WEEKBLAD van des
HELDER es bit KIEUWEHIEP.
N9. 25.
1848.
VRIJHEID VAN GODSDIENST
EN VAN ONDERWIJS.
W' - I
Hmt c
STAATKUNDIGE BESCHOUWINGEN. VERTOGEN usz.
ZESDE J.1AIIGAS«.
Dit "VTeekblad wordt eiken Maandag-morgen
uitgegeven bij C. BAKKER Bi te Nieuwe Diep.
De 1'rijs is 80 Cis. in de drie maanden en voor
de buitensteden franco per post 90 cents. Men
«bouneert zich bij de Boekhandelaren en Postkan
toren zijner woonplaats.
HAAN»A»
ADYERTENTIEN gelieve men ongezegeld aan
den Uitgever in te zenden uiterlijk Zaterdags des
middags ten 12 ure; de prijs van 1 tot 4 regels
is 60 centen voor eiken regel meer 15 centen,
behalve 35 centen zegelregt Toor elke plaatsing.
12 .3 I X IJ.
Minder in het openbaar, dan wel in het geheim, wordt er hier en
daar met requesten rondgeloopen waarbij de tweede kamer der Staten-
Generaal eerbiedig en met aandrang wordt gebeden, om toch vooral,de
vrijheid van godsdienst en van onderwijs niet toe te staan.
Als men niet wist, van welke zijde die requesten kwamen, men zou
lick verwonderen, hoe het mogelijk ware, dat iemand zich ais bestrijder
van deze vrijheden kan voordoen. Is er eenige vrijheid die den mensch
dierbaarder is en behoort te wezen, dan die van godsdienst en van het
I onderwijs zijner kinderen?
Het schijnt ons meer duldbaar toedat de staat zich bemoeit met de
wijze, waarop ik mijn soep mag koken, dan met mijne godsdienst, of
met de wijze, waarop ik mijne kinderen wil doen onderwijzen. De soep
moge wansmakelijk wezen, men moge er mager bij worden, maar wat is
dit in vergelijking met het leed, dat de belemmering van de godsdienst,
moet veroorzaken, met het grievende gevoel, om zijne kinderen ter scho-
le te moeteD doen gaan, waar men beginselen hun inprent, die niet de
onze zijn?
De meeste requestranten zijn eenvoudige protestanten, die men bang
gemaakt heeft voor, ik weet niet welke, Roomsche overmagtof het zijn
onverdraagzamen die zoo ze hun hart regt durfden uitspreken, eerbie
dig zouden verzoeken, dat de eenige ware gereformeerde religie toch weer
kerk van staat mogt worden.
Men fluistert elkander toedat als het ontwerp der grondwet wordt
aangenomen, zoo als het daar ligt, dat dan weldra pauselijke hullen én
breven allerhand kwaad zaad zullen strooijen in de harten der geloovige
catholijken en dat wij weldra hier kerkelijke processiën op straat zullen
lien verschijnen.
Dat de vrees voor het eerste ijdel is, hebben wij vroeger reeds aange
toond en wat het andere betreft, dan vragen wij wat kwaad zou er in ste
ken als er een processie langs straat ging. Als de Koning met zijne mi
nisters in het openbaar het standbeeld van Willem de I kunnen onthul
len en daar toespraken hij houden, dan zie ik ook niet in, waarom eene
publieke processie zoo misdadig zou wezen. Maar even als wij ons ver
oorloven te spotten met de nare wijze waarop de plegtjge onthulling heeft
plaats gehad en te lagchen of ons te ergeren over de lamme nielsbe-
duidende aanspraak van den minister van binneninndsche zaken de Kc.m-
jjcnaerzoo zal ook de Roomsche geestelijkheid zi ;li de bespotting en de
uitjouwing moeten getroosten van het protestanlsch gemeen.Maar welk
een tweespalt! welk een onrust zal daarvan dan het gevolg zijn? Dat zou
het indien de regering verzuimt hcar pligt te doen. Elke vrijheid vindt
hare grens in het regt van den staat, om tegen onrust en tweespalt te
waken. Eene godsdienst, die daartegen strijdt, moet het land uit. Wat
zal er dus in het ons gestelde geval gebeuren? Dat de regering, hetzij
lands in het algemeen of de regering van iedere plaats voor hare
gemeente in het hijzonder, oordeelcof eene publieke processie
aanleiding kan geven lot onrust en het daar loelatewaar liet zon
der ergernis geschieden kao, het daar verhiede, waar men er straat-
schandaal van heeft te vreezen. HetSis de beperking van het ontwerp
van grondwet: »Alle openbare oefening van godsdienst wordt toegelaten
voor zoo ver die niet kan worden geacht eenige stoornis aan de jtu-
yybitke orde en rust toe te brengend1
Over de vrijheid van onderwijs hebben wij reeds met een woord bi»
ons overzigt van het ontwerp gesproken. Wij willen er echter nog eens
op terug komen en alle dominésdie nu met een request tegen de vrij
heid van onderwijs in hun zak loopen, deze vraag stellen «Als de
schoolopzieners en het meerendeel der plaatselijke schoolcoramissiëu tu
«de onderwijzers in de scholen, roomschgezinden waren, zoudt gij dan
«voor uwe protestantsche kudde de vrijheid vorderen; om piotestansche
leermeesters naar uw hart te verkiezen, of zoudt gij dan ook tegen die
«noodlottige vrijheid ijveren?"
Laat ieder protestant in gemoede die vraag beantwoordenzichzelven
niet door sophismen bedriegen de vraag niet ontduiken maar reglstrecks
antwoorden «zoudt gij dan vrijheid willen al dan niet?" Als ieder die-
vraag eerlijk wil beantwoorden, dan komt het tequesl, als het nog niet
verzonden is, nooit uit de zak naar de tweede kamer j maar zoo hij
requestreert het zal zijn, om vrijheid van onderwijs te vragen. Maar vrij
heid van onderwijs! vergeten wij dan de noodlottige gevolgen dier vrij
heid in Belgie In Piuisen ligt het onderwijs aan ijzeren hoeijen en
ziet eens hoe heerlijk daar het onderwijs bioeil! In Belgie is vrijheid
en het lager onderwijs kwijnt!
Deze voorbeelden bewijzen niets. Men zou ïr.et hetzelfde regt kunnen
zeggen: «A. geelt in de West-Indien zijne slaven goed eten/ B. laat in
«Holland zijne bedienden honger lijden, dus is het heter een slaaf dan
«een vrije bediende i« zijn."
Het is niet de vrijheid, die in Belgie het onderwijs doodt, maar de
verwaarloozing der regering; het is nitl dehand, waarmede in Pruisen het
onderwijs bekneld wordt, die het doet bloeijen; maar het ïs de zorg dei-
regering voor onderwijs en onderwijzers.De regering vrijheid aan liet
ondeiwijs schenkende
wilde laten groepen
aanwenden; zieh daarvoor des noods de grooUte opoffering getroosten. Be
ter daarvoor een gulden hesleed dan een cent voor vestingen als Maas
tricht, of Yenlo; want de gulden zal rijke renten geven, maar de cent
is in het water geworpen.
De regering bepale hoevele onderwijzers elke gemeente zal moeten heb
ben 9 die behooolijk geëxamineerd, leglslreeks onder de surveillance der
regering staan en uit ?s lands- of gemeentekas een goed tractement ge
nieten, zoodat alle kinderen legen «en zeer matig schoolgeld, het onder
wijs kunnen genieten. D« staat, die als zoodanig geen vpiscliil van gods
dienst kent, maar iedere moet eeihiedigeH, zorgedal in die scholen,
schiijven rekenen, lezen, aardrijkskunde geschiedenis, vooral denken en
eene algemeene zedekunde zonder verhard--tót ëenTJ^s^epaalu gelooi, ge
leerd worde. Zij late dan verder de gfoolsle vrijheiu\— W illen lieu,
twaalf afgescheidenen een meester
lieren en dogmeu leert naklappe
moet daarom niet het onderwijs ais een plant in den
maar hare uiterste zorg voor deze heilzame plant
1 UC tltUw'v IC -11 IJ II c lu i' tnvu iiiu,
voor Jnn'ine lintei ciaju uie hen foi
n, hitoMiéir Fun gang ga®indie
