KLEINE COURANT
't Vliegend Blaadje
voor Helder, Texel, Wieringen en Anna Paulownam
No. 4178,
Woensdag 5 Febrnari 1918
41ite Jaargang.
't Vliegend Blaadje p. 3 m. 80 ct., fr. p. po*t 75 ct., buitenland 11.
Pre- Zondagsblad 374 i 45 f 0.
miën J Modeblad
(Voor het buitenland bij Tooruitbetaling.)
Advertentiën van 1 to» 5 regels (bjj vooruitbetaling) 30 cent.
Elke regel meer. 6
Bewjjs-exemplaar24
Vignetten en groote letter* worden naar plaatsruimte berekend.
Intero.-
Tslofoon SO.
Vai-schijnt Dinsdag- en Vrijdngmiddng.
Uitgeven C, DE BOER Jr., Helder.
Bureau Koningstraat 29. interc. teler. 50.
Eerste Blad.
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 4 Februari.
Blijkens by het departement van marine
ontvangen bericht is Hr. Ma. pantserachip
„Heemskerck", onder bevel van den kapitein
ter zee W. Th. de Booy, giateren te Napels
aangekomen.
De marine en Argentijnsch vleesch.
Aan de matrozen en mariniors werd Vrjjdag
by het middagmaal voor het eerat, bjj wjjze
van proef Argentynach vleeaoh verstrekt.
Niet alleen in de marine-directie alhier, doch
ook in Willemsoord en Hellevoelaluis werd
dien dag deze proef in de kazernes en aan
boord der oorlogsschepen genomen. Aan
vankelijk zou ook op de Kweekschool te
Leiden Argentynach vleesch gogeron wordeD,
doch de verordening aldaar verzet zich er
tegen.
De eerste proef in de directie-Amsterdam
moet, naar ons meegedeeld werd, een gunstig
resultaat hebben gehad. Intusschen zal zy,
ook in verband met de weersgesteldheid, nog
in Maart en Mei herhaald worden. Daarna
zal aan den Minister omtrent hot Argentijosch
vleosoh een rapport worden uitgebracht.
(Hdbl.)
Noodlottig ongeval.
Men meldt uit Haarlem:
De dienstbode, Betje Vermeer, was Zaterdag
morgen op de Nassanlaan aan het kleedjes
kloppen. Toen zy daarmee klaar was, wilde
zy ving naar hnie teiugloopen, maar botste
toen tegen een man aan, die met eenige mes
sen in de hand nit het verkooplokaal der firma
Sarlet kwam. Het gevolg was, dat oen der
messen het meisje onder den rechterarm in
de zjjde drong. Dr. Bilckman verleende hu'p
en deed de dienstbode per rjjtuig naar haar
woning te Schoten overbrengen. Of de rech-
terloDg geraakt i'b, kon nog niet uitgemaakt
Worden.
Twee duizend gulden gerold of verloren.
De 78-jarige bassierslooper der firma Bunge
A Co. op de Keizersgracht te Amsterdam,
begaf zich Vrijdagmorgen met een groot aantal
wissels ter incasseering naar verschillende
banken.
Tben h'.. zich in de Kalverstraat bevond, I
ontdekte hjj plotseling dat zyn portefeuille,
die zich in zyn binnenzak bevond, verdwenen
was. In de portefeuille bevond zich een reeds
goincasseerd bedrag van omstreeks f 2000,
benevens een wissel.
De looper gaf naderhand by de politie op,
dat in de Kalverstraat iemand tegen hem
was aangeloopen, zoodat de mogelijkheid
bestaat dat hem daarbij de portefeuille ontrold
werd. Intnaschen is de kans ook niet uitge
sloten, dat by de portefeuille verloren heeft.
Cipier vermoord.
De correspondent te Batavia van de „N. R.
Ct". seint d.d. 80 Januari
De cipier op Noesa Kembangan, De Jongb,
is door Atjehers gruwelijk vermoord.
Hot blad teekent hierbij aan
Op Noesa Kembangan, het tegenover Tjili-
tjap aan de Zuidkust van Java gelegen eiland,
zyn, zooals men weet, vele Atjehsohe ge
straften aanwezig. Die lieden hebben door
'j optreden reeds vaak van zich
>n. Den laatsten tjjd werden er
echter geen klachten daarover meer vernomen.
Ze schynen nu hun wraakzucht weer eens
gekoeld te hebben, al kunnen wy zonder
kennis van de aanleiding tot dien ons ge-
seinden moord er geen oordeel over uit
spreken.
Spionage
Voor de vijfde maal in deze maand beweert
men in Engeland, 's nachts een luchtschip te
hebben waargenomen. Na zon het Zaterdag
avond by Aberysvryth in Wales zijn gewceBt.
De kiesrechtvrouwen.
Londen, 1 Februari. Een kiesreehtvrouw
hoeft in den Tower een glazen kastje met
ordeteekenen kapot geslagen. Zy is aarge-
gehonden. Kensington paleis, Hampton Conrt
en Holyhood-paleis zijn voor het pnbliek ge
sloten, om verdere vernielingen te voorkomen.
Ooodelijk ongeval.
Parijs, 1 Februari. Kolonel Gnize, ordon
nans-officier van den president dor Repnbliek,
is vandaag, toen hy te paard lange don Conrs
la Roine reed, slachtoffer van oen ernstig
ongeval geworden. Het paard begon plotseling,
schrikkend voor een voorbijrijdende anto, te
steigeren en wierp den kolonel af. Deze kwam
met het hoofd op een trottoirband noer.
Het paard is doodgeschoten; do kolonel is
naar het hospitaal Val de Grace overgebracht,
waar de doktoren schedelbreuk constateerden.
Do hersenen zyn gewond. De gekwetste is
niet tot bewustzijn gekomen. President Fallières
heeft hem in het hospitaal bezocht.
Gnise is later geopereerd, en na de operatie
overleden.
Kras!
Aan een koopman te Dresden, die eens
een boete van 30 mk. had opgeloopen, werd
als getuige voor het gerecht de vraag gesteld,
of hij vroeger al straf had ondergaan. Hy
de boeten. Om die reden werd
wegeDS meineed aangeklaagd. De gezworenen
verklaarden hem sohnldig en do reohtbank
veroordeelde hem tot een jaar en drie maanden
tuchthuisstraf en vyf jaar eerverlies.
Een trein omgewaaid.
Uit Zittan worden aan de „Lokal-Anzeiger"
de volgende bijzonderheden over het omwaaien
van een trein gemeld
Zaterdagochtend tegen half zes werd oen
reizigerstrein van den staatsbunrtspoorweg,
toen by van Reiohenan in de richting vaD
Zittan vertrokken was, door den storm om
geworpen. Acht wagons, de locomotief en
do bagage-wagen violen om. De ongeveer 70
reizigers, meerendoels werklai, konden zieh
door de vernielde portierraampjes redden.
Drie menschen werden aan handen en gezicht
gewond. Het derdo rytnig van den trein vutte
vuur, doordat de inhoud van de kaohel in
hot rond geslingerd werd en verbrandde
geheel.
Verkeerde praktijken.
Een van de verkeerdo praktijken, die er
in het Amerikaansche politieke leven bestaan,
is dat wanneer de politieke party die aan
het bewind is by de verkiezingen wordt ge
slagen en de regeericg „om" gaat, tal van
regoeringbeambten hot veld moeten ruimen,
omdat hun plaats dan vergeven wordt aan
politieke medestanders van de Dieuwe party.
Echter zyn er ook ambten, die vast of vrjj
vaat zyn. En nu wil het gebruik, dat een
aftredende president, die behoort tot een by
de verkiezingen verslagen party, nog vóór
zyn heengaan trouwe vrienden en politieke
medestanders aan zulke baantjes helpt.' Iets
dergelijks schijnt thans door president Taft
te worden beproefd. De president heeft don
laatsten tyd ca. 2000 benoemingen gedaan,
dio echter nog door den Senaat moeten
worden bekrachtigd. Maar de Democraten
in den Senaat (met Maart krjjgen de Demo
craten in dat lichaam de meerderheid, maar
thans hebben zy die nog niet) trachten nu
door het voeren van oen ohstructietaktiek
die benoemingen te verijdelen. Zelfs de leider
der Democraten in den Senaat neemt aan
die onwaardige taktiek deol. Deze heer hield
gisteren om de debatten toch maar zoo
to rekken en das het overgaan tot stemming
te vorjjdelec een ureulaDge redo over
ballons, aëroplaana en CbarieB Dickens.
Hy vertelde 0. m. dat het hem zoo speet,
dat het Amerikaansche volk zyn Dickens zoo
slecht kende. Dat was toch zoo'n schitterend
auteur. Enten bewijze las de leider der
Democraten in den Senaat te Washington,
groote brokslukken voor uit Nicholas Nickleby
en David Copperfield.
Een ander Democratisch senator sprak over
het genot van het eten van sprinkhanen'
Twee schipbreuken.
Het Russisch stoomschip „Peter Morch''
vertrok den Ion Januari van Singapore op
de reis van Calcntta naar Wiadivostock met
oene lading thee.
Even buiten Singapore, lezen wy in do
„Straits Budget", werd het schip door hooge
zeeën beloopen, zonder dat evenwel in den
beginne aan gevaar werd gedacht. lu don
nacht van 2 op 3 Januari word echter god
lek bespenrd in het achterschip. Alle pogingen
werden in het werk gesteld om het lek to
dichten; kussens, matrassen, touwwerk enz.
Het water bleef echtor, zy het ook in wat
mindere mate, binnenstroomen. De kapitein
besloot hierop te trachten het schip op het
strand te loopen laten, maar het stieldaarbjj
op een rots, waardoor do romp scheurde.
Dit was in den morgen van 3 Jannari.
De booten werden uitgezet en niettegen
staande de hooge zeeën slaagde de geheolo
bemanning er in met do booten het eiland
Nekoi, ten oosten van Riouw, te bereiken.
De inlandsche bevolking was in het eerst
een weinig bevreesd voor de vreemdelingen,
maar toen het bleek, dat men met schip
breukelingen te doen had, werd goede hulp
De eerste officier ging met eenige inboorlin
gen in een inlandsche prauw naar Tandjoeng
Pinang op Rionw, de naaotbjjgelegen plaats
van waar hulp te wachten was. Na verloop
van drie dagen kwam het flottieljevaartuig
„Asahan" opdagen, dat do schipbreukelingen,
ten getale van 21, van Nekoi afhaalde en
naar Singapore bracht.
Nauwelijks was te Singapore het bericht
van de schipbreuk van de „Peter Morch"
ontvangen, toen de tweede officier van de
„Alexey Morch", dio aan dezelfde maat-
schappy behoort, met de „Gouverneur Schifl"
van Rionw te Singapore aankwam met de
tijding, dat ook zyn schip aan den grond
geloopen was en wel op een plek^die volgens
de beschrijving niet ver van de plaats moet
zyn gelegen waar de „Poter Morch" schip
breuk leed.
De tweede stuurman van do „Alexey Morch"
was ook naar Riouw gezonden om hulp te
vragen. Hy verliet zyn schip, dat op de kust
van Bintang (Riouw) vastzat en vond een
inlander, dio hem over land den weg naar
de hoofdplaats Tandjong Pinang w<_es. Hier
vond by een vriendelijk onthaal maar kon
men geen hulp bïedeD, daar nn ook de
„Asahan" vertrokken was. Hy werd echter
met den „Gouverneur Schifl" naar Singapore
gebracht, van waar nu de sleepboot „Varnnka"
werd gezonden ter adsistentie zoo mogeljjk
van de „Alexey Morch".
Uit de correspondentie-rubriek van een
plaatselijk weekblad:
F. D. P., aihier. Voor een gemaskerd
bal is een Italiaansch orgelman abBolunt
niets nieuws. Wilt gij ancces hebben, dan
moet gy iets anders verzinnen. Takel uw
vrouw flink toe, hang ze een paar verfom
faaide kippenvlengels op den rng, bindt haar
handen en ga er bjjloopon met grimmig ge
zicht ©n gekleed in het oorlogspak van Mars.
Dan begrypt het pnbliek de bedoeling wel.
't Stelt voor de mishandelde vrede, 't Aardig
ste is natuurlijk als de blauwe oogen en
schrammen echt zyn."
Advertentiana
„Te koop een reuzen pattefoon".
Bedoeld wordt wellicht een Pathéfoon
TWEEDE KAMER.
Wy moeten voortgaan met de zitting van
Donderdagavond, wanneer met de algomeene
btschouwinger der
Marine-begrooting
wordt voortgegaan.
De heer Verhey (u.-l.) ia altijd een voor
stander geweest van klein materieel, eu be
tuigt dan ook zjjne instemming met de voor
stellen tot aanbouw.
In hot aantal torpedobooten moeten wy ons
niet beperken, maar de begrooting tot 300
ton maakt de zichtbaarheid en kwetsbaarheid
groeter en het binnondeerbrengen van Rolder
naar Rotterdam moeilijker. Laat de MiniBtor
ook niet overgaan tot opheffing van de Rijks
werf to Amsterdam vóór zyn plannen vast
staan en niet zonder overleg met de Kamer.
Spr. tracht zich ook een indruk te vestigen
naar aanleiding van de gegevens over de
straffen, en dan concludeert hy, dat het
aantal straffon en gestraften toeneemt. Voor
delicten wegens ongeschiktheid on voor ver
grijpen aan den wal en voor gewone dienst-
vergrjjpen zjjo sedert 1905 de straffen zeer
aanmerkelijk toegenomen; er waren in 1911
manschappen, die meer dan 10 straffon hebben
gehad. De gerechtelijke straffen wegens dienst
weigering en feitelijke insubordinatie on in
subordinatie mot woorden en gobaron zyn
echter sedert 1890 geleidelijk afgenomen.
Dit wyst er op, dat by den gewonen dienst
aan boord de zaken niot vooruitgaan. De
Minister spreekt alleen over bepaalde ex
cessen, die Z.Exc. met kracht afkeurt. De
Minister heeft dus niet de overtuiging, dat
in het algemeen de geest onder het personeel
slecht is. De Minister richt zioh vooral tegen
de actie van don Bond van Minder Marine
personeel, tegen de beperking van het passa
gieren. De bf-peiking keurde spr. niet goed,
maar de actie van den Bond was inderdaad
verderfelijk voor den geest onder het perso
neel. Militaire bonden kunnen wettig zyn,
maar de Bond ging buiten de perken. Spr.
erkent, dat dit ondnldbaar was en dat daar
door een stelselmatige verwijdering werd
gekweekt. De Bond moet in zyn aotirs binnen
de perken worden gebracht. De Minister
heeft nu zyn bekende circulaire uitgegeven,
maar die circulaire scbynt zich alleen te
riebton tegen vooraf beraamde feiten van
Ijjdcljjk verzet tegen het gezag. Dit is een
wapen, dat moeilyk te hanteeren is, maar de
Minister is in deze de verantwoordelijke man
wy kunnen d i e verantwoordelijkheid niet
met hem deeleD.
Tegen „ontvolking" der vloot zal de Minister
waken door bevolking der vloot met zeemilitie.
Het heeft den scbyn alsof de Minister hier
over luebttg denkt en spr. vreest, dat dio
uiting zal leidon tot een te veelvuldig geven
van ontslag. Bovondien zon bemanning met
secmilitie, afgescheiden van don drnk op het
volk, practisch niet makkelyk uitvoerbaar
"o. Spr. wil dus waarschuwen.
In afwachting van nadere maatregelen,
acht spr. betere salarieering en pensionneering
voor minderen on onderofficieren dringend
urgent en een eisch van rechtvaardigheid.
De plannen inzake de opleiding juicht spr.
toe en hy betoogt de noodzakelijkheid, dat
die opleiding aan het Instituut voortreffelijk
worde. Spr. vraagt of de jonge matrozen na
de opleiding niet te veel aan zichzelf worden
overgelaten en of het Diet wenschelyk is dat
de officieren dio jongelieden om zich ver
eenigen, ten einde met hen te spreken over
onderwerpen, dio niet reohtstroekB den dienst
raken.
Spr. dringt er by den Minister op aan,
beroep in te voeren van in Indië gewezen
vonnissen.
De heer Hugenholtz (a.d.a.p.) consta
teert, dat de hoer Verhey de beperking van
de paesagiersregeling heeft afgekenrd. Nn
noemt de heer Verhey de actie van den
Bond tegen die passagïersregeling wel ver
derfelijk, maar de uitkomst hoeft den Bond
dan toch in hot gelyk gesteld, en eerst toen
het versoekschrift was afgewezen, heeft de
Bond het deelnemen aan niot verplichte
wedstrijden en feesten verboden. Als de heer
Verhey tot do meerderjarige schepelingen
had behoord, zou by, na afwyring van oen
verzoekschrift, niot anders hebben gehandeld.
Excessen zyn gebeurd, o.a. do sabotage, maar
daarover is terecht niet gesproken, omdat
ioder zo afkenrt, ook de Bond. Maar eon
.exces is niet het weigeren van deelnemen
aan verplichte feoston en wedstrijden.
De Minister poogt den Bond neer te drukken
of althans te belemmeren, omdat de Bond
de grieven heeft geuit. Men zegt dan daarbij,
dat wegaeming van grieven niet meer gaat,
omdat de Bond socialistische, d. i. anti-mili
taristische propaganda voert. Dat beweerde
hier ook op 12 Dec. do heor Van dor Voort
van Zijp, zich beroepende op spreker'B vroe
gere redevoeringen, 0. a. in 1904. Spr. wraakt
dit beroep, want wel zal hy zich verheugen
door het optredon der socialisten in da
Kamer de laatste matroos sociaal democraat
zyn, maar te bewijzen is dat do Bond
sociaal-democratische propaganda voert op de
vloot. Dit nn moet spr. ontkennen. Jnist do
administrateur Michels heelt in „Het Volk"
betoogd, dat een scherpe schridiDg is gemaakt
tusschen de actie van den Bond voor lotsver
betering en de socialistische propaganda.
Hier in de Kamer, wil men nn den Bond
wegwerken, maar al gelnkto dit, dan nög
zou de ontevredenheid blyven als men de
grieven niet wegneemt en dat doet men niet,
omdat men dit te duur vindt. Op grond van
art. 9 der Grondwet kan mon den Bond niet
verbieden, want dwar is sprake van strydig
met de openbare orde. De heer Van Karne-
beek echter vereenzelvigt dit reeds met
maatschappelijke orde en „Do Tyd" met
orde zonder meer. IntnsBchen do Bond is een
machtig lichaam en men dnrft hom niet aan.
Vernietiging van den Bond is ook minister
EUis niet gelukt. Integendeel, de Bond bloeit
juist. Vernietiging zal ook minister Coljjn
niet gelukken. In het laatste jaar steeg het
ledental van 2630 tot 2994. Zulk oen machtig
lichaam krjjgt men niot zoo maar weg.
Minister Heemskerk heeft eon nieuwe vondst
verbod van hot lidmaatschap van den Boud.
Op 14-jarigen leeftijd zal men dus „kinderen"
laten contracteeren, dat zy op mannelyken
leeftyd geen lid van den Bond mogen worden.
Dat noemt spr. een immoreele bepaling,
waaraan niemand zich gebonden kan achten.
Dan maar individueel ontslag.
Twee matrozen, Wielenga in Hellevoet-
sluis en Van der Plas in Den Heldor, zyn
reeds voorgedragen voor ontslag wegons
anti-militair optrodeD. De eerste is voorzitter
van de afdeeliug Hellevoetsluis van den Bond,
de andere .correspondent van den Bond. De
Minister scbynt er nog niets van te weten.
Spr. vraagt nu: heeft de cironlaire terug
werkende kracht; treft zy ook bon die als
bestuurders aan de genoemde actie hebben
deelgenomen? Zal de Minister tot ontslag
overgaan als iemand bestuurslid is van zyn
organisatie Is het ongeoorloofd bestuurslid
van s|jn organisatie te zjjn Spr. vraagt
hierop eon dtidemk antwoord. Velen zntlen
van de eironlairo gebruik n«keo em uit deu
dienst te komen na eerst een bnrgerlyki
betrekking te hebben govonden. Wy hebben
op het gebied van ontslag geen ervaring.
Ooder Minister Ellis gingen er zóóvelen uit,
dat het verloop ernstig toenam. Minister
Ellia moest het verzoek van ontslag nit den
dienst wegens tegenzin weer intrekken. Het
«al precies zoo gaan met het massa-ontslag
van Minister Coljjn.
Spr. maakt zich over de bedreiging met
een militie-marine niet zoo bang, want van
een militie-marine komt niets terocht. „De
Tyd" hooft or zich reeds tegen verzet on
ook de heeren Dnymaer van Twist en Verhey
zyn er al togen opgekomen. Spr. gelooft dat
van dit plan „met een groot woord zoo ge
laten uitgesproken" Diets zal koraoD, want
de maatregel zal ook bonrgeois-jongenstreffeD,
daarom schrikt men er dadeljjk van terug.
Men kan aan het dienen by de zeemilitie
goon voordeelen verbinden, het zal te dunr
zyn. De desknndige schrijver in het „Han
delsblad" acht den maatregel ook onmogelijk,
althans wanneer men zal deDkeD aan vrij
willigers. Die schrijver oordeelde dien maat
regel alleen uitvoerbaar met miliciens.
Maar hoe dit zy, het ministerie-Heemskerk
zal eerder met ontslag gaan dan do Bond.
De eenige weg die gevolgd kaH worden is
de instelling van een parlementaire Commissie
van Onderzoek. Spr. doet in allen ernst en
gemoedelijkheid een boroep op den Minister
om dit denkbeeld niet af te wijzen. Na een
onderzoek on herstel van grieven zal alles
op de vloot weer worden pais eu vree.
Alleen kan spr. den Minister niet verzekeren
dat de menBehen van roode smetten vry
znllen blyven, zy worden allen rood dat ligt
in den geest van den tyd.
De heer Van Wassenaar van Cat-
wjjck (c.-h.) is voor de opheffing van de
Rijkswerf te Amsterdam, alleen reeds omdat
mon er in oorlogstijd niet in kan komen. Hy
vordodigt de voorstellen tot aanbouw en ver
dedigt tegenover den hoer Hngenholtz het
eindcijfer van de begrooting.
Spr. wil niet reëngageeren van personeel,
in Indië vorblyvende, vergemakkelijken.
Wat de geheime circulaire aangaat, geheim
was zy allerminst; de menschen wisten hoe
de regeering had gesproken en daaraan heb
ben «y zich te honden. Maar do Bond be
schouwt zioh als de vakvereenigiog tegenover
den patroon; do Bond wil als gelijkgerechtigde
sich stellen tegenover de regeering. Dat deed
de Bond ook by zyn actie tegen het deelnemen
aan feesten enz. De vakvereeniging wil den
patroons arbeidsvoorwaarden afdwingen, maar
in het militaire stelt de Overheid de arbeids
voorwaarden. Daarbij hebben do ondergeschik
ten zich neer te leggen. Doen zy dit niet, dan
plegen zij een revolntionnaire daad en het zal
de vraag zyn of militairen en burgers, die by
het stellen van dienstvoorwaarden ongeoor
loofd prossie oefenen op de overheid, niet
strafbaar moeten worden gesteld. En evenzeer
zal to overwegen zyn de vraag, of vereenigin-
gen, ook geheime, die zulks doen, niet ver
boden dienen te worden. De Bond beschouwt
den schepelingen als los van de Marine en
los van het schip. In dien geest geeft het
hoofdbeBtnnr orders, die stipt opgevolgd
moeten worden. De organisatie is alle», de
Marine is niets en gedoemd om te verdwijnen.
Zoo krygt de Marine halve menschen; alleen
degenen die zich geheel aan de Marine geven
verdienen een betor bezoldiging. Het is ge
lukkig, dat de ontwikkeling van den schepeling
is toegenomen, maar hij moet weten, en
anders voeleD, dat hy zich Diet tegenover de
Overheid mag plaatsen. Gevoelt de schepeling
dat niet, dan voert hy een doelloozon stryd.
Spr. hoopt, dat de schepeling ten slotte zal
bemerken, dat de thans genomen maatregelen
noodig zyn. Als die maatregelen Diet zullen
gelukken en de vloot zal moeten worden bezet
met miliciens, dan zal ons volk weten, dat dit
een gevolg is van het aanmoedigen en toe
juichen van het vorzet door dön heer Hngen
holtz.
De heer Van der Voort van Zjjp (a.-r.)
juicht toe, dat de Minister talryke vraagstuk
ken heeft laten rnsteD tot na het resultaat
van den arbeid der Indische DefenBiecom-
miasie. Lotsverbetering voor het personeel is
intnsschen noodzakelijk. De noodzakelijkheid
van het aangevraagde materieel is overtuigend
aangetoond; er moest achterstand worden
ingehaald. Spr. zal das gaarne zijn stom govon
voor de torpedobooten, die passen ia elk
stelsel, al zyn zy van tonnenmaat wat grootor,
in overeenstemming met de bnitenlandsohe
torpedobooten.
Spr. bestrijdt vervolgens de opvattingen
van den heer Hugenholtz, die nu weer aan
drong op het niet besteden van het gawone
bedrag der 4.2 milioen. Deze minister vraagt
wat strikt noodig is en heeft daarom het ver
trouwen van velen, zoowel rechts als links.
Het standpunt, door den heer Van Twi«t
ontwikkeld tegenover don geeBt onder het
personeel, wordt door spr. volkomen gedeeld.
Wat de militaire bonden aangaat, men moet
beginnen met slagboomen weg te nemen, hier
in bestaande, dat Christelijke jongens thans
geen dierst kunnen nemen op de vloot.
Als do minister die «lagboomen wegneemt,
zal bij mannen krygen met liefde voor Koningin
en Vaderland, en die zich onderwerpen aan
de tucht. Boven die tocht is het goiag van
een Michels of Verstegen niet te dulden.
Spr. vertrouwt, dat do minister voorzichtig,
doch krachtig handelend zal optreden.
Het resultaat van het werk van den vloot-
predikant is niet onder cijfers te brongen.
Door den heer Hugenholtz is gezegd dat de
vlootpredikant te vergeefs naar het hospitaal
gaat, maar dat is een govolg van de propa
ganda van de Bond, een propaganda die ge
steld is tegen de religie. Dat blijkt nit een
stukje in rHet Anker", waaruit spr. citeert,
hoe walgelijk het overigens ia. Het spreken
van Godslasterlijke taal wordt door het min
dere marinepersoneel voortgezet, daartegen
had de heer Hugenholtz moeten protesteeren.
De Minister van Oorlog (de heer
Colyn) dankt de verschillende sprekers dio
zoo rustig de Marinobogrooting hebben be
sproken. Dien dank kan hy niet brengen aan
don heer Hngenholtz wien hij echter tóch
dankt voor de systematische verdeeling zjjner
rede.
Deze begrooting is beschouwd als
krediet. Groote vraagstukken kondon thans
niot aan de orde komon. Als lid der dofonsie-
commissie kan de Minister zich zelfs thans
niet over die vraagstukken uitspreken.
Evenzoo staat het met de qoaestie der
Marinewerf te Amsterdam. Jarenlang is
opheffing gevraagd, doch nu komen de be
denkingen. De Minister is volkomen bereid
het rapport der desbetreffende commissie aan
de Kamer over te leggen. De Kamer zal in
de boslissing gekend worden, omdat nit do
opheffing der werf te Amsterdam, waartoe
de Minister geneigd is, voranderingen by
andere werven znllen volgen die geld ver-
eischen. De Minister merkt nu slechts alleen
op, dat vóór de opheffing pleit dat de werf
Diet_ voor do Marine werkt, maar dat de
Marine meer workt voor do werf.
De heer M a r c h a n t (v.-d.): Zie zoo,
dat is de eerste Minister die dit erkent.
Do Minister: Over het personeel der
werf zal eventueel te sprekon zyn. De loop
van zaken in deze Kamer is oorzaak, dat
het werk der Indische Defensie-Commissio
een maand is vertraagd. Wanneer voorstellen
gedaan zullen worden, dat kan de Minister
niet zeggen. Op grond van een bericht in
„Fakkel" berekende de hqer Hng nholtz
dat wjj binnonkort 90 millioen voor defensie
zullen uitgeven. Het gaat daarmee alt in
Indië by de berekening van het aantal
vijanden; als het getal wordt opgegeven, dan
deelt men hot door tien, trekt er de vierkant
wortel uit en dan heeft men de formnle.
(Gelach).
Wat het personeel aangaat, de heer Hngen
holtz heeft schromelijk overdreven.
De Regeering is verheugd dat do militaire
strafwetboeken, die tot stand zjjn gekomen
onder de kabinetten-Kuyper on Heemskerk,,
znllen gevolgd worden door een wetsontwerp
op de militaire rechterlijke organisatie, dat
binnen enkele dagen by de Kamer zal inkomen.
Eigenlijk richtte de heer Hngenholtz zich
tegen het tuchtrecht, maar do toepassing
daarvan en het ondersoek is met pjjnlyke
zorg geregeld-
"en tweede grief betrof de salarissen. De
Minister erkende, door instelling van een
commissie, dat die grief niet geheel ongegrond
was en hoopt, dat spoedig oen wetsontwerp
kun wordon ingediend. Do Minister merkt
intnsBChen op, dat men op 21 jaar matroos
le kl. kan zyn en dan verdient f 22.50 per
maand, plas 45 ets. voeding per dag. Op
27-j«rigen leoftyd heeft de man een standaard-
loon van f80 per maand en daarby kunnen
nog verschillende toelagen komen, wanneer
de matroos zioh eenige bijzondere kwaliteiten
verwerft. Nu wil dat niet zeggen dat geen
verbetering moet worden aangebracht. Die
verbetering zal vooral ten goede moeten
komen aan hen die onder zyn dan 27 jaar.
De Minister zon de „Gelderland" Diet naar
Konstantinopel hebben gezonden als een ander
schip diohterby was geweest. Do „Gelderland"
had aan boord 16 matrozen le.kl., 15 matrozen
2e kl., 109 matrozen 3e kl., 6 lichtmatrozen
joon 'jongens, zooals men dat by de Marine
verstaat. Voorts waren or 42 mariniors en
65 stokers le en 2e kl. aan boord. De lan
dingsdivisie had slechts flinke matrozen 3e
klasse onder haar sterkte.
Twee dames van het Roode Krnis kregen
plaats in don ziekenboeg van de „Gelderland"
er geen zieken waren. En toen er een
e kwam, verzocht deze zelf in zyn hang-
te mogen blijven. Door aanbieding van
deze plaatsen op de „Gelderland" heeft de
regeering mede bevorderd, dat een Nederland-
sche ambulance naar het Mohammedaansche
Konstanticopel kon vertrekken.
De Minister zal overwegen het invoeren
van een kort dienstverband voor hen wier
dienstverband in Indië eindigt, opdat zy aldus
naar Nederland kunnen terngkeeren.
Wat de grieven aangaat togen den genees
kundigen dienst en de hjrgiSn», van het Ma-
rinebestuur is absolnnt geen actie uitgegaan
om een veroordeeling ter verkrijging van een
schrijver van een artikel over dr. Stark.
Op eenige andere punten beantwoordt de
minister de sprekers.
De opleiding van verplegend personeel
moet te Helle voetsluïs blyven, zoo noodig zal
er meer voor dit doel worden aangevraagd.
De Minister zal persoonlijk het hospitaal
te Willemsoord bezoeken.
Voor de voeding van het personeel in
Iudië is de Minister van Koloniën verant
woordelijk. De Minister zegt dit niet om zich
aan het debat te onttrekken, want hy zal
op de klachten ingaan. Er is meer vet, meer
verscho groonten, meer varkensvleesch en
ander zout verstrekt. Daarmee ia de vraag,
of de voeding voldoende is, niet opgelost.
De Minister deelt daarom het geheele menu
voor de bemanning van de vloot mede en
zegt, dat op do samenstelling niets redelijks
is aan te merken. De Bond van Minder
Marinepersoneel vond de voeding veel ver
beterd en zelfs in Nederland vry goed. Ver
andering van de voeding, zooals de heer
Hngenholtz die wenscht, zon voor een schip
in West-Indië por jaar f50,000 kosten.
Ia de passagiersregeling, zooals die door
minister Wentholt is nitgovaardigd, is g
komma veranderd en wat de toepassing s
gaat, admiraal Hoekwater heeft een regeling
uitgevaardigd in overeenstemming met do
grondbeginselen van de algomeene passagiers
regeling. Daartoe was by volkomen gerechtigd,
gelyk thans de Indische Marinechef Pinke
een regeliDg heeft uitgevaardigd, die verschilt
van die van admiraal Hoekwater.
Het is ten eenenmale onjuist, dat de schepe
lingen eerst den regelmatigen weg hebben
gevolgd en toen hnn actie zijn begonnen.
Hangende hun reqnest, gezonden aan den
Minister, zjjn zjj hun actie begonnen, dht
was het revolntionnaireDe beschikking
van den Minister van Marine werd eenigs-
zinB verdaagd omdat er |eon nieuwe vloot-
commandant optrad. De actie was indiscipli-
nair omdat zjj niet gericht was tegon oen
administratieven maatregel maar tegen het
bevel van hot hoogste marinegezag in Indië.
Ds paesagiersregeling is niet b(j stukken on
brokkon ingetrokken.
Onjnist is, dat opzettelijk grieven zjjn ver
waarloosd en dat het departement zjjn plicht
heeft verzaakt, wèl jnist is dat het personeel
opstandig is geworden. De oorsprong dateert
van hoe jaar 1875, toen on«e Marine van
gestalte veranderde. In de tachtiger jaren
recruteerde men de jongens uit een mindere
klasse, die reods stonden onder den invloed
van het socialisme van Domela Nienwenhnis.
Ia die jaren, „tusschen '80 on "90", kwamen
dan ook excessen voor, althans by voorbeeld
bet hjjschen van oen roode lap. Spr. gelooft
wel, dat de marine- officieren niet altjjd taet
hebben getoend, maar de handhaving van
de tucht is moeilijker goworden na het uiten
van allerlei klachten in de Kamor, die ook
dns niet «onder schuld is. Daardoor zjjn de
menschen op een dwaalspoor gebracht ten
opzichte van hnn militaire positie. Toen
werd de Matrozenbond opgericht en hjj deed
in de eerste jaren zeker iets goeds. In 1901
begon de Bond echter reeds te requestreeron
als overbrenger van klachten van het perso
neel. Toen derailleerde da Bond reeds en
dat_ is steeds erger gewordeD, vooral na de
oprichting van „Het Anker", waarin voort
durend werdenaangeprezen de klassenstrijd
en de vorming van de militaire vakorgani
satie. By do staking van 1903 bleek dan ook,
dat eigenlyk de zeemacht niet moor voldeed
aan de eischen van de Grondwet. Toen
heette het zenden van schepen oon roekc-
looze maatregel en werd een kameraad als
mede-proletariër aangeraden, in critieke
oogenblikken wel to bedenken wat zjj deden.
Op 4 Februari 1908 bepleitte ood voor
ganger van den Bond samengaan van werk
lieden en matrozen en de Bond trad als
organisatie toe tot het comité van verweer.
De marine was in 1903 geworden een onbe
trouwbaar instrument, dat zich in zyn grootste
organisatie plaatste op het standpunt van
den modernen klassenstrijd. De Bond heeft
er op aangestuurd, te zjjn een moderne vak
vereeniging, staande op den bodem van den
klassenstrijd en dio daardoor is gekomen tot
anti-militaire daden. Men vorloochent nn in
den laatsten tyd „Het Anker", omdat het
sedort 1904 niet moor is het officieel orgaan,
r by het 10-jarig bestaan van „Het Anker"
bleek dat «jj nog ten nauwste met elkander
zjjn verbonden. De Bond staat schuldig aan
minachting van de zeemacht in algemeenen
1, er worden krsehtuitdrnkkingen gebruikt
als „onnut", „geldverspilling", on de uit
zending van schepen naar Venezuela heette
„Jan KlaassenBpel". Aan de tookomstige
geboorte van een koningskind zjjn artikelen
gewjjd, die van minachting getuigden voor
het vorstenhuis. De Bond maakt zioh schuldig
aan pressie op niet-leden on eisebt een
discipli no, zooals spreker die op de vloot
zon wenschen. De Minister toont dit mot
citaten uit artikelen aan. Met behulp van
die discipline wordt ongeoorloofde pressie
uitgeoefend, voert de Bond actie tegen de
maatregelen van do hoogste marine-autoriteit.
Er gaan zendbrieven en bevelen van het
hoofdbestnnr uit, die dadelyk moeten worden
opgevolgd. Nagenoeg dagelijks neemt de Bond
besluiten die tegen de tocht ingaan. Door
vergoeding van salarisverlies maakt de Bond
het effect van straffen ongedaan. Bondsleden,
aangewezen om het Fransch eskader te ont
vangen, vroegen daarvan vrijstelling, omdat
zjj vanwege den Bond last zonden ondervinden.
Zjj zyn onderworpen aan een cadaver-ge-
hoorzaamheid.
Een orthodox-geloovig schepeling vroeg
ontslag omdat hjj het niet nit kon houden;
de Min. heeft het ontslag geweigerd, omdat
hjj daarmede wilde te kennen geven dat
het niet onmogelijk moet zyn voor een ge-
loovig man om te dienen b|j de Nederlandtche
Marine. (Stemmen JuistDe Bond is onbe
staanbaar in de Marine, omdat hjj een vak
vereeniging is, die ingaat tegen de militaire
hiërarchie en die zich stelt op het standpunt
van tegenstrijdige belangen, die niet bestaan
in een overheidsorganisatie.
Wat nu de geheime circulaire aangaat, de
Minister wil handelen met nuchterheid, voor
zichtigheid en vastheid. Het zjjn de be-
stuurdors, die schreeuwen, en do rest gaat
mee, zeggende „Die knullen doen tóoh veol
voor jel" (Gelach). Om de goodon niet to
doen ljjden onder de kwaden, is voorzichtig
heid noodig, maar de kwaden moeten er nit 1
Ontslag zal niet volgeD, omdat iemand be
stuurder is, maar ontslag zal volgen voor
hen, die daden plegen, welke ontslag wettigen.
Voor vroegere daden zal geen ontslag volgen,
want de circnlaire is bedoeld als eon waar
schuwing en beteekent 't personeel toe te
roepen eentot hiertoe en niet verder I
Heeft spr. dan niets meer te geven Zeker,
hjj zal aan billijke eischen tegemoet komen
en oen snppletoire begrooting indienen. Over
de voeding is overleg gepleegd mot koloniën.
Het is spr. niot mogeljjk, door overheids
maatregelen godsdienstzin on zedelijkheid op
de vloot te verdedigenhjj hoopt, dat de
vlootpredikant op den arbeid van den voor
ganger van „Geestelijken Bijstand" invloed
zal hebben, maar hjj zegt 't met smart; hy
acht het loetreden van geloovig christ. jon
gens niet mogeljjk En daarom zal het eind
doel moeten zjjn een zeemilitie op de vloot.
Want het begrip van vakvereeniging dat
ia 'sMin. overtuiging zal zóo doordringen,
dat alle maatregelon niet meer znllen baten
dan zal door een zeemilitie onze vloot
bemand worden door Alle jongens van ons
volk, ook nit de christelijke kringen 1
Lager Onderwijs.
Na »oo uitvoerig de marine-debatten te
hebben weergegeven ze zjjn bjjna volledig
nit het „HaDdehsblud" overgenomen moeten
wjj over de rest noodzakelijk zeer kort zjjn.
Hierover sohryft de overzichtschrijver van
dit blad:
Die rest van het onderwjjs-debat scheen
soms even iets interessants te znllen geven
een motie-Roodhnyzen, een verzet van
rechts en links tegon het subsidie aan den
Bond voor lichamelijke opvoeding maar
dan kwam de Minister mot een bedarende
tegemoetkomingen de motie werd inge
trokken of het verzet was" uit.
Bij de bespreking der afdeeling Kunsten
en Wetenschappen werden een paar uiterst
bolangrjjke qnaesties van waarljjk groot na
tionaal gewicht behandeld door de heeren
Van Asoh van Wjjck en De Stuers. Eerst
genoemde drong aan op een Rijkswet tot
wering der ontsiering van ons landschaps-
en atadsschoon door storende reclames. Eon
paar provincies hebben deze zaak ter band
genomen, maar 't meorendeel van ons land
kan nog vryeljjk worden verknoeid door
allerlei monsterachtigheden van reelamezncht,
terwjjl men in 't buitenland, met name in
Dnitschland, rjjksmaatregelen daartegen heeft
genomen.
En de heer De Stuers pleitte o.a. voor
een wet die gemeentebesturen en partioulieren
zon verpliohten tot het in stand houden van
belangrijke monumonton van bouwkunst,
voor zoover ze die in eigendom hebben.
De minister scheen voor geen van beide
zaken veel sympathie te gevoelen.
