantisme
uit ontkenning en door antithese, 't Laatste
zoo opgevat, dat zy het omgekeerde doen
van wat de klassieken deden.
Vervolgens behandelde zy den invloed van
Byrou, Walter Scott, Schiller en Goethe en
den Bybel op het romantisme en de gemeen
schap die er was tusschen schrijvers en
schilders. De laatste waren scheppers van
vormen en voortbrengers van schoonheid.
De romantische schilders werkten door hun
onderwerpen op de schrijvers in.
De «terste werken van Viotor Hngo waren
nog klassiek. De school der romantieken
begon in 1823 en in 1824 weifelde de Bchry-
ver nog tusschen het klassieke en het
romantisme. Eerst in 1820 verklaarde hy
zich tot de romantiekers te behooreu, door
het recht van zyn genie werd hij er het
hoofd van. Spreekster deed nitkomen waarom
Victor Hngo als de grootste en sterkste
moet beschouwd worden.
Vervolgens gaf zy een uitvoerige levens
beschrijving van den dichterals knaap reisde
hy mee in Italië en Spanje. Herinneringen
daarvan, al zyn het ook vage, zyn in enkele
gedichten te onderkennen. Hy bezat een
groote weetgierigheid. Op zyn 14e jaar ver
taalde hy Virgilius. Vooral Chateaubriand
had grooten invloed op hem, was zyn afgod:
tJe veux être Chateaubriand on rien" ver
klaarde hy eenB. Op zyn 15e jaar werd zyn
werk bekroond door de Académie fracqaiso.
Zyn leven geeft geen inzicht in zyn werken.
De liefde die hy voelde voor Melle Fou-'
chier was echter wel van invloed op zyn
gedichten. Ook het sterven van zyn moeder
vervolgens zyn verbanning 2 Decem
ber 1851 onder het 2e keizerrijk. Die
verbanning is een gelnk voor hem geweest
als dichter. Hy kwam aan do zee en de
eeuwige, [bewegelijke oneindigheid der zee,
hare altyd wisselende schoonheid, kon zyn
dichterlyk gemoed vullen.
4 Sept. 1870 kwam hy in Parys terug.
Zyn begrafeniB 1885 in het Panthoon is
een schitterende hnlde geweest van het
Fransche volk aan zyn grooten dichter.
Vervolgens gaf spreekster ons een diepe
ren kyk in zyn leven en den rykdom van
zyn dichterlyk talent.
Dat hy voor het tooneel weinig heeft ge
schreven, althans uitgegeven, had zyn ge
schiedenis. Zyn eerste werk werd verboden.
Toen schreef hy in rnim een maand tyds
zyn „Hermani", dat zeer de bewondering
wekte. Zyn personen zyn niet nieuws, wèl
zyn beschrijvingen.
Spr. schetste ook Victor Hugo als mensch,
zyn liefde voor den huiselyken haard, zyn
meesterschap in de samenstelling zyner ge
dichten, zyn ryken woordenschat. Zyn stof
was de actualiteit. Vandaar ook dat hy een
vurig bewonderaar was van Napoleon. Na
1843 bewaarde hy het stilzwijgen: hy had
de «tem des volks nog niet gehoord. Daarna
schetste spr. hem in zyn latere levensjaren.
In het tweede en derde gedeelte vaD den
avond mochten wy mevrouw Boldingh be
wonderen om haar uitermate schoon zeggen
van Victor Hngo's gedichten. Zoo in„Lorsque
l'enf&nt parait", eenvoudig, roerend, en in
„la fiaucéo du timbalier", „la conscience",
voor zware stem geschikt, doch door mevr.
Boldingh meesterlijk voorgedragen, evenals
het aangrijpende „Waterloo". Wat was die
schildering van het zich werpen indenstryd
door de garde mooi
In ,het derde gedeelte droeg zy lyrische
poëzie van den dichter voor.
En weer moesten we haar zeggingskracht
bewonderen in „Le Triomphe", dat den
Cbristas, optrekkende naar Jernsalem zoo
roerend schilderde.
't Is een genot schoone verzen door zulk
een begaafde declamatrice te hooren zeggen,
verzen waarin zy, om ze zóó voor te dragen,
wel diep moet ingeleefd hebben.
„Geen zedelijkheid en geen zedelijke
opvoering zonder Godsdienst?"
Voor een vry goed gevalde zaal sprak de
heer Havers van den Haag Donderdag
avond in „Casino" voor de afd. Helder van
de Vereeniging de Dageraad over boven
staand onderwerp.
De Voorzitter der afdeeling, de heer Tuk,
heette de aanwezigen welkom en drukte
zjjn voldoening uit over het groote aantal
aanwezigen.
Spreker begon met er op te wijzen welk
een belangryk vraagstuk de opvoeding is.
Men heeft reeds voor lang begrepen, dat
hot noodig is invloed uit te oefenen op de
opvoeding wanneer men invloed wil uitoefenen
op de toekomst. Men is echter met zeven
myls laarzen over de kwestie heengeloopen
en heeft gezegdopvoeding moet zedelyk
zyn. De vraag is nu: wat is opvoeding en
wat is zedelijkheid, en dan doet zich van
zelf de vraag ophebben we by zedelykheid
godsdienst noodig of niet.
Onder de opvoeding verstond spreker dat
gene wal een kind noodig heeft om zich ie
zyn later leven te kannen helpen. Het doel
van spreker was het opvoedingsvraagstnk,
zooals dit door de Christelyken wordt bezien
zoo krachtig mogelyk aan te vallen. Tegen
over de leuze: opvoeding kan niet bestaan
zonder een God, stelde spreker als ideaal
dat opvoeding moest bestaan in een zoo
hoog mogelyk opvoeren van zedelykheid.
Wat is zedelijkheid? Niet iets van con
stanten aard; het wisselt met de tyden, met
de omstandigheden der maatschappij, is das
een zoeken naar waarheid. Na doet zich
weer de vraag op: wat is waarheid?
Spr. toonde nn met een reeks voorbeelden
aan hoezeer in verschillende landstreken be
grippen van zedelykheid uiteenloopenwat
wy zedelykheid noemen, noemt men elders
onzedelijk, en spreker kwam tot deze stelling
zedelykheid is een vereeaiging van opvat
tingen, die een bepaald volk in een bepaalde
streek in een bepaald tydperk heeft.
Aan de hand van verschillende uitspraken
van bekende persoonlijkheden betoogde spr.
nu, dat godsdienst meestal gebruikt wordt
als middel om vrees in te boezemen ten
opzichte van straffen in het hiernamaals, en
kwam daardoor tot de bewering dat voor
zedelijke opvoeding godsdienst niet alleen
niet noodig maar zelfs schadelijk is.
Zyn wy, zoo vroeg spr., in de 2000 jaar dat
wy zedelykheid genieten zooveel zedelyker
geworden (Balkan-oorlog).
De vraag: heeft de godsdienst iets met
zedelykheid uitstaande, beantwoordt spreker
met neen. Onbillijk is het alle waarde aan
den godsdienst te ontzeggen, maar hy heeft
zijn tyd gehad. Den godsdienst te handhaven
enkel als vogelverschrikker is niet zedelyk,
vroeger was dit misschien noodig, thans niet
meer. Het is een bekend feit, dat jongelui
en in 't algemeen menschen van godsdienstige
opvoeding, hun geloof los laten wanneer hen
geen band meer bindt.
Een ander bezwaar is, dat het begrip zoo
moeielyk te definieeren is. Ieder heeft hier
omtrent wat anders te zeggen. Het vast-
houdendst is nog de Katholiek. In verband
hiermede besprak spr. de naiove uitingen
van godsdienst, zooals gezondbidden enz.
De basis van den godsdienst is niet goed,
dus kan hy nooit een goede richtsnoer zyn.
Hy leert tevredenheid en onderworpenheid,
en als er één onzedelyk ding is, is het wel
tevredenheid. Wat zou er van de hervor
mingen in de maatschappij in den loop der
eeuwen zyn terecht gekomen wanneer allen
tevreden waren geweest met het bestaan.
Gelukkig begint de dageraad te gloren.
Spr. bepleitte toenadering tusscben de raen-
Bchen onderling, solidariteit tnsschen alles
wat leeft en zorgt.
Voor het debat meldde zich aan de heer
Knik, die in tegenstelling met spr. betoogde,
dat er wol degelyk een Schepper was en op
spiritistische gronden een leven hiernamaals
aan wilde toonen. Een zeer interessant debat
ontstond hieruit, doch ods inziens slaagde
spr. er niet in debater afdoende te weer
leggen.
De vergadering werd door den Voorzitter,
met daük aan spreker en debater en mot
opwekking toe te treden, gesloten.
Po8tduivenvereeniging Hollands Noordpunt.
Bovengenoemde vereeniging werd door den
Minister van Oorlog opgedragen 27 October
een wedvlucht te houden vanuit Utrecht met
minstens 20 en hoogstens 40 duiven. Voor
deze wedvlucht stelde bovengenoemde minis
ter 4 prijzen beschikbaar, mits do helft der
duiven 3 uur na loslatiDg der eersto duiven
op het hok was toruggekeerd. De duiven
werden 4 aan 4 met tuBsohenrnimten van
10 minuten in vryheid gesteld, te beginnen
om 9 unr. Daar 40 Btuks aan dezo wed
vlucht deelnamen en om 12 nur reeds 28
thuis waren was aan den gestelden eisch vol
daan en de pryzon verdiend. De heer D.
Bakker, Goud-, Zilver- en Uurwerkenhandel,
Breewaterstraat, toonde zyoe belangstelling
voor deze vlucht, door twee fraaie horloge
kettingen beschikbaar te stellen en verschil
lende leden eveneens door het uitloven van
Bigaren en geldprijzen. Hoewel het reeds laat
in den tyd was en zeer slecht weer met
stormachtigen Z.W. wind, verliep deze vlucht
schitterend, daar de eerste dniven den afstand,
zynde 98 K.M. met een snelheid van rnim
1300 meter per minnnt hebben afgelegd en
bleven er slechts een paar dniven achter. Het
verschil in tyd was dan ook zeer gering en
de pryzen werden als volgt behaald
le prys, Joh. Darphorn, zilveren medaille
met brevet uitgeloofd door den Min. v. Oorlog.
2e prys, H. Boon, zilveren medaille met
brevet uitgeloofd door den Min. v. Oorlog.
3e prys, A. Felkers, bronzen medaille met
brevet uitgeloofd door den Min. v. Oorlog.
4e prys, J. Stnrk, diploma uitgeloofd door
den Min. v. Oorlog.
5e prys, A. Felkers, f 1.—.
6e prys, J. Bakker, f 1,
7e prys, D. Snel, fl.
8e prys, A. Felkers, f 1.—
9e prys, H. J. Holtz, vrybiljet le Rang
Bioscope, 4 maal geldig, uitgeloofd door den
heer C. Bethlehem.
10e prys, J. Bakker, f 1.—.
11e prjjr, J. Sturk, 50 sigaren.
12e prys, H. Boon, horlogeketting uitge
loofd door den heer D. Bakker.
13e prys, H. Boon, 25 sigaren.
14e prys, H. J. Holtz, 25 sigaren.
15e prys, J. Sturk, horlogeketting uitge
loofd door den heer D. Bakker.
Met deze wedvlucht is het vluchtaeizoen
gesloten.
OnafhankelIJksheidsfeesten11
De feestcommissie van Kanaal vSeg en
Loodsgracht heeft in hare vergadering van
19 Nov. 1.1. besloten, Néerlands Onaf hanke-
lykheid feestelijk te herdenken.
Hiertoe zullen eerstdaags aan de bewoners
van Kanaalweg en Loodsgracht circulaires
worden gepresenteerd om hierop voorweke-
lyksohe, maandelyksche of bijdragen in eens
te teekenen.
De Commissie doet een beroep op meer
genoemde bewoners, om door flinke bijdragen
van hun belangstelling blyk te geven, en haar
in staat te stellen de feesten op waardige
wyze te vieren.
Het Comité van het Ned. Roode Kruis
afdeeling Helder maakt bekend dat de col
lecte, gehouden ten bate van de zieken en
gewonden in do Balkan-Staten heeft opge
bracht f 300,—.
By het deze week te 'sGravenhage
gehouden examen slaagden voor Stuur
man, Groot© vaart, Sleep vaart de Heeren
M. v. Waart en J. v. d. Hoeven en voor
derden Stuurman de heer J. Diesbergen,
leerlingen der Zeevaartschool alhier.
Voetbal.
Zondag a.s.
Texel. Sportclub I—Quick.
Alhier 1—2,80 H-F.C.U-Sparta.
8—4,30 H.B.S.'t Noorden.
Verkoop van sterken drank in cantlnes.
Door den Min. van Oorlog is bepaald, dat
in de soldaten-cantines geen sterken drank
meer mag wórden verkocht. In de onder
officiers-cantines mag dit wel plaats hebben,
doch alleen gedurende enkele nren van den
dag en met inachtneming der bepalingen, dat
de verkoop alleen per glas, met een inhoud
van niet meer dan 0,05 L., mag plaats hebben
en de verkoopprijs niet lager wordt gesteld
dan het normaal, gewoonlijk in het garnizoen
betaald wordende bedrag.
Kamerverkiezingen 1913.
By de verdeeling van de Kamercandida-
turen over de drie geconcentreerde vrijzin
nige partyen is als eerste regel aangenomen,
dat de verschillende partyen de zetels bs-
houden, welke zy thans bezetten, óók wanneer
de zi'tende leden vrijwillig heengaaD.
De vry-liberale party zal dos den con-
centratie-candidaat aanwyzen voor Utrecht
T tvac.-Van Karnebeek.)
Naar wy vernemen hebben de vrjj-libera-
len voor deze candidatuur het oog gevestigd
op mr. J. H. W. Q. ter Spill, advocaat te
'a-Gravenhage, en oud-redacteur der „Nieuwe
Courant".
Roode Kruis.
Het vertrek der eerste ambulance naar
Turkije, bestaande nit de heeren dr. G. W. S.
Lingbeek, dr. L. van den Steen van Ommeren
en den verpleger J. van Vliet en de dames
mevr. B. Lingbeek geb. Bessem en snater
J. H. Kuyper, zal heden plaats hebben.
Stuur! iedenexamens.
'a-Gravenhage, 21 Nov. Geslaagd groote
stoomvaart derde stuurman H. van Leeuwen.
Waarschuwing tegen de aanbiedingen van
The M. A. Winter Co." in Washington
(Noord-Amerika).
Herhaaldelijk komen in de dagbladen
advertentiën voor, waarin bijverdiensten
worden aangeboden. Zy, die op deze adver
tentiën schryven, ontvangen dan, met veel
omhaal, aanbiedingen om op te treden als
verkoopers van een middel (gezegd wordt,
dat het een geneesmiddel is), dat door de
bovengenoemde onderneming wordt in den
handel gebracht. Ook andere personen, wier
adressen op eenige wyze aan de onderneming
zyn bekona geworden, ontvangen soortgelijke
aanbiedingen.
De Centrale Gezondheidsraad meent to
moeten waarschuwen tegen het ingaan op
deze aanbiedingen. Uit een onderzoek, dat
de Raad in het daarvoor aangewezen Ryks-
laboratorinm deed verrichten, is gebleken,
dat het zoogenaamde geneesmiddel, hoogdra
vend genaamd „Natuurlijke Gezondheidsher
steller", of soms ook wel „Nalther", slechts
een tot tabletten samengeperst en met
een laagje suiker omgeven mengsel van
laxeermiddelon is. Daaronder zyn er, die als
gevaarlijk worden beschouwd en waarvan
de verkoop, in het klein, voor geneeskundig
gebruik, dan ook by de wet aan onbevoegden
verboden is. Wie dus dien verkoop op zich
neemt, verkoopt niet alleen een waardeloos
middel, maar stelt zich bovendien aan eene
strafvervolging bloot.
Vliegen.
Doodenlyst van aviateurs.
Etampes, 21 Nov. De aviateur Laarent
viel met zyn toestel en stierf kort daarna.
Reims, 21 Nov. De aviatenr Frey overleed
ten gevolge van een val met zyn aeroplane.
Een gevaarlijk man.
De politio te Los AngeleB (Californië) heeft
Dinsdag oen angstige paar uurtjes doorge
bracht. Aan het hoofdbnroau van politie
meldde zich een Doitscher, Karl Warr, aan,
die daar een formeele paniek teweegbracht.
Hi) kwam binnen met een kist op den rug,
waarin zich dynamiet bevond en een mecha
nisme dat na verloop vun bepaalden tyd de
dynamiet tot ontploffing moest brengen. Warr
verzocht de politie een bekend spoorweg
magnaat op het bureau te willen ontbieden,
dan zou hy, Warr, dien man wel eens op
blazen". De politiemannen Bchrokken en tracht
ten Warr te kalmeeren. Intusschen word het
geheele gebonw omringd, de arrestanten wer
den uit de lokalen gebracht; een rechtbank,
die in dat gebonw juist zitting nam, werd
ijlings gewaarschuwd; rechters, juryleden,
getuigen en pnbliek vlogen zoo snel mogelijk
de straat op. En nog altyd werd Warr aan
de praat gehonden door een paar politie
mannen. Ten slotte wist een agent achter
Warr te komen en hem met een knuppel
een mep op het hoofd te geven, zoodat hy
bewusteloos in elkaar zakte.
By ondersoek bleek dat zich in de kist
60 dynamietworsten bevonden.
leiding tot maatschappelijke en christelijke
deugden, doch op Java en in strekeD, waar
de bevolking een gevestigden godsdienst
belijdt, staat de zaak anders.
Gaat men daar de propaganda voor het
Christendom mobiliseeren, dan lokt men
dadelyk een tegemnobilisatie uit, te gevaar
lijker, waar deze het karakter krygt van
verzet tegen ons. Spr. betoogt verder, dat
ons gouvernoments-onderwys voldoet aan de
behoefte aan ontwikkeling der Javanen en
dat het gevaarlijk is het bijzonder onderwijs
door kostbare sabsidieering te bevorderen.
Ook de Chineezenkwestie roerde spr. aan,
en vindt dat van bevoorrechting der Chinee-
zen in geen geval sprake mag zyn. Wy
hebben tegenover de millioenen inlanders
plichten van meer beteekenis dan tegenover
het half millioen Chineezen.
Hierna kwam de heer Bos (v.-d.) Deze
besprak onze economische politiek, de toe
stand is vooruitgaande, maar nog onvoldoende.
Wy moeten Indië sterk maken tegen even-
tueele crisissen door verkeersontwikkeling,
verbetering van landbouw, goede politie eDz.
Ook andere kwesties, afschaffing van opium
regie, rechtspersoonlykhoid, Chineezenkwes
tie, worden door spr. nog even aangeroerd.
Wat de schoolkwestie betreft, wy behoeven
niet bevreesd te zyn dat op den dnur het
geld voor dessascholen niet zal worden ge
vonden. Ook in Nederland heeft men het
altyd kannen vinden.
De heer Ter Laan (s.d.a.p.) bespreekt ook
nog het onderwys en vindt de chr. Holl.
Javaansche scholen paedagogisch minder
waardig dan de gouvernementsscholen, omdat
goed onderlegd personeel ontbreekt met vol
ledige bevoegdheid.
Ia de avondvergadering van Donderdag
worden verschillende verdragen behandeld,
die nog door onze regeering goedgekeurd
moesten worden. Zoo is aan de orde ver
dragen tusschen verschillende staten gesloten
betreffende vaststelling van regelen by aan
varing en hnlp Ly berging, en andere. Veel
discussie en, dank zy de geestige speech van
den heer De Stuers, veel vermakelijke dis
cussie ontlokte het wetsontwerp tot verbou
wing en uitbreiding dar departementen. Wy
kannen ons voorstellen, dat een en ander
onze lezers niet of slechts zeer weinig zal
interresseeren, en aangezien wy onze ruimte
beter kunnen gebruiken, zullen wij er maar
niets over vermelden.
TWEEDE KAMER.
Voortgaande betoogt de heer Bogaardt,
kt de critiek die door de linkerzijde op het
regeeringsbeleid werd uitgeoefend, onbillijk
en onrechtvaardig. Het overbrengen van
schoolstrijd naar Indië wyt spr. aan de
ie van eenige fanatieke vrijmetselaren. In
Indië bestaat geen tegenstelling tusschen
openbaar en bizonder onderwys. Het parti
culier onderwys vindt spr. beter, dan dat
van regeeringswege, omdat het eerste de
vryheid heeft die het laatste mist. Maar de
drang naar onderwys is zoo groot, dat het
particulier onderwys niet in alle behoeften
kan voorzien, vandaar de oprichting van
gouvernementsscholen. Spr. vindt de actie
tegen de Regeering allertreurigst. Het is
onwaar, dat de regeering de zendingsscholen
bevordert op een wyze, waardoor de Islam
wordt geprikkeld. Hy betoogt, dat de liberale
staatkunde in Indië tot geestelijke en zede
lijke verwording heeft geleid. De anti-these
in Indië is er geen tusschen rechter- en
linkerzijde, het is er een van ras.
De beer Van Karnebeek (v.-l.) verheugt
zich ook over den bloei van Indië. Maar
toch beveelt spr. voorzichtigheid aan, en
waarschuwt o.a. togen voortdurende opdrij
ving der bestuursuitgaven. Ook hebben wy
noodig een kleine vloot van groote schepen.
Spr. vindt dat de inlanders het niet beter
zouden kunnen hebben dan onder ons. De
task van de Regeering is de Indische be
volking te ontwikkelen in dsn zin van op
UIT HET BUITENLAND.
Er waait een vredeswindje.
Gelukkig en welkom waarschijnlijk by alle
partyen. Want de aanvallers, hoe sterk ook,
zien toch ook hunne rangen gedund en elke
overwinning kost stroomen bloeds en talryke
gevallenen. Daarbjj do dreigende ziekte!
Officieel is mededeeling gedaan van de
vredesonderhandelingen te Belgrado in dezen
vorm:
In antwoord op het aanbed tot bemiddeling
van de groote mogendheden is, met het oog
op de onderhandelingen over vrede tusschen
Turkye en Servië, het volgende medegedeeld:
De Servische regeering verklaart, dat do
bemiddeling niet meer noodig is, daar Turkye
zelf aan de Balkanstaten het voornemen
mededeelde om directe onderhandelingen met
hen aan te knoopen over den vrede. De
Servische regeering verklaart ter zelfder tyd
dat zy in de toekomst ook op den steun der
groote mogendheden zal kannen rekenen als
dat noodig mocht zyn.
Zoo was ;t begin.
Te Konstantinopel werd Nazim Pacha be
noemd als gevolmaohtigde tot het onder
bandelen over een wapenstilstand. Heden
(Donderdag) zouden de onderhandelingen
reeds beginnen.
In Konstantinopel vestigt men de aandacht
op het feit dat Bulgarye in het antwoord op
de vraag om onderhandelingen aan te knoopen
by het benoemen van een gevolmachtigde
zeide: dat deze onderhandelingen zon aan-
knoopen over de voorwaarden voor een
wapenstilstand en voor een definitie ven vrede.
Let wel, zegt men: wapenstilstand en vrede.
De wapenstilstand is feitelijk al tot stand
gekomen voor de Tsjataldja-lioie. De troepen
die daar opereer en kregen last den strjjd te
staken en zich te blyven handhaven in de
veroverde posities.
Toch zyn er nog andere berichten die ge
wagen van gevechten by die linie «evenwel
zonder succes van beide zyden", wordt er by
gevoegd.
Natuurlykingeval Turkije weigert zullen
onmiddellyk de vyandelykheden worden her
vat en zullen dq Bulgaren na de Tsjataldja-
linie te hebben geforceerd, oprukken naar
Konstantinopel. Dat is het dreigement dat er
by hoort.
Bulgarye zal zelf wel toegeven dat hel
dan by die linie de handen vol had. 't Schynt
werkelijk dat de tegenstand der Turken
degelijker werd, hoezeer de troepen ook zyn
gedemoraliseerd door de omstandigheden.
Turkye overweegt dus.
't Geval is zwaar. Op zyn troepen aohter
de linie kan het toch geen al te groot ver
trouwen stellen, gezien de nederlagen elders,
gezien ook de droevige omstandigheden ver
oorzaakt door cholera en pestl
Wacht het nog, dan zal het misschien zich
in Konstantinopel den vrede zien voorge
schreven. En misschien dat dan de voor
waarden nog harder zyn.
We zeggen nog harder. Want naar ver
luidt worden thans de volgende voorwaarden
gesteld, die toch wel hard zyn. Afstand van
alles, behalve van Konstantinopel en de kast-
s'.rook om de zee-engten! Dus ook de Tsja-
taldsja-linie afstaan en Adrianopel!
En de verdeeling van den buitdaar
over zullen we later genoeg te schryven
hebben. Daar zal ook nog wel een en ander
over vallen.
De cholera, die tal van slachtoffers bljjft
eischen, zal de Bulgaren wellicht ook wel
naar het einde van den stryd doen verlangen.
Oostenryk's rammelen met de sabel heeft
toch wel eenigen indruk gemaakt! Servië
doet wel zeer wys met wat in te binden.
Langs den weg der onderhandelingen is
misschien wel iets te bereiken.
En 't zou te betreuren zyn als de oorlog
een andere na zich zou sleependie mis
schien nog erger zou zyn dan de eerste.
Technisch allerlei uit Turkye.
De oorlogscorrespondent van de Lokal-
Anseiger in Konstantinopel maakt de opmer
king, dat het Turksche leger zich allerlei
modern oorlogstuig aangeschaft heeft, waarvan
het sedert blijk geeft, het geheim der tech
nische behandeling op geen stokken na te
kennen. De Tnrken meenden door het aan-
koopen van vliegmachines, van installaties
voor draadlooze telegrafie systeem Telefnnken,
machinegeweren en dergelijke, tegen alle
mogelijkheden gevrijwaard te zyn. Maar zy
vergaten volkomen, dat een deskundig ervaren
personeel voorwaarde is voor het nuttig effect
dezer dingen.
Van de veelbelovende vliegtoestellen, die,
naar optimisten hoopten, de cavalerie weldra
zouden vervangen, heeft er geen een ge
vlogen. Twee ervan werden bjj Kirk-Kilisse
verbrand, opdat ze niet in handen van den
vyand zonden vallen, onnoodige maatregel,
waar ze immers volkomen onbruikbaar waren,
door het verroesten van alle metaalconstruc
ties. En twee Fransche vliegtuigen staan nog
altyd te Konstantinopel opgeborgen.
De mooie Dnitsche Telefnnken-wagens
waren nog maar enkele weken geleden het
sieraad van het Torksche hoofdkwartier. Zy
zouden de verbinding tusschen alle leger-
afdeelingen onderhonden. Zy werden opge
steld en wy hóórden het eerste telegram de
lucht in-tikken. Tevergeefs I Het bericht is
zeker duizendmaal herhaald maar er kwam
taal noch teeken terug I Eindelijk bleek, dat er
geen afspraak gemaakt was omtrent de tyden,
waarop zon worden geseind, zoodat er aan de
andere stations niemand was om de berichten
op te nemen. Maar bovendien, als daar
menschen voor saten, waren zy met hot ont
vangen van de telegrammen niet op de hoogte.
Om verdere onheilen te voorkomen, besloten
de zware wagens, die asm de drasBige Turk
sche wegen niet gewend waren, om op den
terugtocht maar liever te blyven steken. En
zoo staan ze daar nóg wel, hun lange armen
smoekend ten hemel gericht, als de Bulgaren
zich tenminste niet over hen ontfermd hebben.
Inmiddels is in het tegenwoordige hoofd
kwartier in Hademkeui een tweede editie
van deze toestellen verschenen. Maar of
men nu ook zal luisteren Want om altyd
alleen maar te spreken, zonder ooit antwoord
krjjgen, wordt vervelend op den dnur.
Het gebruik van de beproefde regels voor
het indirect richten van het geschat, hebben
de Turken maar niet eéns geprobeerd, om
liever naar oud gebruik, in vertrouwen op
de geschntsschilden, open stellingen in te
nemen. Anders hadden zy dan ook nog
minder geraakt dan nu het geval was. Ik
hoorde dan ook algemeen de reeds in Mand-
sjoerye opgedane ervaring bevestigen, dat
de werking der artillerie vooral van moreelen
aard geweest is. Het is de Bulgaren in ieder
geval gelakt, door voortdurende battery-
shIvo's, die op een bijzonder zichtbaar punt
van de loopgraven gericht waren, tweemaal
een paniek, en als gevolg daarvan, een terug
tocht, onder de Tnrken uit te werken.
Maar nu het geweer. Men zou zoo zeggen,
dat een Manser niet zoo'n byzonder inge
wikkeld toestel was. Maar toch .hebben de
Tarken vaak zóó'n moeite gehad met het
laden, dat zy uren lang het sobieten moesten
staken. Ook het stellen van het vizier moet
ounoemelyke moeilijkheden hebben opgeleverd.
Stel u voor, hoe het een Duitsche reernut
te moede is, wanneer hy voor 't eerst zoo'n
geweer in handen krygt, en tóch waren
deze Turksche soldaten uit het achterland
nog minder technisch afgericht.
.Maar de reservisten dan?« Ja, zy
hadden meerendeels onder Abdoel Hamid
gediend, die uit vrees voor zyn leven nooit
scherpe patronen liet geven aan zyn soldaten 1
En omdat er verder heel veel zeer jonge
kerels in de gelederou stonden, had vjjltig
procent van de nu in het veld staande troe
pen by het begin van den oorlog nog nooit
één schot gelost. Wat wil men dan uit
richten
Misschien heeft menig sohrander mensch,
jj het bekyken van de oorlogskaarten, zich
afgevraagd, waarom het hoofdkwartier zich
steeds bevond op den uitersten linkervleugel
en wel zeer ver verwijderd van de troepen,
in plaats van dichterbij en aohter het midden
van het leger? Dat was ook schuld van de
techniek. De heeren konden toch geen afstand
doen van hun sulonwagenB op don spoorweg,
en «ij achtten het van meer belang om in
verbinding te blijven met Konstantinopel—
Adrianopel, dan met hun troepen. De daar
voor bestemde berichten en bevelen moesten
zy over meer dan dertig kilometer afstand
laten brengen door bereden OBtafetten, omdat
ook de veldtelegraaf in gebreke bleef. Dat
de commando's dan achter de gebeurtenissen
aankwamen, kan niemand bevreemden. Ver
wonderlijk genoeg was zelfs na het gevecht
by Loele Boergas de spoorwegtelegraafver-
bimling van het hoofdkwartier met Adrianopel
nog niet verbroken, hoewel een groot stuk
van de spoorlyn reeds in handen van de
Bulgaren was. Deze schijnen daar niet op te
hebben gelet I
In de mislukkingen in het technische be
drijf achter het front ziet deze correspondent
een der hoofdoorzaken van de Turksche neder
lagen.
Het voornaamste nieuws.
De onderhandelingen over den wapenstil
stand zyn dns in allen vorm begonnen. Te
Sofia verwacht men een onverwijlde beslissing.
Nemen do Turken de voorwaarden voor hot
bestand niet aan, dan zullen de vijandelijk
heden dadelijk hervat worden en de Balearen
trachten om naar Konstantinopel op te rukken.
De Bulgaarsche troepen blyven nu in hun
stellingen voor Tsjataldzja liggen, tot bekend
zal zyn wat de uitkomst van de onderhande
lingen over een wapenstilstand is. Dinsdag
middag hebben zy versterkingen ontvangen
en de groote aanval, waarvoor middelerwijl
alles voorbereid is, zal onmiddellijk beginnen,
indien Tarkye de voorwaarden van de Balkan
staten niet na een etmaal onderhandelens
heeft aangenomen.
In de kringen van het Turksche leger
heerscht groot verschil van opvatting over
de mogelijkheid en de kansen van verder
verzet en de regeering zon wel zeer sterk
moeten zyn, indien zy erin zou slagen, den
tegenstand van de party, die onder aan
voering van maarsoh&lk Foead-pasja den
oorlog tot het uiterste wil, te breken. Wy
kunnen daarom do kansen, dat de Tarken
zich nu reeds bjj de voorwaarden van de
Balkan-staten zullen neerleggen, niet te hoog
aanslaan.
Er worden nn nadere bijzonderheden be
kend over den slag by MonaStir, die een van
de bloedigste van den heelen oorlog is ge
weest. De Turken moeten volgens de lezing
van het Servische hoofdkwartier 20.000 man
aan dooden en gewonden verloren hebben.
Ook de Serviërs zyn deerlyk gehavend.
In het Bulgaarsche legerkamp voor Tsja-
taldsja neemt men krachtige maatregelen tegen
de verspreiding van de cholera.
De gezanten te Konstantinopel hebben het
verzoek van de Porte, om de landingsdivisieB
van de vreemde oorlogsschepen weer naar
boord te zenden, afgeslagen.
Het Oostenryksch-Servische geschil is in
der minne geschikt. Servië schynt zjjn verset
tegen de autonomie van Albanië opgegeven
te hebben sn er zich by neer te leggen, dat
het geen uitgang naar de Adriatische Zee
kij'gt.
Een zeegevecht.
Konatantinopel, 21 Nov. Naar verzekerd
wordt, hebben vier Bolgaarsche torpedoboo
ten in de Zwarte Zee een aanval gedaan op
den Turkschen kruiser „Hamidie", die daarbjj
licht beschadigd werd. Twee der torpedoboo
ten werden in don grond geboord, de beide
andere beschadigd.
Sofia, 21 Nov. Hier gaat het gerncht dat
de Tnrksche kruiser „Hamidie" in den grond
is geboord, ter hoogte van Warna.
De vredesonderhandelingen.
De Russische gezant te Konstantinopel
heeft do bemiddelende rol gespeeld tnsschen
Bulgarye en Turkye. Hy heelt de voorstellen
om te onderhandelen overgebracht, en zonder
zich met de voorwaarden in te laten, heeft
hy de Porte den krachtigen raad gegeven,
de onderhandelingen te bespoedigen en zich
niet door schijnbaar harde voorwaarden nit
het veld te doen slaan.
Nasim-pasja is van Tnrksche zyde, de
chef van den Bulgaarschen generalen staf,
Sawof, van Bolgaarsche zyde als gevolmach
tigde aangewezen. De Porte schynt als con-
ditio fline qna non gesteld te hebben, dat de
Baigaren niet sullen aandringen op den in
tocht in Konstantinopel.
De „Times" bespreekt in een hoofdartikel
de aangeknoopte onderhandelingen en zegt
daarin„Turkye zal verstandig doen, ais het
op de Bulgaarsche voorwaardea ingaat.
Doet het dit niet, dan verliest het zeker
Konstantinopel ook nog. Dan dwingt hei de
Balgaren de Tsjataldjz-linie te bestormen,
en dan zullen de Balgaren bun wen*ch,
Konstantinopel binnen te rakken vervullen,
en zal geen stem in Europa zich dsuirtegen
verzetten."
Te Parys ziet men het resultaat der on
derhandeling met vertrouwen tegemoet. Het
„Journul des Débats" geeft de meening der
gezaghebbende kringen aldaar weer:
„Tarkye heeft niets te winnen, alles te
verliezen, als de vyandelykheden weder wor
den opgenomen. Het moet onder alle omstan
digheden Konstantinopel en Azië redden. De
inneming van Konstantinopel kan de gevaar
lijkste gevolgen hebben en een reeks inter
nationale vragen doen ons taan, die th*ns1nog
kunnen achterwege blyven. Voor Tarkye
ware het een groot voordeel, zoo de hoofd
stad niet ingenomen, noch bezet wordten
de Turksche staatslieden weten dat ook heel
goed.
„De Bolgaarsche regeering zal ook niet
veel lnst gevoelen haar troepen, die door
den veldtocht vermoeid zyn, bloot te stellen
aan de epidemiën, die thans in de streek
ten zuiden van Tsjataldja woeden."
Het blad geeft den Tarken den raad, de
thans nog belegerd wordende plaatsen af te
staan. Het raadt echter tevens den Balkan
staten, dien afstand niet te bemoeilijken door
vernederende eischen, maar de Turksche
troepen met militaire eer te laten heengaan.
Berlyn, 21 Nov. De correspondent van het
.Berliner Tageblatl" te Sofia seinde heden:
„De Bulgaarsche regeering gelooft, dat alle
geschilpunten tnsschen Oostenrijk en Servië
op bevredigende wyze geregeld kunnen wor
den. Wat de autonomie van Albanië betreft,
daarover hebben onderhandelingen plaats tus
schen de Servische en Bulgaarsche regeerin
gen. Hoe het antwoord zal nitvallen, is nog
niet bekend. Doch ik meon niet te dwalen,
wanneer ik zeg, dat de Balkanbond tegenjde
autonomie niets heeft, onder voorwaarde, dat
geen Turk tot stadhouder van Albanië be
noemd zal worden."
De correspondent van den „Berliner Lo-
kal Anzeigar" te Weenen seinde hedenmid
dag: „Hier is men overtuigd, dat het niet
tot een oorlog met Servië zal komen. Over
de quaestie van de Adriatische knat zal een
vergelijk in dezen geest tot stand komen,
dat Oostenrijk aan Servië een haven toe
staat, waartegonover Servië afstand doet van
Albanië." „Hblad."
De cholera.
Berlyn, 21 November. Uit Constanza werd
gisteren aan het tBerl. Tugebl." geseind
«Het aantal der in Stamboel onder dak ge
brachte zieke soldaten loopt in de duizenden.
Verschillende groote moskeeën, onder welke
do Aja Sofia, zyn vol zieken. De ongelnkkigen
liggen gedeeltelijk op de binnenplaatsen der
moskeeën op den blooten grondvan ver
pleging is geen sprake. Schildwachten met
geladen geweren zorgen ervoor, dat geen
zieke zijn plaats verlaat en dat personen,
die er niets te doen hebben, de zieken niet
naderen. De toestand te San Stetano, waar
vele duizenden cholera-patiënten liggen, is
verschrikkelijk. Daar elke regeling ontbreekt,
worden de treinen met zieken heen en weder
gezonden. Zaterdagavond stond een uit dertig
open wagens bestaande trein met zieke sol
daten en vluchtelingen uren lang op een
station van Stamboel, omdat men niet wist,
waarheen men de menschen brongen zou.
Men kon van de straat uit sien, hoe eenige
van die ongelnkkigen stervend nedervielen.
Aan zitten of liggen was, by gebrek aan
plaats, niet te denken. Allen moesten staan.
Het gelukkigst waren nog de zieken, die op
de daken der wagons lagen, hoewel zij daar
somtyds tnsschen de lijken lagen. Niettegen
staande het groote gebrek aan doctoren en
verplegers heeft een gedeelte van de vreemde
geneesheeren niets te doen. De Turksche
autoriteiten verklaren lachend, dat er geen
behoefte aan geneeskundige behandeling is
en torwyl bonderden arme soldaten in Stam
boel zonder verpleging sterven, loopen de
leden van de buitenlandsche ambulances tin
hun uniformen ,te wandelen door de straten
van Pera. (Hbld.)
Parys, 21 Nov. Volgens een telegram uit
Konstantinopel aan de Tempe bezwyken in
het Turksche leger dagelijks 1500 tot 2000
man aan cholera.
De oorlog duurt voort.
Konstantinopel, 21 Nov. (Officieel). De
Porte acht de vooretellen van Bulgarije
voor een wapenstilstand onaannemelijk en
heeft derhalve Nazim patja gelast de krijgs
operaties voort te zetten.
Uit den Omtrek.
Texel, 21 Nov.
De bressen, tydens den jongslen storm
vloed ontstaan in den djjk van den Prins-
Hendrik-Polder, zyn voorloopig met zakken
zand gestopt.
Van de steenbeglooilog op de geteisterde
plaatsen, zyn gebeele stukken ingevallen of
weggeslagen, zelfs gedeelten die met beton
beschermd waren.
Het verdwynen van de zandplaat „De
dooie Hond", is voor den zeedijk een ware
ramp. De steenbeglooilng zal nn veel hooger
moeten worden opgetrokken dan voorheen.
Evenals vorige jaren, zal ook nu weer
een beroep worden gedaan op de offervaar
digheid der ingezetenen, om ter gelegenheid
van 't a.s. Sinterklaasfeest, de kleintjes der
Kon. Wilh. Bewaarschool te kunnen laten
deelen in de geneugten van dat kinderfeest.
