2C1 ckcltjfischc ficvigten.
vekeeaiuoe state*
,Staï>0 £lieuw0.
met meê bestaanbaar, niet meê vereenigbliar, zoodat één van
beide moet wijkenof al onze overige denkbeelden van
staatkundige en persoonlijke vrijheid, of de volstrekte ge
hoorzaamheid aan den vorst. Alleen door de aanneming van
een koningschap bij de gratie Gods blijft er plaats over voor
dezen pligt. tot gehoorzamen en het aantal van hendie
waarlijk in gemoede overtuigd zyn van die goddelijke wijding
der vorsten van die buitengewone opdragt van magt door
goddelijke tnsschenkomst is al zeer gering.. Het leerstuk
wordt wel nu en dan door dezen of genen of wet door deze
of gene partijaangenomen en beleden maar dan moet het
tneesfa: strekken om hier of daar in een bepaald getaldienst
te doen. Komt liet er echter op aan om het beginsel van
een koningschap bij de gratie Gods in zijn volle beteekenis
en al zijn gevolgen te belijdenclan blijkt het geloof uiterst
zwak. en het getal geloovigen verwonderlijk klein. Nu wordt
evenwel in dezen zendbrief de pligt tot gehoorzaamheid in
onbeperkten zin voorgeschreven en het hedendaagsch begrip
van constitutioneel staat regt, zoowel als van de vrijheid des
volksregtstreeks veroordeeld.
Ofschoon de magt der vorsten tegenover hunne onderdanen
alzoo onbeperkt moet zijnis zij echter niet aan alle toezigt
onttrokkenintegendeelde vorsten zyn op hunne beurt
gehoorzaamheid schuldig aan den Paus. Dat ook dit stelsel
in openlijken strijd is met de begrippen van staatkunde en
volksvrijheid, die in onzen tijd vrij algemeen zijn aangenomen,
behoeft geen betoog. Men heeft aangenomendat een volk
geene magt boven zich heeftdat het zelf zijn bestuur, zijn
binnenlandsche huishouding kan inrigten gelijk het verkiest,
maar dan ookmet of zonder vorst aan het hoofdvrije
beschikker blijft van zyn eigen handelingen. Elk volken
dus ook elke vorst als hoofd des volks is vrij en onafhan
kelijk van elke andere magt; en hoe kan die onafhankelijkheid
blijven bestaan met een oppergezag van den Paus over de
vorsten
Daarbij wordt in den zendbrief aan de Kerk een magt
toegekend die onbestaanbaar is met de zamenstelling der
meeste tegenwoordige staten. De Paus kan natuurlijk alleen
de Katholieke Kerk als de eenigc ware godsdienst erkennen;
hij is volkomen geregtigd om de andere eerediensten als
afwijkingen der wire godsdienst te veroordeelenen de
Katholieke Kerk zooveel mogelijk uit te breiden over de
aarde. De Kerk zij vrij in den Staat. Zij trachte elk tot
haar te bekeerenzij trachte zich uit te breiden en hare
beginselen ingang te doen vindenzjj regele hare eigene
huishoudingen zij meesteresse van hare eigene daden. Maar
wat. in dezen zendbrief aan de Kerk wordt toegekend reikt
veel verder dan deze vrijheid. Aan de vorsten wordt op
gelegd alleen de Katholieke Kerk als openbare Kerk te
erkennen en te beschermen, en de audere eerediensten tegen
te gaanzelfs ontvangt de Kerk de bevoegdheid tot het
toedienen van ligchamelijke tuchtiging aan "de overtreders
harer voorschriften en de schuldigen aan ketterij. Dit is
meer dan de vrije Kerk in den vrijen Staat, dit is de Staat
in dienst van de Kerk en hiermee strijden de heerschende
begrippen omtrent de roeping en den pligt van den Slaat, en
de vrijheid van den burger.
Onze eeuw verkondigt een andere leer omtrent de roeping
van den staat en hare pligten jegens de godsdienst. Zij
acht, den staat onbevoegd om een keuze te doen tusschen de
verschillende godsdienstige stelsels die onder zijne burgers
worden beleden; de vorst is daartoe natuurlijk evenmin
bevoegd -- we! voor zich zeiven, als persoon, maar niet in
zyn hoedanigheid als vorst. De staat kan niet beslissen,
welke de beste, of wel de eeuige ware godsdienst zij; dit
ligt huiten zijn roeping. Hij mag daarom ook de eene
godsdienst niet boven de andere beschermen of bevoordeelen.
Veel minder kan aan eenig kerkgenootschap de magt worden
verleend om lijfstraffe uit te oefenen op onwilligen. Wel
kan de Kerk boete voorschrijven en opleggen aan hare on
trouwe zonenmaar die boete moet door den overtreder
vrijwillig worden gedragen; weigert hij ditzoo kan de Kerk
hem dreigen met uitbanning uit hare gemeenschap, en daartoe
indien hij by zijne weigering volhardtook werkelijk over
gaan maar nooit, mag zij lijfstraffen toepassende burger
van den staat blijft, vrij zich aan hare voorschriften te
onderwerpen of te onttrekken, en de Kerk vermag niets
tegen hem die haar verlaat.. Dat is de burgerlijke en gods
dienstige vrijheid, die de staat, moet, beschermen.
Zoo komt, de zendbrief op tegen de algemeen heerschende
begrippen van staatkundigeburgerlijke en godsdienstige
vrijheid. De weg van verzoening en bemiddeling is daardoor
afgesletende twee rigtingen staan lijnregt tegen elkander
over, eu voeren onverzoenlijken strijd. Op deze wijze zal
die strijd ten einde moeten worden voortgezetéén van beide
stelsels zal moeten overwinuenen het andere oudergaan.
Maar ook de laatste hoop op verzoening tusschen Rome en
Italië is hiermeê vervlogen. Aan de eischeu van dezen
zendbrief kan de Italiaansche regering zich onmogelijk onder
werpen. Aan de Kerk kan alleen het wapen der prediking
en der overtuiging geschonken worden, geen geweld, veen
gezag tegenover onwilligen geen dwang.
Pforten en v. Beaat te Bamberg eene bijeenkomst gehouden
en het vormen eener derde partij in Duitschland in beginsel
vastgesteld.
De genl. v. Hake en de heer r. Cönnerite, die als burgerlyk
regeringscommissaris voor Saksen in Holstein heeft gefun
geerd, zijn tot eereburgers van Dresden benoemd. De Koning
van Beijeren heeft den geul. het grootkruis der orde van S. Mi-
chie opgedragen, v. Hake heeft op zijnen terugtogt op ken
nelijke wijze het pruissische grondgebied vermeden.
Den 18 heeft de regering te Weenen eene beijersche nota
ontvangenwaarin Oostenrijk verzocht, wordt, openlijk te
verklaren of het zich in de zaak der hertogdommen wel of
niet aan de zijde van Pruissen schaart.
By hetLandsthing is een gewijzigd ontwerp van constitutie
ingediend. De verkiesbaarheid voor beide Huizen is niet
beperkt en het kiesregt, voor het Folkething is aan geene
dat voor het Landsthing aan eene rijksbelasting van 200 th.
of een zuiver inkomen van 2000 til.'verbonden. Het laatste
telt, 64 leden, waarvan 12 door den Koning te benoemen.
De begrooting wordt, telkens voor 2 jaren aan het Folkething
voorgedragen.
K.\GI L4KO.
Eene commissie, onder voorzitting vau lord IVharndiffe
had 17000 hijeen gebragt, tot verzachting van het lot
der separatistische krijgsgevangenen in de Ver. Staten maar
de amerikaansche gezant te Londen heeft van den minister
Seward geen vergunning bekomen om dat bedrag te ontvangen.
Laatstgenoemde schrijft dat de gevangenen van alles voorzien
worden en geen gebrek lijdendat de gift gering is in
vergelijking van de winsten door de engelsche kooplieden met
het leveren vau krijgsvoorraad aan de Zuidelijken behaald,
en dat de bedoeling der gevers geenzins van edelen aard is.
De berigten aangaande de bedrijvigheid in de fabriekdis-
tricteu luiden gunstig.
FKAftfi KIJK.
De heer Conti, de nieuwe chef van het kabinet des Keizers,
is op Corsica in 1812 geboren; na als democraat zitting in de
Volksvertegenwoordiging te hebben gehadis hij een ijveri»
bonapartist geworden.
Ie Monde noemt den pausselijken zendbrief het antwoord op
de September-conventie.
Het Journal des Uébats, bestuurd door den heer de Sacy, een
ijverig katholiek, zegt ten aanzien van genoemd stuk: «der
gelijke aanspraken zijn niet alleen in strijd met het openbare
regtmaar ook met het kerkelijk regt van alle natiën ka
tholieke eu niet katholieke en men mag in dezen een beroep
doenniet op het oordeel van wijsgeeren en vrijdenkers
maar op het geweten en het gezond verstand van alle waarlijk
verlichte katholieken."
De heer Limayrac verklaart in den half-officiëlen Conslitu-
tionnel, dat de uitvaardiging van den zendbrief heeft teweeg-
gebragt verontrusting van het geweten der katholieken, vreugde
bij de vijanden der Kerken derhalve vermeerdering van
bezwaren in de zending, welke Frankrijk, in het belang
van den H. Stoel, heeft aanvaard en vervolgt.
In den Moniteur wordt gemelddat de middelen tot
dekking van de buitengewone begrootiug voor 1866welke
hooger is dan de voorgaandeverzekerd zijnzonder het,
aanwenden van buitengewone maatregelen.
ITA I.li..
De Kardinaal d' And.rea heeft den troousopvolger prins
Humbert te, Napels plegtstatig bezocht en is met de aan
zijnen raug verschuldigde eerbewijzen ontvangen.
Generaal Menabreude hoofdbewerker der September-!
conventie, heeft te Turijn een bal gegeven, waarop slechts!
ééne dame uit die stad is verschenen.
K^KIiFLUttK STAAT.
De Paus heeft den 8 Dec., op den achtsten verjaardag van
de afkondigin van het leerstuk der O. Ontvangeniseen
zendbrief aan de bisschoppen gerigt ter zake van het jubilé
in 1865, voor zoo ver dit, onderwerp betreft in de bewoor
dingen eener brève van 1846 gesteld door den Kardinaal
Lambruschiniwaarin Z. H. tevens de moderne begrippen op
staatkundig en godsdienstig gebied in 24 stellingen veroordeelt
en de bisschoppen uitnoodigt. die te bestrijden. Tot die moderne
begrippen worden gerekend de vrijheid van gewetenvan
eerediensl en van gedachte en de onafhankelijkheid van het
burgerlijk gezag. De volkeren, heet liet, moeten de Vorsten
gehoorzamen en deze aan deu Pausde roomsch-katholieke
kerk mag alleen de openbare zijn en de Vorsten moeten
haar beschermen en andere tegengaanomdat de zoodanige
in strijd zijn met de ware godsdienst; de Kerk heeft het.
BELftlE.
De gemeenteraad van Gent heeft besloten om straffen te
bepalenniet alleen op het begravenmaar ooit op het
voorloopig bijzetten van lijken in kerken en kapellen. Vermits
bet opgraven van lijken altijd kwetsend is, is goedgevonden
dat het, lijk van den aartsbisschop Detebecquein den grafkelder
der St. Bavokerk, alwaar het voorloopig is geplaatst, zal
blyven.
OI1TS1HIA 4
Koning Jokann van Saksen heeft aan den Koning van
Beijeren geschreven dat hij bereid is om hern behulpzaam
te zijn in het uitvo ren zijner oppositie plannen.
Den SI hebben de beijersche en saksische ministers p d
><-• y— w ijUUüu.ouov vav, r\ ucc 11> UCl,
regt tot ligchamelijke tuchtiging bij overtreding harer voor
schriften en hy ketterijen.
Eene afdeeling der fransche bezetting heeft de bende van
Fuesco bijVeroli overvallen en 7 roovers gevangen genomen
verscheidene fransche soldaten zijn daarbij gekwetst.
PKUISMElk.
Den 23 is uitspraak gedaan in het beruchte Polen-proces;
de meeste aangeklaagden zijn vrijgesproken10 voortvlu"-
tigen waaronder de voormalige Afgevaardigden Diialynski en
Guttry ter dood en 25 'steels aanwezigen deels voortvlugtigeu
tot, gevangenisstraf van f tot, 3 jaren veroordeeld..
2 Uit den krijg terugkeerende bataljons van het garde-
regiment Koningin Augusta zijn te Coblenz door de stedelijki
overheid en de bevolking met veel plegtigheid en vreugde
betooning ontvangen. De stad was versierd en 's avond
geïllumineerd. De officieren en soldaten werden op koste
der gemeente onthaald.
De KólnischeZeitung schrijft: «Onmogelijk achten wij het,
dat, Pruissen goed en bloed zou Opgeofferd hebben enkel en
alleen met het oogmerk om, door toevoeging der hertogdommen,
de oppositie der Midden Stat.en te ver-terken. Worden de
zaken dermate tot het uiterste gedreven als de heeren v. d.
PJorten thans bezig is te doen dan wordt- het neihen van
een besluit gemakkelijk gemaakt. Er zijn itfen in Pruissen
geene partijen meer. Wij hebben den sleeswMiolst. veldtogt
niet ondernomen met het doel om ons zeiven den* neus af-
tesnijden." w
E E ES W .IK - II «H.MT EI IV
Van geloofwaardige zijde verzekert men dat de meerder
heid der bevolking eene hereeniging met Denemarken zou ver
kiezen boven eene vereeniging met Pruissen.
17 Aanzienlijke personen, o a. de heeren p. Ahlefeld
Baudissin Scheel-Plessen en Reventlowhebben gelijklui
dende adressen gerigt aan den Keizer van Oostenrijk'en den
Koning van Pruissen. Ouder betuiging van hunne blijdschap
over het sluiten van den vredeverzoeken zij dat de uit
komsten van het onderzoek der erfregten zullen worden
medegedeeld aan de vergadering der 'sleesw.-holsteinsche
Stenden dat in geen geval door de strikte toepassing dier
regten eene verbrokkeling der vereenigde hertogdommen mo"e
ontstaan, boven welken toestand zij eenenaauwe aansluiting
aan een der groote dnitsche mogendheden met. name Pruis
sen bij het, behoud van autonomie in het binnenlandsch
i estuur. zouden verkiezen.
T IT K k IJ E.
Den 28 is te Konstantinopel eene gestrenge wet op de
dagbladpers uitgevaardigd.
Men verzekertdat de geni. Kilpatrick in het gevecht bi;
Mayesborough op 4 Dec. is gesneuveld. J
Genl. IVarrendie een afdeeling van Grant's leger com
mandeert, heeft 15 mijlen van deu Weldon-spoorweg vernield
Het leger van Grant is door 2 corpsen van dat van Sheridan
hetgeen de Shenandoah-vallei bewaakt, versterkt.
De zuidelijke genl. Hood heeft batterijen aan deu oever
der Cumberland-rivier opgeworpen en daardoor de gemeen-
schap tusschen Nashville en de Ohio gestremd. Van die
stad zyn kanonneerbooten afgezonden om den vijand te ver
drijven maar met schade er. onverrigter zake teruggekeerd.
Feite afdeeling van Hood is de rivier ten oosten der stad
overgestoken, zich wendende naar Hopkinsville in Kentucky
Op 15 eu 16 Dec. heeft echter geul. Thomas Hood uit ai
zijne versterkte positien verdreven eu daarbij 40 kanonnen
eu 5000 krijgsgevangenen vermeesterd.
De federalisten, die te Beaufort geland waren, hebben
zich staande weten te houden onder 'bedekking der scheeps-
magt en bij Pocataligo de brug van den spoorweg tusschen
Charleston en Savannah vernield en zich daar verschanst
waardoor de gemeenschap tusschen beide steden verbroken
werd Sherman heeft sedert op 14 Dec. het door 150 man
verdedigde fort Maeallister stormenderhand genomen en
daardoor gelegenheid bekomen om zieh in betrekking te
stellen met de vloot. 6
De separatistische gouverneur van Virginia heeft de Wétg.
Vergadering van dien Staat aangespoord om zonder verwijl'
overtegaan tot de wapening der slaven.
Bankiershuizen van Nieuw-York hebben het federaal gou
vernement weder met eene leening van 35 millioen d o»,
dersteund.
De Senaat te Washington heeft het bewind gemagti"d om
gewapende kotters op de groote meeren in dienst te stellen
wegens het verblijf van separatisten in Canada. Voorts heeft
het Huis der Vertegenwoordigers met 85 tegen 57 st. besloten
om het tractaat met Canada op de wederkeerigheid der in-
voerregten optezeggen (De personen die te Montreal en
ioronto gevangen zaten ter zake van strooptogten in de
Ver. Statenzijn ontslagenomdat zij deswegens niet ver
volgbaar werden geacht voor de de canadasche regtbanken)
»IV\E*XA*i».
Statbn-Generaal. De 1» Kamer heeft den 30 de wet op
de middelen, tot dekking der staatsuitgaven van 1865, met
25 tegen 3 st. aangenomen. Verschillende aanhangige'wets
ontwerpen waren in de vorige dagen goedgekeurd.0
Benoemingen. De raad van commissarissen der Algemeene
Maatschappij van Handel en Nijverheid te Amsterdam heeft
tot president der directie benoemd den heer Martin van
Parijs.
Nieuwe Ondernemingen. Eene fransch-nederlandsche
maatschappij heeft concessie aangevraagd voor het aanleggen
der zeehaven te Soheveningen in verband met een spoorweg
over 's Hage en Utrecht naar Almelo, en zulks zonder
eenige subsidie van Rijkswege.
Onderwijs. Bij Kon. besluit is bepaald dat te Tilbur»
eene hoogere burgerschool met 5jarigeu cursus zai worden
gevestigdonder den naam van «Rijksschool tVillem II."
Den 28 heeft de raad te Meppel heslotenom het gym
nasium met inbegrip der latijnsche schoolopteheffenen
het middelb. onderwijsovereenkomstig de inzigten van den
minister van binn. zakente regelen.
Aanbestedingen. Den 29, door het provinciaal bestuur
van Noord-Holland, de aanleg eener telegraaflijn met 2
draden van Hoorn naar Alkmaar en het spannen van een
tweeden draad tusschen Hoorn en Amsterdamminste in
schrijver A. Molenaar te Hoorn, voor f 2095 het afbreken
der bestaande en het bouwen eener nieuwe school te Oos
terend op Texelmet, het doen van eenige verbeteringen
aan de onderwijzerswoningminste inschrijver R. Vos te
Nieuwediep voor f 5278.
Den 29, aan het ministerie van binnenl. zakenhet maken
van 2 huskriiidmagazijneu binnen Zutphenminste inschrijver
G. T. Kampschreur te Enschedevoor 24.860het maken
van den spoorweg van Deventer tot Zwolle, minste inschrijvers
H. Jockin te Venlo en H. v. Wylick te Kessel. voor f 517,050.
Bouwwerken. De gemeenteraad van Leijden heeft den
24 besloten tot afbraak van de Wittepoort en verbetering
van de toegang tot de stad aldaar.
De droogmaking van het Monnikenmeer bij Monnickeudam,
is thansbinnen 1 jaar tijdsvoltooidwaardoor omstreeks
120 bunders lands zyn gewonnen.
Giften. Johanna Judith v. Zeelstte Baambrngge overle
den heeft aan de theologische school der chr. afgescheidenen
te Kampen 2000 vermaakt, vrij van successieregten.
Ongelukken. Den 22 is nabij Uden een jager in het
veld bevroren gevonden.
Vrijdag avond werd eene. door het, plaatselijk comité tot
bevordering van het tot stand komen van den N. Holl.-
Frieschen spoorweg belegde, openbare vergadering gehouden.
De opkomst van belangstellenden moeten wij, helaasgering
noemen in verhouding van het groot belang onzer gemeente
bij deze gewigtige zaak. De voorzitter, Mr. IV. v. d. Kaay.
opende de bijeenkomst met eene toespraak, daarbij tot lei
draad nemende de uitmuntend gestelde circulaire door het
comité alhier verspreid, welke hij in sommige opzigten nader
toelichtte en ontwikkelde. Van het hoog belang der spoor
wegen in den tegenwoordigen tijd gewagende, haalde hij de
woorden aan van een engelschmandie omstreeks 1650 Hol
land bezocht en den bloei en rijkdom van dat gewest deels
toeschreef aan de wakkerheid der bevolkingdeels aan de
uitmuntende middelen tot binnenlandsch vervoerde trek
vaarten welke aan de behoeften van onze dagen zoo weinig
voldoendat, eene trekschuit het beeld van slaperigheid is
gewordenzoodat deze vroegere oorzaak van welvaart is
verloren gegaan. Hij stelde daar tegenover het voor weinige
dagen door deu heer v. Rosse in de 2» Kamer aangevoerde,
dat meer dan groote waterwegen de spoorwegen den handel
en voorspoed eener plaats bevorderen, zoo als door Hamburg
en Bremen bewezen wordt, waarvan de toegang uit zee veel
loeijelijker is dan die te Amsterdam eu Rotterdam, terwyj
toch de handel van Hamburg alleen dien van ons geheele
koningrijk overtreft. Spreker berigttedat de heer Cohen
St •■*ri 'i er bijzonder zou uiteenzetten van welk gewigt de
enomen spooiweg voor Alkmaar was en gaf daaromtrent
aireede te kennendat al bedoelden de ondernemers meer
de ontwikkeling en bloei van geheele landstreken dan van
deze of gene stad ieder stedeling geroepen en verpligt en ook
beter in staat, was om van zijn lokaal standpunthet belang
zijner eigene woonplaats te overwegen, zonder wangunstig of
