rt'ïïs ."S-iïïsr a
tss&cms r.7b:r» S'
politiek ©uevzigt.
ckcïij&öchc ücvigtcu
c
te nemen van zulk een verklaring en den spreker n et by
het wóórd te vatten. Zoo deed hij ook by de beraadslaDing
in 1857. De lieer van Zuylen nam daarop nogmaals net
woord, en zeide onder anderen"Ik ben geneigd om te ge-
looven dat ik mij oneigenaardig heb uitgedrukttoen ik
zeide dat voor liet denkbeeld van den laatsten spreker
(den heer Groen) veel pleitte, wanneer men het in theorie
beschouwde ik had moeten zeggen: wanneer men bloot
op woorden en klanken let. Wat toch is e
dezen? Het algemeen beginsel van deze wet is met anders
dan dat de onderwijzer niet moet treden op het go*»1®»'
stig gebied. Wat heeft nu liet luiden van de klok of het
schoonhouden van het kerkgebouw en andere dergelijke be
zigheden in het minste gemeen met het godsdienstic ot be
ver kerkelijk gebied dat men voor den onderwijzer afgeslo
ten wil houden En als nu de heer Elout van Soeter-
teoude een beroep doet op zijn edelmoedigheid tenaanzien
van het bijzonder onderwijsgaat deze Saalus thans ee
Paulus - over tot een derde bestrijdingde heer van
Zuylen namelijk antwoordt"Indien ik den spreker wel be
grepen hebdan wensclit hij het tegengaan der vereemging
van het onderwijzers-ambt met kerkelijke betrekkingen, o
daarmede de onderwijzers van bijzondere scholen te bevoor-
doelen. Dit kan ik mij van zijn standpunt zeer goed b -
grijpen, omdat hij overtuigd is dat de regeling van het
openbaar onderwijs volgens deze wet met aan de beh°efte
zal voldoenen hij dus zooveel mogelijk het ontstaan van
vrije scholen wil bevorderen. Maar ik. die van een
tegenovergesteld gevoelen benen lulst .u l t
deze wet een onderwijs hoop geboren te zie
zeer goed en bruikbaar voor allen, ik
geenszins de o p ri g t i n g v an a n d er e s cihic>1 e n
door buitengewone middelen aan temoeü
nn, want dan zou het doel van deze wet. voor
een groot deel worden reimst."- En dezellde
lieer can Zuylen verklaart in Juuij 1864-zes dagen voo
de stemming, welligt onder den indruk van parlementair e
vensgevaar: «De r i g t i n gd i e i k voorsta, not
de oprigting van b ij zond ere scholen
noodzakelijk en heilzaam correctief van liet
godsdienstloos onderwijs van Staatswege
^dlaVde volledige bekeering. Want dit is volgens Groen
de hoofdzaak: men moet het onvoldoende, neen het mislei
dende, anti-christelijke en ongeloof kweekende erkennen en
verkondigen eener opleiding tot alle chnstehjke en maatschap
pelijke deugden. En de heer van Zuylen doet dit: ons
openbaar onderwijs noemt hij godsdienstloos, alzoo onvol
doende: aanvulling, verbetering is heilzaam, is noodzakelijk
lui ziet naar een geschikt middel daartoe om en vindt het
ju de bijzondere scholen. Wij kunnen met nalaten nog het
een en ander over te schrijven van hetgeen de heer van
Zuylen in 1857 in de Tweede Kamer heelt gesproken om
liet volledige zijner bekeering aan te tooneu"Ook voor
mij zeide hij is de godsdienst de grondslag der op
voeding. Maar ik geloof niet, dat die grondslag in de school
moet worden gelegd, liet gemengd maatschappelijk onderwijs
in de school behoort, het tcgenwigt te zijn van de altijd mm
of meer exclusive rigting in elke kerk. Door het godsdienstig
onderwijs op de school te brengen zou deze vroeg of laat
onder de kerk komen en elk tegenwigt ontbreken. Dat is
hetgeen ik niet wil, waarin ik groot bezwaar zie; dat is
helmiddel om het euvel, dat ik zoo zeer betreur, die gods
dienstige spanning en onverdraagzaamheid te perpetueren.
En verder//Het onderwijs kan mijns inziens worden dienst-
baar -emaakt aan de bevordering van Christelijke deugden
zonder op het eigenlijk godsdienstig gebied te treden. Het
onderwijs moet, indien ik het zoo mag uitdrukken, de plant
koesteren waarvan de wortel elders ligt. In andere woorden
wat door den godsdienstleeraar wordt ingescherpt als vrucht
der Christelijke godsdienst, moet door den onderwijzer langs
venen anderen weg worden bevorderd. Het is volgens deze
opvattin!! dat ik' prijs stel om die woorden (de opleiding
tot, alle 'Christelijke deugden) in de wet, te behouden.
Dat. is toch de taal van iemand die een gevestigde over
tuiging uitspreektzou men zeggen. En de heer van Zuylen
heeft, herhaaldelijk niet zijne berusting, zijn vrede hebben,
maar zijn bijzondere ingenomenheid met dit beginsel der wet,
betuigd. Zij weid voorgesteld tn verdedigd door een minis
terie °dat hij bestreed; tocli wil hij haar aannemen, "liet
onderwerp dat wij behandelen is van te hoog belang om
onze aandacht door politiscbe. beschouwingen te laten altenten.
Ik althans wensch in dit, geval zorgvuldig te waken, dat
mijne antipathie thgen liet ministerie geen afbreuk doe aan
miiue sympathie voor de wet. b -
'Moesten wij ons niet, verwonderen, toen in Juny 1804
eensklaps zooveel overtuiging geheel omgekeerd bleek t.e zijn
Maar moesten wij ons ook niet verwonderen, dat-deze be
keerling terstond genade vond in de oogen van den heer
Groen, die allen in den ban doet die niet tot bescherming
van het christelijk nationaal onderwijs uit overtuiging
bereid zijn.
Voolan" liet. nog vrede is. zoolang het wapengekletter ons
niet overstemt en het, kanongebulder niet spot met onze praatjes,
zoolan- wij nog niet door den kruiddamp cu den reuk van
het, bloed 'zijn bedwelmd, zoolang de menscli nog metis
verdrom-en 'door den politicus, en het oordeel dus nog nuchter
en onbeneveld is zoolang willen we spreken over den
oorlo- als een geesel des menschdoms als een gruwel
onzer eeuw als eeS wanklank in onze christelijke maatschappij,
zoo'vreeselljk schril, dat, hij de stem doet verstommen van
elk die het loflied van beschaving en verlichting wil zingen.
Straks zullen wij weer toeschouwers zijn van den strijd, en
onze belangstelling voor deze of gene partij zal ons de gru
welen van den oorlog zeiven doen vergeten. Dan zullen wij
•veer spreken over den oorlog tusschen de Denen en de
veveeni-de Pruissen en Oostenrijkers, dan zullen wy weer
alleen letten op den uitslag van het gevecht, en met op het.
gevecht zelf. dan zal er bij de overwinning van een der
partijen een gejuich opgaan onder hare vrienden dat te
sterker zal zijn naar mate er meer zijn gevallen, en de eenige
troost van de vrienden der andere partij za zijn dat de
„verwinning veel bloed heelt gekost. Dan zullen wy weer
hardvochtig en oumeuschelijk worden, en de staatkundige
toeschouwer alleen zal in ons spreken. Wie zou dan ook
„oren hebben voor ons gepreek? Wie zal tn den overmoed
der overwinning of inde verbittering der nederlaag acht geven
ouden treurenden menscli, die alleen het cijfer der slagt offers
Uit? Daarom zoolang het nog vrede is, nog eens gewezen
on tien -ruwel des oorlogs.
Sedert wij onlangs van de wapenschorsing gebruik maakten,
cn een eersten stap waagden om den oorlo? by de openbare
meening in den ban te doen, hebben wij een geestverwant
yen In het laatste nummer van de lydspiegel komt
een stuk'voor ouder den titel van „Spaansehe vlieg voor ons
theologisch publiek." waarin luide de afschaffing van
den oorlog wordt gepredikt. De schrijver toont aan.
hoe een verkeerde opvoeding ons alleen wees op de wolken
v»u roem die van het slagveld oprijzen en zoo de doodeu
eu gekwetsten die het bedekken aan ons oog onttrok hoe
daardoor wanbegrippen valsehe beschouwingen valsehe oor
deelvellingen en valsehe schaamte ontstondendie yeilim
derden den oorlog als een vreeselljk kwaad vooi te ste len
naar welks uitroeijing het phgt is te streven "Tot nu toe
was deze taak verwaarloosd zegt de schrijver j
werden verzadigd met voorstellingen van zegeP,raal..°P,zeejf"
praal, en voor de glorie der slagvelden werd de ellende die
men er leed voorbij gezien. Op de scholen werden wij van
der jeugd aan in het heilig geloof opgevoed, dat er in den
oorlo»- slechts eene goede zijde bestond, de schaduwzijde
werd wel niet,zorgvuldig verborgen, maar eenvoudig geïgno
reerd. Geen onderwijzer scheen het ooit noodig te vinden,
als de geschiedenis der wereld werd behandeld, eenige ge-
dachte 'van medelijden op te wekken in de harten van zijn
scholieren, voor de ongelukkigen die om eens anders hoog
moed te voldoen moesten lijden en sterven. Wij werden
van jongs af er aan gewend om den oorlog te ste len
buiten liet gebied van menschelijk lijden. Voor de vleu
gels van een vlieg werd ons deugdelijk geleerd respect te
hebben, maar wij lazen zonder eenige aandoening de ont
zettende cijfers van gesneuvelden of gekwetstendie deze ot
gene held op één dag had doen vallen. Alva s wreedheden
werden breed uitgemeten en de gruwelen der geloofsvervolging,
die althans uiteen verhevener beginsel voortsproten, werden
ons met sterke kleuren gemaald maar wie leerde ons ooit
de mishandelingen be reuren, door den oorlog veroorzaakt,
het schandelijk gevolg der laagste passies misschien? /ton
art 23 van de Schoolwel eu het mysterieuse woord Chnste-
lijie deugden ook in dit opzigt met meer vrucht kunnen
worden uitgebreid dan in het van buiten leeren van den
Catechismus' en ware het misschien ook wel zoo goed het
opkomend geslacht medelijden te leerenin plaats van het
behagen te doen vinden in verhalen als van de 12000 mannen,
vrouwen en kinderen te Ai, dieop éénen dag volgens
Jehovah's bevel werden omgebragt?"
Daarin moet verandering komen, zegt de schrijver en wij
met hem Er moeten mannen opstaan die er bepaald hun
werk van maken om den oorlog in zijn ware gedaante te
doen zien die met ons het slagveld bezoeken wanneer de
wolken van kruiddamp en stof zijn weggedreven en ons de
mensehenslagting in hare afzigtelijke naaktheid doen zien
Men moet ophouden de hersenen van het opkomend geslacht
op te vullenen te bederven met krijgsmanseer en oorlogsroem
ophouden te werken op onze lagere driften en hart.stogten
ophouden onze ijdelheid te kittelen met heldennamen met
triumf-eschetter en lauweren der overwinning. Wij moeten
overtub-ri worden, dat Prof. Berner te Berlijn, die een
boekie"schrijft, dat tot titel voert Afschaffing (Ier doodstraf
en waarvan de opbrengst zal strekken tot het bouwen van
een Duitsehen kanonneerboot, aan krankzinnigheid lijdt. Wij
moeten leeren gevoelen om nog eens met den schrijver
in de Tijdspiegel te spreken dat het een gruwel is te
rooven. te moorden, te plunderen, dat een wond een wond
bliift hetzij ik die ontvang door de kogels van een Armstrong
or door het stilet van een moordenaar, dat typhus typnus
bliift hetzij opgedaan in de moerassige legertent of m myne
woning waar ik van liefde omringd word, ja dat juist, dan
de ellende zich afzigtelijkst vertoontwaar zij opeengehoopt
alle spoedige hulp onmogelijk maakt. Als wij dat doen,
ze-t hij moet langzamerhand een geslacht opstaan dat zich
schaamt in het leed van anderen te juichen eu Te Deums
te zin-en voor bebloede aaugezigtenverscheurde ledematen
mannen verminkt in den bloei van hun leven.
Zal men ooit dat doel bereiken vraagt reeds menigeen
op een toon die duidelijk zegt dat bij er mets van gelooft -
l)at klinkt alles goed en. wpi, maar het is een hersenschim
een schoone droom die hier op aarde nimmer verwezenlijkt
zal wordengelijkstaande met den droom van een eeuwigen
vrede en een'zondeloos menschdom. Wij nemen de vrij
heid al dadelijk op te merkendat het naar onze meemn-
volstrekt de 'vraag niet is: zal mijn ideaal bereikt worden.
Zal eenmaal die volmaakte toestand tot stand komen, dien
wii trachten te bevorderen Men vervulie zijn pligt, zonder
aanstonds naar de vruchten te vragenmen doe wat goed is
en verkondige wat waar iszonder aanstonds rond te zien
hoevee? zegen ons luttel werk wel om zich verspreidt, Er
dient eeu beetje algemeen geloof te bestaan dat de waar
heid een kracht in zich zelve heeft die langzamerhand
overwint En zoo er slechts vooruitgang valt, op te merken
is dat niet -enoeg Is het daarbij noodig te vragen: zal
ooit de volmaakte toestand bereikt worden? De open-
bare meening is een magtige, een onoverwinnelijke bond
genoot is die gewonuuen dan zijn wij zeker van de zegepraal.
Eu bh 'alle vrije volken is die gemakkelijk te winnen tegen
den oorlo-, wanneer slechts de nuchtere waarheid .de vree-
seliike afgrijselijke waarheid wordt verkondigd in plaats van
de leu-eifen het bedrog. Wij zeggen: bij alle vrije
vnlkeV want bij de volken die onder de dwingelandij van
I de sabel zuchtendie gekromd liggen onder een heerscher wiens
mant op de bajonetten steuntof waar een overheerschende
nart li er belang bij heeft de stem der rede en der godsdienst
te smoren kan de waarheid met openlijk worden verkondigd.
Voo alles is volkomen vrijheid van spreken en schrijven
noodi-- zonder eenige belemmering of omhulling moeten de
gr u welèn van den oorlog blootgelegd wordenbij het on
derwijs der jeugd moet de schijn wijken voor de waarheid.
Waa die vrijheid niet beslaat en de openbare meeuing
geen invloed kan uitoefenen op het volksonderwijs is weinig
boon ou vooruitgang. Die volken moeten eerst hunne vrijheid
herwinnen Maar waar deze bestaat daar zal de openbare
meen in g zich tegen den oorlog verklaren, De rampen, de
druk de lasten de smarten van den krijgook voor de
overwinnende partij, zijn te openbaar, Ie vreeselljk om ver
bloemd te kunnen worden; zijne vruchten, ook voorden
ze-epralenden staat, te ijdelte nietig, te veel ingebeeld en
te°weini- in werkelijkheid bestaande om iemand te misleiden,
too mei" slechts de moeite neemt het bedrog te ontmaskeren
en aan de wereld de waarheid te laten zien De afkeer van
bloedvergietingdoodslag eu verminking is te natuurlijk de
kanonnenkoorts te menschelijk om geen bondgenoot» te
zijn tegen den oorlog.
Reeds doet zich een merkwaardig teeken des tijds voor
dat al onze aandacht verdient. De stem der menschheid
heeft zich verheven in 't belang der slagtoffers van den
krii- in 't belang der rampzalige zieken en gekwetsten, een
roepstem der algemeeue riienscheuliefde tot verzachting wan
bet schrikkelijk wee des oorlogs, een stem der vo keu van
Europa van j Genève uitgegaan en overal herhaald om in
alle landen hulpmaatschappijen te stichten tot verzorging van
zieken en gekwetsten in oorlogstijd, zonder onderscheid van
partij In ons vaderland roepen D'. Basting en de Generaal-
Majoor Knoop ons tot medewerking op. lot nog toe werden
de akeli-heden van het slagveld en de plagen van het leser-
kamp aan het oog van het algemeen onttrokken. Henry
üuranteen ambteloos burger van Geneve, heeft ^JVJpvan
den gclieimziunigen sluijer opgeligt, en de
-emiverd bij 't geen zij aanschouwde. Zijn boekje, Solfert-
Zo de slem 'der menschheid op hel slagveldheeft, het geweten
der volken doen ontwaken, het zal met weder insluimeren.
De regeringen en de diplomatie hebben steeds de particulie
ren van het slagveld eu uit het legerkamp geweerdde
aanblik van zooveel lijden mogt alleen den soldaat gegund
worden. Dit is voor t't vervolg onmogelijk geworden. At
mogten Erankrijks afgevaardigden op bet [Geneefsche con-
grei de bemoeijingen der vrijwillige verplegers bestrijden, eix
trachten te voorkomen dat er een kreet van afgrijzen opgaat
over al die jammerendie zoo dikwijls door de heerschzucht
van een enkelen, door de staatzucht van weinigen, ook wei
door de dwaling van velen worden veroorzaakt, dat pogen
zal op den duur vruchteloos zijn tegen het ontwaakte gewe
ten der volken en de liefderijke belangstelling der mensch
heid. "Staetzucht kent noeh Godt noch bloctzoug ron
del', en hij sprak de waarheid. Wanneer de volken zelven
eenmaal stem in deze zaken zullen hebben zal in de stem
der menschheid God worden gekenden zij zullen den pry
des bloeds niet gering achten, want liet is hun eigen
bloed dat vergoten wordt.
SliKESWIJK-HWEjUTElfliSC/IlE KWESTIE.
Voor het sleeswijksclie eiland Sylt is eene deensche ka-
uonneerüotilleonder bevel van kapt. Hammer, verschenen
waarvan 's nachts een deel der bemanning is ontscheept,
door hetwelk 9 personen zijn opgeligt eu gevankelijk naar
Kopenha-e gezonden. Het eiland is in staat van beleg ver
klaard en de landvoogd is, terzake v™ zorgeloosheid, afgezet.
Te Lvgumklooster is eene volksvergadering van 5000 West
sleeswijkers gehouden, die, onder groot gejuicheenstemmig
geprotesteerd hebben tegen eene verdeeling van Slee?™.lJk'
De Saksische 1» Kamer heeft zich den 21 vereenigd met
het protest der 2». tegen eene verdeeling van Sleeswyk.
De pruissisclie hoofdingenieur Lentke heeft zich, op last
ziiner regeringbezig gehouden met het opnemen van een door
Sleeswyk te fraven kanaaltot verbinding der Noord- eu
Oost-zeeën eu schat de kosten daarvan op 34 millioeu th.
In het begin der afgeloopen week werd verzekerd, aal
Zweden besloten had om zijn gemagli-de bij de conferentie
terug te roepen indien de door Engeland voorgestelde en
door Denemarken als ultimatum aangenomen grenslinie van
t'6Hetfransche Memorial diplomatique verzekerde bovendien,
hoeveel ten onregte zoo ajs hieronder blijkt, dat deni 15 m
den eugelschen ministerraad besloten was, om Denemarken
gewapenderhand bijtestaanindien dat voorstel den 18 tn de
conferentie verworpen werd.
De toen gebonden zitting schijnt weder vruch eloostezijn
geweest. De toon der beraadslagingen was weder bitterdei
dan de vorige maal. Engeland deed op nieuw een bemidde
lend voorstel, namelijk om door seheidsregters eene nauwe
lijn tusschen de 2 voorgeslagene van bchlei-Dannewerk en
Apenrade-Tonderen te doen bepalen. Schoon dit yoors el
ondersteund werd door de onzijd.geu. verklaarde 0°sttniyk
zicli niet genegen -oor hetzelve en Pruissen verlangde over
de grenslijn eene volksstemming, waartegen Denemarken,
Engeland. Rusland eu Zweden zich verzetten. N°= ve"®"
kerde Pruissendat wanneer Denemarken wetter tot eene
fictieve blokkade overging, het zich ontslagen zou achten van
de nalevin- der te Parijs vastgestelde beginselen van het
zeeregt en kaperbrieven uitgeven, welke mededeeling vrij
al"De ^ngelsche" Ka"iaalv loot heeft, thans bevel ontvangen zich
van steenkolen te voorzien en zeevaardig te "ouden
In de zitting der Bondsvergadering van den 23. heelt
Oldenburg, met overlegging van eene door den Keizer van
Rusland geteekende acte van afstand, het voornemen aanDe-
kondi-d om zijne re-ten op de Elbe-hertogdommen te doen
geldenen zuiks onder uitdrukkelijk protest tegen de pre
tension van den erfprins v. Augustenburg.
BKM> ÏK.
Den 18 heeft de Kamer der Gedeputeerden eene motie
van den heer A Nothomb, dat het ministerie het vertrouwen
d" volks ve'lotn had. verworpen met 57 tegen 56 stmnmem
Van de 57 waren 4 stemmen van ministers die tevens .ia
der Kamer zijn. D.
Sedert den 21 bevinden zich met slechts de Keizers van
Rusland en van Oostenrijk, maar ook de Koning van Beijeren
en de Groothertog van Óldenburg te Kissingen. Er is aldaar
seiner -een huisvesting te bekomen; de trein waarmede de
Keizer "van Rusland met zijne 3 kinderen ail"kwa"y be3td°^1
uit 36 rijtuigen waarvan 18 met bagage en 117 paarden.
De Times deelt een brief mede van kapt. Semes, van het
delijken geblokkeerd worden en het hem in Europa
verpleging zijn omgekomen.
FStAl^KKSJM.
blaten p Cherbourg deden het desgelijks,
maritieme overheden van Ue a,3 kaperschip
Bet de aaam"k'"| te^Veu 20 ve,rI.et, het de stad en werd
door een Vransch oorlogschip tot buiten bet fransche zeegebied
i i n.'.'.r oin- het schut-evailrte aan en werd hetmeerdan
eenuur hevi- onderhouden.1tot dat de stoomketel vanide Alabama
?p Southampton heeft aan wal gebragt en in vrijheid gesteld.
a S in de Alabama waren 20 manschappen gesneu-
^d" Delr arsafe is ook zwaar gete.sterd en heeft de 63 ge-
veld. De Aearsng deri F,.ankrijk afgegeven. Vóór
lyfTenr'ek uH Cherbourg had kapt. Semmes aldaar zijne
J .1 8 millioén aan goud eu 45 chronometers, alles
afkomsü- van buitgemaakte schepen, in bewaring gegeven,
afkoms i te TVLarseilleLyon en Dyon.
Even tpiders der oppositie door de polieie doorzocht,
De^20e"ijn de Japansehe gezanten voor' het laatst door
den minister Drouyn ontvangen en den volgenden dag reg
de" veVki^zinlen6 to? d^ffe^e departementale ra-
ttfiS tot "So en het bind h T,.„ tot
200 fr. boete veroordeeldwegens het opnemen van een
