ALKMAARSCHE COURANT
No. 37. Zeventigste Jaargang186
Zondag
13 September.
«S i
W:W,
j
Onze openbare school in <len lian.
22tlcfcclijfi0chc ÖcHchtcn.
Helmie.
l*ruiscn.
IS a «1 e ii.
Oostenr|jk-IIongai*|je.
Italië.
Kerkelijke Staat.
Frankrijk.
Fngelaml.
m
Deze Courant wordt wekelijks uitgegeven en is verkrijg
baar op Zaterdag avond te 7 uren. Prijs per jaar 3,40
franco per post f 4,
Brieven franco aan de Uitgevers
HEEM'. COSTER ZOON.
De Advertentiën kosten van 15 regels f 0,75, voor
elke regel meer 15 Cents, behalve 35 Cents zegelrecht
voor elke plaatsing. Zij worden uiterlijk aangenomen tot
Zaturdag namiddag 1 uur; ingezonden berichten een dag
vroeger.
De volgende personen worden verzocht zich zoo spoedig
mogelijk ter secretarie aantemelden
MAARTJE ADRICHEM, laatste woonplaats Heemstede;
HENDRICUS BERNARDUS GRANSJEAN, 1. w. Bar-
singerhorn c.a.; HELENA MARIA van S L'ARRENBURG,
1 w Rotterdam; MIETJE SPIER. 1. w.Arnhem, JANSJE
TUIN, 1. w. Haarlem; HELENA MARIA PLAS. 1. w.
Amsterdam; JOANNES HENDRICUö van LINGEN
1. w. Maastricht; ANNA van dek MOOLEN. 1. w. Blok
zijl; HENDRIKA BRUGGEMAN, 1. w. Zwolle; TRIJN
TJE HENDRIKS de VRIES, 1. w. Ameland; AALTJE
RIESEBOS, 1. w. Sehagen.
POLITIE.
Ter terugbekoming is aan het commissariaat van politie
voorhanden; een zak tarwe en een gouden oorhanger, waar
tevens informatiën zijn te bekomen omtrent een smovshondje,
dat onbeheerd op straat is gevonden, en ten aanzien van
een gevonden gouden oorhanger.
i
Reeds door den bekenden Pauselijken syllabus en de daarbij
gevoegde encycliek werden de beginselenwaarop onze wet
op het lager onderwijs gegrond is, als dwalingen veroordeeld.
Thans treden de Nederlandsche bisschoppen op, en nemen
allen twijfel weg, die misschien nog bij dezen of genen zou
kunnen bestaanof inderdaad onze openbare lagere school
door dit Pauselijk vonnis werd getroffen. De Katholieke
geestelijkheid van Nederland verklaart, dat de gemengde
school, toegankelijk voor alle. kinderen zonder onderscheid
van kerkgenootschap of godsdienstige gezindheid, ten hoogste
rechtschapen heidenen kan vormen; die school is daarom
onvoldoende en geheel verwerpelijk; zij mag alleen in geval
van nood gebruikt wordenen dan nog met alle behoed
zaamheid. Ér is een kerkelijke, een Katholieke school noo-
dig, waar ook godsdienstig onderwijs wordt gegeven, waar
de godsdienst alles doordringt en de hooge geestelijkheid
voortdurend toezicht houdt, waar het godsdienstig onderwijs
een zoo ruime plaats bekleedt, dat de overige kundigheden
slechts bijzaken worden.
Voor de Katholieken is dit vraagstuk alzoo beslist. Rome
heeft gesproken, de zaak is uitgemaakt. Maar voor de niet-
Kathoheken, die omtrent dit punt geeDerlei kerkelijk gezag
erkennen, is de kwestie nog in 't geheel niet opgelost. Zij
weten nu, hoe de Katholieke geestelijkheid over de openbare
school oordeelt; zij weten, dat de Katholieke Kerk alle on
derwijs verwerpt, waarbij het godsdienst-onderwijs is uitge
sloten, dat zij de onzijdige school veroordeelt en Katholieke
scholen eischt. De vraag blijft nu: moet de staat daarom
de gemengde openbare school, die zich niet inlaat met het
godsdienst-onderwijs en daarom voor alle kinderen toegan
kelijk is, prijs geven? Moet onze schoolwet, moet onze
grondwet veranderd worden?
Onze grondwet maakt het openbaar onderwijs tot een voor
werp van de aanhoudende zorg der regeeringwil het geregeld
hebben met eerbiediging van ieders godsdienstige begrippen
en beveelt dat overal in het rijk van overheidswege voldoend
openbaar lager onderwijs zal worden gegeven. Aan dit voor
schrift zou misschien op tweeërlei manier voldaan kunnen
wordendoor de stichting van openbare lagere scholen zonder
kerkelijke richting en zonder godsdienst-onderwijszooals
krachtens de wet van 1857 heeft plaats gehad, of door de
stichting van zoovele openbare scholen m elke gemeente als
er kerkelijke of godsdienstige richtingen bestaan. Dat dit
laatste echter ondoenlijk is, behoeft wel geen betoog. Aan de
eischen der verschillende richtingen zou letterlijk geen eind
komenen de kosten zouden evenmin door het rijk als door
de gemeenten gedragen kunnen worden. De eenige weg om
het voorschrift der grondwet op te volgen, om overal in het
rijk van overheidswege voldoend lager onderwijs te kunnen
geven met eerbiediging van ieders godsdienstige begrippen
is de stichting van openbare scholen voor alle kinderen zon
der onderscheid van godsdienstige gezindheid toegankelijk,
waar men zich van godsdienst-onderwijs onthoudt en het
kerkelijk leerstellig gebied zorgvuldig vermijdt. Zoo begreep
men het in 1857, zoo begreep het de overgroote meerderheid
der Tweede Kamer, zoo begrepen het alle leden der Eerste
Kamer op één na.
Maar de Katholieke Kerk doet de gemengde school in
den ban. Als men haren wensch wilde volgenzou men
moeten opheffen wat niet sedert 1857, maar eigenlijk sedert
1806 op meer of minder volkomen wijze in ons land heeft
bestaan, de gemengde openbare school; en daar er aan de
oprichting van een genoegzaam aantal secte-scholen door
het geheele rijk niet te denken is, zou onze grondwet ver
anderd moeten worden, zou er niet overal in het rijk van
overheidswege voldoend lager onderwijs gegeven kunnen
worden.
Aangenomen dat men bereid ware om de grondwet te
veranderen en de verplichting van den staat om overal in
het rijk van overheidswege voldoend lager onderwijs te geven
er uit te lichten, wat zou men er voor in de plaats willen
stellen? Of zoude staat zich aan het lager onderwijs kunnen
onttrekken? Gelukkig het volk. waarde staat dit zou kunnen
en mogen doen 1 Gelukkig het volkwaar de belangstelling
in goed, in voldoend onderwijs zoo groot is, dat de staat
zich van die zorg ontslagen kan achten. Zoover zijn wij in
Nederland niet. Zelfs nu de staat zich het lager onderwijs
zoo krachtig heeft aangetrokken, laat het te wenschen over.
Nog mag het niet overal voldoende genoemd worden. Wat
zou het zijn, als de gemeenten hare scholen ophieven? Daar
over zal zich toch wel niemand eenige illusie willen maken.
Het onderwijs zou hier tot zulk een laag peil zinkenzoo
verre van overal in het rijk voldoende zijndat het Neder-
landsche volk zijn rang onder de Europeescke natiën onmo
gelijk zou kunnen ophouden. Ons volk kan den steun van
den staat in dit opzicht volstrekt niet missen. De staat mag
zich van deze allergewichtigste zorg niet ontslaan. Hij zou
zich aan een voorbeeldeloos plichtverzuim schuldig maken
en de gevolgen daarvan zouden voor de ontwikkeling en de
welvaart, voor de eer en het bestaan zelfs van ons volk
allernoodlottigst zijn.
Maar de staat zou, in plaats van zelf scholen te stichten
en te onderhouden, de oprichting en de instandhouding van
scholen door kerkgenootschappen, particuliere vereenigingen
of bijzondere personen door geldelijke toelagen kunnen onder
steunen. Dit is gemakkelijk gezegd, maar de bezwaren van
dit stelsel zijn zoo menigvuldig, en het is daarenboven zoo
twijfelachtig of de staat zijn doel zou bereikendat ook aan
dit middel niet kan gedacht worden. Men kan niet van den
staat verlangen, dat hij elke school met geld ondersteunt.
Als er geld van staatswege wordt gegeven, moet de staat
ook weten waaraan het wordt besteed en hoe het wordt
gebruikt. De staat moet overtuigd zijn, dat het onder
wijs aan de gesubsidiëerde school voldoende is en niet aan
het godsdienst-onderwijs wordt opgeofferd. De staat zou dus
met de kerkgenootschappen, de particuliere vereenigingen en
de bijzondere personen, die scholen oprichten of onderhouden,
in overleg moeten treden ovdr de hoeveelheid godsdienst
onderwijs die aan de verschillende scholen mag worden gegeven;
hij zou het gehalte van het maatschappelijk onderwijs moeten
beoordeelen, en daartoe een voortdurend streng toezicht op
deze scholen moeten houden. Wie kan de zee van moeilijk
heden klachtenergernissen en verwikkelingen overzien, die
zulk een toestand zou doen ontstaan Op die glibberige baan
mag de staat zich zelfs geen oogenblik wagen. Die zich
zulk een toestand voorstelthoort reeds de bittere eiken dag
herhaalde klachten over onrecht,, over partijdigheid, over
bevoorrechting van het eene en achterstelling van het andere
kerkgenootschap, over het gebruiken van tweeërlei maat en
tweeërlei gewicht. De staat zou bij de verdeeling der gel
delijke toelagen onmogelijk aan alle eischen kunnen voldoen
de gemoedsbezwaren zouden niet verminderen, de ontevre
denheid niet geringer zijn dan thans, ons volk zou verscheurd
en verteerd worden door den onderlingen strijd om subsidie
en wat het geheele subsidie-stelsel al dadelijk doodt
de staat zou volstrekt geen zekerheid hebben, dat zijn doel
bereikt, dat overal in het rijk voldoend lager onderwijs ge
geven zou worden.
Maar als de staat het lager onderwijs niet aan zijn lot
mag overlatenals het stichten en onderhouden van secte-
scholen even onvoldoende en wat de kosten betreft even ondoen
lijk is als het subsidieereu van secte-scholendan blijft er
niets over dan de gemengde onzijdige school, zooals die tegen
woordig bestaat. Dat heeft men in 1857 ook ingezien,
en zoo kwam de tegenwoordige wet tot stand. Als men
den voorstanders van de gemengde openbare school alzoo toe
roept: regelt toeh het lager onderwijs, lost de schoolkwestie
op, dan antwoorden zij: die zaak is in 1857 geregeld;
toen is de kwestie opgelost, en heeft men begrepen, dat geen
andere oplossing mogelijk was dan door de stichting der
gemengde openbare school, zooals de tegenwoordige wet
voorschrijft. Wat men thans tegen de openbare school aan
voert, is bij de behandeling der wet in 1857 reeds aange
voerd. Nieuwe gronden zijn niet in het midden gebracht
nieuwe en betere oplossingen zijn niet aan de hand gedaan.
Alleen zijn de oude en bekende klachten luider en menig
vuldige» geworden. Volgens onze meening kan de staat niet
anders doen dan de gemengde openbare school zonder ker
kelijke kleuren zonder godsdienst-onderwijs handhaven. Alle
andere wegen zijn onmogelijk, veel te kostbaar voor onze
middelen, en leiden niet tot het doel. Als dus de Katholieke
bisschoppen zeggen: uwe school is onvoldoende, wij kunnen
haar niet gebruiken, dan kunnen wij dit van ganseher harte
betreuren als een zeer groote ramp voor ons arme vaderland
maar ons antwoord blijft: wij weten geen anderen weg om
ons volk overal voldoend lager onderwijs te geven, waaraan
het zoo groote behoefte heeftdaarom mag de staat de ge
mengde openbare school niet prijs gevenmaar behoort hij
op zijne beurtzooals onze Minister van Binnenlandsche
zaken reeds gedaan heeftte antwoorden met een non possumus.
Laat de tegenstanders van de gemengde openbare school
een andere, een betere regeling voorstellen, zoo zij dit ver
mogen. Het ligt op hun weg. Wij willen haar gaarne in
overweging nemen. W. v. d. K.
Aan den Kroonprinswiens toestand steeds verergert
zijn den 8 de laatste sacramenten toegediend.
Te Brussel is sedert den 13 vergaderd het Internationale
Arbeiders-congres, waaraan 500 a 600 afgevaardigden uit
Belgie, Erankrijk, Engeland, Zwitserland en Duitschland
deelnemen. De voorzitter, een te Londen gevestigd zwitsersch
horologiemakersbediendeYung geheeten, drukt zich zeer
gemakkelijk in de drie hoofdtalen uit. De onderwerpen welke
hoofdzakelijk behandeld zijn, zijn het verhoeden van den
oorlog en het regelen der werkstakingen met wederkeerige
ondersteuningskassen.
Den 6 is te Antwerpen het 25jarig bestaan van het Kon.
Zoölogisch genootschap feestelijk gevierd, waarhij de gemeen
teraad wederom niet vertegenwoordigd was.
De Elberfelder Zeitung is in beslag genomen, wegens de
daarin geplaatste oproeping van de heeren Schweitzer en
Fritzsche voor eene groote, op 27 Sept. te Berlijn te houden
vergadering van handwerkslieden.
De Koning is den 7 naar Dresden vertrokken, ten bezoeke
van het saksisehe Hof en tot het houden eener wapenschou
wing over de saksisehe Bondstroepen.
De te Mannheim door de Rijnoever-Staten (wat de duitsche
betreft vertegenwoordigd door Pruisen) gevoerde onderhan
delingen over eene nieuwe conventie zijn afgebroken, door de
weigering van Nederland, om zich te verplichten de scheep
vaart op de waterwegen, die den Rijn, over Dordrecht,
Rotterdam en Hellevoetsluismet de open zee verbinden,
met name de Merwede en de Nieuwe Maas, geene belem
meringen in den weg te zullen leggen. Het vreesde van die
bepaling eene inmenging van andere Staten in de werken
ter rivierverbetering, overbruggingen enz.
Hongarije. Van de brochure van den heer Horvath
tegen Kossuth is reeds een derde druk verschenen.
De rechterlijke overheid te Pesth verlangt prins Kara-
Georgemch en de verdereop uitnoodiging der servisehe re-
geermg, in arrest genomen personen te confronteeren met
hunne aanklagersdie zich te Belgrado in hechtenis bevinden.
De servisehe regeering keurt dit goed en wenseht dat het,
te Semlin zal geschieden.
Den 31 Aug. is de zitting der Kamers gesloten.
Van ofliciëele zyde wordt bericht, dat er wel een rechtsgeding
tegen de kardinaal Reisach geopend, maar geen bevel tot
zijne gevangenneming uitgevaardigd is, wegens het in bezit
nemen van het bisdom van Sabina, zonder eenige kennis
geving aan de regeering.
Uit Genua is het programma openbaar gemaakt van een
geheim revolutionair genootschap, genaamd "de wrekers van
Mentana," dat overal vertakkingen zoekt te vestigen.
De heer Cadorna heeft, om redenen van gezondheid, zijn
ontslag gevraagd als minister van binn. zaken.
De s. b. n. Kaccadie met nog 2 andere vlag-officieren
ten gevolge van den zeeslag bij Lissa in ongenade gevallen
is, heeft den 20 Juli een uitvoerig verhaal van het gebeurde
gezonden aan den franschen vice-admiraal Bouët IZillaumez
en een streng en onpartijdig oordeel over zijne handelingen
gevraagd. Den 28 heeft die vlotvoogd geantwoord, zich
daarover geen oordeel te willen aanmatigen; dat naar zijne
meening Italië zich zeer gestreng jegens de bevelhebbers der
vloot heeft getoond, en dat, zoo er misslagen zijn begaan,
de openbare meening de schuldige isdie de vloot genoopt
heeft om te strijden en hare krachten te verspillen tegen in
een rotswand uitgehouwen batterijen, waarvan de vermees
tering van betwistbaar nut was, om haar daarna onverhoeds
te doen aanvallen door eene versche en geduchte vijandelijke
scheepsmacht.
6 Kanonnen en 134 kisten met krijgsbeuoodigdheden zijn
uit de diocesen van Bretagne en Vendée te Rome ontvangen.
In de Algemeenen Raad van het dep». Cótes du Nord
hebben de heeren de Janzé en Glais Sizoin hunne voorstellen
ten einde het ter tafel brengen daarvan niet van den voor
zitter te doen afhangen, niet gedeponeerd maar voorgelezen.
De president betoogde daarop, dat hij alleen bevoegd was
om te oordeelen of zij ter behandeling geschikt waren, maar
de vergadering stelde ze in handen eener commissie.
Het besluit van den Algem. Raad van de Dróme, waarbij
het recht verlangd wordt tot het verkiezen van het bureau
is door den minister van binn. zaken van onwaarde verklaard
als een onderwerp betreffende 't welk buiten de wettige
bevoegdheid van den Raad ligt.
De Keizer en de Keizerin hebben den 3 aan den graaf
en de gravin v. Girgenti een tegenbezoek gebracht, in het
hotel der spaansche ambassade. De Keizer en de Kroonprins
zijn den 4 naar het kamp van Chalons vertrokken. Van
de stad Chalons tot het kamp is Z. M. gereden op een met
petroleum gestookte locomotief, eene eerste proefneming waarin
hij veel belang stelt.
De gérant van la Figaro heeft den minister Pinard schrif
telijk verzocht, het verbod tot rondventen van dat blad in-
tetrekken, Wijl het slechts op de rondventers drukt, aangezien
sedert het verbod het getal abonnementen met 300 en dat
der dagelijks afzonderlijk verkocht wordende exemplaren met
1500 is toegenomen.
De heer Rochefort heeft voor het 15' N'. van laLanterne,
dat enkel aanhalingen uit 's Keizers vroegere geschriften zou
bevatten, te Parijs geen drukker kunnen vinden, zoodat
het alleen te Brussel is verschenen.
Door een comité, bestaande uit de heeren Berrt/er, Favre
MarieDuJaureAllouDesmarets en Plocqueis onlangs
in het weekblad l' Electeur een prijs van 2000 fr. uitgeloofd
voor het beste antwoord op de vraag: welke gedragslijn door
het fransche volk gevolgd moet worden om weder in het
volle bezit zijner Wetg. Macht te geraken. Daar geen der
75 ingekomen antwoorden de prijs volkomen waardig is ge
keurd, is deze verdeeld tusschen 4 inzenders.
De heeren Pasquier, gérant, en Kallée, drukker van het
genoemde bladzijn veroordeeld de eerste tot 1000 en de
tweede tot 200 fr. boete, wegens een artikel over het sluiten
der kiezersvergaderingen te Nimes en te Alais. De recht
bank te Alais heeft den heer de Larcy (den clerikalen candidaat)
veroordeeld tot 25 fr. boete, wegens de aldaar gehouden on
geoorloofde kiezers-vergadering en tot 16 fr. wegens onregel
matigheden in eene kiezers-vergadering te Saint-Ambroix
voorgevallen.
Te Marseille is een rechtsgeding ingesteld tegen 3 vrou
wen, die met het koelste overleg hare mannen vergiftigd
hebbenmet het doel om met hare minnaars te kunnen leven
of trouwen. Te Pau wordt de zaak behandeld van een
68jarig man, B. Poublet, die zich 40 jaren lang geleend
heeft tot het verwekken van een ongelooflijk aantal miskramen
en medeplichtig is aan verscheidene vergiftigingen, waartoe
hij aangezet of het vergif verstrekt heeft.
De Koningin van Engeland is den 10, op hare terugreis,
te Parijs aangekomen en aldaar één dag in het hotel der
engelsche ambassade gebleven.
Nabij Cork is in eene week op 4 hoeven brand gesticht.
Men heeft ontdektdat troepen fenians 's nachts wapenoefe
ningen hielden; dien ten gevolge zijn eenige personen in
hechtenis genomen.
2 Spoorwegbeambten, die belast waren met het remmen
van den goederentrein, zullen, als beschuldigd van manslag,
terechtstaan wegens de spoorwegramp te Abergele. De sta
tions-chef te Llanddulasdie had moeten zorgen voor het
tijdig vrijmaken der rails voor den volgenden trein, is er
met een scherpe vermaning afgekomen.
Den 4's avonds, is brand uitgebarsten in de dokken der
