Aganda.
ttioocoop-Voar*tellingen. Ktiailwt| 11»
Dagelijks 7 aar. Zondag» 1 aar.
8i:>«voop-Voorstellingen. Spoorgraclw IS.
Dogelqkt 7 aar. Zondag» 2 aar.
i'.ioscvop-Voor» tellingen, Koningstraat.
Dage Lijk» 7 aar. Zondag» 2 nar.
IS Nor. Nieuw Mallhutiaaajche Bond, afd Helder.
Qroote openb verg. Spr. do heerH. Kesnlg.
Tivoli, H aur.
15 Nov. M't Vr(je Tooneel" tan Alkmaar, Op». v.
„Mislukte Leven»". Tivoli, 8 aur.
15 Nov. 9portverMniging „H B S." Uitvoering in
Casino, li uur.
17 Nov. «Apellot. Concert in Cnsino, 8 aur.
19 Nev. Chr. Jongal -ver. Spr. 9:10». Openb. verg.
Spr.: De. O. v, d. Wa». Palmetraat,
.8 unr.
20 Nov. Vrenwenkieerecbt. Openb. verg. Leilng van
Mevr. W. L Boldingh—GoemausO a i n o,
8 uur.
28—80 Nev. GostentoonsteUing in Oasin*.
lt Dee. Littéraire Soirée van Mevr. Boldingb—
üoetnan».
Viaeoharijberiohten.
Nieuwediep, lt Nov. Aangebracht door 515 korden
te zamon 2 tot 10 groote tongen, f 1.00 per stuk,
10 tot 30 middeltongen, f 0.55 a 0 65 per stuk, 10
tot 20 kleine tongen, 10.20 per stuk, 1 tot 2 manden
«tortschol, f8 00 f 10.00 per mand, 1 tot 4 manden
kleine schol, f2.50 a f 4.00 per mond, 1 tot 4 manden
scbar, f0 80 af 1.00 per mand. V»n -ardijnvuicher»
20 mandjes sardyu, f 1.65 per mandje.
12 Nov. Aangebracht door 15 korders te zomen
2 tot 10 groote tongen, f 1.00 per «tuk, 10 tot 30
middeltongen, t 0.6u a I 0.70 per itak, 10 tot 20
kleine tongen, f 0. -U per stuk, t tot 3 manden
«tortschol, f8.00 a f 10.00 per mand, 1 tot 4 manden
kleino schol, f 2.50 a 13.50 per mand, 1 tot 4 manden
schar, fl.25 nf 1.60 per mand Van aardqnviischert
40 mandje» sordgn, f 1.50 a f 1.85 per mandje.
0p9«v* van alhier gewettigde en
vertrokken pereonen.
Gevestigd.
Naam: Beroep: Woonplaats: Van: Bol.
C, A. Bender, gep<L, Middenstraat 5V, Sosrabaja, N.H,
VVed.j.v.Zoonen,huuh.Jtoegraa208a,N.>Niedorp,
J.l'ro viig-by 1, zonder, Zmdstraat 44, Amsterdam,
A. Schelling», gepd., idem idem R.C
O. de Vries, inalr.-s.verpi., Parallelw. 36, H .sluit, N.H
j.L.Hangard, onderw., Molenitr. 1.6, Haarlem, Oeen.
J.Uuinmeyer, arbeider, Doggersv. 140,Schagen, N.H.
A F. Holsters, marinier, Westgracht 27, A'dain,
K. F.Kokelaax, *gt.- tpdm.,J anzenstr.08,V lusingeu,
J.L.keyser.kwaruerm., Molengr. 23, N •Helvoet, R.C.
O.L 1* Kültc, luit t/c le kl.,Kanaalw 166,'tHage, N.H.
A. v. d. Meer, marinier, Koningatraat 55a, R'tlaui,
T.Murakomp, marinier, Achtergr. Z/z 51, H slau,
1>. Marcel arbeider, i-.oegra» 2u8o, N.-Nicdorp,
C. de O root, gepdLoodagracht 52, Uage, R.C.
M.Hocdcmakcr,lood»,Jan in 'tVellstr.38, A dam, N.H.
Wed. R. hnebbe, zonder, uoningatr. 55d, id. G.Uer.
H.O.O«rde»,off.v.adm.le kl.,Stauonitr.3, Bergen, E.L.
T.Noordravcn,krp.-morAchtergr ZtUjR'dam, N.H.
b.J.Budüingli,bloen»i»t,honingsir.ldlKoermond, Uer.
IV.Naudin ten Cate, schout-bg-nacht, Buitenh.,
Hilversum, N.H.
Vertrokken.
Naam: Beroep: Van; Naar: Qel,
JJ.luntink, luit. t/i. 2a kl., Zaid»Uaat 5, Hage, D G.
J.Kotter, wegwerker, Brakkeveld 22, Bevarwgk, N.H.
M. Verheul, zonder, Middenstraat 93, Haarlem,
W. Rgpma, sgt.-hofm.,Torenatraat 3, llage, Geen.
J. de Vrie», bakker, 2e Vroonstraat 2b, Haanem, N.H.
tl. Weselman, vutcher, Binnenh. 23, Alkmaar,
F. 1'rsss, stuurman, Longestroat 4öb, Batavia,
j. Kramer, vutcher, Uuitcnh. 27, Krommenie, Oer.
J. O. H. WAsbeek Brusse, korp.-bottelier,
Palmstraat 9, A dam, N.H.
O. v. d. Plas, oplichter, Koegras, Zwolle,
P. A. Corel, ad.-»cbrg ver, Schagcnstr. 64, A'dam
Maria* sa Legar.
Bg Koninklgk besluit van 1 November 1913 no.
41 is de luitenant ter see der 1e klasse C. J. O.
Brutel de la RiviAre aangeweaen om den 24stea
November a.s. te worden gecommitteerd leFiume,
teneinde den luitenant ter see der 9de klasse O. J.
baron van Lgnden aldaar af te lossen, welke den
9dea December d a.v. naar Nederland terug zal
keeran en den na aankomst hiar te lande
wordt gesteld ter beschikking.
Do luitenant ter see dor 1» klasse G. Hoogenroad,
thans aangewezen commandant van Hr. Ms. tNoord-
BrafeallU. wordt 25 November a.s. geplaatst in de
directie der marine te Amsterdam en met 1 Dec.
d.a.v. belast met de leiding van- en het toezicht
op de werkzaamheden bg de inschietplaats in Zg-
kanaal F van het Noordzeekanaal, terwgi de luite
nant ter zoe der le kloste E. H. Friederichs, thans
Ur beschikking, met den 25sten November a.s
wordt geplaatst in de directie der marine te
Willemsoord en belast roet de functién van aan
gewezen commandant van Hr. Ms. »Noord-Brabant«.
Bg Koninklgk besluit van 1 November 1913 no.
38 is de ofRcier van gesondheid der 2de klasse A.
H. F. Croonen, van Hr. Ms. «Gelderland», bevorderd
tot officier van gezondheid der le klasse.
Voor het front der troepen is op 13 dezer door
den majoor T. Dgkstra, commandant van het 2e
bat» 21e regt. infanterie te den Helder, de silveren
medaille voor 24-jarigen trouwen dienst uitgereikt
aan den aergL-majoor-instrucuur I.Feddema, van
dat bataljon.
Bg K. B. is, met ingang van 16 dezer, benoemd
bg het 21e regt. infanterie tot kapitein, de le luit.
op non-activiteit I. M. van den Uudendgk Pieteree
van hst wapen. Genoemde kapitein ia bestemd voor
het 2e bataljon van het korps te den Helder.
De sergeant i. Jonkman, van het 21e regt. in
fanterie te den Helder, u ontheven van tgne
detacheering bg het 1e bat. van het korpe te
Hoorn.
Stoomvaartbariohtea.
SvooxTaatv-Maavsoiupru Nbdkblamd
Oranje, uitreis, pas». 12 dezer Oueuant.
B»li, uitrei», arriv. 12 dezer te Sabang.
Karimoen, uitreis, arriv. 13 dezer te Port Said.
Vondel, thuisreis, pass. 13 deser Perins.
Koning Willem 1, thulir.,arriv. 13 dezer te Lissabon.
Banda, thuisreis, is 18 deser nam. 4 u. 45 Ouessaant
gepass.
KOVTZODZUSCHI LLOTD.
Bandoeng, aitreis, is 12 dezer Gibraltar gepast.
Rindjani, thuisreis, is 13 deser Point de Geile gepast,
Tabanan, thuisreis, is 12 deser Kaap del krui gepast.
Hoerak aria arriv. 12 dezer van lava te R'dam.
KOWIWKLIJU HOI.Ulxdschz LLOTO,
Kernland, thuisreis, vertrok 12 deser van Madera
Gelria, uitreis, pats. 12 dezer Teneriffe.
Hollandla, thuisreis, vertrok 12 dezer van Rio Janeiro.
Kom. Wkst-Imduohk Maildikkbt.
Pr. der NederL, thuisreis, past. 13 deser, 2 u. voorm,
Zal uw rug breken?
Pijnen In den Rug beteekent
dikwijle Nierziekte.
Zeer weinig IQdere aan onuitstaanbare
rugpijn beseffen in welk een arnatige oondi'.ie
»Q verkeer». Pynen in den rag beteekent
meestal Nierziekte, en aangedane nieren be
teekent ten laatste dood door Bright's ziekte
indien de nieren niet spoedig genoeg in een
goede, sterke en gezonde conditie worden
gebracht. De nieren werken als filters in
bet lichaam en doeil slecht bloed in goed,
zuiver en gezond bloed wonderen, enwau-
neer nwe nieren het werk niet nauwkeurig
verrichten, wordt U langzaam vergiftigd en
dat veroorzaakt p|Jn.
Loop geen gevaar. Qa dadelQk naar een
der drogizton hieronder genoemd en vraag
een doos van f 1.75 De Witt's Nieren
eu Blaaspillen of een doos van f 2 75 welke
27i maal zooveel bevat, en U snit zonder
twQfel het bew|js krijgen dat deze pillen
binnen 24 nar de zetel van het kwaad
de nieren en blaas hebben bereikt Wy
garandeeren sulks.
De Witt's Nieren en Blaaspillen s{jn ver
krijgbaar bjj firma de Bie Biersteker, Keizer
straat 98, Helder, welke firma U na ont
vangst van postwissel verhoogd met 10 ets.
de pUlen doet toekomen. Ken monster wordt
U na ontvangst van 10 ets. in postzegels
door bovenstaanden drogist toegeaondra.
Waar niet verkrijgbaar wende men ariob tot
KJ C. de Witt Co., Amsterdam.
Elke lezer van dit blad dis ljjdt aan Bug-
pijn, Rheumatiek, Niersteen, Bezinksel of
eiken anderen vorm van Nier- of Btazsjteornis
moet deze pillen beslist direst beproeven.
^MPgerlIjk* ItaMd Haldaf
Van 11 tot 18 November.
GKTROUWD: H. Boon en M. Schram.
H. van de Poll en J. C. Boon.
BEVALLENM. A. J. Groenendijk geb.
Jongman», s. M. van Amesfoort geb. Slort,
d. J. Mommaas geb. Andcweg, s. M. E.
Rolkam geb. Vonk, d. J. Prijs geb. van
leperen, s. A. Lokkers geb. Tiel, d. C. vau
Meerten geb. Klein, s. C. M. Kromhout
van der Meer geb. van der Vis, d.
OVERLEDEN: W. H. van der Laag,
88 j. J. C. Klerk, 28 j.
De littéraire soirée van Movronw
Boldingh—Qoemans over Nederlatdsche
Dichtknnzt zal door omstandigheden niet in
November maar Donderdag 11 December
plaats hebben.
Het „Vrije Tooneel
Zaterdag a. s. treedt in Tivoli op Liet
„Vrije Tooneel" van Alkmaar met het realis
tisch trenrspol „Mislukte Levens" van Johan
Schmidt. Het Alkmaarsche tooneelgezolsohap
is bier geen onbekende, het is hetzelfde ge
selschap dat het vorige jaar met zooveel
succes opgevoerde „Kleine Menzchen". Wij
twijfelen ni»t of Tivoli zal vol loopen, de
executanten verdienen znlks ten volls.
Voetbalvereniging „Pro Patrla".
Door de leden en adtpiranten van do
gymnastiek- en exercitieverecniging „Pro
Patria" is den 4den November j.1. boven
staande vereeniging opgericht.
Lid van deze voetbalvereeniging kunnen
tjjnwerkende-, ondersleunende-leden, ad-
spiranten van de gymn.- en exerc.-vereen.
„Pro Patria" en hunne huisgenooten. Ge
oefend zal worden op bet bekende „H.F.C."-
Marktberichten.
Schagen, 18 Nov- 1918.
2 Stieren f 160 k f 815.
97 Geldekoeieo (magere) 1190 a f 280.
98 Geldekoeien (vette) 1200 k f870.
25 Kalfkoeien f240 a f800.
106 Vaarzen f 160 k f 210.
81 Graskalveren f 70 k f 110.
80 Nuchtere Kalveren f 7 k f 26.
170 Schapen (vette) f 86 A f46.—.
21 Lammcrca f 22 a f 80.
40 Varkens (magore) f 16 k f 22.
50 Varkens (vette) p. KG. f0.52 a 10.56.
100 Biggen f10 k f15.
100 Konijnen f 0.80 k t 1.10.
76 Kippen f 0.60 k f 1.60 per stak.
40 Eenden 10.80 k f 1.25.
200 K.G. Boter 11.55 4 f 1.65 per K.U.
50 K.G. Kaas f 0.45 f 0.55 per K.G.
1600 Kipeieren 7.— k f 8.per 100 ztnks.
VERVOLG BERICHTEN.
HELDER, 14 November.
Hr. Ms. „Koningin Regentes" vertrekt
Zaterdag 16 November s. tnszehen twee
on drie nar namiddag naar zee.
Men maakt er o4s attent op, dat
Maandag 17 dezer de eigenlijke herione-
ringodag onzer onafhankelijkheid is. Opdien
dag aanvaardde Van Limburg Styrnm in naam
van den Prins van Oranje het bestaar over
don Haag.
Maandag 17 deser ia dna de dag om
nogmaals de vlag nit te steken.
Parade.
Op den 19en November a.s. aal ter voor
stelling van het, aan het 21e regiment
infanterie uitgereikte, vaandel uen groote
parade worden gehouden door het garnizoen
op het terrein binnen bet fort Erfprins alhier.
Ds parade zal om 11 nor v.m. worden ge-
inzpecteerd door den Initenaot-koloDel W.
D. A. Ophorzt, commandant van het 21e
rogimént infanteriedaarna zal voor Z. H. E. G.
worden gedefileerd.
Als paradocommandant zal optreden dc
majoor T. Dijkstra, commandant van het
Se bat. 21e regiment infanterie.
Rente-Commlesle.
Bg Kon. beslnit van 11 dezer is:
a. op daartoe gedaan versoek aan Dr. H.
Over, te Texel, eervol ontslag verleend als
lid der renteuommiisie, gezeteld in Den
Helder.
b. benoemd tot lid der rentecommiztie, ge
zeteld in: Den Helder J. C. Visser,
lid van den gemeenteraad van Texel.
Afloop veiling.
De afloop dor openbare verkooping van linizen
en erven, enz., Woensdagavond in „Casino"
gehouden ten overstaan van notaris Stammes,
is als volgt:
Twee bovenwoningen en een benedenwoning
met erf aan de B nnenhaven, boek Kniper-
steeg, nos. 71a, 7lb, 71o en 71d, met werk
plaats en bergplaats daarachter; kooper L.
v. Ei, voor f2410.—.
Het woon- en winkelhuis met pakhuis en
erf aan de Jansenstraat no. 1kooper R.
N. van Oi qq, voor f 1662.
Het woonhois en erf en het pakhois waarin
bierboltelarij met wagenhnis r-n paardoqatal,
aan de Molenstraat nos. 150 en 148; kooper
R. Kwast, voor f8155.—.
Het hais en erf aan de L. v. Berkstraat
no. 18; kooper W. Manto, voor f 810.
Het hnia en erf aan de L. v. Berkstraat
no. 11; kooper G. J. Stolk, voor f 820.
Het huis en erf aan de L. v. Berkstraat
no. 9; kooper W. de Joug, voor f 850.
Hel hnis en erf aan de L. v. Berkstraat
no. 7; kooper W. Mante, voor f 850.
Het pakhnis met borenwoning en erf aan
de Westgracht no. 48; kooper I. M. de
Broekert, voor f 1995.
Twee hoi ten aan de Aohter binnenhaven
nos. 52b en 62c; kooper J. de Boer qq,
voor i 1166.
Het hnis en erf aan de Oranjestraat no.
45; kooper W. Manto, voor f 1180.
Het hnis en eif aan de Westgraoht no.
18; kooper J. Langhorst, voor f 1846.
Het hnis en erf aan de Westgracht co.
19; kooper J. Kle\jn, voor f 1405.
Het hnis en erf aan de Molenstraat no.
67kooper J. Boerdtyk, voor f 980.
- Het hnis en erf aan de Molenstraat no.
69; kooper J. Bels, voor f 920.
Het hnis met boet, erf en tuin, en twee
hnizen en erven aan de Langestraat nos.
22a, 22 en 20; kooper M. Hoogerdnijn,
voor f 5210.
Het perceel Weiland in den Hnisdoincr-
polder aan de Linie, nabij <*on tweeden
Polderweg, vanaf de Roodebrng; kooper J-
Qiltjee qq, voor f 7926.
Uventmoeda.
Gistermiddag was de metselaar B. alhier,
niet alt gewoonlijk op z{ja werk gekomen.
Toen men eens ging ktyken in een boet in
de brandateeg van de le Vroonstraat, waar
h(j een werkplaats heeft, ontdekte men dat
bQ bier door ophanging oen eind aan zgo
loven bad gemaakt. Nadat een geneesheer
wus ontboden, die den dood constateerde,
werd het lQk per brancard naar bet sieken-
hnis gedracht.
De vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
sal haar wintercampagne openen met een
openbare vergadering op Donderdag 20 Nov.
in „Casino".
De presidente der Md. Helder, Mevrouw
W.- L. Boldingh—Goemans sal een lening
houden.
Opgevoerd wordt het bekende propagan
distiche tooneelspel „Leed" van Mej. A.^C.
Klooster.
Wg wekken leder, die belang stelt in het
streves der vereenlgieg op, dese vergadering
bfl te wenen.
Voor verdere inlichtingen wende men sich
tot den secretaris den heer Joh. C. Korver,
Kanaalweg 88.
Huisveitlag van onderoffleieran.
Do M. v. O. heeft er de aandacht van de
autoriteiten van de landmacht op gevestigd,
dat aan de onderoffioiereu, die ter assistentie
van de Kenrings- en Militieraden zgn aan
gewezen, en die deswege bniten hunne stand
plaatsen moeten overnachten, geen inkwar
tiering in de gemeenten behoeft te worden
verstrekt.
Vermits bedoelde militairen voor dienst
reizen alz vorenbedoeld reis- cn verbigf-
kosten gonieteo, behooren *g ook voor eigen
rekening in hunne huisvesting en voeding te
voorzien.
Lichting 1914.
De lichting der militie van het jaar 1914
bedraagt 25880 man, waarvan 500 voor den
dienst ter zee worden bestemd. Het door de
prov. Noord-Holland te dragen aandeel in
die lichting bedraagt 5692 man. Het getal
ingeschrevenen voor de militie van die
provincie bedroeg 6921 man.
Voorschriften tot verdeeling over de korpsen
van de bg de militie te land in te ïgvsn
dienstplichtigen dier lichting zullen nader'
door den M. v. O. worden vastgesteld.
Door het provinciaal bestuur van
Noord-Holland is aanbesteed het leveren en
verwerken van stortsteen tot bestorting van
het onderzeesche beloop van de Helderzche
zeewering. Laagste iusohrgfster waf de
Nautml. Veen. Handelsmaatschappij te Rot
terdam, voor f 85,000.
UIT DE TWEE0E KAMER.
Geëmployeerden bij Zee- en Landmiobt.
Het wetsontwerp tot het brengen van wedu
wen en weosen van mindere geëmployeerden
bg aee- en landmacht onder het weduwen-
en weezenfonds voor burgerigke ambtenarei
lokte in de afdeeliogen der Kamer de op
merking nit, dat het wellicht boter ware,
een afzonderlek fonds te stichten, omdat de
sterftekansen van de geëmployeerden (werk
lieden en bedienden) bg land- en zeemacht
soer verschillen van die der gewone borger
Ijjke ambtenaren.
Zoo dit niet ging, verzocht men dat door
loonsverhooging de zwaarte der premiënsou
worden vergoed.
Opheffing vin de werf te Ameterdin.
Met het ontwerp ten behoeve van de min
dere geëmployeerden enz. aan de Rykswerf (e
Amsterdam, die bg de opheffing zullen worden
ontslagen, was men in de afdeelingen der
Kamer zeer ingenomen. Evenwel vroeg men
ook nog pensioen voor hen, die nit eigen be
weging reeds den dienst verlieten voor een
burger-betrekking in afwachting der op
heffing.
Voorts wilde men den menschen ook de
eerste drie maanden na het ontslag en voor
het ontvangen van pensioen nog een grati
ficatie geren, ten einde hen nit de handen
van geldschieters te honden.
8toomvaart muttcb. „Zeeland."
Als opvolger van den Heer T. M. Lucas,
inspecteur voor deu uitvoerenden dienst bg
de stoomvaartmaatschappg „Zieland" aan
wien op vorzook met iDgang van 1 Januari
a.s. eervol ontslag is verleend - tal worden
benoemd de lnit. ter zee 2e kl. J. W. A.
Mulder.
Het 10,000ite schip.
Alz 10,000ste schip is Woensdag in den
Nienwen Waterweg het Nederlandsche stoom-
tohip Poeldgk binnengekomen. Verleden jaar
viel bet tiondnisendste schip op 18 November
binnen. Dit was toen het Daitscbe stoom
schip Ursula.
Antwerpen - Rotterdam
Het Belgischs Kamerlid Royers beeft eeu
interpellatie ingediend voor welke hg
urgentis zal vragen over de vertra
ging van de havenwerken van
Antwerpen, en dc voordooien, die Rot
terdam trekt nit het niet uitvoeren van dio
werken.
Het «Hbld van Antwerpen" jammert over
de langzaamheid, waarmede ia de Sohelde
stad alles gaat:
«De kwestie der graansnigers gaat niet
vooruit, de kwestie der droge dokken vor
dert niet, niets avanoeert tensg het verval
onier haven.
»Men heeft kannen zien hoe ze in Holland
te werk gaan met de kweztie Rotterdam-
Hoek van Holland; dat gaat allos comnie
nne lettre k la pozte en er is geen levend
wezen dat er aan denkt politiek te maken
in zulke zaken.
«Daar ginder kraait haan noch hen, maar
ze gaan vooruit; hier kakelen liberalen en
socialisten op het stadhuis over allerlei be
lacheigke zaken en de haven gaat naar den
dieperik.
r't Is waar, dat te Rotterdam en te Ham
bnrg de papen rreterg de allerminste bekom
mernis der bestuursleden is, en de haven
belangen er de hoofdzaak zgn*.
»We zgo waarachtig goed geleverd met
die fameoze Cartelmeerderheid I
Vliegen.
Pegoud, de bekende Pranzche lnchtknn-
■tenaar, heeft Dicsdag (e Botterdam eon
„voorstelling" gegeven, die ook daar zonder
ongelukken is afgeloopen. Naar schatting
waren ruim 50,000 menschen op het terrein.
IJmulden, 18 Nov.
De Staking. Over ds staking valt
niets nieuws te vermelden De geboycotte
stoomtrawler „Sint Nioolaas" van de hoeren
Hin is biocengeweest doch dadeigk weer
vertrokken omdat hier goen g» en andere
behoeften verkrygbaar waren.
Loodiveies. De binnenloods G. Baas
is van Zaandam naar hier overgeplaatst.
0« verkiezing In district lil.
Het „Nsbl. r. Ned." vernam „oit kringen
die het weten kunnen", dat de verkiezings
campagne in Hl aan de Concentratie ongeveer
f 85,000 gekozt heeft, terwgi de S D A. P.
er, volgent het blad, f 12,000 aan besteedde.
Wg vernemen van de eenige »gde die hot
weten kan, dat het bedrag der kosten, door
het bestnnr van de Concontratie voor det*
verkiezing gemaakt, in het bericht van hei
„N. v. N," zchromeigk overdreven iz. Indien
het waar iz, dat de S. D. A. P. f 12,000 voor
haar actie besteedde, dan hseft de Concet
tratie met vrg wat minder kotten dan de
S. D. A. P. meer sncces behaald.
Nobelprijzen.
Renter meldt nit StockholmDe Koninkigke
Academie van Wetenschappen kende den
Nobelprga voor nalnnrkando toe aan professor
Kamerlingh Onnet te Leiden en den Nobel
prijs voor scheiknnde aan professor Al f red
ïVorner te Znrich.
De waarde van den Nobolprge bedraagt
dit jaar voor elk der bekroonden 197,000
francs.
Schipbreuk.
San Theotonio bg üdeniera (Portugal),
12 Nov. De Italiaassche driemaster „Elvo"
uit Genua beladen met hout van de Mississippi,
wilde uitwgken voor een stoomschip en ge
raakte daardoor bg Odenièra op de kust.
Het schip is vergaan; van de veertig man
der equipage werden er drie gered.
6lrlnon,
de wisselagent uit Lyon, die op 28 October
met een aanzienigk bedrag de plaat had ge
poetst (het P*y>e* >n zyn zaken beloopt
anderhalf rnilliom gulden), is op Malta ge
knipt. Fransche tpenrdert hebben hem aldoor
op de hielen gezeteo, eerst te Alexandrië,
tuen de Cairo, daarna te Athene en Patras.
Hy wist zioh daar uog juist, voor men de
hand op hem kon leggen, naar Malta in te
schepen.
Een familie-drama In Zwitserland.
Territet, 18 Nov. In een vaartuig vond
en het ïgk van een beambte eener schoep
vaartmaatschappg, dio door revolverschoten
gedood was. Toen de overledene naar sgn
woning werd overgebracht vond men da*-r
de ïgken van zgn vronw en zgn beide
kinderen, respeotieveigk 14 en 16 jaar ond,
die eveneens gedood waren.
Spoorwegongsluk.
Montgomery (Alabama), 18 Nov. Eeu
trein van den Contral Georgia-tpoorweg
zakte bg Claylon door een sohraagbrng.
Twintig perzonen werden gedood en 250
gekwetst.
De passagiers waren voor een groot ge
deelte pleizierreisigers, die zioh naar de
kermis te Eufanla wildon begeven.
Aardbeving.
New-York, 18 Nov. Dit Lima wordt ge
seind: Volgens offimeele berichten oit de
provincie Aymares werden 250 monsohen
onder het pnin bedolven te Chalhuanca, dat
door 'de jongste aardbeving verwoest werd.
Storm
De stormen, die in het gebied der Ameri-
kaansche groote m-;ren hebben gewoed, zgn
do ergste, bg menschenheugenis daar voor
gekomen. Hr.t aantal slachtoffers bedraagt
ten minste 200, misschien n)g meer. Zeveu
tien schepen zgn op de meren vergaan. De
schade wordt voorioopig op 5 miilioen galden
gezchat, doch kan nog veel grooter blgker-
Cleveland ligt zes voet onder de sneeuw.
TWEEDE KAMER.
De Kamer maakte Dinsdagmorgen aar
vankeigk moest de sitting wegens onvoltallig
heid gesohorst worden een aanvang met
de behandeling der Iadische begrooting voor
1914, Zooals wg reeds in een deel der oplaag
van ons vorig nummer mededeelden, werd de
kwebtie van het slagschip nitgeeohakeld, aan-
gesien hiervoor een aftODdrrïgk wetsontwerp
s*l worden ingediend. De heer Scheurer
(a.-r.) versette zioh hiertegen aanvankeigk,
doch ging vervolgens met den Voorzitter mee.
Ook de kwestie omtrent het verbod vau
opium-verkoop werd thans niet behandeld.
Een en ander werd zonder stemming aange
nomen.
De Voorzitter dringt thans aan op
beperking van de debatten; vroeger was men
vóór Kerstmis mot de begrooticg gereed. De
Voorzitter staat vrijwel machteloos als de
leden niet willen, omdat het reglement vau
orde geen beperking voorschrgtt. Maar de beer
Vliegen (s.d.a.p.) merkt op, dat bg over
de geweigerde rechtspersoonlijkheid der Io-
dische partg wenioht te interpBlloeron en daar
over wel meer dan tweemalen het woord zal
moeten voeren, waarna de Voorzitter zegt, dat
er natnnrigk gevallen kannen zgn dat dit niet
te vermgden is.
En na dese inleidsnde discussies begonnen
de Algemeene Beschouwingen der Indische
begrooting.
Allereerst kwam de heer Bogaard
(r.-kaan het woord. Deze bespreekt eerst
den floantieëlen toestand en de positie der
ambtenaren, en beeft bet daarna over de In
dische Partg, die hg crilaeort Z.i. heeft do
heer Douwes Dekker het rasverschil, in plaAts
van het weg te nemen, juist seer verscherpt
en de Indo's geprikkeld tegen de Westerlin
gen, waardoor de beweging voler sympathie
verloren heeft. Reeds twee inlanders sgn
slaohtofiers geworden van Douwes Dekker,
die,sooaLs nit verschillende tgdschrift-artikeleu
blQkt, den revolutionairen geest ouder de on
ontwikkelde inlanders trachtte op te wekken.
Het is jammer, dat de heer Van Kol hier
niet is, dip ook de revolutionaire strekking
van de partg erkent.
Zoo stonden de saken, toen de verbanninj
is gekomen. Daarover is-in den laatst» C(Jc
veel gesproken. De zaak was toch eenvoudig.
Er was een inlandsch comité opgericht tot
herdenking van de 100-jarige ouafhankeigk-
hcid. Dat comité zag er onschuldig nit; maar
toen kwam het eerste vlug«ohrift van het
oomité: Als ik Nederlander was.
wuarin rondweg aan de inlanders de onttrek
king aan het N'.derUndich gesag gepredikt
werd blijkens verschillende door spr. geoi-
teerde passages uit dat vlugschrift.
De 8 o c i a a 1-D emocraten onderbre
ken den heer Bogaardt herhaardeigk.
De Voorzitter verzoekt dat niette
doen, anders komen er nog meer citaten.
(Gelach.)
Voortgaande, betoogt de heer Bogaardt, dat
de brochnre een opruiend karakter had eu de
verbanning van den heer Donwes Dekker
volkomen gemotiveerd was. Voor de beide
inlanders echter vraagt spr. olementie.
Na de panse komt de spr. op de Sarikat
Islam, oorspronkelijk opgericht als esn in-
landsche handelsvereniging. De opzet dezer
vereeniging iz niet staatzgnraarigk en terecht
is de regeering haar tegemoetgekomen. Wel
zg» er aanvankeigk exoeasen gebeurd, maar
dat kon haast niet anders, omdat er allerlei
elementen in vertegenwoordigd waren. En tegen
de excessen, in hoofdzaak anti-Chineeteb, heeft
ds regeoriag zioh dan ook verzet. Men hseft
Wel gezegd, aldus do beer Bogaardt, dat bet
optreden der regeering verband hield met de
kersteningspolitiek, maar dat is niet waar. Rn
eenmaal hierover begonnen, betoogt bg, dat,
waar bg de inlanders een zeer begrgpeigke
drang bestaat naar westersohe beschaving, en
deie haar grondslag heeft in het christendom,
de grondwaarheden van dat christendom op
alle inlandiche scholen onderwezen moeten
worden. Al» er een scboolatrgd in Indië ont
staan is, ia dit niet de schnld vau de christeigke
regeering, maar van het fanatisme van eenige
centrale onderwijzers.
De heer Van Veen (c.-h.) houdt een
philippioa tegen den minister van koloniën,
den lieer Pleyte, die sich na de wgze waarop
hg aan den verkieziDgsstrgd heeft deelge
nomen dezen zomer, thans in aan scheeve
positie bevindt, omdat hg alleen rekenschap
wil geven van hetgeen hg als kamercandidaat
heeft gezegd, maar niet van al het andere
wat hg heeft gesproken. Bigkens de rede
neeringen van schavers in „De Wereld",
's Ministers partg-orgaan, lag het raison d'étre
van het optreden van den Minister in de
noodzakeigkheid van een radicale koersver
andering de „dweper" te Buitenzorg moest
van den troon. Maar wat heeft de minister
sinds sgn optreden gedaan om de „roekelooze
kersteningspolitiek'' te stuiten Idenbnrg iz
niet de man voor een kardinale koersver
andering, en dnz geschiedt één van tweeën
óf bg gaat óf hü bigft en dan komt er geen
koersverandering, maar daarmee komt de
minister in een scheeve positie. Deze Minizter
trad op om aan groote gevaren voor Indië
e» eind te maken. Wie heeft nu sgn be
ginsel prijs gegeven, de Gouverneur-Generaal
of de Minister Spr. dringt op antwoord aan.
De liberale pers insinuoert, dat de Gouvernenr-
Generaal thans uit sichself wel bg zal draaien.
De „Locomotief' bv. hoeft dit trachten te
bewezen. Het heeft evenwel zpr.'s aaudaoht
getrokken, dat de Minister commissaris is
van dit Indische Dagblad.
In de derde plaats voerde het woord de
heer Scheurer (a.-r.), die eenige inlich
tingen vraagt omtrent de fluantiën, en eenige
godsdienstige vraagsiukken bespreekt. Wat
bet slagschip betreft, laat de Minister deze
zaak flink ter hand nemen, zonder omzien
naar kapitaal, (waarna de Kamer begon te
lachen). Die kersteningspolitiek, daaromtrent
worden de meest bespotteigke dingen verteld.
O, die kerateningzpoLitiek. Maar Minister De
Waal Malefljt en gouverneur-generaal Iden
bnrg hebben nog wel wat anders gedaan dan
de mouzchen gedwongen te kerstenen. Op
economisch, handels-, landbouw - en ander
terrein hebben zg krachtig bggedragon tot
de ontwikkeling van Indië. Spr. gaat uit
voerig na hetgeen op onderwg«gebied is
verricht onder minister Fock en onder 'minis
ter Idenbnrg. „Ia het kort", n.L van 1675
af, sal hg vervolgens behandelen het onder
was in de Minahasta.
Minister Fook heeft zelf in 1905 gezegd,
dat overneming van de gonvernements-
scholen in de Minahassa door de zending
wenscheigk sou sgn. Spr. gaat thans over
tot de Soenda-regeling, waar de zending het
o&derwgs al in handen had toen het gonver-
moet er begon ontwikkeling te brengen.
Ook de Sarikat Islam bespreekt de heer
Scheurer. Het is volgens hem een maat-
ashappeigke bewoging met religieus karakter.
Dr eenvoudige Javaan weet dat hg zonder
religie geen verdere opheffing te wachten
heeft, hg iz in dat opzicht een beschamend
voorbeeld voor menig wetenschappeigk mau
in het Westen. Het internoeriogsbeslnit
betreffende de leiders der voormalige Iadische
partg is volkomen gemotiveerd. Donwos
Dekker predikte revolutie en algemeen is
dan ook in de Ioditche pers, ook van vrg-
zinnige xgde, het optreden van den g. g.
goedgekeurd.
Spr. acht het een treurig en bedroevend
verschgusel, dat de 8. D. A. F. zioh solidair
heeft verklaard met een partg die predikt
de revolutië (de sociaal democraten: brrlj
die opkomt tegen allen godsdienst (brrl bj,
de soc.-democraten) en sich verzet tegen het
wettig gesag. (brrl)
Ten slotte wgdt spr. een woord aan do
algemeene aotie. Men heeft het van links
voorgesteld alsof de vorige regeering een
heilloos bewind was, dat Iodië dreigde ten
val te brengen. Geen enkel bewgs is hier
voor geleverd en het is treurig, dat mannen
van naam, wetenschap en ervaring zich niet
ontzien hebben op dese wgze den strgd te
voeren.
Spr. eindigt zgn rede met een woord van
dank aan den minister, omdat dese in geen
enkel opsioht den koers van het vorig minis
terie heeft veranderd en hg das iz geworden
een man niet van links, maar van rechts.
(Groote vrooigkheid).
De heer Dayi (s. d. a. p.)Daar heb je
bet all
De heer VanDeventer (v.d.) protesteert
tegen do voorstelling van den heer Van Veen
alsof het beleil van den g. g. algemeen door
links zou zgn afgekeurd. Slechts enkele
stemmen hebben op vervanging aangedrongen.
Spr. meent, dat de minizter van koloniën,
niet de g. g. aansprakeigk was voor het
gevoerde beleid. Men heeft beweerd, dat
voor het openbaar osderwgs meer iz gedaan
dan voor het biaonder. Maar aan de be
hoefte aan sendingsacholen voor de 20.000
k 25.000 christeigke Javanen was reeds
ruimschoots voldaan. En wanneer men no
de zendingsscholen vermeerdert, krggt dat
het karakter vaa propaganda tegen den
Islam. Uitvoerig bespreekt de heer Van
Deventer de kwestie der zendingsscholen en
verdedigt de houding der regeering, die b.v.
het godsdienstonderwijs te Bandoeng facul
tatief stelde. De zooding treedt de laatste
j.ran te Java steeds driester en militanter
op. Spr. acht neutraal onderwgs bet aange
wezen onderwgs. voor Mohammedanen. Het
Mohammedaansoh is eeu wereldgodsdienst,
dion men heeft te eerbiedigen evenseer als
de christelijke. De heer Soheurer verweet
de linkersgde geld van de Chinees» te
hebben aangenomen. Maar sgn de Chineeien
dan geen Nederlandsche onderdanen, die
belangstelling koeeteren in 's lande zaken f
Zg hebben er geen ridderorde voor ge
kregen, interrumpeert de heer Troelstra.
De heer Van Deventer bespreekt nu nog
de Indische partg, die minder gevaarigk is
dan de Sarekat Islam. Hg gaat uitvoerig
de wordingsgeschiedenis hiervan na, betoogt,
hoe Donwea Dekker, de oprichter van dese
vereeniging, de inlanders Tjiptoe en Soewardi
meesleepte. Of onder de inlanders bg dragen
voor het onafhankeigkheidffeest inge
zameld, weet epr. niet, maar indien het zoo
is, zon hg dit ten strengste afkenren. De
voorstelling in de brochnre «Als ik Neder
lander was" was onjnist en hateigk. Onder
de tegenwoordige omstandigheden was in-
ternoeriog volkomen gerechtvaardigd. 8pr.
erkent, dat er misstanden sgo en gerecht
vaardigde klachten, ook dient den inlander
een grooter inkomen te worden versehaft.
Donderdagmorgen is het de heer F o ok(n.l.),
die de aandacht van d» Minister vestigt op
het euvel der bureaucratie, die de miniater
in bescherming neemt. Een goede positie
voor de ambtenaren is natuurigk gewensoht,
maar er worden allerlei nienwe baantjes
gesehapen. Tegen de beschuldigingen van
den heer Vau Veen proteeteert spr. met
kracht. Wat de kerateningspolilieh aangaat,
minister Idenbarg heeft in 1902 gesegd, dat
de overheid geen propaganda moet maken
voor het christendom en als de vorige regee -
ring sich daaraan gehonden had, was er nieta
gebeurd. De heer Scheurer begrijp; de stem
ming der bevolking niet. Er ia onnut onder
de bevolking omdat men het op haar gods
dienst toelegt. Meu heeft den scboolatrgd
naar Indië overgebracht. Spreker gaat hier
verder op in en levert een nitvoerige kritiek
op de honding van het rechtsohe bewind.
Spr. heeft eerbied voor de zending en wil
haar gaarne steunen, dooh op voorwaarde
dat zg geen sitting neemt op de banken der
overheid. Het verheugt zpr. intuszohen dat
samenwerking mogeigk ie gebleken tnzzohen
den Minister en den g.g. Dat elke miniztere-
wisaeling ook gonvernenrz-generaalwisteling
tengevolge moest hebben, zon spr. hoogst
bedenkeigk achten.
De heer Fock komt dan- ua eenige inter
rupties- tot de rede van den g.g. op 81 Ang.,
waarin gedoeld werd op de in Indië heer
•ohende onrust. Hg slnit zioh aan bg de
hnlde den g.g. gebracht wegens de taot en
den ernst waarmee hg die onrast heeft weten
te besweren. Merkwaardig iz de evolutie
van denkbeeld» onder de inlandsohe bevol
king, exceaaen echter moet» met kraohc
worden onderdrukt, spr. vereenigt zioh dan
ook ten volle met het weigeren der reohtz-
persoonigkhcid aan den Sarikat Islam.
Het optreden der vorige regeering iz op de
beweging niet zonder invloed gebleven. Voor
den S.I. heeft spr. sympathie, hoegenaamd
niet voor de Indische Partg. De gesohrifteu
van den heer Douwes Dekker sgn een ver
zameling opgeblazen, dikke woorden.
De heer Vliegen (z.a.d.p.) heeft bet
optred» van den Minister met genoegen
gezien, aoht echter koersverandering in
vele opzichten dringend uoodig. Hg vindt
het jammer dat ook op economisch gebied
de onde weer teruggekeerde koers van ver-
goding van het particulier initiatief ook in
Indië zal worden gevolgd.
Hot optreden van den ataat op economisch
gebied in Indië iz een abeolnte noodzakeigk
heid. Alleen de Enropeesche samenleving
gaat voornit. Wy moeten aanstaren op econo-
mizohe zelfstandigheid in Indië. Uit alle
kracht dringt zpr. aan op meer onderwy*
en betere gelegenheid voor opleiding van
onderwysers. De inlandsohe industrie heeft
kapitaal noodig, er moet komen inlandzch
bedryf. De veel gesmade Iadische Partg heeft'
een brochure het licht doen zien omtrent
coöperatie onder de inlanders, maar vooral
is noodig sterke staatsexploitatie. Uitvoerig
betoogt de heer Vliegen de wenachoiykheid
van staatsexploitatie, de noodzakeigkheid van
politieke rechten voor de bevolking en be
spreekt in dit verband de kersteningskwestie.
Uit nieta blykt de superioriteit van het Chris
tendom boven den Islam. Vervolgens beeprak
hg in 't kort de Sarekat Islam en de Indische
Partg. Hg verdedigt de sociaaldemocraten,
die besohuldigd werden de I. P. in bescher
ming te nemen. Opkomen voor nitgestootenen
en verbannenen is speoiaal een taak der
s. d. a. p. Zeer zeker bestaat tnsschen den
heer Van Kol en de partg een verscbillonde
meening, maar niet ten opzichte van het
interneeringsbeslnit.
De interpellatie kan inmiddels achterwege
bigven, er iz na licht genoeg over de kwestie
verspreid. De heer Bogaardt betoogde, dat
Donwes Dekker een slecht mensch was. Dat
heeft m» van een anderen D.D. ook ge
segd. De heer D.D. had dictatorische eigen
zohappen, en wat moet Dr. Knyper dan niet
een aleoht mensch iönl Op verschillende
punten verdedigt de heer Vliegen den heer
Douwes Dekker, hoewel niet voor sgn poli
tieke uitingen, er iz veel onrgpz bg hetgeen
hg op politiek terrein geschreven heeft, on
men kan er geaakkeiyk een politiek zonde
register nit samenstellen. Hg was avontanr-
lÜk en heeft in den Znid-Afrikaansohen
oorlog zgn Nederlanderschap verloren. Hq
vertoonde allerlei kenteekenen van onrypheid,
maar zgn streven xas volstrekt niet revo-
lutionair. De groote grief tegen de Indische
Partg was, dat zg streefde naar een zelf
standig volksbestaan, dat is hier geoorloof
maar in Indië niet.
In de Indische pert is een groote animo
siteit gekweekt tegen dese drie personen,
maar er was geen stof voor strafvervolging.
Het bewuste geschrift „Als ik Nederlander
was" was daarom niet gevaarigk, omdat het
in het Nederlandsch en het Maleisch was
geschreven, taal, die de geringere bevolking
niet spreekt. Omdat Soewardi uiting g'ift
aan z|jn bitterheid na men van de arme in
landers geld ging inzamelen voor de onaf
bankoigkheidzfeesten wordt hg verbannen.
Laat de minister een eind maken aan dit op
treden, dat beneden peil staat. Ten slotte
dringt zpr. nogmaals aan op olementie voor
deie verbannenen. Spr. zal geene motie
indienen, maar vraagt den minister: laat de
minister zoo gauw mogeiyk dit interneeringa-
bealuit ongedaan maken. Mocht de minister
geen toezegging doen, dan sal spr. in tweeden
termijn een motie indienen. (Bravo's bg de
soc.-dem.)
De heer T y d e m a n (v.L) huldigt dea
minister voor diens beleid, sou het echter
verkeerd vinden als de minister dadeiyk met
maatregelen voor den dag kwam waaruit sgo
eardinale koersverandering sou biykeo. Spr.
betoogt uitvoerig dat er wel degeiyk kerste
ningspolitiek iz gevoerd in Indië en die by-
drage van de Chineesen voor de vrgrinnige
verkiesingskas was een bewyz, dat men in
Indië snakte naar verandering. Anders zgn
ze in Indië ongevoelig voor politiek. Als die
kersteningspolitiek niet zoo ver is kunnen gaan
als se gewild had, dan iz dat te danken aan
het verset van linkt. Gelukkig kunnen wy
die kersteningspolitiek nu voor goed afschrij
ven. Maar sal de koersverandering nu uit-
biy ven, vraagt spr.
Een bewgs voor die koersveranderiag is
reeds de facaltatiefsteliing van godsdiei a:-
onderwys, hoewel het vreemd i«, dat dit
eigenigk als een gonst wordt verstrekt, het
moest vanselfsprekend «yn. De heer Schenrer
betoogt, dat men op deze wgze aan de zon-
diig het recht ontzegt Qodt Woord te prediken
onder de Mohammedanen. Dat recht biyit
de sending behouden, maar spr. komt op
tegen het instrument daartoe, de school. De
zendeling mag niet worden een semi-ambt«-
naar. De I.P. en S.I. besprekend, zegt zpr.
zich te scharen aan de zyde van den goever-
nenr-generaal. Spr. hoopt, dat de nieuwe
minister er in slagen aal nienwe banen in te
slaan in het belang van Nederlandsch-Indië.
Hedenmorgen voortzetting.
IRGEZORDER.
Mynheer do Redakteur!
Vergun mg voor het onderstaande eenige
plaatsruimte in Uw blad.
In era der laatstgehouden vergaderingen
van onsen gemerateraad werd door den beer
D. H. Granwald meegedeeld, dat aan de
Zeevaartsohool alhier geen Eerste stuurlieden
werden opgeleid.
Daar voortdurend de uitslag dezer examens
voor zoover het betreft leerlingen onzer
•obool in Uw blad werd gepabliaeerd en
wgi één der overige raadsleden, n.1. de heer
