ALKMAARSCHE COURANT
Zesenzestigste Jaargang.
N®. 33.
Zondag
14 Augustus.
(Dfficiccl (Öcbccllc.
Vrijheid van Godsdienst.
Politiek #oct*3igt.
Deze Courant wordt wekelijks uitgegeven en is verkrijg
baar op Zondag morgentusschen 8 en 9 ure. Prijs per
jaar f 3,40, enkele Nos. 7 Cents, franco per post f 4,
Brieven franco aan de Uitgevers
KERM». COSTER ZOON.
De Aüvertentiën kosten van 15 regels0,75, voor
elke regel meer 15 Cents, behalve 35 Cents zegelregt
voor elke plaatsing. Zij worden uiterlijk aangenomen tot
Zaturdag namiddag 1 ure; ingezonden berigten een dag
vroeger.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van ALKMAAR
brengen -mits deze in berinnering hunne publicatie van 23
Junij 18fil waarbij in het belang van een geregelden en
spoedigen afloop der Kaasmarktverhodon is kaasstapels op
het groote plein of in, liet pand van de Waag in te steken op
de ledige ruimte van de reeds verwerkte kaas, terwijl de
Marktmeester en de Opzigter van de Waag zijn gelast op
de overtreding toe te zien en naauwkeurig zorg te dragen
dat, in het belang der billijkheid de laatst aangebragte stapels
bet. laatst worden gewogen.
De belanghebbende landlieden worden dringend verzocht
ingeval van overtreding dezer bekendmaking, daarvan dadelijk
kennis te geven aan den Burgemeester.
Burgemeester en Wethouders voornoemd
Alkmaar, A. MACLAINE PONT.
den 4 Aug. 1864. De Secretaris,
SPANJAARDT.
en
eene
godge-
De onderstaande personen worden verzocht zich tot het
geven van eenige inlichtingen ter gemeente secretarie aan te
melden
CORNELIA LAMMERS. Weduwe PIJPERS. Wedu
we BIERMAN. NEELTJE KROON. H. van ENGE-
LEN. NEELTJE BAKKER, vrouw van CORNELIS de
GROOT. Weduwe PIJPER, M. SOEKERS. ERANS
VERLAAN. CORNELIS de GRAAE. P. de JONG.
HËNDRICA PIJPERS.
Mede worden voor de afd. Bevolking opgeroepen om zich
binnen de eerstvolgende 8 dagen ter secretarie aar.temelden:
Wed. HOOGLAND, geb. Elisabeth Paauw, PIETER
van OOSTENDORP, laatste woonplaats Amsterdam.
HENDRIK VEEN HUIZEN 1. w. Apeldoorn. BART
BOSCH, 1. w. Apeldoorn. ADRIANA JACOBA de VRIES,
1. w. Akersloot.
POLITIE.
Op Zondag den 7 dezer is te Alkmaar komen aanloopen
een hazewindhond. De eigenaar kan dezelve terugbekomen
üan Jjet Commissariaat van politie te Alkmaar.
-'<*■- _T-
i.
Bijna kan het minder gepast geacht, worden op dit onder
werp de aandacht te vestigen. Is het noodig of nuttig,
bestaat er aanleiding toe zou men kunnen vragen om
in Nederland in het jaar 1864 over vrijheid van godsdienst
te spreken Is dit een onderwerp voor een couraut-artikel
dat toch altijd een courantartikel moet zijn? Behoort dit
niet veeleer tot die onderwerpenwaarover het zeker goed
kan zijn dat geleerden blijven denken en verhandelen en
strijden, maar die niet t'huis behooren in een weekblad, dat
op straffe van kwijning en 'dood verpligt, is deel te nemen
aan bet leven van den dag, en -daarom nimmer zaken mag
behandelen die niet aan de orde zijn? Had de schrijver geen
oog voor de teekenen der tijden? Heeft hij niets opgemerkt,
hetr onafgebrokenschoon dan'''-pok
van hetr onafgebrokenschoon dan'--pok niet altijd even
woelige leven des volks? Het schijnt'immers, dat hij naar I is niet de vrijheid van godsdienst
een onderwerp heeft moeien zoeken en ér een oprakelt uit
zijn boeken, in plaats van Göthe's wenk tevolgen:
Greift, nur binein in 's volle Menschenleben
Und wo ilir 's packt, da ist 's interessant.
Zoo moge het schijnen, werkelijk is het zoo niet. Zoowel
de heer Groen in zijn vliegende blaadjes als de Noord-Hol-
landsche Courant de Tijd beklagen zich over indirecteu
gewetensdwang van de, zijde der liberalen. Schatkist, en
administratief gezag worden dienstbaar gcmhgkt a&n gewe
tensdwang schrijft Groen al de toele'g en taktiek der
regering is gerigt tegen de godsdienstvrijheid. Reeds zijn
er maatregelen geuomen en wol-den zij doorgezet schrijft
de Tijd om onb volk onsjeloovig te makéu, En waar
zetelt dat beginsel van gewetensdwang? Waarin openbaart
zich die godsdienst-vervolging? In dé wet op het lager
onderwijs en in hare toepassing. -
De Staat is niet langer onzijdig op het gebied'-deT gods
dienst klaagt de heer Groen zijn nëutraliteftls vijandschap
geworden, vijandschap tegen het. Christendom vijandschap
tegen de evangelische school. Op de openbare school wordt
een christendom boven geloofsverdeeldheid voortgeplant, dat
het ware christendom uitsluit en alle soorten van ongeloof,
vooral de moderne theologie, omvat,. Zóo Wordt Ons geloof
vervolgd en vernield, en nog wel met ons'eigen geld met
de opbrengst der, belastingen die van ons. 'sehatpligtigen
geheven worden.- Zoo wordt de burgerlijke gemeente, tot
slooping van her, christelijk nationaal onderwijs met noodelooze
en somtijds bijkans ondragelijke lasten bezwaard. Want. niet
tevreden met het, bestaan der antichristelijke openbare school
tracht, men door het geven van kosteloos ouderwijs de bijzondere
school, het, laatste toeviugtsoord der godsdienst, te verdringen
en alle vrije concurrentie te dooden. Om dit, doel te bereiken
worden daarenboven de geldelijke voordeelen van kerkelijke
bedieningen tot het ondersteunen der staatsschool aangewend.
En dit geschiedt met opzet; dit is niet toevallig zoo; er
wordt niet in onwetenheid gezondigd en in eenvoudigheid
misdreven er bestaat een bepaalde toelegeen berekende
en berekenende taktiek; aan dit alles ligt een beginsel ten
grondslag. Hoort wat de heer Groendaaromtrent verder schrijft:
//Let, op het gewigt dezer wijzigingen niet alleen op zich
zelve, maar ook in verband met het beginsel waarin wij
berusten en waardoor wijalthans tegen ergeren toestand
hehooren te worden behoed,
Scheiding van Kerk en Staat, ja! maar zoo men op den
sedert, lang reeds ingeslagen weg voortgaatzal er weldra
in Nederlandals corollarium. eener zoogenaamde scheiding
van Kerk en Staatook slechts eene zoogenaamde vrijheid
-van onderwijs bestaan.
"Onder de leus van scheiding van Kerk en Staat, die,
welbegrepen, ook door ons begeerd wordt, is liet,, in den
grond der zaak, om bezieling van Staat, en Kerk, en School,
met de religie van liet ongeloof te doen.
//Om staatsalvermogen is iiet, te doenom socialisme
csesaropapieom vereenzelviging van den Staat met
kerk en school die tegen alle openbaring gerigt zij.
"De moderne Staat moet aldus met de moderne wijsbegeerte
en godgeleerdheid in verband staan.
"Met een Christendom boven geloofsverdeeldheid, tot in
het grenzenlooze rekbaar.
"Met een zoogenaamd Christendomaan geloofsvervolging
dienstbaar.
//Onder christelijke benaming voert de Moderne
leerdheid legen het Evangelie krijg.
«In naam van de godsdienst, moet er een einde gemaakt
worden aan de dienst van den levendigen God.
»In dezen strijd van liet Christendom der Apostelen en
Proleten tegen liet Christendom boven geloofsverdeeldheid
ligt de grondtrek van onzen leeftijd en het geheim der
toekomst."
Zoo klaagt de Prot.estantsche clericaa). En wat antwoordt
zijn Katholieke geestverwant
De heer Groen schijnt, bereids op een antwoord, op een
weerklank gerekend te hebben. »Jk zal mij niet laten ver
leiden tot een afwijzen van de hand die mij aldusdat is:
tot zatnenwerking op christetijk-historischen grondslag, gefeikt
wordt,, omdat ik van degeloovige Roomseh-Catliolijkenmet,
wie ik onder de banier van het kruis sympathiseer, bijstand
te eemoet zie."
Het was niet te wachtendat "de geloovige Roomseh-
Catholijken" den heer Groen aanstonds zamenwerking zouden
toezeggen. Protestantsche en Katholieke clericalen verstaan
elkander omtrent hun wederzijdscheii ijver voor godsdienst
vrijheid als twee joden omtrent de waaide van een bril.
Evenwel, al wordt de band nog niet toegereikt en de
broederbond nog niet gesloten, de klagteu en verwijten van den
beer Groen vinden weerklank in de Tijd. Wij schrijven een ge
deelte over van een artikel uit het nommer van 3 Augustus I 1.
//Het liberalismus is overal ratioualismus geworden, met
uitzondering alleen neg van eenigè uitnemende Katholieken,
die werkelijk vrijgevig gezind hopen het ratioualismus te
verbidden. Zij*-vergissen zieii daarin, dat zij den strijd nog
achten te zijn van politieken aard terwijl hij sinds lang van
het, gebied der politiek op dat, der godsdienst is overgegaan.
Het, is in den kamp, die de tegenwoordige wereld bezig
houdt,, niet, zoozeer te doen om de meerdere of mindere
politieke vrijheidwaarvan gesproken wordtdan wel om de
vraag of men al of niet de christelijke waarheid zal kunnen
behouden of verwerpen. Geheel hel politiek credo van het
hedeiidaagsch liberalisme heeft zich iu een enkelen regel
zamengevat, eu heet: vrijheid van godsdienst. Akkoord,
zal menigeen zeggen. Want zoo al de vrijheid van gods
dienst, die naar buiten werkt, niet als een volstrekt en
eeuwig geldend beginsel kan worden aangenomen is zij toch
eene noodzakelijkheid voor onzen tijd, waaraan zich de
meeste volken niet onttrekken kannen. O jamaar zoo
eenvoudigen wij moeten er bij voegenzoo opregt is het
liberalismus niet. De vrijheid van godsdienstdie het wil
die wij Katholieken be
iets anders dan wij.
gecren; De liberalen verstaan daardoo:
en daar zit. het euvel.
"Wij Katholieken, als wij van vrijheid van godsdienst
spreken, dan bedoelen wij den politieken maatregel, die het
aan elke gezindte veroorlooft vrijelijk God te eeren op hare
manier, zonder dat de staat hel regt heeft zich in de gods
dienstoefeningen te mengen of die te regelen. Maar dat is
niet de vrijheid van godsdienstdie liet liberalismus wil.
Het bedoelt iets anders, en dat, eischt het, thans van de
Katholieken. Het wil de vrijheid van godsdienst niet heb
ben opgevat als een politieken maatregel maar als een
godsdienstig beginsel. Zij verstaat de vrijheid van godsdienst
in dezen zin: dat er geen ééne, ware, alléén zaligmakende
Kerk is, dat er geen bovennatuurlijke openbaring bestaat,
waaraan de mensch verpligt is tegelooven en te gehoorzamen;
bij gevolg, dat de mensch volstrekt vrij is ook tegenover
Goden dat bij niet verpligt is iets te gelooven of iets te
doen, dan hetgeen zijn rede, dat wil zeggen zijn gril, hem
voorschrijft,. Men heeft aldus van een politiek vraagstuk een
godsdienstig stelsel" gemaakten meu eischt van ons Katho
lieken. dat wij, natuurlijk met verzaking van ons geloof,
ons zullen vereenigen met het eenig arlikel van de geloofs
belijdenis der liberalende vrijheid van godsdienstin de
beleekenis, dat, er geen ware godsdienst is.
»Dit en geen andere is de aard van ons hedendaagsch
liberalisme. Niet slechts in België of Italiëmaar overal
in Erankrijk in Duitschlandin Engeland en zelfs in Ne
derland."
Opmerkelijk is deze verklaring van de Tijd omtrent haar
begrin van godsdienstvrijheid. Opgevat, als //eene noodzake
lijkheid voor onzen tijd, waaraan zich de meeste volken niet
onttrekken kunnen," heeft de Tijd geen bezwaar tegen vrij
heid van godsdienst. Eene noodzakelijkheid van
onzen t, ij dwaaraan zich de meeste volken
niet onttrekken kunnen alzoo een noodzakelijk
kwaad. Zoo spoedig dus bij voorbeeld de Katholiekebevolkiag
hier of daar de meerderheid heeft,, en zij de godsdienstvrijheid
alzoo niet meer ais een noodzakelijkheid behoeft te
beschouwen, moet, zij er zich volgens de Tijd aan onttrekken.
Dat is de vrijheid van godsdienst zegt het blaii die
de Katholieken begeeren. Zij kan niet als een o 1 s t r e k t
en eeuwig geldend beginsel worden .aangenomen.
Men kan er alleen vrede meê hebben, als 't niets lindèfé kan
als het een noodzakelijkheid is waaraan men zich niet. kan
onttrekken. "Wij Katholieken zegt de Tijd als wij
van vrijheid van "godsdienst sprekendan bedoelen wij den
politieken maatregel, die liet aan élke gezindte
veroorlooft vrijelijk- God te eeren op hare manier, zonder dat
de staat het, regt heeft zich in de godsdienstoefeningen Ie'
mengen en die te regelen." Het liberalismus echter wil de
vrijheid van godsdienst, niet hebben opgevat, als een pq li
tteken maatregel, maar als godsdienstig be
ginsel; en dat kunnen, dat willeu wij Katholieken niet.
Wij Katholieken zeet de Tijd. Eu er gaat geen stem
op uit de Katholieke Nederlanders om tegen die uitdrukking
te protestereu? om dit blad toe te roepen: gij hebt. geen
vrijheid om uit onzen naam te sprekengij maakt ous ver
dacht gij lastert ons met die Woorden
Godsdienstvrijheid een noodzakelijkheid voor onzen tijd
waaraan de meeste volken zich niet onttrekken kunnen, een
politieke maatregel door de tijdsomstandigheden gevorderd
geen eeuwig geldend, geen godsdienstig beginsel. Maar
hoe durft, men die stelling uitspreken in dezen tijd, in dit land
Is godsdienstvrijheid geen eeuwig geldend, geen godsdienstig
beginseldan kunnen er omstandigheden ontstaandat
het goed en pligt matig is die vrijheid op te heffen, en anderen
te dwingen om te gelooven en te handelen, niet zooals zij
overtuigd zijn te moeten gelooven eu handelen, maar zooals
hun zal worden voorgeschreven of althans hen te verhinderen
vrijelijk God te eeren zooals zij meeneu dit het, beste t.e doe-u
en openlijkte belijden wat zij gelooven. Welk vertrouwen
kunnen wij steilen in personen, die dit. hechtste bolwerk der
vrijheidde bron en iiet beginsel van alle andere vrijheden
de vrijheid van godsdienst, alleen beschouwen als een nood
zakelijkheid voor dezen tijd, waarvan wij welligt spoedig
verlost zullen worden als een politieken maatregel, die mis
schien weidra door een andereueen béteren maatregel kan
vervangen worden en niet als een beginselwaarvan men
nimmer mag afwijken?
Tegen de vrijheid van godsdienst op te treden is zelfs
voor de Tijd een stoute stap. Om dit te durven doen, was
liet dan ook noodig het begrip-'an godsdienst vrijheid verdacht
te maken en er een beleekenis aan te geven zoo als er
nooit en nergens, aan gegeven wordt. Het liberalisme zegt.
de Tijd verslaat de vrijheid van godsdienst, in dezen zin dat
er geen ééne, ware, alleen-zaligmakende Kerk is dat er geen
bovennatuurlijke openbaring bestaat, waaraan de meuscli
verpligt is te gelooven en te gehoorzamen; bij gevolg, dat
de mensch volstrekt vrij is ook tegenover Goden dat, hij.
niet verpligt is iets te gelooven of iets te doen", dan hetgeen
zijn rede, dat. wil zeggéu zijn gril hem voorschrijft.
Wij zouden wel eens willen weten, waar of door wien de
Tijd dit ooit vrijheid van godsdienst heeft hooren noemen.
Het is daarentegen openbaar, dat deze kwestiën met het
begrip van godsdienstvrijheid niets te ntakeu hebben maar
dat die vrijheid alleen berust op dezen grondslaghet is
een feit, dat alle menschen op godsdienstig gebied even als
omtrent alle andere zaken, niet eenstemmig denken. A houdt
dezeB gene en C weer een andere godsdienst voor de
ware. D meent daarentegen, dat zij alle drie voor verschil
lende personen en onder verschillende omstandigheden goed
kunnen werken. Ieder mensch nu is verpligt in deze zaak zelf
te onderzoekenna te denkenzich door andéren te laten
voorlichtenen met zijn geweten te rade te gaan. Niemand
heeft het regt hem te dwingen om iets te gelooven of niet
te gelooven, hem voor te schrijven wat. li ij aannemen of
verwerpen moethij is vrijmen mag zijn geweten geen
geweld aandoenhem piet noodzaken om te spreken of te
handelen tegen zijn overtuiging. Men mag trachten hem van
dwaling te overtuigen en lot andere inzigten t.e brengen
maar men moet hem volkomen vrij laten alle "stoffelijke of
zedelijke dwang is verboden.En dit. is een eeuwig geldend,
een godsdienstig beginsel, dat altijd eu voor iedferen mensch
hetzelfde blijftwaarvan meq nooit mag afwijkenwaaraan
men zich nimmer ma; onttrekkenniet slechts een'politieke
maatregel of een noodzakelijkheid voor onzen tijd. Dit noemt
men vrijheid van godsdienst.en die moet evenzeer door' den
Staat worden gehuldigd als door elk bijzonder persoon.
Vrijheid van godsdienst geldt Idas zoowel op zedelijk en
godsdienstig als op staatkundig gebied.
De voorloopige vredesvoorwaarden, zijn dan eindelijk tot
stand gekomen, en de wapenstilstand is gesloten. Denemarken
staat 'SleeswijkHolstein en Lauenburg aan Oostenrijk en
Prtiissen af, en de gemeenschappelijke schulden der voor
malige Deensehe monarchie, met uitzondering van die welke
vooftvloeijen uit de laatste leening van December 1863,. worden
onder het overblijvende' Denemarken en de Hertogdommen
Verdeeld naar verhouding van liet cijfer dfer bevolking.
Deze afstand van grpndg'ebied was t.e wachten en de ver-
deeliug der schulden schijrit niet onbillijk. Jutland zal door de
verhouden legers op den'tegen wöórdigen voet' fbezet blijven
lot aan het sluiten van den vrede, waarover te Weenen
onderhandeld wordt. Jutland vóórziet in de kosten.van liet
onderhoud dezer toepen, in hunne inkwartiering en in de
noo'dige transporten Pruissisehe en Oostenrijkse!», beambten
beheeren daartoe de geldmiddelenen stellen laster wat er
overgeschoten is. bijijwijze van surprise aan Denemarken ter
hand. De soldij eu de,buitengewone oorlogstoelage der troepen
worden échter' dobr, Pruissen en Oostenrijk betaald.De we-
derztjdsche staats^ eri krijgsgevangenen worden op vrije Voeten
gesteld.— Op gelijke voorwaarden en met geheelei opheffing
der blocrade is de wapenstilstand geslotendie van 2 Au
gustus zal loopen tol 15 September, indien niet vóór dien
tijd de vrede is gesloten. Komt de vrede niet tot stand
dan kunnen partijen elkander den wapenstilstand opzeggen
met inachtneming van een termijn van zes weken. Moge
deze laatste bepaling nu toch spoedig overbodig worden
bevonden!
Behalve den afstand van grondgebied zijn deze voorwaarden
voor Denemarkèn tamelijk gunstig. Het behoudt koloniën
en vloot, en zelfsKde genomen Duitsche schepen blijven in.
