gaatdaarvan voorzeker is niemand meer overtuigd dau de
Commissie zelve zij heeft echter geene moeite of tijd ontzien
om te onderzoeken wat oji andere plaatsen in ons vaderland
was ingesteld eu verkregen, en heeft daardoor de gemoedelij ke
overtuiging erlangd dat ook bij ons eene doelmatige werkin-
ri»tiug in te stellen is; ecno korte uiededeeling van hetgeen
hun deswege gebleken is, eu welke hieronder volgt, zal hoopt
zij ieder reglschapen welwillend en inenschlieveud ingezeten
iu die overtuiging doen dcelen.
Tc Zaandam bestaat eene werkinrigting voor armen, die de
baste resultaten opleverten waarvan de trosten gedekt worden
door vrijwillig» bijdragen der ingezetenen en welwillende me
dewerking van het stadsbestuur.
In eene fabriek worden zakken en linnen voor rijstbalen
gefabriceerd vroeger werd die fabriek gedreven voor rekening
van de werkinrigting, sedert heeft men dezelve op goede voor
waarden overgedaan aan eenen fabriekantdie steeds vyerkt
met overleg va» de vereeniging of werkinrigtingeen groot
aantal personen vindt in dezelve zomer en winterwerk en het
debiet van het gefabriceerde is zeer goed en ruim.
Eene fabriek van breiden en halten is ten gevolge eeucr al
gemeen» openbare uitnoodiging opgerigt dewelke wordt gesub
sidieerd door d» werkinrigting 180 a 200 vrouwen en meisjes
vonden aldaar gedurende het jaar 1844 werk het uitbetaalde
werkloon door den fabrikant over dat jaar bedroeg 2358.89
bij goed doorwerken kan de verdienste wekelijks 2.50 of
130,per jaar bcloopen het werk wordt door de werklie
den in liuune huizen verrigt.
Het zagen van brandhout en vervaardigen van verschillend
timmerhout, als: b. v. ijssleden ladetafelstuinstoelen slo
ven %aad- en sneeuwschoppen wordt er inet goed gevolg in
de wintermaanden gedreven, en is daarvoor in 1845 nog ƒ701.36
aan werkloon besteed.
Met «ren goed gevolg wordt eene klompenmakerij .aan den
gang gehouden en worden er onder de werklieden gevonden
die 3.per week kunnen verdienen.
Mog heeft men aldaar in liet afgeloopen jaar de aardappelen
teelt beproefd »p woest liggende erven en gronden daartoe
welwillend door eigenaren afgestaan; door do bijna algemeen
mislukte teelt van dat gewas, heeft zulks geen beslissend re
sultaat opgeleverd men stelt zich evenwel voor deze proeven
in dit jaar te herhalen.
Te Zwolle bestaat eene armeninrigting op de uitgebreidst
mogelijke schaal, en op de meest doelmatige wijze; vroeger is
dezelve begonnen door vereeniging van eeuige particuliere bij
dragen, later heeft echter de stedelijke regering daarvan het
beheer tot zich genomen.
Eene fabriek van saijet en saijelleu en wollen kousen wordt
door «en aannemer voor eigen rekeiiiüg gedreven tegen een
subsidie van 24 ten honderd van het bedrag van het goheele
verwerkte en door hem uitbetaalde werkloonwelke subsidie
niet mag dalen beneden het minimum van ƒ1500.noch
daarentegen te boven gaan het maximum van ƒ2000.waar
voor hij werk moet verschaffen aan de aangewezen wordende
personen. Gedurende den zomer worden plus minus 700, eu
gedurende den winter ongevear 1000 personen aan het werk
gehouden ruim ƒ9000.is iu het afgeloopen jaar aan werk
loon uit deze fabriek betaald.
Toorts zijn nog bij gebrek aan werk onderscheidene personen
gebezigd tot hel afbreken van oude stadsmuren het bikken
van steenen het verwerken van aardo enz.
Daarenboven is aan die armeninrigting verbonden
Vooreerst: Eene school voor kinderen van 2 tot 6 jaren
waarin volgens het laatste openbare verslag 266 kinderen waren
opgenomen; do bestemming dezer school is niot alleen om de
ouders va» de zorg voor hunne kleine kinderen gedurende
den schooltijd te ontlasten en daardoor de moeders in de ge
legenheid te stellen om door arbeid buiten 'shuis nog iets te
kunnen verdienen maar ook om de verstandelijke vermogens
der kinderen aanvankelijk te ontwikkelen en huil beginselen
van zedelijkheid en beschaving in te prenten waartoe onder
wijs door spelen en ligchaamsocfeniügen wordt afgewisseld.
i Ten troeedenLeer e» werksclioïen voor kinderen Tan 6 ja-
j reu en daarboven waarin ongeYeer 500 kindereu worden on
derwezen. Iu deze scholen wordt niet alleen verstandelijk onder-
wijs gegeven, maar tevens en bij afwisseling werk verrigt,
waardoor nog do ouders onderstand van den arbeid hunner
kinderen genieten; do werkzaamheden bestaan in spinnen voor
de jongens en breiden voor de meisjes; het daarvoor aan de ouders
uitbetaalde werkloon heeft over een jaar bedragen ƒ2600.
Ten derden: Eene naaischool waarin laatstelijk 52 meisjes
onderwijs ontvingen; deze school staat onder liet opzigt van
besluurdoressen eu is ingesteld uit aanmerking dat de opvoe
ding van meisjes onvolkomen en het haar hinderlijk is inliet
verkrijgen eener goede en ordeutlijke dienst indien zij geen
onderwijs in het naaiwerk hadden verkregen de beste resul
taten heeft deze school dan ook reeds opgeleverd.
Ten vierdenEene school voor de prakticale meetkunde
toegepast op do handwerken iu verband met de stads teeken-
school voor jongelingen die reeds bij ambachten zijn geplaatst
deze school telt 78 leerlingen, wordt gehouden 'savonds van 8
tot 9^ ure, cn beantwoord zeer goed aau de verwachting, daar
juist dat soort van werklieden, voor welke zij het nuttigst kan
zijn, als: huis- en scheepstimmerlieden, metselaars, steenhou
wers enz. daarvan gretig gebruik maken.
Tot dekking dezer gekeele armeninrigting wordt jaarlijks
verstrekt een subsidie van ƒ4700.en bedragen de revenuen
van het fonds, en andere toelagen ƒ602.97, alzoo e-ezamentliik
5302.97.
Om niet al te wijdloopig te worden zal de Commissie niet
gewagen van andere plaatsen alwaar onder andere vormen
soortgelijke inrigtiugen plaats vinden en alles nagenoeg op
hetzelfde nederkomtdoch vermeent zij dat uit het bovenstaande
genoegzaam zal blijken dat de instelling eener werkinrigting
geene hersenschim maar allezints mogelijk is.
Ongerijmd voorzeker zoude het wezen wanneer men Zwolle
tot puilt van vergelijking wilde nemen maar onverantwoorde
lijk zonde het zijn, dat men, omdat de inrigting aldaar op
ecu zoo hoog verheven standpunt staat, hetwelk niet dadelijk
te bereiken is zich zoude laten outmoedigen en het doel om
armoede te leenigen door doelmatige en zedelijke middelen,
liet varenook elders begon men met gering» middcle» en
had mea even als zulks vvelligt overal het geval zal zijn ge
weest, te kampen tegeu vooroordeel, stijfhoofdigheid eu onwil;
weinige maar zelfstandigevolhardende en menschliercnde
mannen hebben dikwerf liet voorbeeld gegeven en bewezen
dat door zich niet le laten afschrikken en vol te houden, ract
hunne pogingen tot het goede de schoonste resultaten te ver
krijgen zijn en zij iu het bewustzijn van wel te hebben ge
handeld ruimschoots belooning voor hun werk mogen inoogsten
dat men beseffe dal er wel kinderen maar geene mannen ge
boren worden.
De innerlijke overtuiging van de Commissie die zichgcTormd
heeft, is dan ook, dat alhier even als op andere plaatsen,
werk voor armen gevonden kan worden.
Vooreerst: Door de instelling eener louwpluizcrijdewelke
door de welwillende verzekering van medewerking van twee
Leden der Commissie, met goed gcTolg zal kunnen gedreven
worden.
Ten tweeden: Door de oprigtiug eener klompenmakerij ge
durende den winter.
Ten derden: Door de oprigtiug eener Schoenmakerij gedu
rende hetzelfde tijdvak tot het vervaardigen en afleveren van
zoogenaamde koopschoenen voor en aan winkeliers in die arti
kelen welke die voorwerpen thans van andere plaatsen moeten
ontbieden cn dezelve voorzeker liever voor dezelfde prijzen
van de armeninrigting op hunne woonplaats zouden nemen.
Eu eindelijk: bij meerdere uitbreiding door de oprigling
eener zakkenweverij of zoodanig ander fabriekwerk als ook
elders wordt uitgeoefend en voor alhier geschikt zal worden
bevonden; daar het toch wel niet te betwijfelen valt, of ctcii
als op andere plaatsen, zal een fabriekant of aannemer worden
geTondcn die genegen is alhier eene fabriek op te rigten
wanneer hij ceue billijke subsidie kan bekomen eu de iurig-
