HAAL
J. 1. 11 s s
PRUIMTABAK.
17e Jaargang.
Dinsdag 8 Juni 1926.
No. 55.
NIEUWS- EN ADVE^TI^tTIEBLAD VOOR 8pi
WIERINGEN EN OMSTREKEN
SWIERINGER COURANT*
COHN. J. BOSKER, WIERINGEN
UITGEVER
VERSCHIJNT ELKEN
DINSDAG en VRIJDAG.
ABONNEMENTSPRIJS
-j noptrenra g jad
ADVERTENTIëN:
Van I5 regels 0.50.
Iedere regel meer 0.10.
BUREAU:
Eippolytushoel Wlerini**.
Telef. Intoroomm. No. lt.
Waar nog geen copie aankwam moest bet
(enilleton „De Wenteltrap" tot volgend nummer
blijven, liggen. RED.
MODE.
EEN EENVOUDIG JAPONNETJE
MET KLOKROK.
Dit aardige, eenvoudige japonnetje, dat heel
vlug gemaakt kan worden voor de mooie vacan-
tiedagen aanbreken, zal zonder twijfel bij alle
vrouwen en meisjes in de smaak vallen, zeker
bij hen, die gewoonlijk hunne kleeren zelf ver
vaardigen. Het afgebeelde modelletje is bijzon
der geschikt om gemaakt te worden van toile de
f »oie ol bedrukte waschzijde. De fijne, geruite
vyftla's, die dit seizoen heel veel gedragen zullen
«orden, zijn heel practisch voor gewone daag-
sche jurken of huisjaponnetjes. Voor warme da
gen zijn de nieuwe zephyrs en de bedrukte shan-
,ungs aan te bevelen. Iedere vrouw zal verstan
dig zijn, dit eenvoudig en toch elegante japonne-
,)e van verschillende stoffen te maken een van
!en van shantung en een van vyella, zoodat ze
/oor iedere weersgesteldheid een jurk klaar
leeft.
Zonder de lange mouwen, welke echter heel
lardig staan bij dit modelletje, kan dit ontwerpje
ook heel goed gebruikt worden voor tennisjuric
anderzins (zie het kleine teekeningetje.)
De aanzetting van de blouse en den rok wordt
jemaskeerd door een ceintuur. Het lijfje wordt
lan de voorzijde ongeveer 15 c.M. ingcknipt, zoo
men er gemakkelijk in kan komen.
Het patroon bestaat uit zeven deelen een half
ugpand, twee rokpanden, een mouw, een halve
raag en een halve ceintuur. Het knippatroon
;an besteld worden aan het Bureau dezer cou-
ant in de maten 42, 44, 46 en 48 onder opgave
an No. 381B. Kosten 55 cents.
MARKTOVERZICHT.
De laatste regens, met het betrekkelijk goede
«r, hebben den stand van het weiland aanmer
elijk verbeterd. De koeien hebben weer gras,
'aardoor de koeiboeren een pak van het hart is
enomen. Voor de boeren, die nog met stalvee
oor slacht zitten, is dat nu wel een tegenvaller,
rant nu bestaat er veel kans, dat zij hunne koei
li niet voor den hoogercn prijs zullen verkoo
en, waarop bij deze speculatie gerekend wordt,
tij kunnen niemand aanraden om aan die spo
liatie mee te doen. Al lager worden de prijzen,
erste kwaliteit was Donderdag te SCIIAGEN
logop 1,a 1,05 en 2de 0.90 a 1,Daar
j was de handel nog zeer trekkend. De andere
deelings rundvee waren mede stug. Nuchtere
alveren 10,a 18,Schapen waren iets
'ager. Vette overhouders tot 41,Wij zagen
kaal verkoopen voor 39,—. Zuiglammeren
oor export 11,— tot 27,voor het bedrijf
12,— a 18,Toen de handel vrijwel afgeloo
en was, verspreidde zich het gerucht, dat de
voer van schapenvieescli in Engeland gesloten
9, wegens mond- en kaluwzeer in Holland,
ontvanger van dit telegram hebben wij echter
et kunnen vinden. Varkens hielden zich nof
•ij goed. Goede slachtvarkens 80 a 86 cent per
logram.
WIERINGEN.
Nadruk verboden.
III.
De beschrijving van onze meren kon kort en
avoudig zijn aan die onzer dijken en water-
eringen zit meer vast.
De meren zijn door de natuur gevormd, de dij-
n zijn aangelegd. En nu is het de vraag wan-
er en door wien. En toen wij uitgingen pm
e waarlijk ernstig onderzoek daar naar in te
Hen, geraakten wij hoe langer, hoe verder van
is. Wij die hier reeds jaren aan het dijkwezen
bben gewerktin de gelegenheid waren meer
dan iemand anders, in de geschiedenis van ons
dijkwezen terug te dringen, liepen hopeloos
vast. Van al de geschied-schrijvers, is er niet een
die verder teruggaat, speciaal wat Wieringen
aanbelangt, dan de 9e eeuw. In de Rijksarchieven
en ter Provinciale griffie komen wij niet verder
in liet verleden terug dan de 13e eeuw. Er zat
dus niets anders op, dan langs anderen weg ge
gevens te verzamelen en zijn daarin niet onfor-
ruinig geweest.
Wij hebben daartoe geraadpleegd onderschei
dene werken over volkenkunde, meer in het
bijzonder over de oude zeden en gewoonten en
de geschiedenis van den Godsdienst, die verwant
is aan en voor het grootste gedeelte in de
kerkgeschiedenis is vervat.
Hiermede kwamen wij er echter niet geheel.
Geologisch en geografisch heeft, zoo als wij
weten, Wieringen, als bijna geen ander eiland,
zóó veel meë gemaakt, dat dit een korte beschrij
ving niet alleen waard, doch in verband mot de
beschrijving van de wordingsgeschiedenis van
ons dijkwezen ook noodig is.
Ons eiland en onze voorvaderen zijn hier beide
van uit het Noorden komen aandrijven. Eerst
iet eiland en daarna dó bewoners.
Groote keilepmbeddingen in het Noorden, ge
raakten door droogligging in bevroren toestand,
en werden overdekt met een laag ijs van zooda
nige dikte, dat bij opkomende hooge vloeden de
geheele massa van grond en ijs tot zoover dr
vorst was doorgedrongen van de ongevroren
aarde losscheurde, met den vloed omhoog kwam
en vóór den wind ging afdrijven en ergens tegen
de kusten vastliep.
Dit vastloopen der ijsvelden massa's aan zich
vastgevroren kelleem met zich meevoerende, had
o.a. dikwijls plaats op het zich bij hooge vloeden
geheel onderioopend Nederlandsch gebied, thans
ongeveer ingenomen wordende door de Provincie
Friesland, het Noord-Hollandsche Westfriesland
fn de Zuiderzee.
Van deze aldus gevormde keileemkliffen cn
ruggen nu, vormt Wieringen de Noord-West
hoek met vrijwel als Westgrens het Amsteldiep
en als Kern de rug die het eiland in zijn voile
lengte doorloopt.
Het model dat door al deze nederzettingen ge
vormd \vas, had de vorm van een ptatvisch, de
kop zoo ongeveer bij de Riepel en de staart vrij
wel bij de Kreupel uitkomende.
Tusschen de Kreupel, nog met Westfriesland
verbonden, en de pasgenoemde staart liep eei
zijriviertje, dat vanuit het Vlevo-meer hel meer
bezuiden Wieringen vulde, welk meer zich op
zijn beurt weer ontdeed van het overtoliige water
door het Oude Veer, dat even bezuiden Callants-
Ooge uitkwam in de Noordzee.
Het aldus omschreven vischvormige eiland nu,
had als Noordgrens de Vlieterals Oostgrens het
Zwin als Zuidgrens het meer bezuiden Wierin
gen en als Westgrens, de Balch, een onbeteeke-
nende geul welke van uit het meer bezuiden
Wieringen uitkwam door de duinenrij van de
eilanden Huisduinen en Texel in de Noordzee.
Het was in den ijstijd. Eeuwen en eeuwen later
zijn de menschen gekomen ook komen aandrij
ven, net als de Batavieren, doch van een andere
zijde. Echter ongeveer denzelfden tijd, om en bij
het begin onzer jaartelling.
Het was in den tijd, dat de duinketen van
af Den HeMer tot het Schager-rak nog intact
was. Eén hechte duinenrij dus, die het moeras
sengebied, van Noord-Nederland en Noordwest
üuitschland en Zuid-Denemarken beschermde.
De naar het Noorden uitstroomende riviertjes,
als „de F.lbe, de Wezer, de Eems, de Louwers, de
Vlieter, annex het Zwin", hadden achter deze
duinenrij zich een afvoerboezem gevormd, welks
water nu hier, dan daar, zich een weg door de
duinketen baande.
Doorbreken en weer verzanden van deze uit-
wateringsgculen, waren schering en inslag.
Langs deze stroom nu, van de Elbe tot de
Wezer, de Eems, de Louwers, de Vlieter en h?t
Zwin kwam een mengsel van Nooren en Oost-
fricsen afzetten en bevolkten de daaraan gelegen
zeekusten. Aldus ontving ook Wieringen zijn
eerste bewoners.
Zij behoorden tot die volkstammen, wier gods
dienstige gezindheid hen deed overhellen tot het
geloof van Gods onmiddellijke tusschenkomst bij
gewichtige gelegenheden en hadden, boven ande
ren aangenomen de „ordaHqu". Laat ons tus
schen haakjes even de beteekenis van deze ge
loofsopvatting uit een zetten. Het geelt ons een
beeld van de toestanden, welke onder de eerste
bewoners van ons eiland heerschten.
(Ordaliën, zoo schrijft men (Sijtboffs woor
denboek) een woord van Middeleeuwschen oor
sprong, beteekent: oordeelen of Godsgericht.
Onkunde en bijgeloof gaven aanleiding tot
deze ordaliën. In tijden, toen men niet wist hoe
misdaden moesten bewezen worden, nam men
tot eeden óf van den aanklager of van den be
klaagde zijn toevlucht. Ieder bracht getuigen
mee, niet voor 't voorval zelf, maar voor de ge
loofwaardigheid van 't geen hij beweerde; zij
waren verschillend in getal, naarmate van het
gewicht, dat men aan de bedreven misdaad
hechtte. De tegenstrijdige verklaringen van ge
tuigen, die de eed van weerszijden aanboden,
brachten de rechters dikwijls in verlegenheid,
die dan geen ander middel wisten, dan de be
slissing der waarheid aan God zeil over te Ia-
ten. Hieruit ontstonden nu de ordaliën, waar
bij men den beschuldigde op een gewijde plaats
aan de een of andere proef, waaruit zijn on
schuld of schuld moest blijken, onderwierp.
Men meende dat God het onrecht niet zou toe
laten en de waarheid door uitwendige teekencn
aan den dag brengen, en zoo ontstonden de
proef met heet water, waarin den beschui
digde zijn ontblooten arm moest steken de
vuurproef, waarhij hij door 't midden van een
vuur of over gloeiende kolen gaan moestde
proef van 't gloeiend ijzer, bestaande in het
aanvatten en dragen daarvan met de bloote
hand 't aantrekken van een gloeienden ijzeren
handschoen of 't blootvoets loopen over gloei
ende ploegijzers; waarna de geschroeide
hand of voet door den priester omwonden,
windsel verzegeld en na drie dagen losgemaakt
werd, waarbij de beschuldigde, zoo de gekwet
ste deelen onbeschadigd waren, voor onschul
dig, doch, zoo 't tegendeel plaats had, voor
schuldig verklaard en ot straf veroordeeld
werd. Deze beslissing hield men voor de uit
spraak van God zelf en 't schijnt, dat dit gevoo
len bij de Duitsche volksstammen vóór de aan
neming van 't Christendom in gebruik geweest
is. Later schijnt de geestelijkheid deze gewoon
te van vroegeren tijd, ter verkeming van mein
eed, aangenomen en goedgekeurd te hebben
en vanhier, dat er de ordaliën altijd met gods
dienstige plechtigheden gepaard gingen. Zeils
schijnt zij de middelen te hebben uitgedacht
en aar> de hand gegeven, om de kracht van 't
vuur voor eenigen tijd to verminderen of wel
zijn zichtbare gevolgen, door verdikking dei-
opperhuid of door omwinding met doeken en
wering der lucht, te verhoeden. Want zonder
dergelijke middelen en zonder dat er nu en dan
beklaagden als onschuldig afkwamen, zouden
de ordaliën zich zeker gedurende zooveel eeu
wen niet hebben staande gehouden.
Behalve de gemelde proefnemingen kwamen,
vroeger af later, ook nog andere, minder ge
vaarlijk, in zwang. Hiertoe behoort de koudwa-
terproef, waarbij de aangeklaagde met een
band om 't lijf in een vooraf gewijden vloed
werd neergelaten en, zoo hij dadelijk zonk,
voor onschuldig, doch, zoo hij bleef drijven,
voor schuldig verklaard werd somtijds had
ook het tegenovergestelde plaats. Voorts bezig
de men nog de kruisproef,.waarbij beiden, be
schuldigde en beschuldiger, de handen tegen
een opgericht ki-uis verhieven, met 't gevolg,
dat men de verklaring van hem geloofde, die
't-in deze houding 't langst uithield. Ook be
diende men zich van 't lot, vooral dan, wan
neer de schuldige uit velen moest ontdekt wor
den. Men nam namelijk rijsjes, waarvan één
met een kruisje geteekend werd en liet, op de
overblijfselen der heiligen, door een kind één
daaruit trekken zoo 't geteekend rijsje getrok
ken werd, hield men de onschuld voor bewe
zen. Elders, wanneer men na een beganen
moord omtrent den dader onzeker was, maak
te men gebruik van 't baarrecht, hierin be
staande, dat men al dé verdachten bij de lijk
baar bracht, waarop de vermoorde nedergelegd
was. Ieder moest dan 't lijk aanraken en hij, bij
wiens aanraking dit begon te bloeden, werd
voor schuldig gehouden. Zeldzamer en bijna
alleen bij geestelijken gebezigd waren door
proeven van 't geconsacreerde brood, door
welks gebruik de beklaagde zich moest zuive
ren men veronderstelde in beide gevallen,
dat de godheid, in geval van schuld, zich zicht
baar aan de vermetele wreken en hem door ae
dood of een zware ziekte straffen zou. Meer
dan al deze proeven, wier uitkomst geheel van
't toeval afhing, kwam 't met de krijgshafti-
gen aard der Germanen overeen schuld of on
schuld door de wapenen te beslissen, waarbij
moed en dapperheid te pas kwamen en van
daar dat onder de ordaliën de kampstrijd een
aanzienlijke plaats bekleedde. Bij deze proe',
die ook wel bij moeilijke bijzondere geschillen
plaats had, was de uitslag wel altijd, aan de
zijde van de sterkste, maar niet aan die der
rechtvaardigheid.
Reeds in de Middeleeuwen begon men 't dwa
ze dezer ordaliën in te zien. Doch eerst de ver
breiding, van 't Romcinsche en 't canonieke
recht bracht haar in onbruik, doch deed in
vele landen de pijnbank in de plaats stellen.
Elders bleven de ordaliën nog langen tijd in
gebruik nog in de 17e eeuw raadde de rechts
geleerde faculteit eener Duitsche hioogcschool
tot 't gebruik van de proef met gloeiend ijzer
cn zeker is 't,, dat do raad van Hannovcr nog m
1436 de heetwater- of de vuurproef bevolen
heeft, 't Langst hield zich echter de koudwater-
pr-oef staande, bij 't voortdurend geloof aan
toovernij tot onderkenning der heksen gebe
zigd, waarvan nog in 1636 door den raad van
Osnabriick de handhaving gelast werd en
waarvan, nog later, Hannover 't voorbeeld
heeft opgeleverd, alwaar men 't zinken voor
een bewijs van onschuld hield. Voor deze wa
terproef kwam naderhand 't wegen der heksen
in zwang, dat nog in 1729 te Oudewater heeft
plaats gehad doch welk laatste overblijfsel
van 't bijgeloof door dc zich uitbreidende be
schaving in lateren tijd ook is vernietigd ge
worden.
Wordt vervolgd.
De hierboven genoemde „Riepel" was een
plaatje tusschen het vroegere Harsendiep en het
tegenwoordige Malzwin.
PROVINCIAAL NIEUWS.
De heer A. van der Wal, voorheen kommies
in de Zijpe, thans deurwaarder bij de Belastin
gen te IJmuiden, wordt overgeplaats bij den vi-
sitatiedienst aan het grensstation Eisden.
Tabaksfabriek
„De Wakende Leeuw"
Laat 12B - ALKMAAR.
70, 30, 100, 120, 140,150, 160. 180, 200, 225, 250 en
350,400, 450 en 500 cent per pond.
HET VERGAAN VAN TWEE ZEEUWSCHE
MOSSELVAARTUIGEN.
Betrefiende het vergaan van twee Zeeuwsche
mosselvaartuigen op Woensdagavond bij Enk
buizen wordt nader gemeld
Er kwam plotseling een geweldige bui opzet
ten, die gepaard ging met een zwaren regenval,
welke aan een wolkbreuk deed denken. Een aan
tal diep geladen schepen voeren in de richting
van Enkhuizen. De golfslag en de regen brach
ten zoo'u massa water over vaartuigen en lading,
dat de knechts het niet tijdig konden wegpom
pen. De Ierseke 9 kreeg binnen enkele seconden
zooveel water aan boord, dat aan pompen zelfs
niet te dednken vielhet vaartuig zonk direct
De schipper F. Bogaart en zijn beide knechts,
Paauwe en Meyaart, zijn, na 20 minuten ia zea
te hebben gelegen, door de be bemanning van
een Enkliuizer visschersvaartuig gered.
Met de opvarenden van de Bruinisse 24 liep het
minder goed af. Ook dit vaartuig was diep gela
den met mosselzaad en zonk, terwijl de 56-jarige
schipper Van Gilst het roer in handen had. De
18-jarige zoon was in de kajuit en wou nog vlug
naar bet dek gaan, toen een groote golf hem te-
1 ugsloeg. Bijna op hetzelfde oogenblik verdween
de romp van het vaartuig onder water. De 21-ja
rige zoon heeft op een plank twee uur in zee rond
gedreven, voordat hij door een Enkhuizervis
sehersvaartuig werd opgepikt.
Het te Enkhuizen gestationneerde Rijksbeton-
ningsvaartuig heeft de Bruinisse 24 tot vlak bij
Enkhuizen gesleept, en drie Zeeuwsche vaartui
gen hebben bet gezonken vaartuig binnenge
bracht. In de kajuit werd het lijk van Jan van
Gilst gevonden.
Heider. Te Helder zal een eieren veiling voor
Helder en omstreken en zelfs voor de pluimvee
houders van Wieringen en Anna Paulowna wor-
dedn geopend, en wel heden Dinsdag (8 Juni) nm.
2 uur, in de Californistraat, en vervolgens eiken
Dinsdag.
Schagen. De Noord-Hollandsche Zangersbond
'an gemengde koren zal op 13 Juni te Schagen
zijn jaarlijksch feest houden. Het probramma be
staat uit een gemeenschappelijk lied, te zingen
door 1500 zangers en zangeressen, een zelfstan
dig lied en een instrumentale sluiting. Het fee3t
wordt gehouden in den nieuwen muziektuin.
Hoorn. Gevaarlijk strooper gepakt. Het is de
Rijksveldwacht uit Hoorn gelukte den in deze
streken beruchten visch- en wildstrooper B., uit
Baasdorpermeer, op heeterdaad te betrappen.
Sedert jaren oefent B. zijn beroep uit, dcoh da;'1"
hij bij de bevolking zeer gevreesd is, bleek het
teeds onmogelijk hem te pakken te krijgen. Hij
is thans gearresteerd op het oogenblik, dat hij
op den openbaren weg een haas neerschoot. H'J
veigerde zijn geweer af te geven en bedreigdê
le pilitiemannen, die hem echter tot andere ge
dachten wisten te brengen.
Deze arrestatie heelt in do buurt groot opzien
ijcbaard. Algemeen bekend is, hoe hij, in het
nauw gebracht, met het grootste gemak dwars
door dc slooten waadde en zelfs eens tot zijn hals
het water tusschen het riet is gaan zitten, zoo
dat zijn achtervolgers hem niet opmerkten.
ANNA PAULOWNA.
Breezand. Een goed bollenjaar. De oogst van
bloembollen zal dit jaar iets vroeger wezen dan
verleden jaar, daar alles voorlijker is. De ver
wachtingen omtrent een goeden oogst, geen en-
ke' gewas uitgezonderd, zijn goed. Voor tulpen
'rwacht men in de Darwins den besten oogst,
n de vroege soorten vreest men in alle artikelen
schaarste. In hyacinthen en narcissen rekent
men op een prima oogst. De tulpen hebben nog
al te lijden gehad van het wintervvater. Dit zal
echter geenerlei noemenswaardigen invloed uit
oefenen op den gewonen gang van zaken.
De vraag naar crocussen is zeer groot.
In enkele kleuren is gebrek. Lloogstwaarschijn
ijk zal, ook bij den ruimsten oogst, het aanbod
overtroffen worden door de vraag.
Ook de stand van het bijgoed, als irissen, ro-
nonkels, anamanen en spirea's geeft redenen tot
tevredenheid.
De volgende week zal een begin gemaakt wor
den met de opname der vroege tulpen, meer in
t bijzonder de staarteinden.
Breezand. Treurig. Zaterdag had alhier een
droevig ongeluk plaats. De 19-jarige Jb. Schab
bink reed met den vrachtauto van den metselaar
