Ml
i 3
I 'III 'i
I :l I
Jutjczottbcu
De verbinding van Holland en Friesland.
&fab0 iltctuvs
il 7
i r
m
VI
it
het programma van Garibaldi, stelt Frankrijk, dat steeds cene
verzoening van Italië met den Paus beoogde en daartoe op
de medewerking van dat Koningrijk rekendete leurhet
zal echter alle voorstellen om tot dat doel te geraken gaarne
overnemen en willen bevorderen. Wat de demonstratien in
Engeland ten gunste van Garibaldi betreft, ondernomen met
het zeer kennelijk oogmerk om dwang uitteoefeneu op het
gouvernement des Keizers, echt de minister het overbodig te
herinneren, dat de Fransche vlag niet gewoon is voor bedrei
gingen te wijken.
De gcnl. For eg heeft bij zijn vertrek naar Orizaba 10000
man te Vera-Cruz moeten achterlatenbij gebrek aan trans
portmiddelen.
De baron Gros is tot gezant te Londen benoemd.
CiKlKKENLiSn.
Aanzienlijke Grieken op Syra en in den Pyraeus woon
achtig, hebben de officieren der Britsche vloot een feestmaal
aangeboden, waarbij zij feestdronken instelden op prins Alfred,
den tweeden zoon van Koningin Victoria; de Engeischen
beantwoordden dit door te drinken op de Grieksche onaf
hankelijkheid en deden door hunne schepen de Grieksche
vlag met 21 schoten salueren.
De eaudidatuur van genoemden prins voor den troon wint
dagelijks veld.
De vertegenwoordigers der Grieken te Konstantiuopel
die naar Athene waren gezonden om het voorloopig bewind
te begroetenzijn aldaar met geestdrift ontvangen.
Het bewind heeft bepaalddat de correspondentie van
Koning Otto zal worden onderzocht door eene speciale com
missie, met last om daarvan verslag aan de Nat. Vergadering
te doen.
De verdreven Koning heeft den bn. v. Sina schriftelijk als
zijnen gezant te Weenen ontslagen, waarop deze het man
daat van het voorl. bewind heeft aanvaard.
Te Patras zijn onlusten uitgebroken. Aanleiding daartoe
gaf het ontbinden der vrijwilligers van Grivas door den
Drieman Ru/os. Nadat het gouvernement hun de door Grivas
toegezegde soldij gezonden had, zijn zij tot de orde terugge
keerd. De generaal is juist bij tijds gestorven, want hij
trachte zijn corps in Acaruanie op 3000 man te brengen,
hetgeen hem eene onafhankelijke en voor de regering zeer
verontrustende stelling zou verzekerd hebben.
De te Athene residerende vertegenwoordigers der 3 be
schermende mogendheden zijn met den telegraaf door hunne
regeringen onderrigtdat deze de onderling aangegane over
eenkomst om de prinsen hater regerende Huizen van den
griekschen troon uittesluitenhebben vernieuwd.
PKlISSIiX.
Den 13 is te Berlijn weder uitspraak gedaan in 5 druk
persovertredingen de redacteur der Tribune werd wegens
majesteitsschennis, tot 1 jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Den 15 zijn de zittingen van de 8 vergaderingen der Pro
vinciale Staten geopend; van regeringswege werd ingezonden
het ontwerp van den vorigen minister graaf v. Schirerin, tot
verandering der districtsvertegenwoordigi-gmaar vergezeld
van eene memorie, waarin de aanneming werd ontraden.
Hoe noodig echter eene verandering is, blijkt vooral in het,
district Koningsbergen, dat 981 ridderlijke, 98 stedelijke en
175 plattelands vertegenwoordigers telt. Volgens bet nieuwe
ontwerp zou dit worden: 178 ridd., 74 sted. en 161 pi. lands,
vertegenwoordigers.
Onderteekenaars van reactionaire adressen aan den Koning,
te Huben en Herzuprotscll in Posen, hebben inde Breslauer
Zeitung bekend gemaakt, dat de inhoud daarvan hun onbekend
gebleven is en zij integendeel instemmen met de meerderheid
van de Kamer der Afgevaardigden.
De te Berlijn vergaderde Prov. Staten van Brandenburg
hebben met 56 tegen 4 st. besloten den Koning een adres
van getrouwheid aantebieden.
VERKEXSOE STATEX
In den Staat New-York is Horatio Seymour met 30000 st.
tot gouverneur en zijn 19 democratische en 12 repubiikein-
sehe kandidaten verkozen. In Michigan hebben de republikei
nen in New-Yersey en Illinois de democraten de overhand
bekomen; de laatstgenoemden zijn gezind voor eene schikking
met, het. Zuiden. In Massachusetts is de ultra-republikeinsche
gouverneur Andrew herkozen, doch met eene veel kleinere meer
derheid dan vroeger, en in Boston, de hoofdstad van dien Staat,
heeft hij ruim 1500 st. minder dan zijn mededinger bekomen.
Van New-York zijn verscheidene oorlogsbodems uitgezon
den, om, het door de koopvaarders zoo gevreesde gepantserd
schip Alabama te bemagtigen.
De genl. Sigel heeft de Separatisten van Thorougsfare-gap
verdreven.
De genl. Clellan vervolgt zijne voorwaartsche beweging,
welke ten doel heeftom. door het bezetten der bergpassen
van de Shenandoah-vallei, het zich daarin bevindende vijan
delijk leger van Richmond aftesnijden en die alsdan ongedekte
stad te overvallen.
In de Staten der Confederatie vindt de conscriptie van
mannen van 18 tot 45 jaren volstrekt geen bijval.
BIXXEXEA AIH.
Te lieerde is de heer Tulleken door zijn knecht, dien hij
berispt had's avonds opgewacht en eerst de arm daarna
den schedel verbrijzeldde moordenaar nam aan de begrafe
nis deel, maar liet, zich een dag later, beschonken zijnde,
eenige woorden ontvallen ten gevolge waarvan bij in hech
tenis genomen is en zijne misdaad bekend heeft.
De veehandelaar J. d. Vv. O. 's morgens vroeg met een
bootje naar de markt te Heerenveen varendeis door 3
onkenbaar gemaakte personen in een ander schuitje gezeten
aangevallen, vastgebonden en van ruim f 7C0 aan geld en
papier beroefd.
In den avond van den 14 is een Ylaardinger hoeker op
de kust overzeild dooreen onbekend schip; een andere hoeker
heeft 4 man gered en 3 dqod van boord gehaald, terwijl
nog 5 vermist worden.
Prinses Frederik en hare dochter Maria zijn den 17 aan
een groot gevaar ontkomen. Tan het Huis de Paauw naar
's Itage rijdende, brak de achteras van bet rijtuig, maar
werden de paarden gelukkig tot staan gebragtzoodat de
Vorstinnen geen letsel bekwamen.
dien dag van 'nare reis naar Duitschland j
De Koningin is
te huis gekomen.
Den 13 is liet bonwen eener nieuwe kerk met toren voor
de herv. gem. te Lutjebroek besteed aan J. Hofland te
Grootebroek voor 13800.
Den 15, 's morgens tussehen 5 en 7 ure. is de fabriek
van den heer Kratzensteinop de Eilandsgracht te Amster
dam geheel uitgebranddezelve was voor brandschade ver
zekerd. 15 Spuiten zijn werkzaam geweest.
Den 13 is te Vegltel de gasverlichting voor het eerst ont
stoken en den IS de eerste steen gelegd aan de gasfabriek
te Enkhuizen.
Den 15 is bij de heeren v. Vlissingen en r. Heel te ?Am-
sterdam te water gelaten de schroefstoomboot Burgemeester
Messchert van Vollenhovengebouwd voor de heeren Zur-
muhlen en bestemd voor de dienst op het N. H. Kanaal.
Mevr. v. Leijden Gael, te Leijden overledenheeft, vermaakt
aan de herv. diakonie f 1000, aan het herv. weeshuis ƒ3000
en aan het hervormde oude lieden huis 2000, alles vrij van
suceessieregten alsmede aan de ha'-enlooze school eene in
schrijving van f 4500 2 pCt. IV. S„ ouder beding van het
levenslange vruchtgebruik door eene weduwe.
J. v. d. Speek, mede aldaar onlangs overleden, heeft onder
meerdere legaten de herv. en lüth. diakonie elk met f 500
vrijbedacht. Hij behoorde tot de r. c. gezindheid.
Up den 13dm verjaardag van de inwijding van het beste-
delingenhuis te Dordrecht, op 13 dezer, heeft Mevr. de
Wed. v. d. IValt v. Puttershoek deze instelling f 1000 en de
daarin verpleegden een feestmaaltijd geschonken.
De aandeelhebbers der Rolterdamschc Courant hebben be
sloten de zaak, bij wijze van proefneming, nog 1 jaar voort-
tezetten.
De gemeenteraadde kamer van koophandel en de han
delstand te Rotterdam hebben, even als die van Amsterdam,
adressen ten gunste der waterwegen aan de 2e Kamer ge
zonden. Verschillende adressen van gelijke strekking zijn inge
komen uit de Zaanstreek, Schiedam, Twenthe, N. Brabant, enz.
De heer v. Rosse heeft op bet desbetreifend wetsontwerp
een amendement voorgedragentol vervallen verklaring der
concessie voorde doorgraving van Holland, bet uitvoeren der
onderneming voor rekening van den Staatdoolt bij gedeel
ten zoodat niet aan, het kanaal zal worden begonnen, dan
nadat gebleken is, dat, de buitenhaven en leidammen behoor
lijk in stand blijven en voorts het storten der bijdrage van
de hoofdstad in 's Rijks schatkist.
De 2e Kamer heeft aangenomen de volgende hoofdstukkeu
der begrooting: den 17. buitenl. zaken, met 38 tegen 25,
den 18 r. c. eeredienst met 43 tegen 21 en hero, eerediensl
met 45 tegen 19, en den 19 justitie met, 50 t.egen 8 st.
Ten einde het ontworpen spoorwegplan, waarvan wij in
ons nummer van 9 November spraken en hetgeen Alkmaar,
met het, oog op dat plan, indien de ten uitvoerlegging daar
van verzekerd mogt worden, zal te doen staan, goed te
kunnen beoordeelen, is het noodig te onderzoeken of eene
verbinding van Holland en Vriesland mogelijk en wenschelijk is.
Wij bedoelen evenwei met, het woord verbinding niet den
ontworpen spoorweg eu willen dus ook thans die onderne
ming ais zoodanig niet besprekennoch nagaan welke tech
nische bezwaren zij al dan niet zal hebben te overwinnen
en of zij zich min of me$r voordcelige uitkomsten voorspel
len mag. Wij kunnen voor het oogeublik zelfs den spoor
weg eu de aan dezen te geven rigt.ing geheel onaangeroerd
laten. De gelegenheid om een eu ander te beoordeelen zal
zich later voordoen.
Wat wij thans wensehen te bespreken is: de verbinding
van Holland en Friesland tot gemeenschappelijke ontwikke
ling op materieel eu intellectueel gebied. Niet eene in-
eetismelting dier provinciënwaardoor de aan ieder eigene
nationaliteit kan verloren gaan, maar, in stede van de thans
geheel afgezouderde ontwikkeling van beide, een gemeen
schappelijk voorwaarts streven met en door elkander.
Slaan wij een blik op de kaart van ons land om daar
uit de ligging dier beide provinciën, hare geologie, be
volking, bedrijf, geschiedenis, geaardheid en tegenwoordig
standpunt van ontwikkeling te leeren kennendan worden
wij verrast door de treffende overeenstemming.
Reeds terstond trekt het onze aandacht, dat, beide pro
vinciën baar ontstaan aan dezelfde oorzaken te danken heb
ben de gedurende verscheidene eeuwen zamengevloeide
aanslibbingen der groote rivieren. Wel is dat iiet wor
dingsproces van schier geheel ons land, maar die aanslib
bingen hebben niet overal dezelfde geaardheid.
In Holland en Friesland is echter de overeenkomst in het oog
vallend. De noordelijke helft van beide is over het algemeen
genomen kleigrondde zuidelijke lage veengrond. De zan
dige duinketen die Holland langs de zee omzoomt, is het
eer.ig noemenswaardig verschil.
Die duinstreek uitgezonderd, liggen schier geheel Holland
en Friesland gelijk met den zeespiegel of nog geen el daar
boven verheven. De voornaamste polders in Holland zijn
beneden den zeespiegel gelegen en wij vinden dan ook in
Friesland, waar minder inpolderingen 'plaats hadden, nog
verscheidene vrij uitgestrekte meeren.
Zou het noodig zijn te wijzen op hetgeen die beschouwing*
ons leert, aangaande de vermoedelijke uil komsten van droogt
makiugeu in de Zuiderzee (hoezeer de rijke bodem door de
telkens instroomende zee op vele plaatsen met zand is bedekt)
eu der meeren in Friesland?
Is de eenheid van bodem opmerkenswaardniet min
verwonderlijk hoe goed dan ook te verklarenis de schier
volkomen gelijke digtheid van bevolking. De kantons van
Amsterdam buiten rekening latende, vinden wij in beide
provinciën in een paar weinig bevolkte kantons 50 tot 75,
in het meerendeel 100 tot 150 en in een paar meest be
volkte 150 tot 200 zielen per 100 bunders.
FRIESLAND,
119
49
55
42
108
42
242
rooten deels
Wij nemen daartoe ter hand de merkwaardige Natuur-
en Staathuishoudkundige Atlas van Nederland door
J. Knijper, voor eenige dagen bij den Boekhandelaar
Noothoven van Goor te Leijden verschenen.
Slaan wij van die cijfers het oog op wat de statistiek ons
aangaande de middelen van bestaan en het bedrijf dier beide
bevolkingen leertdan is de uitkomst niet min verrassend
Enkele cijfers zijn voldoende om aan te toonenwelke
gelijkheid in bedrijf in beide provinciën heerscht.
noord-holland,
Scheepstimmerwerven 124
Houtzaagmolens128
Touwslagerijen34
Zeilmakerijen37
Goud- eu zilversmeden 132
Oliemolens eu fabrieken 125
Koren-, pel-, grut- en chocolademolens 188
Beide bevolkingen bestaan ten platten lande
van de veeteelt. In Noord-Holland worden daartoe ongeveer
75000 bunders weiland en 70000 bunders hooiland gebezigd,
in Friesland 75000 bunders weiland en 107000 bunders hooi
land. De veestapel was in 1858 ongeveer als volgt: Noord-
Holland runderen 130000, paardep"17000, schapen 180000;
Friesland rundereu 170000, paarden 22000, schapen 90000.
De binnenlaudsche handel en scheepvaart wordt op schier
gelijke schaal gedreven en mist Friesland den nitgebreiden
zeehandel van Amsterdam, het mag zich. de druk bezochte
haven van Harlingen bewjjst het, in een en steeds toene-
monden buitenlaiidschen handel verheugen.
Ook de oorspronkelijke geaardheid van de beide bevolkin
gen is schier geheel gelijk eu slechts door toevallige omstan
digheden eenigermate gewijzigd.
Het. zuidelijk deel van Noord-Holland, het, oude Kenne-
merland, in vroeger eeuwen onder het leenstelsel gebukt,, gaf
reeds vroeg teekenen, dat juk niet dan met weerzin te dragen.
De vereering van Plons V onder wiens bestuur men vrijer
adem begon te halen is daarvan het beste bewijs. In het
noordelijk deel van Holland hieven de dappere en heldhaftige
West-Friezen in geaardheid en leven geheel aan hunne
stamgenootende bewoners van bet tegenwoordige Friesland,
verwant.
Wat de tniddeneeuwsche geschiedenis nalietis voor den
opmerkzamen beschouwer nog duidelijk zigtbaar, maar nevens
het verschil treft hem vaak de groote overeenstemming en
kan het ons verwonderen? De noodzakelijkheid om den
grond, op gelijke wijze door de zee bedreigd, met dezelfde
middelen en inspanning te verdedigen om van den bodem
dezelfde producten te vergenoin voor aan- en afvoer schier
uitsluitend van waterwegen gebruik te maken, dat alles.heeft
in beide provinciën hij het volk dezelfde krachten ontwikkeld,
hetzelfde leven en bedrijf te voorschijn geroepen.
Lang heelt er groot verschil in beider ontwikkeling en
heschaving bestaan. Toen onze handel op Oost- en West-
Indiën zijn wereldberoemden omvang verkregen badwaren
de Ilottandsche steden brandpunten van handel en bescha
ving, terwijl Friesland in stille afzondering leefde. Ook
daarin is evenwel verandering gekomen. De kunstmatige toe
stand van handel en nijverheid nam een einde, de alvermo
gende Qost- eu West-Indische Compagnien werden opgeheven,
eu na jaren van flaauwheid die de eeuwen van overspanning
opvolgden, tloet, zich tluins een gezonder toestand aan liet
oog voor. D: verbeteringen in veeteelt, en akkerbouw door
de wetenschap aangewezen, de vrijheid van handel eu nijver
heid die allerwege leven cu welvaart verspreidt, doen Fries
land met rasse schreden voorwaarts gaan eu Holland begint
zich niet alleen aan den nieuwen toestand te gewennen
maar krachtig opteheffen. Wie een eeuigzins geopend
oog heeft voor de teekenen dps tijds, kan die vooruitgang
dagelijks op het, platte land. meer nog in Hoorn, Alkmaar,
Purmerend eu het Nieuwe Diep waarnemen.
Toch is er nog veel van den vroegeren toestand gebleven:
//West-Friesland (zegt, mr. J. G. A. Faber in eene dezer
dagen bij de gebroeders Vermandete Hoornverschenen
brochure: Ue opheffing van de Arrondissements Regtbank te
Hoorn" en tegen die opheffing gerigt. Eene brochure met,
wier strekking wij ons gaarne vereenigenl West-Friesland
heeft eene eigenaardige beschaving op het, platte land. De
grondeigendom is er zeer verdeeldde wijze van bebouwing
eu veeteelt laat er geen beheer van groote hoeven onder één
hoofd toe. Zoo is het opkomen van groote grondbezitters
eigenlijken landadel er ondenkbaarmaar daarentegen het
niveau van beschaving betrekkelijk hoog en zeer gelijk.
Tussehen den eigenaar, die zijne hoeve bewoont en den knecht,
die hem in den landbouw dient, is het verschil in beschaving
en ontwikkeling veelal niet groot."
In Friesland zou min of meer het tegenovergestelde plaats
grijpen en liet, gevolg daarvan is, dat de groote grondbezit
ters daar den kleinen landeigenaar in Noord-Holland over het
algemeen in beschaving vooruit zijn.
Na het uiteengezette zal het duidelijk zijn, dat tus
sehen de beide provinciën eene naauwere verbiuding tot ge
meenschappelijke ontwikkeling op materieel en intellectueel
gebied mogelijk en wenschelijk is.
Toch bestaat zij niet,. Holland en Friesland leven schier
in afzondering van elkaar en Friesland heeft meerdere betrek
kingen met Engeland dan met Holland aangeknoopt. De
tussehen beide provinciën gedreven veehandel, eigenlijk alleen
de afvoer van het Friesehe vee op onze voorjaarsmarkten
is schier de eenige band.
De zee telken jare meer grond innemende, beeft Holland
en Friesland vroeger van elkander verwijderd, langzamerhand
de klove verbreed en verdiept en de eenmaal broederlijk
verbonden bevolkingen van elkander vervreemd. In later jaren
hebben de dijken meerder landverlies onmogelijk gemaakt,
maar de eenmaal bestaande klove en de vervreemding hielden
stand. Thans is het, zoo wij ons niet bedriegen, de tijd,
om bij eenheid van rigting en strevenin stede de vroegere
vervreemding en de thans bestaande afzondering eene heilzame
aaneensluiting aan te kweeken en in hoogeren zin het plankje
te herstellen dat volgens de aloude sage in vroeger eeuwen
Enkhuizens wal met Friesland verbond!
Den 14 heeft het prov. geregtshof van N. Holland Jacob
Blei) en diens zoon beide schuldig verklaard aan het geven
van slagen waardoor geen verhindering in den arbeid van
meer dan 20 dagen is veroorzaakt, en ap.n liet opsluiten
