1
KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor HeldorTexel, Wieringen en Anna Paulownam
No. 4153
Woensdag 27 November 1912.
40ste Jaargang.
"t Vliegend Blaadje p. 3 m. 50 ct., fr. p. post 75 ct., buitenland 11.25
Pre- Zondagsblad t 37| t 45 10.75
miên Hodeblad t 65 75 f0.90
(Voor het buitenland b(j vooruitbetaling.)
Ad verten tién v«n 1 tot 5 regels (bij vooruitbetaling) 30 cent.
Klke regel meer. 6
Bewijs-exemplanr'2)
bignetten en groote letters «orden naar plaatsruimte berekend.
Interc.-
Telefoon 50.
Verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag.
Uitgever t C. DE BOER Jr. (v./b. BERKHOUT 4 Co.), Helder.
Blad.
Agenda.
Dagelijks Bioscoop-Voorstellingen.
Kanaalweg.
26 Nov. N. V. Tooneelvereeniging. Opvoering van:
„De Lijfgarde". Casino, 8 uur.
27 Nov. Openb. Bioscope-avond. Gebouw Palm
straat, 5 en 8 uur.
27 Nov. Dansclub „Danslust". Dansavond in Casino.
28 Nov. Vereen, tot bestr. d. Tuberculose. Lezing
met lichtbeelden door H. F. Fleischer.
Casino, 8 uur.
29 Nov. 16e jaarl. voordrachtsoef. der leerlingen
van de Muziekschool, dir. A. J. Leewens.
Casino, 7 uur.
30 Nov. Concert door „Helders Harmoniekapel"
met medew v. „Excelsior". Opv. v.: „Twee
oude bekenden". Casino, 8 uur.
30 Nov. Typografen. Propaganda-vergadering. 10-
jarig bestaan. T i v o 1 i, 8 uur.
1 Dec. Hollandsch Tooneeleezelschap. Opvoering
van „Jan Sraees". Casino, 8 uur.
3 Dec Openbare Voordracht door J. J. van Broek
hoven. Onderw.Het voortbestaan naden
dood. Casino, 8 uur.
van geruchten omtrent bemiddeling in h t De Snltan
geschil tusschen Oostenrijk en Servië. Frank
rijk sohijnt daarvoor in den arm genomen
te aiJn. Duitschland ton dan Frankrijk hierin
UIT HET BUITENLAND.
Vervolg van 't Eerste Blad.)
De socialisten hielden te Bazel een inter
nationale vredesbetooging, waaraan 30.000
personen deelnamen. De gasten werden na
mens de Bazelsche regeering begroet en een
vijftal sprekers voerden het woord op tribunes.
Voor Nederland sprak Mr. Troelstra.
In de kathedraal sprak Janrès die wees
op de uitbreiding van den oorlog en op den
plicht der socialisren gemeenschappelijk samen
te werken tegen den oorlog. Wanneer het
oogenblik voor een actie der arbeiders-natio
nale zal gekomen zijn is nog niet te zeggen.
Men moet zich voorbereid houden op een
wettelijke actie of zoo noodig op een revolutie
ten einde oorlog te voorkomen, of ten einde
hen te straffen, die een oorlog hebben ont
ketend.
Op het internationaal congres is voorge
steld een motie waarin de regeeringen wor
den gewaarschuwd dat het internationale
proletariaat geen Europeesch conflict zal
dalden naar aanleiding van den Balkan
oorlog en zich oicrtegen met alle kracht zal
verzetten.
De vredesonderhandelingen tusschen de
gevolmachtigden zyn begonnen. De Bul-
gaarsche gemachtigden zijn Zaterdagavond
in de Tsjataldja-linie aangekomen. Aan de
Porte is meegedeeld dat de ontmoeting der
gevolmachtigden zal plaats hebben tusschen
de stellingen door de beide legers bezet. De
Turks che gevolmachtigde vertrok Zondag
daarheen.
In Konstautinopel is de toestand wat kal
mer geworden waardoor men den toestand
rustiger kan overwegen. Algemeen sohijnt
men van meening dat de bondgenooten hun
o'schen zoo hoog stelden om in de gelegen
heid te zyn op enkele punten wat te kunnen
toegeven.
Omtrent de vredesvoorwaarden wordt uit
Sofia gemeld dat d« voorwaarden door Bul
garije gesteld zullen zynafstand door Turkije
van alle streken door de verbonden mogend
heden bezet roet een grenslijn van Midia,
over Sarai, Tsjorloe naar den mond der
Maritza, en bezetting van de Tsjataldja-linie
tot na de betaling eener oorlogschatting van
700 roilliooD francs. Dat is nog al wat!
Uit Konstantinopel wordt gemeld dat de
toestand in het Turksche leger aanmerkelijk
verbeterde. Er worden gevechten geleverd
met eenig succes voor de Turken. De cholera
neemt belangrijk af.
De Porte meent dat de toestand in Kon
stantinopel niet langer van dien aard is dat
het verblijf der door de vreemde mogend
heden ontscheepte divisies nog langer noodig
is. Zjj verzocht dat die divisies naar de
oorlogsschepen zouden terugkeeren. De ge
zanten beraadslagen over de vraag der Porte.
Men gelooft dat de inscheping weldra zal
plaats hebben.
Uit Parijs wordt bericht dat tengevolge
van de hervatting van 't gevecht bij Tsja-
taldja de Turksche regeering opnieuw het
vertrek van den Sultan naar Broessa over
weegt. Het keizerlijk jacht ligt onder stoom
bij het paleis.
Om Adrianopel wordt nog steeds gevochten.
De Grieken behaalden bjj Kostori een
overwinning op terugtrekkende Turksche
troppen.
Verschillende berichten maken meldiDg
Officieel wordt gemeld dat de berichten
omtrent troepenbewegingen in Oostenrijk-
Hongarije zeer overdreven sj}n voorgesteld.
Prins Hendrik van Pruisen, de broeder
des Keizers is naar men zegt onderweg met
naar Petersburg met een verzoenende zending.
Wjj geven hier voorts nog eenige tele
grammen, zooals R»uter die heden seint:
De geweigerde voorwaarden.
Uit Berlijn word aan het ,,Hdbl." bericht
De voorwaarden, door de Balkanbondgenooten
voor den wapenstilstand gesteld, waren nog
bezwaarlijker voor Turkjje dan aanvankelijk
gemeld werd. Niet alleen werd ontruiming
van Adrianopel en Skoetari geëischt, maar
ook van de Tsjataldja-linie en verder het
terugtrekken van het Turksche leger naar
Klein-Azië en de opheffing van de Turksche
blokkade in de Zwarte Zee, ter vergemakke
lijking van de proviandeering van het Bul-
gaarsche leger, die, volgens officieele berich
ten, te wenschen overlaat.
Tot zulke verregaande concessies was de
Porte niet bereid. De wapens zullen nu op
nieuw spreken, maar de onderhandelingen
zjjn nu toch weder heropend. De Bulgamrsche
regeering schijnt geneigd te sjjn het verzoek
van Turkije tot matiging van de eischen in
ta willigen en, zooveel mogelijk, een tegemoet
komende houding aan te nemen. Uit betrouw
bare bron heeft de correspondent van het
„Berl. TagebL" te Sofia vernomen, dat de
minister verklaard heeft, dat de voorwaarden
van Bulgarije reeds soo geformuleerd zjjn,
dat over wijzigingen verder te spreken valt.
Op de formuleering echjjnt de koning een
beslissenden invloed te hebben uitgeoefend.
Hjj gevoelt, evenals de meerderheid van de
ministers, de ontzettende verantwoordelijkheid,
die op dit oogenblik, nn de cholera op het
oorlogstooseel is verschenen, tegenover de
PBTJILIjIjTOU'.
Wat Sint-Bicolaas in
Den Helder zag.
geheele wereld en zyn land op hem rust.
Konstantinopel, 24 Nov. Gisteren kwamen
te San Stefsno 26 wagons met cholera-lyders
De Serviërs.
Belgrado, 23 Nov. De verliezen der Serviërs
in het gevecht voor Monastir, dat 4 dagen
en 4 nachten duurde, zjjn niet nauwkeurig
bekend. Men spreekt van 7000 gesneuvelden
en gewonden.
Adrianopel.
Sofit, 23 Nov. De Tarken beschoten met
zwaar geschut de Bulgaarsnhe verschansin
gen voor Adrianopel, echter zonder resultaat.
De Bulgaren bombardeerden de stad gedu-
nden den geheelen nacht.
Turksche soldaten, uit de vesting gedeser
teerd, doelen mede, dat het garnizoen in
wanhopigen toestand verkeert. De levensmid
delen raken op, en de soldaten ontvangen
om de drie dagen slechts één stuk brood.
Moskeeën, hospitalen en partiouliere huizen
liggen vol gewonden.
De Grieksohe vloot.
Athene, 24 Nov. De commandant van de
marine-divisie in de Aegische Zee seint, dat
torpedoboot No. 14 de haven van Aivali
is binnengedrongen en een Turksche kanon
neerboot beeft aangevallen. Op het zien van
de Grieksche torpedoboot verlieten de com
mandant en de equipage van de kannonneer-
boot het schip, dat water maakte.
Afdeelingen Grieksohe matrozen gingen aan
boord van de kannonneerboot, om te trachten
het lek te stoppen. Maar toen dit niet slaagde
verlieten «ij het schip dat begon te zinken.
Men vermoedt dat deze kanonneerboot
„Zephyr" is, waarvan de bewapening bestond
uit drie Kruppkanonnen.
Tegenspraak.
Sofia, 22 Nov. Het bericht uit Konstanti
nopel, dat twee Bolgaarsche torpedobooten
door den kruiser „Hamidie" in den grond
zouden zjjn geboord, is totaal uit de lucht
gegrepen.
Twee van de vier torpedobooten werden
licht beschadigd.
Ten gevolge van de zware duisternis, kon
men niet nagaan in hoeverre de „Hamidie"
had geleden.
Konstantinopel, 22 Nov. De kruiser „Hami
die" die naar hier is teruggekeerd, is van
daag in het droogdok opgenomen. Naar he
heet, is het schip niet ernstig beschadigd.
izend angsten,
werd 20 November
Uit Konstantinopel
via Constanca aan de «Berlioer Morgen-
post" geseind: «Uit kringen, die in relatie
staan met het paleis, verneem ik, dat sultan
Mehmed sedert den opmarsch van het Bul-
gaarsche leger voor Tsjataldja gepijnigd
wordt door heftige angstaanvallen. Omtrent
het dreigende verlies van Europeesch Turkjje
is de sultan tamelijk goed op de hoogte ge-'
bracht door syn vrouwen. Hjj smeekte sjjn
grootvizier, liever van geheel Europeesch
Turkye afstand te doen, wanneer de Bul
garen dan maar niet Konstantinopel zouden
binnenrukken.
Liever wilde bjj ten gunste van den troon
opvolger afstand doen en verhuizen naar de
graven van zjjn voorouders in Broessa. De
conservatieve machthebbers van het oogen
blik hebben den sultan nog noodig, omdat
hjj het vredesbesluit moet ODderteekenen,
hetgeen waartchynlyk sjjn laatste regeerings-
daad zal zyn.
De Europeescbe oorlogsvloot voor zjjn
paleis aan den Bosporus maakte den sultan
zóó bang, dat hjj wilde verhuizen naar het
zomerpaleis van den troonopvolger bjj Skoe
tari, het Aziatische gedeelte van Konstanti
nopel. Kiamil Pasja verklaarde dit echter
voor onmogelijk, en de sultan moest bljjven.
De Zondag door alle gezanten krachtens
een vroegere belofte van de Porte besloten
landing van internationale troepen veroor
zaakten bjj den sultan toevallen. Hij droeg
den grootvizier Kiamil Pasja op, te zorgeD,
dat de landing van de troepen uitgesteld zou
worden. Kiamil beproefde dit en protesteerde
vooral tegen het geheime besluit van de ge-
zanten, dat in geval van het nitbreken van
onlusten de door een Europeesch militair
cordon omgeven voorsteden Pera en Galata
door het openen der beide drjjvende bruggen
over den Gouden Hoorn tegen een overval
van het gepeupel uit Stamboel beschermd
moest worden. Hierop verklaarde de Oosten-
rijksch-Hongaarsche ambassadeur kalm, dat
de door de groote mogendheden in het belang
der Europeanen genomen beslniten onher
roepelijk waren, en dat, wanneer in geval
van gevaar op het afgesproken, driemaal
herhaald kanonschot de bruggen niet vrij
willig geopend werden, men deze eenvoudig
in de lucht zou laten springen.
Konstantinopel.
De speciale correspondent van de „Daily
Cbronicle" beschrijft den toestand te Kon
stantinopel en bjj merkt op, dat men in de
Europeescbe wjjken van de Turksche hoofd
stad in deze dagen van spanning eigenljjk
niets van den oorlog bemerkt. Hier in Pera,
zegt hjj, is het vrede; restaurants, cafés en
speoialiteitensehouwburgen maken goede za
ken. De kooplieden in bun winkels drjjven
handel als gewooDljjk en iedor doet zjjo za
ken, alsof zjjn eenige zorg de komst van een
nieuwen klant is. Maar als men Pera en
Galata verlaat, wordt bet tooneel anders.
Dan ziet men den stroom van ossonwagets
met de vluchtelingen uit Thraoië, die op
de schepen worden geladen, om naar Klein-
Asië te worden overgebracht. Eindeloos is
die karavaan van ellende, die daar trekt
door de nauwe straten van Stamboel en
wier nadering men op de buitenwegen, naar
de stad leidend, tot in eindelooze verte kan
zien.
Daar ziet men de wagens komen, volge
laden met bet rampzalige boeltje uit de
boerenworing gered. Alles wat niet kon
worden opgeladen en spoedig opgeladen,
bleef achter, en zonder overleg, in schrik
en doodsangst trokken de vluchtelingen
weg voor het naderende oorlogsrumoer.
Soms had men zelfs geen tjjd het geheele
gezin te verzamelen. Daar zjjn vaders en
moeders, die niet weten waar hun kinderen
sjjn. Daar zyn kinderen, hangende aan de
ossenwagens van andere famüiën, wier va
ders en moeders mjjlen ver weg zjjn in deze
gruwelijke verwarring. En allen trekken
voort zonder voedsel, dikwijls ziek en ellen
dig. Zie in de wagens, en men zal bjjna
steeds een ljjder vinden aan cholera, dysen
terie of typhus, liggende op vuile lompen,
vreeielyk heen en weer geschokt in de kar
zonder veeren, die over den ruwen weg
heen hotst. Van tjjd tot tjjd zal een ellen
dig schepsel nit een kar springen om water
te zoeken, maar weldra zal het slachtoffer
neervallen en na korten doodstrijd den
geest geven. De rcmruchte oorlog heeft
weder een menschenoffer geëischt.
Bjj de wallen der stad, meest bjj de
Adrianopeler Poort, die historische toegang,
waardoor vjjf eeuwen geleden de Turk zyn
III.
Toen hjj een half uurtje geslapen had,
ontwaakte de onde h^er, en, om geeo tjjd te
verliezen, gingen wjj dadeljjk op pad. Het
weer was geheel omgedraaid, cd, thans scheen
het zoDnerje dat liet een lust was om te zien,
en had het veel menschen en vooral veel
kinderer, naar buiten gelokt.
We passeerden den boekwinkel der firma
A. J. Maas, waar behalve de nieuwste
kinder- en andere boeken, tal van fraaie
platen waren te zien, gingen zoo de brug
over; en kwamen toen in de Koningstraat,
alwaar ik den bisschop den winkel wees van
de firma H. L. Elte, wiens gebakjes wjj
den vorigen avond hadden genoteD. Kort
daarna viel ons de fraaie etalage op van den
beer Ch Krkdqer, deu photograaf, wiens
visscherstypen dezen zomer te Egmond aan
Zee bekroond zyn geworden, en toen kwamen
we aan Manheim's goedkoopen winkel. On-
begri'pelyk wat daar niet te zien was 1
Kachels, jjserwerk in alle vormen, stoelen,
theetafels, bloemen- en boekentafels, vogel-
standaards, beelden, klokken, Ijjsten kort
om, geweldig in verscheidenheid en goed
koop. De oude heer stond er paf van.
We bleven wel een half uur bjj deu heer
Manheim om van alles te koopen. Toen
gingen we verder, besichtigden even de pas
geopende etalage van fraaie dooien luxe post
en uitgaven der firma C. de Boxb Jb., en
gingen bjj den heer Klok naar al zjjn ledi
kanten enzoovoort kijken. Als vanzelf liepen
we op den winkel van den heer Gkaaff af
in de Spoorstraat, die ons met syn meubelen
tegenlachte en onmiddellijk daarnaast de
firma Graaff met een groote keuze bonten,
handmoffen, schortjes, dassen, strikjes, over
hemden, hoeden en petten, enzoovoort: een
paradijs voor St. Nicolaas-oadeaux-soekers.
In „dk Rookekde Amerika ak" kochten wjj
speelgoederen, pjjpen en kisijes sigaren, toen
ging het linea recta naar de Keizerstraat.
Het allereerst wat ons daar trof was het
rywielmagazjjn van den heer Schaap (no. 19).
Behalve complete rjjwielen, heeft deze beer
onderdooien in groote verscheidenheidlan
taarns, bellen enzoovoort, en daar is heel
wat keus uit te maken. Ook de heer P. Habte
en de wed. R. Snel geven een fraaie collectie,
de eerste allerlei soorten van brillen, uur
werken enz., de tweede sigaren en sigaretteo.
Achtereenvolgent wee» ik den bitschopop
de winkels van den heer H. J. vak Grdnkikqkk
(rijwielen), G. Smits (manufacturen), H. tak
Medbs (mandenmakerjj) en M. S. Breker.
Toen keek St. Nicolaas mjj heel eigen
aardig aan.
,,'t Staat je niet mooi, een oud mensch
voor deu mal te hoodenw, zei hjj.
„Hoe bedoelt u dat vroeg ik verwonderd.
„Ik ben mjj niet bewust"
„Neen, jjj bent je niet bewust, en dst is
juist zoo in-treurig", zei hjj. De oude heer
was in ernst boos.
zegevierenden intocht deed, kampeeren die grafenisstoet en den marsch der gevangenen.
veiBchoppeliDgen van den oorlog bjj honder- Slechts als ze een noiform ziet. een officier,
den. De Turk nit de stad komt om het of eeD lichtgewonden soldaat of een politie-
schonwspel te zien en hjj noemt het „het j agent, gaat zjj haastig op dezen toe, buigt
rerk der Christenen". Gisteren bezocht ik
die ellendigen. Vol wactronwen keek men
me aan, en ik kon booren fluisteren: Oa-
geloovigel Er zou slechts weinig noodig zjjn,
om hier de hel te doen losbarsten. Laten er
slechts enkele bommen in dit kamp terecht
een woeste lacht in Stamboel,
een paniek in de nauwe straten zon het ge
volg zyo men leeft hier als op een vnl-
kaaD. En een doodbrengende stroom van
verschrikking kan elk oogenblik losbreken...
spreken zoo lichtvaardig over de glorie
van den oorlog. Maar ik twjjfel of er ooit
overwinningskreten en vreugdeklokken luid
genoeg kunnen weerklinken, om uit iemands
geheugen weg te vagen de h»rinnering aan
den vreeseljjken gruwel van dien stroom van
menscheljjke ellende, die nit het verwoeste
land -
deemoedig en vraagt met zachte stem
„Gospodin,*) weet ge ook iets Dieuws van
Loele Boer gas
En als ze geen antwoord krijgt, "laat se
een krnis en gaat verder.
Zjj wacht op bericht van haren man, die
medetrok als alle mannen. Of by bjj Loeloe
Boergas was, weet zjj Diet. Zjj heeft slechts
in het officieele bulletin gelezen vijftien
duizend dooden
En zjj wacht.
Mjjnheer.
Cholera.
Konstantinopel, 22 Nov. De cholera-epide-
mio in het leger te Hadrmkoj schjjnt af te
u.. u«. nemen. In de laatste dagen stierven dage-
7ud"r»rienG^ude""n"Hoorn"b?n- ongeveer 1000 man, thans slecht. 5
ft 600.
nendringt.
Ik keer naar Pera terug. Het is als het Konstantinopel, 23 Nov. Ik heb aan het
ontwaken uit een beklemmenden droom. In nienw8 cholera-kamp te San Sefano een
Pera is betrekkelykerwjja alles vredig. De bezoek gebracht, zoo seint de correspondent
matrozen van een half dozyn mannes zyn vao de Bott. Crt.» en vor,d het vol met
aan wal gekomeD. Zy bewaken de gezant- dooden, stervenden en verdachten. Ik sag met
schappen, de consulaten, de vreemde echo- den trein een t yan tn88cben de duizend en
len. De hoogstraat van Pera is overvol. tweeduizend man aankomen. Dergelijke be-
Het is druk in de winkels, restaurants en j ïendiDgen komen vermoedelijk eiken dag
koffiehuizen. Men krijgt niet alleen niet een8i eoo niet vaker aap
den indruk van een stad, waarvan de vjjand Te Konstantinopel gelooft men niet hard
slechts op een geweerschots afstand is ver- aan een 8poedige ,injting van den vrede. De
wjjderd, men is al spoedig ook overtuigd, Tnrken zgn van meening, dat zy zich met
dat dit is een volk «order begrip van den goed gevo) in de lini„ van Tsjataldzja hand-
ernst van de gebeurtenissen, een natie van hayen en hotlWf\ in de kringen der vreemde-
metsnntten. Hogen de opvatting bestaat, dat de bondge-
Ik ben juist uit Servië bier gekomen. DOOten niet m#t volle kracht eon ilag
Daar door het geheele land zag ik dat niet bflbben ge8iag8Df gi(lt mon toch naarBtig,
slechts een leger, doch een geheele natie waarom do bondgenooten de linies hebben
oorlog was. Hier echter riep het land
hoofdzaak zjjn boerenbevolking op. Een
groot deel van zjjn beste mannen, die in
elk ander land de eersten souden zjjn ge-
om de wapens te grjjpen, verspillen
bun tyd in nutteloos vermaak.
Thans is het te laat. Wanbestuur en ver-
waarlooziug hebben hun doodeljjk werk ver
richt. De leemen voeten van den kolossus
vallen tot stof ineen. En de Turk is als een
bind tegenover dit historische ongeluk. Hjj
Stelt zich tevreden met de gedachte, dat
toch eigenljjk zijn thuis in Azië is, dat het
AUah's wil is deze vreeseljjke ramp.
in het gedonder der kanonnen boort
hjj slechts dit eene„Kismet I
De Turksche terugtocht.
Een Pruisisch oud-officier, die de operaties
in het Turksche leger volgt, schrjjft aan
de »Frankf. Ztg." een brief, waarin hy_nit-
eenzet, dat de Bulgar-n na de gevechten bjj
Loele Boergas en Wisa niet meer in staat
waren de Turken te vervolgen.
De terugtocht had in zulk een langzaam
tempo plaats, dat de door ossen en buffels
getrokken wagens meekonden. Toen de troep
Hademköj aankwam, was de aanblik
troosteloos. Een Duitsch offlrier meende dat
minster» vier dagen zonden noodig zyo, om
de troepen in hnnne verbanden te regelen.
De Balgaren hebben de Turken meer dan
een wenk tjjd gelaten. Hadden zjj dadeljjk
den aanval op Hademköj voortgezet, dan
«ouden zjj er bjjna geen tegenstand hebben
gevonden. Maar zjj deden dit niet, omdat zjj
er klaarblijkelijk niet de kraebt en de mid
delen toe hadden.
15.000 dooden.
Paul Block schrjjft in het „Berl. Tagebl."
nit Sofia:
Door de drukte en de meDBchenmenigt»
aangevallen, indien zy Diet van plan waren,
erdoor heen te dringen. Hier staat men op
het standpunt, dat een terugslaan van de
bondgenooten geljjk zou staan met eeD over
winning van de Turken.
Sofia, 23 November. Na den uitval, dien
de Turken gisteren nit Adrianopel hebben
gedaaD, hebben de Bulgaren de stad den
heelen nacht door gebombardeerd.
Een Balgaarsch dokter, die nit Tsjataldzja
te Sofia is aangekomen, heeft aan den corres
pondent van de „Frankf. Ztg." verteld, dat
onder de Tnrken eiken dag dnizend gevallen
van cholera voorkwamen. Bulgarye, zoo
bevestigde hjj, neemt uitgebreide maatrogolen
tegen de overbrenging van de ziekte. Alle
gasthuizen ten Z. van Philippopel worden
leeggehaald.
Aebmead Bartlett, de oorlogscorrespondent
van de „Daily Tolrgraph", mnlddo Maandag
nit Konstantinopel (via KoDstantza, Woens
dag)
Met afschuw haal ik mjj d« tooneelen voor
den geest, waarvan ik in de laatste dagen
getuige ben geweest on ik kan ze toch niet
uit myn geest bannen. Wjj Europeanen, die
bjj h*t Turksche leger zyn, worden gedwon
gen do rol van de Farizeeërs te spelen, die
de langs den weg liggende zieke menschen
voorbjj gingen zonder een vinger nit te
steken om ben te helpen- Er zjjn vole Turk
sche soldaten en vele Europeanen die Gnede
Samaritanen zonden kunnen zyn, maar in
den oorlog, wanneer de cholera duizenden
slachtoffers eischt, dan moeten zjj, die aan
den weg neervallen, niet op bjjstand van
menschen rekenen.
In het dorp, waar ik stil gehouden heb,
waren een groot aantal troepen ingekwartierd
geweest en plots-liDg brak cholera uit. Zoo
dra ir-mand dn ziekte kreeg werd bjj op een
Badert, van de onde kathedraal komend, paard gesjord, bniten het dorp gebracht
langzaam een vrouw. Zjj is nog zeer jong.
Henr haar is los en is ia het midden door
een zwart lint samengebondenzoo hangt
bet los op de henpro. De nette kleeding
toont burgerlijken welstand. En nog iets
anders merkte men opde jonge vrouw aal
weldra moeder zyn.
Haar gelaat toont echter niets van het
komende gelnk. Haar gelaat is onbewogen
slechts onder de zwarte wenkbrauwen zoeken
de oogen angstig rond. En de lippen bewe
gen sicb als in het gebe4. Zoo gaat de
vronw langs de straat; soms blyft zy staan
en brengt het hoofd ter zjjde, alsof zjj luis
tert naar iets in de verte; dat dnurt een
oogenblik en het gelaat wordt rood en leven
dig. Langzaam echter verhardt het weer tot
steen, de vronw slaat een kruis en gaat
verder. Zy stoort er zich niet aaD, dat de
menschen haar nakjjken en fluisterend de
hoofden byeeostekeD. Zjj let niet op de be
daar op de e-rste de beste plek neer gelegd
om te sterven. Zoodra hy dood was werd
zjjn lichaam haastig bedekt met een dunne
aardlaag en deze ijzingwekkende oneffen
heden bedekken het land. Men komt er niet nit.
Maar al die vreeseljjke tooneelen in de
dorpen of in do achterhoede van het leger
verbleeken tot iets onbeteekenends wanneer
men ze vergeljjkt bjj de afschuwelijkheden
van Hademkxui. Het hoofdkwartier van het
leger, waar de overblijfselen van het bjj
Loele Boergas verslagen leger zich ten slotte
hereenigden. De manschapp-d, die by bun
terngtoebt nn dien slag aan de grootste ont
beringen, aan het ergste lyden bebb«n bloot
gestaan, die tien dagen lang van groen koren
of brokken afval geleefd hebben, leveren
bet grootste aaDtal slachtoff <rs op het altaar
van de Aziatische cholera. Ik ben het dorp
geen eDkele maal ingegaan omdat, wat ik
nit de verte zag mjj dwong myn paard naar
de tegenovergestelde richting te wenden en
een vage angt over mjj deed komen, die ik
vroeger nooit gekend heb.
Bjj het Turksche leger moet de gezond
heidstoestand iets beter zjjn. Maar de toe
standen te Stamboel zyn des te wanhopiger.
Het aantal zieken en gewonden wordt thans
op 20,000 aangegeven. De ongelnkklgen, die
in den strjjd voor hun Snltan en hun profeet
gevallen zyn, worden als gevangenen ver
voerd, bewaakt door troepen mot de bajonet
op het geweer. Vreemde hulp van genees-
heeren en verpleegsters wordt door de
Tnrken geweigerd. Uit de Sophia- en de
Achmed-moskeeën, waarin de sieken en ge
wonden zoo opeengepakt sjjn, dat zjj nanwelyks
kunnen liggen, worden dageljjks honderden
Ijjken gedragen. Als voedsel voor de zieken
is er niets dan water en brood. Velen ster
ven aan uitputting. Een groot aantal wrigeren
ieder voedsel, nit vrees voor vergiftiging.
Ia de groote moskee bleven de lijken vier
dagen lang liggen. Thans eindelijk is men
er toe gekomen, om ze geregeld weg te
halen. De vnilheid in de godshuizen is een
voudig niet te beschryven. De schepen van
de Mashhonse-maatschappjj, die niet in ge
bruik zjjn, worden du ook voor opneming
van gewonden ingericht. Zjj zullen midden
in den Bosporus voor anker worden gelegd.
De gevolgen van den oorlog.
Maar als straks in Bulgarjje de gevolgen
van den oorlog bekend wordeo, zal het ook
daar in het land eon ontzettende toestand
worden. Bulgarye wilde den oorlog, en koning
Ferdinand heeft lang geaarzeld, maar ten
slotte aan den drang naar daden toegegeven.
Het oorspronkelijke plan was Diet, tot voor
de poorten van Konstantinopri op te rakken,
maar door een snelle beweging zich van
Macedonië meester te maken. Het behaalde
succes overtrof echter alle berekeningen. En
toen kwam het noodlottig oogenblik. Wie op
een tjjger zit moet rjjden, zeide Sawof tot
een hooggeplaatst officier, die hem op het
gevaar van den snellen opmarsch naar Kon
stantinopel opmerkzaam maakte.-
Straks echter komt de afrekening.
De sluier dien de Balgaren hebben ge
worpen over het slagveld moet worden op
geheven. Eu het ODtwaken uit den krjjgs-
roes «al verschrikkelijk zyn.
Bnlgarjje heeft tot 17 November 95,000
man verloren. De geheele intelligentie van
Bulgarye bleef op het slagveld, of ligt in
lazaretten, gewond, verminkt, ljjdende aan
cholera, (yphns. pokken.
Wat nog onder de wapens is, het kleinste
deel, dat is de laatste lichting, öf zeer jonge,
óf heel oude menschen.
De Bulgaarsche legercommandant wilde
van verlieslysten niets wetendie zonden na
den oorlog wel bekenVworden. Maar als--*
Bnlgarjje straks de vreeseljjke waarheid
hoort
In één gevecht zjjn zevenhonderd menschen,
die een academischen graad hebben, gevallen.
Bnlgarjje verloor de bloem van zyn burgers,
de beste en knapste. Het zal straks niet eene
meer menschen genoeg hebben, om de hoogere
bestunrsbetrekkingen in bet land te vervul
len. En hoe moet het dan menschen vinden
n het veroverde gebied te besturen?
De terugkeer van koning Ferdinand naar
Sofia zal vreeseljjk zynl
Na Kirk Kilisse meende men, dat hij
oindeljjk de juiste plaats in het hart van het
volk had gevondenmaar de gelegenheid is
voorbjj. Hjj moge met de lauwerkrans van
den overwinnaar de hoofdstad binnenkomen,
Bulgarjje zal meer naar de Ijjken van de
erslageDen, dan naar de lauwerkrans staren.
Veel moeiljjke dagen heeft de koning in
Bulgarjje doorgemaakt de moeilijkste
komt nog.
Als Btraks de doodenlysten. worden afge
lezen, als de klacht van weduwen en weezen
weerklinkt over het geheele land:
,Maudife soit la guerrel..."
Buitgemaakt.
De correspondent van de ,Temps" deelt
in een brief uit Kirk Kilisse verschillende
schilderachtige bijzonderheden mede. Toen
hjj de stad naderde, begreep hjj niet, dat
de Tarken zulke goede stellingen zoo snel
hadden kannen opgeven. Maar later bleek
hem, dat zjj al hun zware artillerie naar de
Dardunellen hadden gebracht.
Behalve bet ontzagljjke oorlogsmaterieel
laakten de Bulgaren wel voor een waarde
van 250,000 galden aan medicijnen on ver-
bandstoffon bnit. De Dnitschers hadden alleen
9100 gulden pyramidon aan de Tnrken
geleverd, genoeg om verscheidene leger
corpsen voor hoofdpijn te behandelen. Er
„Maar ik begrijp beutch niet, wat u
doelt, eerwaarde", zei ik.
„Begrijp je dat niet? Begrjjp je dat niet?
Zoo Begrjjp i" d&n tiiet, dat het niet myn
gewoonte is de menschen met een kluitje in
't riet te sturen
„Met een kluitje in 't riet
„Ja, met een kluitje in 't rietl Soap je
dan niet, dat ik geen cadeanx van boter
geef. Eoo kaasje, zoo'n «oetemelksch of Lridsch
kaasje, dat zou nog gaan, maar een flesch
melk of een pond olerneen jongmeosch,
dat vaat niet".
„O'S zei ik, „bedoelt a dat?"
„Ja, dat bedoel ik", zei de oude, boote heer.
„Nou", zoo ging ik voort, „weest u dan
maar gerost, want de firma Bremor geeft
juist aan koopers van boter traaie cadeanx,
vandaar, dat ik er u gebracht heb".
„O", «ei St. Nicolaas, en bjj kwam weer
een beetje by, „is het dat?"
„Ja, dat is het", ging ik voort. „Dat pond
boter kunt n mjj wel geven, als u daar geen
raad mee weet".
En zoo geschiedde. Ik kreez een pa*r pond
allerheerlijkste boter, en St. Nicolaas eenige
cadeanx.
En voort gingen we, naar den heer W.
Labes. Deze heer heeft een groote kenze
horloges, brillen en zoo, en zoo'n horloge is
lang geen verwerpelijk ding, zelfs niet voor
menschen, die niet van gisteren zyn en allang
weten hoe laat het is.
We waren nu genaderd bjj dan heer
Hinkinus Nuekhci8. 't Was «onderling,
maar de oude heer wilde eerst niet naar
binnen. „Neen", «ei hjj, „vanmorgen ben ik
pas in de modder gerold, en dientengevolge
heb ik mjj van al het noodige voorzien, nu
weer, dat gaat niet. Als ik nu weer eens in
de modder rolde, was 't een ander geval". I Natuurljjk gingen we daar een ankerfje
Ja, daar kon ik niet veel op «eggen, 't wjjo bestellen. En even natuurljjk girgikbjj
Was een princiep, en van principes ben ik de firma v. d. Meülen wi.t sigaren konpen,
zelf een vriend, dns was ik bet eigenljjk omdat we vergelen hadden die bjj ons te
met den ooden heer eens. Maar toch speet 1 «teken en een mensch zonder sigaren onvol
het mo voer den heer NjjeDhnis, die znlke
mooie dingen heeft.
Doeh zie, het toeval zon ons te hnlp komen.
Nanwelyks had St. Nicol«as dezo woorden
eesproken, of er ontstond eeD eroot ramoer.
E»n varken was aan zyo geleider ontsnapt
ledig is. Mjjn vrouw beweerde wel, dat het
geen p*s gaf, om op straat in haar bjjzjjn te
rooken, maar m'n hemel, daar kun je je toch,
vind ik, niet altjjd aan «toren, want do straat
is toch vrjj, Dietwaar? Ik zei dan ook:
„Stoort n j- er maar niet aan, eerwaarde,
en lawaaide in onze richting. M'n vronw maar damp er maar lustig op los",
dacht dadeljjk aan haar wandelcostuum en En dat deden we, en hadden gelegenheid
begon te gillenik dacht er aan de koe bjj het geurige product van dit magatjin t*
de horens te vatfec, maar aangezien het hier waardeuren.
een varken betrof, ging dat zoo gemakkelijk Inmiddels was voor de brug een motorboot
niet. gekomen, en die lag daar te blafn en te
In een oogenblik tjjds was het lawaaierige «tooten, en wjj moesten wachten, of
dier bjj ons. Ik nam een kloek bealnit en j wilden of niet.
dnwde mjjn vronw en den onden heer den j „Zie", zei ik, „hoe flink steekt daar het
winkel bioDen. Net op ijjd, want een oogen- gebonwen-complex van onze gasfabriek af.
blik later zon het ons onder den voet ge- Nietwaar, dat geeft zoo'n grootsteedschen
loopen zyn indruk
Stralend van tevredenheid verliet de bis- j ,.0", rei St. Nicolaas, „wat dat betreft,
schop den winkel- Hjj bad zóóveel moois j moet ik zeggen dat deD Helder mjj verbazend
gezien, dat bjj in stilte het zwjjntje zegende, j meevalt. Ik heb er wel eens «malend
„Ziet n wel", zei ik, „dat u ongelijk had j hooren spreken, maar dat was laster",
met niet birnen te willen gaan „Betweterjj, eerwaarde, niet» dan betwote-
Zoo langzamerhand naderden we een heel rji"t antwoordde ik. „Zjj die smalen zjjn zelf
eigenaardig deel van den Helder, dat niet I afkomstig nit onooglijke, nare gaten, en ze
zonder eenige bekoring is. Ik bedoel de begrijpen niet, dat voor een stad van dien
Zuidstraatwjj zagen in de verte reeds de omvang en die grootte Helder best kan
logge romp van de „Emma" zich tegen de meedoen. Wie wjjst mjj een
ui wat donker wordende lucht afteekenen. je zooveel en zoo schilderachtige water-
Maar vóór we de Keizerstraat verlieten, «on partyen hebt Waar het «choone landschap
ik nog op verschillende winkels wjjsen, die van den polder, gecombineerd m"t het
'we passeerden: de banketbakkerij van den grandioze gericht der zee, tot zulke verrassende
heer De Gecs, waar verleidelijke taartjes ons effecten leidt Waar men zeebadplaats is en
tegenlachten, en de drogisterij annex wjjo- tegeljjk sterke vesting, Holland's stevigste
handel der firma De Bie—Biersteker. beschutting tegen den van de Noordzee
komenden vjjand? Waar men vooruitkijkend,
in de onbeerensde gebieden blikt der zeeën,
waaruit wjj ons land gewrocht hebbeD, en,
achteruit, den blik riebt op de beschaving,
aan de spits waarvan «jj staan Wie"...
,.J«, ja", zei de bisschop, en hjj trachtte
mjjn woordenstroom te s'niten, „temper je
vnrig enthousiasme, jonge vrieod. Je zoudt
er warm van worden".
r derdaad, ik was er warm van geworden.
Als ik over d°n Helder begin, word ik altjjd
arm. We waren even de Spoorgracht opge-
ardeld, en ik bracht den onden heer naar
e zaak van den heer P. Govebs, Spoor
gracht 28 29, en wees hem op de eiken
buffetten, trek- en schuiftafels, die deze heer
tegen conrnrreerende prjjzen levert. Het
opschrijfboekje bewees in dezen weer goede
diensten, en we zoudrn juist een interessant
gesprek beginnen over pbilosofia, toen de
brug weer dichtgedraaid werd, en wjj onwille
keurig weer tot zakeljjke dingen geroepen
werden.
„Eerwaarde", zei ik, „laten we nu even
een kleinen omweg maken, en bjj den heer
J. vak Willigen op de West«traat gaan
kjjken. die een praebtigen winkel van de
heerlijkste dingen heeft".
(Wordt vervolgd.)