KLEINE COURANT
t Vliegend Blaadje
roor Helder, Texel, Wlerlngen em Anne Paulowne
Ho. 4215
Woensdag 2 Juli 1918.
4lste Jaargang.
'I Vlisgead Blaadje p. S 50 ct, h. f. post 7b ct, bailealnad 11.2b
Pr*> Kokdupblcd 87* *5 0.7b
atria} Modeblad «5 i> 75 f 1.—
(Voo* Wbarteali** k| cnoriijth«hliati>
Advertutiia ram 1 tel l regels (b| vooraitbotaliaf) 10 coai.
Hk<s rogel moor.
2uw|»-«xenaplanï 1|
Yifiettea ea poet» leUer» morit* aatr aittbraiat'» birehaad
V«rtohi]a< Dinsdag- sn Vrijdagmiddag.
Uitgavar: O. DE BOER Jr,, Haldar.
Buraau: Koniagstraat 21. InOrc. Tilif. <0.
Eerste Blad.
Opgave van de alhier gevestigde en
vertrokken personen
Gevestigd.
Naam: Beroep: Woonplaats: Van: Gel.
A.Llberg-de Groot, z.,Hoogdw.str.5,Terschelling N.H.
1'. Roobol, zeeman, Californiestr. 30, R'dam, R.C.
J. de Min, marinier, leGoversdw.str.2, 's-Hage. N.H.
0. Bender, luit. t.z. Ie kl., lioningstr. 112, A'dam,
J.G.van Leeuwen,boerenkn., Koegra*94, A'dam. R.C.
M.J.Heiboer, maj.-torp., Kanaalw.2, N.-Helvoet. N.H,
G.Albers, kolfiehuisbediende, Hoofdgr.80, Zwolle.
E. G. Tentij—Buitenhuis, zonder, Koegras.
A. J. Schwantje, onderwijzeres,
Spoorstr. 24, Achtkarspelen. Geen.
J. Bremer, bakker, Koningstr. 55a, Beverwijk. Ger.
D.Steinmeier,agentv.politie,StationBStr.l4,Alkm.N.H.
J.Mostert, brievenbe»teller,Weezen»tr.3, Arnhem
J.J.Hamers,matr.-kleerra.)Wilh.dw.9tr.l, R.C.
A J.GupSalm, z., lëVroonstr.66d, Duiseldorl. N.H.
Vertrokken.
Naam: Beroep: Van: Naar: Gel.
J.K.W:egand,kp.-torp ,Trompstr.te,Punnerend. N.H.
1'. Dol, timmerman, Molenstr. 127, New-York.
J.Landstra,serg.d mar., Wilhelminastr.92.A'dam.
l'.J.v.EngelsdorpGastelaars.st,C.Ditostr.28,A'dam.
D. Kleijn, stoker, Achtergr. Z -Z. 48, Noordscharw. R C.
A van Kooten, z., Wilhelm.atr. 51, A.-l'aulowna.
M. I. de Ridder, z., Janzenstr.60, 's-Hage. N.H.
H. Tongelet, smid, Florastr. 4, Amsterdam. i
W. de Jong,gep., de Ruijterstr. 42, Hengeloo.
W. Koning, bouwk., Koegras 91c, Amsterdam.
C. l'oolman, marinier, Hoogdw.str. 50, Groningen. R.C.
A. Schreuders-Heuff, z., Stat.dw.str. 12, 's-Hage. N.H,
J. van Twisk, kok, Molenstr. 78, Haarlem.
J. Waagmeester, scheerder, Huisduinen 11Vclsen.
F. de Vries. visscher, Huisduinen 9, Velsen,
J. J, Meeuwseiijserg.-art./frorapstï'. 22,Terneuzen
I'. Koopman, kellner, Paleisstr. 5, Amsterdam.
NIEUWSBERICHTEN.
HELDER, 1 Juli
Voreenlging voor volkshuisvesting
„Helder"
Deze vereeniging hield Donderdagavond baar
algemeene vergadering in een der zalen van
hótel .Bellevue".
Nadat de voorzitter, de heer C. Adriaanse,
de aanwezigen en den vertegenwoordiger der
pers het weihom had toegeroepon, werden
de notulen der vorige vergadering (van 24
Dec. 1912) gelezen en zonder op- of aan
merkingen goedgekeurd.
Hierna geschiedde voorlezing van het
jaarverslag, waaraan wy het volgende ont-
leenen
Dd. 19 Juni werd het eerste gedeelte van
hot voorschot ten bedrage van f 17876.20
verkregen, waarvan werd betaald de kosten
voor aankoop grond f 11695.20 on f 6181
hIb aandeel der vereeniging in de kosten
voor bestrating en rioleering. In 1912 werd
totaal f 34976 225 in voorschot ontvangen,
gelijk uit de balans blijkt.
Door het bostunr werd met den aannemer
der bestrating, den heer J. Spruit, een over
eenkomst aangegaan, om te mogen bouwen,
alvorens de bestrating gereed was en ook
om de aansluiting op de gemeenteriolen zelf
te mogen doen uitvooren, 't welk het voor
deel gaf dat spoediger met den bouw een
aanvang kon worden genomen en de bestra
ting door het rijden met zwaarbeladen wa
gens, en het leggen der buizen voor gas- en
waterloiding, niets te lijden had.
Nadat het bestek, met inachtneming van
hot verzoek, door gevoerde correspondentie
met genoemde organisaties, >ijn beslag had
verkregen rond op dd. 8 Juli de oanwijeiDg
op het terrein plaats en de besteding op
15 Juli d. a. v.
De bogrooting van den architect was pl.
f 58000.terwijl qo som van do minste
inschrijvers bedroeg 1 63082.dus ruim
f 5000.— boven de begrooting. Hoewel ver
schillende posten in de begrooting door de
eischen van den heer Inspocteur der Volks
gezondheid en den heer Gemeentebouw-
meestor, waren verhoogd, werd niettemin de
som der minste inschrijvers to hoog geoor
deeld en de gunning aangehouden. Terwijl
de architect nog doende was, door onderling
overleg met den minsten inschrijver tot over
eenstemming te komen, kwam een aanbieding
in van den aannemer S. M. Boom, die bereid
was het werk op enkele kleine wijzigingen,
onveranderd aan te nemen, voor de som van
'f 58000.—. De aannemer Smit was wel tot
f 54897.verminderd met zijn aanneemsom,
doeh de perceelen zonden, werd op diens
aanbieding ingegaan, minderwaardig worden
en vele correspondentie met autoriteiten, en
daardoor veel tijdverlies het gevolg zijn.
In de bestuursvergadering van 28 Juli
werd de bouw aan den aannemer Boom
opgedragen, als zjjnde diens aanbieding de
moest aanbevelingswaardige. Aangezien het
gebeele werk aan e'ón aannemer werd opge
dragen, moest de tjjd van oplevering op 8
maanden worden gestold.
Direct na de gunning is de aannemer met
den bouw begonnen, echter door gebrek aan
werkkrachten, vordert het werk niet in die
mate als het bestuur gaarne gezien en ver
wacht had. In December werd reeds door
de vereeniging per advertentie, gegadigden
opgoroepen om zich aan to molden als huur
der, waar velen aan gehoor gaven.
De huurprijzen werden in de ledenverga
dering van 24 December 1912 vastgesteld
als volgt:
18 perceelen van f 2.30 huurprijs p. week.
10 f 2.05
5 f 2 80
5 f3.— f f
behoudens eenige reaerven.
In do ledenvergadering van 20 Juni werd
besloten aan den Gemoenteraad een voor
schot te vragen, groot f 3000.—, voor den
aankoop, eloopiog en herbouw van 2 onbe-
weonbaarverklaarde perceelen te Huisduinen.
De bedoeling is de beide woningen van de
bewoners (tevens eigenaars) aan te koopen
voor f600.— en van deze koopsom aan
de eigenaars te betalen, t0 besteden om
hen van niouw huisraad in de woningen te
voorzien en J/s t® reserveeren als waarborg
voor de richtige betaling der huur, een
ander in overleg met de betrokkenen.
Ten slotte rest ons nog te melden dat als
Opzichter der woningen in de bestuursver
gadering van 28 October 1.1. werd benoemd
de heer A. G. A. Verstegen, en diens borg
stelling bepaald op f200.—.
De heer Verstegen vraagt inlichtingen
omtrent de bewering, in het verslag geuit,
als zou de aannemer Boom zich hebben aan
geboden hot werk aan te nemen. Door Boom
zelf wordt het praatje verspreid, dat het
Bestuur hem Boom had aangezocht.
Spr. kan zich dit niet voorstellen, daar het
Bestuur toch minder goede inlichtingen om
trent dezen aannemer had ontvangen.
De Voorzitter zegt dat er geen sprake
7an. e.n d0 lezing in het jaarverslag
de juiste is. Er waren goede borgen en men
kon, hoezeer de inlichtingen niet zeer gnn-
stig waren, het schryven niet negeeren. De
heer Krynen heeft teen persoonlijk den bor
gen over den aanncmor gesproken en mede
gedeeld, wat het Bestunr wist. Zjj hand
haafden hun borg en in de bestuursverga
dering is op de aanbieding ingegaan.
Spr. wenscht in verband hiermede nog
eenige mededeeliogen te doen over den ge
ringen voortgang van hot werk. D.d. 30 Mei
schreef de aannemer, dat het hem onmogelijk
was z\jn taak te volbrengen. De beeren Bier
drager en Spruit zouden het werk voort
zetten. By het schryven was een schryven
van deze heeren overgelegd, waarbij zy er
in toestemden. Reeds dadelijk saten zjj voor
groote moeilijkheden; de onderaannemers
mooslen voor het eerste blok een termyn
uitbetaald hebben; de borgen echter namen
alle verplichtingen op zich.
De hoer Michels, vraagt of de heeren
Bierdrager en Spruit ook de verplichtingen
overnamen omtrent do boete op te late ople
vering geBteld, zoodat de vereeniging geen
schAde lydt.
De Voorzitter, dit bevestigend, zegt, dat
rekoniog gehouden moet worden met de
regendagen, die in mindering komen en dat
het zaak zal zyn die voorwaarde zoo drage
lijk mogelijk (;o maken met het oog op gebrek
aan werkvolk. Men hoopt echter op de komst
ter vergadering van den architect (den heer
S. Krijnen), die hieromtrent nadere inlich
tingen kan geven.
De balans- on winst- on verliesrekening
worden hierna overgelegd en door de commissie
voor het nazien, by monde van den heer
Verstegen tot goedkeuring geadviseerd. Zjj
luiden als volgt
Winst en verlies.
Saldo
Saldo aan balans
Saldo onkosten
Saldo interest
f 147.26
117.83»
f 265.09'
f 257.17
7.92'
f 265.09'
Toelichting voor den postSaldo onkosten.
In 1911 werd aan onkosten besteed f 147.26,
welk bedrag uiet door inkomsten werd ge
dokt, vandaar, dat de W. on V. rekening
1912 met dit bodrag werd geopend. In
1912 word van den aannemer ontvangen als
restitutie voor te maken onkosten 10% van
uitbetaalde termijnen van de aaunemingssom,
f 1505.46.
1912 werd aan onkosten betaald voor
honorarium, architect dag. opz., vergaderings-
kosten e. df 1248.29
Zoodat werd overgehouden f 257.17
Balans.
Actief.
Op 31 Dec. 1912 in kas f 352.61
31 1912 op Spaarbank 265.22'
Huizen in aanbouw34976.22'
f 85594.06
Passief.
Voorschot gemeente.
Aandeelen gestort
Saldo winst
f 35594.06
Toelichting voor den post saldo winst.
Op 81 Dec. 1912 werd overgehouden van
de door den aannemer gestorte gelden (inhou
ding 10% voor te maken onkosten volgens
bestek)f 257.17
In 1911 werd aan onkosten uit
gegeven 147.26
f 109.91
Ontvangen interest7.92'
Zoogenaamdo winst117.88'
Vervolgens is aan de orde de verkiezing
van bestuursleden. Aftredend sjjn de heeren
v. d. Ploeg, dr. Kotner en P. van Dalen, die
groote meerderheid worden herkozen;
in de plaats van hot vertrokken lid P. Doore-
waard wordt gekozen de heer Ornee, die zijne
oeming aanneemt. Ook do heer van Dalen,
ter vergadering aanwezig, neemt zjjn her-
f 34976.22'
500.—
117 83'
Medegedeeld wordt, dat de heer van Neck,
ter vergadering aanwezig, het door B. en W.
krachtens hun bevoegdheid aangewezen lid
van hot Dag. Best. der gemeente is, die een
adviaeerende stem heeft in de vergadering.
Over de kwestie van de woningen te Huis
duinen deelt de Voorz. mee, dat hier zich het
bezwaar heeft opgedaan, dat men voor het
gezin Sater nog steeds geen geschikte woning
heeft kunnen vinden. Lukt het niet, dan zal
opnieuw uitstel van den ontruimingatermyn
moeten worden gevraagd.
De heer Borkert zou gaarne balans en
wiDSt- en verliesrekening gedrukt willen zien,
teneinde die bij do leden te kunnen rond
zenden. De voorzittor segt dit toe.
De heer PlaBmoior vraagt of dowoDingen
niet afgeschut kunnen wordenthans zjjn de
erven geheel open en dit is zeer onvrij voor
de bewoners.
De voorzitter erkent de juistheid dezor
opmerking. Evenwel is de voorwaarde uit
drukkelijk gestold door den arobitect en deu
inspecteur voor de volksgezondheid. Zoolang
de bouw niet voltooid is, levert de minste
verandering, die men zou willen brengen, veel
admicistratioven omslag op, maar in de toe
komst is dit inconvecient wel te ondervangen.
Uit de gevoerde discussies blijkt, dat thans
9 woningen bewoond zjjn en 9 over ongeveer
drie weken betrokken kuDnen worden. De
20 zullen nog wel wat langer onder
handen zjjn, aangezien er met den besten wil
geen werkvolk te krjjgen is.
De heer Verstegen drukt nog zyn spyt uit,
dat de architect zonder kennisgeving afwezig
is. Wanneer cr kennis gegeven was, zou deze
vergadering miszehien nog wat verdaagd
hebben kunnen worden.
De heer Adriaanse zegt, dat doze verga
dering al eenige malen is verdaagd, waardoor
waarsobynlyk de architeot niet heeft kunnen
voorsien niet aanwezig te kuDnen zyn. Met
het oog op het jaarverslag moet deze regle
mentaire vergadering belegd worden, men
zal echter binnenkort een nieuwe ledenver
gadering uitschrijven.
Hierna wordt de vergadering onder dank
zegging gesloten.
Op Vrjjdag, 27 Juni, bad in hotel
„Bellevue" de jaarljjksche, algemeene vor-
gadering plaats vau het
FoRds tot het verleenen van ondersteuning
van redders van schipbreukelingen.
De vergadering werd gepresideerd door
den heer E. J. Bok en was matig bezocht.
Na 't lezen der notulen werd medodeeling
gedaan van een schrijven van den voorzitter,
den heer C. D. Zur Muhlen, die om gezond
heidsredenen zjjn betrekking als bestuurslid
heeft neergelegd. De vergaderden zjjn zeer
onder den indruk van 't besluit. De heer
Bok vertolkt dat gevoelen. Hjj wjjst er op,
hoe de heer Znr Muhlen van de oprichting
van 't fonds (5 Dec. '87) tot nu, de betrek
king van voorzitter heeft vervuld en dat met
een toewijding, die voorbeeldeloos kan worden
genoemd. De opkomst en stijgende bloei van
't fonds mag in niet geringe mate aan zjjn
activiteit en toewijding geweten wordeD.
Hjj eindigt met den wensch, dat de heer Z.
spoedig zjjne gezondheid moge terug krjjgen
en hjj zich nog lang in de welvanrt van 't
fonds, waarvan h(j medeoprichter was, moge
verheugen. Een luid applaus volgt op deze
op harteljjken toon uitgesproken rede.
Verslag wordt uitgebracht over den toestand
en den flnantieelen staat van 't fonds. Uit
't rapport namens commissaris door dec heer
Kastelyn uitgebracht, stippen wjj aan, dat 't
jaar 1912 een voordeelig saldo geeft van
f 481.77. Dank wordt gebracht aan don
penningmeester, den heer C. J. Verhey, voor
zjjn uitstekend beheer.
Bjj de verkiezing van bestuursleden komt
een voorstel in om volgens art. 4 al. 2 don heer
Zur Muhlen tot eerelid te benoemen. Bjj
acclamatie wordt dit aangenomen. Herkozen
wordt tot bestuurslid de heer g E. KIoob-
terhuis en gekozen de heer K. Oortgysen.
Tenslotte komt in bespreking de wijziging
van art. 14 der Statnten. Aangenomen wordt
dit te lezen„De gelden worden ten deele
belegd in de Spaarb. der M. t. N. v. 't Alg.
Tot een maximum van twee derden worden
ze belegd in le hypotheek op landerijen".
Nu do rondvraag niets oplevert, sluit de
voorzitter met een dankend en opwekkend i
woord de vergadering.
Ziekenfonds „Helpt Elkander". I
Bovengenoemd fonds biold Zaterdagavond
zjjn gewone vergadering tot het doen van j
rekening en verantwoording.
Nadat de president, do heer Goudswaard,
de aanwezigen welkom heeft gehoeton en in I
't bjjzonder ook aan de vertegenwoordigers
dor per», on do vergadering geopend heeft,
bljjkt, dat 132 leden aanwezig zjjn.
De notulen der vorige vergadering (van j
22 Maart 1913) worden gelezen en goedge-
keurd.
De penningmeester brsnet hierop zjjn ver- j
slag uit. Wjj zagen er uit (het verslag loopt i
van 1 Dec. 1912—31 Mei 1913) dat het leden-
tal, dat 1 Dec. 1312 249 bedroeg, vermeerderd 1
is met 9, terwijl 8 leden werden afgevoerd, j
De ontvangsten bedroegen in dit halfjaar!
f 83.02', betgeoD, met een aaowesig saldo
an f 656.55 een totaal vormt van f 788.57'.
De uitgaven bedroegenziekenfonds f 465.
uitkeering wegens overljjden f 25.bode
loon f 141.25', vormende een voordeoiig saldo
van f 107.32. Op 1 Dec. 1912 was in kas
f 1608.89', op 1 Mei 1913 f 1716.21'. De
reservekas was f 34.25, in nitgaaf f 3.
saldo f 31.25, vormende met het batig saldo
dd. 1 Dec. f 144.38'. op 31/5 f 175.58'. Het
cjjfer van f 1716.21' iB het hoogste, dat de
kas nog ooit heeft bereikt.
Bjj monde van den heer Valkenburg wordt
rekening en verantwoording, behoudens eenige
posten, die niet te verantwoorden waren,
goedgekeurd. De Voorzitter zegt, dat het
bier betreft eeu bedrag van f 4.60, dat
abusief geboekt isen brengt dank aan den
penningmeester voor diens beheer.
De Voorzitter maakt de ledon attent op
art. 18 van het reglement, betrefende uit
keering bjj ziekte.
De heer Valkenburg viodt de bepaling,
dat alleen leden, die ziek zyn, vrijgesteld
zjjn van boete-betalen by niet-verichjjnonop
vergadering, niet zeer democratisch. Spr. zon
wenschen, dat die vrijstelling ook gold wan
neer het betreffend lid verhinderd is door
overwerk.
Do Voorzitter licht in, dat het Bestuur
ten deze steeds zoo scbappeljjk mogelijk
heeft gehandoM. De bedoeling van doze
bepaling is, dat de boete betaald moet worden,
wanneer na bezetten tjjd gewerkt wordt.
Een ander lid, haringtrekker, vindt het
onbilljjk, dat hjj ook betalen moet als bjj
niets verdient, zooals in Maart het geval was.
Do Voorzitter en vervoleens de secretaris
vraagt of dan niet een schriftelijke, kennis
geving kan worden gestunrd, dat men ver
hinderd is.
Na nog eenige mededeelingen omtrent een
te houden bestuursvergadering, wordt de vor-
gadering onder dankzegging gesloten.
De voorzitter der Tweede Kamer.
Nu de Tweode Kamer öm is, wordt daar
mee een eind gemaakt aan het voorzitter
schap van den heer Van Nispen tot Sevenaer.
Ongetwijfeld zal men aan hem de heugenis
beboudon van een uitmuntend leider, streng
maar oerljjk, die met vaste hand de teugels
voordo en zich die niet ontnemen liet, noch
door links, noch door rechts, noch door de
regeeringmen herincere zich, dat hjj ook
enkele malen een minister tot de orde riep.
Wie volgt hem op? Dat is natuurlijk nog
een raadsel. Maar het zou ons niet ver
wonderen, als het de heer De Beaufort of
de heer De
verkiezingen.
Naar wjj vernemen heeft het partijbestuur
der S. D. A.P. besloten, dat mr. Troelstra,
gekozen tot lid der Tweede Kamer in Amster
dam III en in Leenwarden, voor laatstge
noemd district zal opteeren.
Wat mr. Mondeis betreft, gekozen
Amsterdam II en Schoterland, deze zal voor
Schoterland zitting nemen-
Eindeljjk zal de heer Spiekman, gekozen
in Rotterdam I, Rotterdam II en Hoogezand,
opteeren voor Rotterdam II.
Er moeten dus nieuwe verkiezingen plaats
hebben in Amsterdam II, Amsterdam III,
Rotterdam I en Hoogezand.
Provinciale Staten verkiezingen.
De herstemmingen in Gelderland,
Zeeland en Utrecht
op V r jj d a g 1.1.
De liberalen winnen ïd deze 3 provincies
in het geheel 6 zetels, de sociaal-democraten
winnen 1 eD de rechterzijde verliest er 7.
In Utrecht II heeft de- Katholiek mr. C.
A. J. van Sasse van Ysselt zjjn zetel moeten
inruimen voor den sociaal-democraat J. van
Leeuwen. De socinlisten doen hiermee voor
het eerst hun intrede in de Staten van Utrecht.
Het aantal rechtsche leden is van 31 tot 30
teruggebracht, dat der linksche leden aange
groeid van 10 tot 11.
In Gelderland verliest de rechterzijde 4
zetels aan de concentratie, waardoor oerat-
genoemde zjjn aantal zetels in de Staten
dezer provincie van 39 tot 35 ziet slinken
en het aantal concentratie-mannen van 23
tot 27 is gestegen.
De Staten van Zeeland ten slotte tellen 2
mannen van rechts minder, dus 24 in plaats
van 26, on 4 mannen van links mear, dus
18 in plaats van 16.
Mr. P. J. Troelstra over den
politleken toestand.
Een redacteur van het Persbureau M. S.
Vaz Dias te Amsterdam heeft Zaterdagmorgen
een onderhoud gehad met mr. P. J, Troel
stra, den leider der S.D.A.P. in Nederland.
Hjj stelde den heer Troelstra de vraagin
hosvorro de sociaal-democraten de verplich
ting op zich denken te nemen om deel uit
te maken van het nieuw te vormen kabinet.
De hoer Troelstra antwoordde dat ten on
rechte dit als eerste vraag gesteld werd. De
sociaal-democraten zjjn niet het eerst aan bod,
wel links. Een andere vraag is deze
zullen zjj gevraagd worden om zitting te
emen in het kabinet?
Omtrent de snb 1 gestelde vraag wenschte
de heer Troeletra zich wel uit to laten. Nog
ooit, zeide hjj, is direct of indirect door
eonig gezaghebbend politicus van links deze
vraag aan oenig verantwoordelijk sociaal
democratisch politicnz gesteld
Wat mjj betreft, ging de heer Troelstra
voort, ik ben niet van plan mjj over de
vraag of onzerzijds in de gegeven omstandig
heden eenige portefeuille zou worden aan
vaard, uit te laten en wel om twee redenen
ten eerste is dat eeu vraag waarvuu do
beantwoording niet aan een persoon, hoe
bulangrjjk zjjn positie in de partjj ook moge
zyn, kan worden opgedragen. De partjj zelve,
althan s haar aangewezen partjj - orgao en, he bben
hier omtrent te beslissen. Ten tweede, een
dergcljjke beslissing kan alleen worden uit
gelokt op oen concreet voorstel. Dit voorstel
kan slechts uitgaan van verantwoordelijke
staatslieden of organen, die natuurlijk in het
gegeven geval zich eorst zullen moeten ver
gewissen of een dergeljjke oplossing door
hun eigen geestverwanten, dat is allereerst
de 37 gekozen vrijzinnigen on hun partijen,
wordt gowenscht. Verder moet men niet ver
geten, dat de ministers worden benoemd door
de Kroon. De heeren znllen zich dus waar
schijnlijk ook eerst moeten vergewissen of
de Koningin er op gesteld is, om samen te
werken met socialistische ministers.
Het komt mjj moeiljjk voor, aldus ging de
heer Troelstra voort, op deze vraag een
toestemmend antwoord te verwachten. En nu
weet ik wel dat de conBtitutioneele positie
van de Koningin medebrengt zich, indien de
politieke constellatie het noodig maakt, bjj
het optreden v«n een socialistisch ministerie
noer te loggen, maar ik kon mjjn vrijzinnige
pappenheimers genoeg om aan te nemon dat
zjj zelfs hot onmogelijke zonden willen be
proeven om de Koningin een dergelijke be
slissing te besparen. De vrijzinnigen zullen
i eerst met zichzelf moeten uitmaken of
politieke constellatie het optreden van de
socialisten in het ministerie werkeljjk nood
zakelijk maakt
Wat de mogelijkheid van regeeren van
een vrjjrinnig ministerie betreft, welk pnnt
ik thans aanroerde, in het gesprek met den
Troelstra, zeide dozeHet komt my
dat de mogeljjkheid grooter is zonder
met de socialistische ministers. Immers
de vrijzinnigen zich sooals de „Nieuwe
Botterd. Courant" doet, beroepen op onze
getalsterkte in de Kamer om daaruit de nood
zakelijkheid van het aanvaarden eener porte
feuille onzerzijds af te leiden, dan moeten
zjj niet vergeten dat die getalsterkte ods niet
op een, maar op drie portefeailles recht geeft.
wanneer z(j do invoering van het alg«
n kiesrecht afbankeljjk zouden- willen
stellen van ons zitting nemen in het kabinet,
dan hebben zjj te bedenken dat eenmaal dit
beginsel aanvaard, er uit voortvloeit dat
althans de portefeuille van binnenlandsche
zakon aan een sociaal-democraat zou moeten
worden toegewezen. Of men bet gezag over de
burgemeesters enz. bjj voorkeur zou willen
leggen in handen van personen, van wio zwart op
wit is verklaard, dat zjj de grondslagen
maatschappij ondermijnen en een hersen
schimmig doel Dajagon, komt mjj alsnog
eenigzins twijfelachtig voor.
Ik heb mjj, zei de heer Troelstra, er voor
den aanvang der verkiezingen, wat mjjn
persoonlijke ambitie voor een portefeuille
aangaat, zeer duidelijk 07er uitgelaten. Ik
meen, dat het verschil in standpunt tusschen
sociaal-democraten en vrijzinnigen vrjj wat
grooter is dan tusschen vrijzinnigen on kerke-
Ijjken. Hun standpunt in zake militairisme,
de houding der overheid by werkstakingen,
de rechten en plichten der ambtenaren zjjn
van dion aard, dat in eeu gemengd socialistisch-
burgerlyk ministerie conflicten niet zouden
kunnen uitblijven. Met name ben ik er van
overtuigd, dat vanwege de rechterzijde niet
alleen in, maar ook buiten de Kamor allerlei
conflicten zouden worden uitgelokt en intriges
op touw zouden worden gezet om de regeering
te bemoeilijken.
Zoo b.v. hooft het onder het ministerschap
van Millerand niet ontbroken aan ophitsingen
bij werkstakingen, gewelddadigheden, waar
door de regeering werd gebracht tot militair
ingrijpen, dat natuurlijk weer op rekening van
Millerand werd gezet en tegen hom uitge
speeld werd. Waar in ons land een groot
deel der christelijke arbeiders onder de ban
der rechtsche partyen staat, zou men van
rechts de gekste diDgen kunnen verwachten.
Wanneer dan ook van rechtsche zijde, met
Kuyper te beginneD. zoo sterk op een ge
mengd socialistisch miuisterie wordt aange
drongen, geschiedt dit alleen om straks
tegenover zich te zien oen ministerie dat
hun do meest mogelijke kwetsbare plekken
aanbiedt
Ten opzichte der pnnten, die niet op het
program staan, als militairisme, is de toe
stand zeker niet van ernstige boswaron
ontbloot. Men overdrijve evenwel die be
swaren niet. Een vrijzinnige regeering heeft
ten opzichte van het militairisme tweeërlei
keuze. Zjj kunnen zich voornemen te dezen
opzichte de continuïteit te betrachten, zooals
trouwens verschillende barer woordvoerders,
o.a. de heeren Goeman Borgesius, De Jong
(Hilversum) in uitricht hebben gesteld; tenzij
een militaire begrooting wordt ingediend, die
door de rechterzijde niet kan worden afge
stemd, zonder dat deze zich daarbij voor het
volk blameert op nog veel erger wjjze dan
zy zich reeds geblameerd heeft. In dit onder
steld geval hebben de vrijzinnigen de socia
listische stemmen voor oorlog en marine niet
noodig. De tweede mogelijkheid is, dat de
vrijzinnige regeering op het punt militairisme
zal trachten te bezuinigen.
Mij dunkt, dat zjj zelve hiertoe zou moeten
overgaaD, wegens de noodzakelijkheid om voor
ouderdoms-pensioen en dergelijke de noodige
middelen beschikbaar te krjjgen, zonder tot al
te groote belasting-verhooging te behoeven
•er te gaan
Er waren er, die meenden, dat wjj perse
altjjd en onder alle omstandigheden tegen
e®n oorlogsbegrooting moesten stemmen. Er
waren er ook voor wie het stemmen tegen
de oorloesbegrooting geen doel was, maar
middel. Voor hen was het doel een votum
te brengen tegen bet militairisme. Wjj
meenden, dat er oogenblikken konden zjjn,
waarop dit votum niet werd uitgebracht in
den vorm van verwerping, maar van aan
neming der begrooting. Als die aanneming
afhankelijk is van de stemmen der socialisten,
il zonder hulp juist van militaire zyde de
begrooting worden verworpen, en wel op
dezen grond, dat zjj niet militairistisch ge
noeg was dan zal bet votum der socialisten
vóór beteekenenstrjjd tegen het moer mili-
tairistische deel der Kamer eu werken in
anti-militairietische richting. Tot hen, die
aldus redeneeren, heb ik steeds behoord,
omdat bjj mjj hot wezen gaat vóór den vorm
en ik voor de ontwikkeling eener partjj niets
noodlottiger viud, dan haar taktiek vast te
leggen in de scblablone.
Ik kan dus tot de conclusie komen, natuur
lijk is hier alleen sprake van belangrijke
bezuiniging-, als uitvloeisel van een streven,
om met het oog op de behoefte des volks,
onze klachten tegen de opdrjjving van
militaire uitgaven tegemoet te komen. Wil
eenige vrjjzinnige regeering in deze richting
werken en tevens hare handhaving voor
onze fractie maken tot een begeerenswaardige
omstandigheid, omdat van de handhaving de
verwezenlijking der voornaamste punten van
bet concentratie-programma afhangt, dan zal
zjj zeker in mjj en meerdere van mjjn partjj-
genooten steun tegen de tegenstanders en even-
tueele intriges van rechts knnnen onder
vinden.
Om al deze redenen komt het mjj voor,
zeide de heer Troelstra, dat het optreden
van een socialistisch minister niet noodig is,
indien slechts een vrijzinnige regeering met
voortvarendheid werkt aan de uitvoering van
haar eigen programma, en dat integendeel
het weerstandsvermogen van een dergelijke
regeoring zwakker zou zjjn als er wel dan
als er geen socialist in zou worden opge
nomen. Ik heb bjj dit alles alleen gerede-
leerd uit de politieke constellatie van het
oogenblik en de parlementaire vooruitzichten
moge'jjkhoden onder een vrijzinnig kabinet.
Wat denkt gjj, zoo vroeg de redacteur,
over het vrouwenkiesrecht?
Ik erkeD, zei de heer Troelstra, dat dit
punt vrjj wat meer discussie zal uitlokken,
maar daar het bier niet de Kieswet, doch
de Grondwet geldt, zal hieromtrent, dunkt
mjj, ook een oplossing worden verkregen.
Misschien zelfs wel met den steun van een
deel der rechterzijde
Dat deze regeering sociale verzekering in
haar geheeleD grondslag ter baed zou nemen,
komt mjj onwaarschijnlijk voor en ook al
omdat daardoor do urgentie der Grondwets
herziening zon knnnen worden opgeofferd,
acht ik zulks ongewensoht. De tjjd, die met
behoud van die urgentie beschikbaar is voor
anderen wetgevenden arbeid, moet m.i. wor
den gebruikt om dergeljjke maatregelen als
op grond van de samenstelling der Kamer
juist thans en dan wel in vrjj korten tjjd tot
stand kunnen worden gebraoht. Met name
zal m. i. do herziening der snbsidie-wetten in
zake Bijzonder Onderwijs ter hand kunnen
worden genomen. Dit euvel van de ver
slechtering van ods volksonderwijs, ten ge
volge van die kleine bjjzondere sohooltjes,
eischt ra. i. dringend herziening.
Verder zal de linkerzijde, als zy voor de
toekomst ons volk onttrekken wil aan den
geésteljjken invloed der kerkeljjkc reactie,
niet beter knnnen doen dan hot ontwerp-
Ter Laan, om uitbreiding van den leerplicht-
leeftjjd tot 14 jaar, zoo spoedig mogelijk tot
wet te maken. Grooter weldaad dan deze,
sei de heer Troelstra, kan m. i. naast het
algemeen kiesrecht, en het ouderdomspensi
oen, aan ons volk niet worden bewezen.
Over de mogeljjkheid om ook den tien
uren-dag in te voeren, willen wjj thans, zot
eindigde de heer Troelstra het onderhoud,
geen oordeel uitspreken.
OE WEEK.
28 Juni.
Het groote, zware, moeiljjko, onoplosbaar-
ljjkende vraagstuk.
Wie nu I
De Kanaalstrater is een ooljjk man.
- nadat 't geworden
- nameljjk .met de
Hjj, dr. Kuyper, zegt,
ia 55—45 in do Kamer,
45 Rechts
F.n met do 18 soci's
Hjj, de ooljjkert uit de Kanaalstraat, zegt
Natuurlijk is meneer Troelstra nu de Kabinets
formateur van het oogenblik.
Hjj heeft reeds „de lakens uitgedeeld"
Den heeren beduid, binnen welke grenzen
het aanstaand regeerings-program moet wor
den saamgevat.
lij heeft z'n partjj opgevoerd tot een
macht, die gelijkstaat met de sterkste poli
tieke fracties in de Kamer.
Wie anders dan hjj, Troelstra, aldus
dr. Kuyper, moet alzoo „de verantwoorde
lijkheid van het oogenblik aanvaarden
Inderdaad geloof ik, dat er in hel ongedacht-
booge etemmencjjfer door de S.D.A.P. op 25
Juni 1918 bjj de verkiezingen voor de Tweede
lamer der Staten-Generaal behaald, iets voor
eze party verontrustends is gelegen.
Wat moet ze, vroeg mjj, gisteren den
dag, óón, die vergrijsd is is de politiekerij
en gebleken, ten leste, buiten alle politiek
verband... Wat moet zjj met al die stemmen
doen De stemmen-maebt overstelpt haar
straks. Ze heeft, deze S.D.A.P., zoo
veel beloofd, voorgespiegeld.
Van algemeen kiesrecht voor mannen cn
vrouwen. Van Staatspensioneering, in milden
zin, voor nog levenskracbtigen-
Straks krijgt ze de regeerkracht.
Neen, ze hóóft die nu roeds.
Maar: ze weigert de verantwoordelijkheid
te aanvaarden. Zjj zegtik zal voorstellen,
iet belang der arbeiders gedaan, steunen
óók als die komen van de zjjde der Coalitio.
Prachtig!...
Subliem
Maarer is nog het Congres.
Der S.D.A.P'ers.
Wee Troelstra en zyn zeventien, misschien
straks achttien collega's-Kamerleden, wanneer
die verdacht worden door dat Congresvan
„handjes-geven" aan de bourgeoisie
Dan is 't uit. Worden se nitgeworpen als
renegaten, afvalligen, onwaardigen.
Neen ze moeten hnn eigen weg kiezen.
Het S.D.A,P.-program uitvoeren met ijzeren
consequentie.
En daar, nu, hebt g|j de moeilijkheid
zoo besloot mjjn zegsman!
Za hebben een djjk doorgestoken.
En de vloed, de roode, stijgt, stijgt
Waarheen gaat deze banjir?
En wat zal er overblijven, nadat veel en
velerlei is meé - en stukgesleurd
Veel van kwaad, smerig, giftig goed, dat
sinds jaar en dag ons volksleven besmeurde,
vergiftigde. En waardoor de banjir van 26
Juni zuivering heeft gebracht.
Maar ook andere dingen zyn er meege
sleurd.
Waarvan men niet weet of het verlies er
van inderdaad moet worden betreurd.
Meer dan in vele, vele jaren terug is er
den om met angstigo spanning te wachten
t antwoord op de vraag, in de 48'er-dsgen
door Isaic da Costa gesteld: „Wachter,
is er van den nacht?" Of: Van den
Wie tal de man zijn, die wanneer we
ks de Onafhankelijksfeesten van 1813
1913 gaan vieren, de Nederlandscbe Kroon
zal vertegenwoordigen Dr. Boa Mr. Pat ij n
Mr. Van Leenwen, de gouvorneur van Noord-
Holland
Elke vijf-minuten worden U onderwijl
in de naaste omgeving der Kroon het beraad
over de situatie van bet oogenblik nanweljjks
is aangevangen, andere namen genoemd
vertoon van ernst en „vrij zeker
weten".
Neen, we beseflen allen, dat het voor
de Kroon nu een zeer moeielyke tjjd is ge
worden.
Want zoo ooit de Nederlandscbe Koning
iets-zelfstandigsiets van eigen, persoonlijke
meening vermag te uiten ook in consti-
tutioneelen zin dan toch wel in omstan
digheden als deze.
De crisis is geboren.
De Kroon confereert, gelijk op Vrijdag
27 Juni 1913 geschiedde, met den tyde-
lijken voorzitter van den ministerraad.
Dan verichyoen, een, twee dagen later,
de voorzitters der beide kamerB van de
Staten-Generaal.
Danjhr. mr. Böell, de vice president van
den Raad van 8tate.
Kog anderen worden allicht, door
de Kroon tot adviseerec geroepen.
Zy hebben, in zeer eerbiedige taal,
gezegd, wat zij het Hoofd van den Staat
hadden te adviseeren, naar eer en ge
weten.
Dan is 't uit.
Is het Hoofd van den Staat alleen in hot
Kabinet, waar de Staatszaken worden afge
daan.
Dan leunt het Hoofd van den Staat in
zyn stoel eu denkt na over de woorden,
door do hooge, geleerde, voorname, ervaren
heeren gesproken of op schrift gesteld.
En over hetgeen Hare Majesteit is gezegd
door dames en heeren uit Hare naasto,
glanzende Hof-omgeving.
Ik geloof wel, dat 't Haro Majesteit dan
zeker in een tjjd als nu is geboren, nh
dien avond van 25 Juni 1918, kan gonzen
in de ooren en duizelen voor de oogon.
Wélk advies moet wordeD gevolgd
En toch h i r heeft de Kroon zonder
contra-signatuur van ministerzonder steun
van verantwoordelijk raadsman, initiatief
te nemenbeslissing te doen vallen.
O, dat scer-moeiljjke oogenblik
Ik kan 't me zóó helder, zbö scherp voor
stellen
Dien kamp van sym- en antipathieën-
Dien stryd van wat het arme Staatshoofd,
het onschendbare, zelf zou willen,
het liefst.
Maar niet kan, gedwongen door den
loop der omstandigheden.
Wanneer het geplaatst is voor de zware
taak om op te lossen het vraagstukte geven
het antwoord op do vraag van „Wie nu!
nadat de stembus van 25 Juni j.1. het
55-45, met al den aankleve van dion!,
in vlammende lotters alom in den lande
heeft doen stralen.
Me, Amtonio,
