No. 7
Zes en tachtigste Jaargang.
1884.
WOENSDAG
16 JA NU AKI.
Prijs der gewone Advertentiën
Ten einde aan veler verlangen
tegemoet te komen, zullen voortaan
de advertentiën geheel per regel
berekend wordenzoodat men bij
eene advertentie van successieve
lijk 1,2,3 of 4 gewone regels, 15,30,45
of 60 cents betaalt. De Uitgevers
Plaatsgebrek noodzaakt ons voor
dit maat ons feuilleton achterwege
te laten
(Dffidêel (Bcbeelte.
KIJKJE IN 'T ARCHIEF VAN ALKMAAR'S
OWJJUE iVI/T:
ALKMAAUSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 8 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door
het geheele Rijk f 1,
De 3 nummers 0.06.
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
DRANKWET.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van ALKMAAR
brengen ter algemeene kennis:
dat aan ben vergunning is gevraagd door ANNA PETRO-
NELLA NAGEL, huisvrouw van J. J. VAN DER VELDE,
laatstelijk wonende te Arasterdamtot het voortzetten van den
kleinhandel in sterken drank in het perceel aan het Verdron-
kenoord, wijk C, No. 71, waarin dat bedrijf tot heden werd
uitgeoefend door E. S. G. HENNING.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, A. MACLAINE PONT.
14 Jan. 1884. De Secretaris,
NUHOUT VAN DER VEEN.
KENNISGEVING.
Het HOOED van het Plaatselijk Bestuur te ALKMAAR
brengt, op grond van art. 1 der wet van 22 Mei 1845 (Staats
blad n°. 22) bij deze ter kennis van de ingezetenen der ge
meente, dat het kohier der grondbelasting op de gebouwde en
ongebouwde eigendommen alhier, over liet jaar 1884, op 11
Januari 1884 door den Provincialen Inspecteur der directe
belastingen in Noordholland executoir verklaard, op heden
aan den Ontvanger der Rijks directe belastingen binnen deze
gemeente ter invordering is overgegeven.
Ieder ingezeten, die daarbij belang heeft, wordt vermaand
op de voldoening van zijnen aanslag behoorlijk acht te geven,
ten einde alle gerechtelijke vervolgingen, welke uit nalatigheid
zonden voortvloeiente voorkomen.
Alkmaar, Het Hoofd van het Bestuur voorn.,
14 Jan. 1884. A. MACLAINE PONT.
De BURGEMEESTER van ALKMAAR;
Gezien de verklaring van den heer DORBECK genees
heer alhier, gedagteekend heden houdende dat tot voorkoming
van verdere besmetting behooren te worden onteigend en ver
brand de volgende goederen gebruikt door ANTJE BLOOT-
HOOED, op 9 Januari j.l. alhier overleden aan febris typhoi-
dea, echtgenoote van JAN JONKER, werkman alhier, aan
wien de goederen behooren als
een haverdoppen bedeen veeren peluw, twee veeren kus
sens met sloopentwee nieuwe wollen dekens en een oude
twee bedlakens twee bedgordijnen drie zakdoeken en eenig
stroo
Gelet op art. 5 der wet van 4 December 1872 (Staatsblad
No. 134);
Besluit
van den eigenaar JAN JONKER te onteigenen:
een haverdoppen bedeen veeren peluw, twee veeren kus
sens met sloopentwee wollen dekens (nieuwe) en een oude
twee beddelakenstwee bedgordijnendrie zakdoeken en eenig
stroo.
Gelast de inbeslagneming van voornoemde goederen en hunne
onmiddellijke verbrandingalsmede dat dit besluit ter open
bare kennis zal worden gebracht.
Alkmaar, De Burgemeester voornoemd
10 Januari 1884.A. MACLAINE PONT.
Lijst van brievenwaarvan de geadresseerden onbekend zijn,
verzonden gedurende de le helft der maand December 1883
J. Grobbe, M. Mulder, Amsterdam; J. Bekker, Haarlem;
SchagenSchagen; Luijtjes Jzn., Wormerveer.
Yan de hulpkantoren
Broek op Langedijk: Jan BakkerAmsterdam.
Rustenburg: Nan de Boer, Amsterdam.
Zuid-Scharwoude: G. HeemweerHaarlem.
Briefkaarten:
T. Gebhardt, Amsterdam.
September 1786 tot 13 November 1795.
Ten jare 1786toen Leiden het voorbeeld door
Rotterdam in 1785 gegeven had nagevolgd waren
ook de burgers van Alkmaar met edele geestdrift be
zield. Op den 1 September 1786 richtten zij een De
partement op van Jan Nieuwenhuyzen's stichting: het
Genootschap van kunsten en wetenschappen tot Nut van 't
Algemeen te Edameene instelling, die verbetering van
burger- en schoolwezen beoogde. In 't volgend jaar 1787
dreef de onwil van de Departementen Rotterdam
Bodegraven, Leiden Alkmaar en Utrecht, om zich naar
Edam ter vergadering te begeven den zetel van het
Hoofdbestuur naar Amsterdam want Genootschap en
Hoofdbestuur zaten te Edam in de liefde-armen der Oran
jegezinde kleinsteedsche magistraten tot stikken toe ge
klemd. (Zie Volks-almanak 1884 blz, 37.) Toen werd
Nieuwenhuyzen's stichting herdoopt en eenvoudig: Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen geheeten. Ongetwijfeld
zullen er onder onze nutsleden wel zijn die niet
weten waarom dan toch het tweede jaar onzer eeuw
als geboortejaar van het Departement Alkmaar staat
opgeteekend? De zaak is zeer eenvoudig: het oude
Departement van 1786 is, op den 13 November 1795,
in den jeugdigen leeftijd van negen jaren twee maan
den en dertien dagen, hetzij aan atrophic hetzij aan
zwakte overledenmisschien wel een noodlottig ge
volg van overspanning bij de uitzinnige vreugde over
de komst der Fransche broeders. Want, ach ja de
overledene bad een teer gestel.
Het jeugdig Departement besloot in den regel te ver
gaderen op Vrijdagmorgen te tien uren (waarschijnlijk
ten gerieve der buitenleden) in bet Timmermans College.
Hiermede zal denkelijk het St. Josefs of Timmermans
gilde bedoeld zijn. De gewone vergaderdagen waren
aanvankelijk: de eerste Vrijdag in Mei: twee Vrijdagen
voor de algemeene vergadering de tweedede derde
bijeenkomstwaarvan het juiste tijdstip op de tweede
moest bepaald worden, was voor het verslag van de al
gemeene vergadering bestemd. Twee jaren later be
sloot men vier gewone vergaderingen te houden, ook
des morgens te 10 uren en wel op den eersten Dins
dag van Aprilveertien dagen voor de Algemeene
vergadering een maand na de Algemeene vergadering:
eindelijk op den laatsten Dinsdag van October, telkens
des morgens te 10 uren.
De eerste Departements vergadering werd gehouden
op Vrijdag 1 September 1786. Er waren tien leden
uit Alkmaar tegenwoordig en drie uit den omtrek:
J. van Zanen van Oostgrafdijk Simon Wildeboer van
Bergen en J. M. Posthumus van Barsingerhorn. Ni-
colaas Catenius (ook wel Katenius geschreven) werd tot
Voorzitter, Pieter de Goede tot Secretaris en Penning
meester en Pieter Hartman tot mede-Directeur be
noemd misschien welomdat zij de eigenlijke oprich
ters waren. De volgende (15 September 1786) werd
door zes leden bijgewoond. Men maakte het zich niet
druk. In 1787 kwamen den 15 Mei zeven en den 10
Augustus vijf leden ter vergadering. In 't geheele jaar
1788 werd er maar eene vergadering, den 18 Julimet
vier leden gehouden. Maar zwijgen wij daarover 1 den te-
genwoordigen Nutsleden zou het minder welstaan bij
de klacht over onverschilligheid in Nutsbelangen den
eersten steen op ben te werpeD want het ledental
was toen zeer gering. Er is nog eene naamlijst voor
handen waarop de personen die zich aan het Depar
tement aanslotenklaarblijkelijk in de volgorde van
hunne toetreding vermeld zijn. Als een hunner over
leed of voor het lidmaatschap bedankte schreef men
er zonder jaartaleenvoudig overt, of bed. naast. Ge
durende de negen jaren van zijn bestaan hadden zich
tot in 1794 in het geheel zeven en veertig personen
aangesloten acht uit de omliggende Dorpen en negen
en dertig uit de stad. Voor krachtige medewerking aan
de verbetering van burger- en schoolwezen was van die
kleine schaar niet te veel te verwachten. Want van
dit sober aantal Nutsleden trad een dertigtal nog vóór
de opheffing van het Departement terugwaaronder
alle buitenleden behalve J. M. Posthumus van Bar
singerhorn die overleden was. Het terugtreden van
den Notaris E. .J. Daey laat zich daarenboven, zonder
eenig vermoeden van onverschilligheid verklaren. Hem
toch den eenige prinsman (die in 1795 geremoveerd
werd) onder de overige patriotten, zullen de Nutsver-
gaderingen niet zeer hebben uitgelokt
De werkzaamheden bepaalden zich in elke dezer ver
gaderingen, vóór den 27 Mei 1789, tot de overweging
der punten, die op de algemeene vergadering der Maat
schappij zouden behandeld worden. Op die vergadering
verzocht de secretarisP. de Goede, van die taak ont
slagen te worden. Hij werd als zoodanig vervangen door
Frans Voorhout, een vermogend koopman. De nieuwe
secretaris vond het niet noodig om de namen of het
getal der aanwezige leden van elke vergadering aan te
teekenen. Dit verzuimmaar vooral het verlies van
het rekenboek der ontvangsten en uitgaven dat in de
meeste gevallen zulk een bekwame gids is maakt
het onmogelijk thans nog eenige voorstelling te ver
krijgen van de toewijding der Alkmaarsche leden aan
de hoofdbelangen der Maatschappij.
Of de nieuwe secretaris F. Voorhout de geschikte
man was, om een Nutsdepartement te doen bloeien,
is minstens twijfelachtig naar 't geen uit geloofwaar
dige aanteekeningen van hem vermeld wordt, Voorhout
was even als de Athener Kleon een partijman en leer-
looijer daarbij een soort van bemoeial en dat spreekt
van zelf patriot en rusteloos van aard. Op 8 Sep
tember 1786, nam hij namens de patriotten-club Bur
gerhart met vergunning van Burgemeester en Krijgs
raad de twee en tachtig officieren en schutters in den
eed, die naar Woerden, Hollands grensvesting, ge
zonden werden. Toen de Pruissen in aantocht waren,
snelde hij als een der officieren met een detachement
vliegende helden naar Utrecht, om de vijand te verja
gen. Hij sneuvelde nietzooals de Athener Kleon te
Ampbipolismaar kwam zoo ongemerkt te Alkmaar
terugdat het juiste tijdstip nergens is aangeteekend.
Wat na 1795 voorviel kon hem voor zijn bemoeiingen
bij 't opgeheven Nutsdepartement noch schaden noch
dienstig zijn. Later gaf hij velen aanstoot. In
Maart 1795 werd Voorhout lid van den stedelijken raad.
Maar zietin 1798 beval het Administratief bestuur
het aantal Raadsleden tot op tien te verminderen en zoo
werd hg er uit geknikkerd. Tot de modeartikelen van
conversatie in die dagen behoorde ook de verbroede
ring van alle geloofs-secten. Men stichtte zelfs een ge
nootschap Qhristo Sacrum te Delft, dat daar ook n
streefde en een eigen tempel bezat, door de straatjon
gens in 1814 en later de Kris-kras kerk genoemd. In
hoeverre dit modeartikel er mede in verband stond is
onzeker maar het feit is aangeteekend dat de Oud
Diaken der Gereformeerde GemeenteF. Voorhout,
in 1797 tot de Roomsch Katholieke kerk overging. Na
26 Jaren in 1823 brak hij zijne betrekking tot de
Roomsch Katholieke kerk wederom af. „Het lezen
dus schreef hij aan den Pastoor zijner Gemeente „van
eenige deelenvooral het elfdevan Teylers Godge
leerd Genootschap heeft mij de oogen geopend." Ge
durende dien tijd had hijonder een anderen naam
aan het Bijbelgenootschap bijgedragen en op zijn
sterfbed verlangde hij onder zijn eigen naam als lid
te worden ingeschreven.
F. Voorhout toonde toen en vroeger eene soort van
roeping voor Volksonderwijs. Niet geheel onwaarschijn
lijk is hetdat hij het wasdie in de Departements
Vergadering van 12 September 1789 het besluit uit
lokte om zich ter verbetering der taal (sic) aan het
Taal- en Dichtlievend Gezelschap aan te sluiten. Misschien
werd daarmede het Genootschap Laborando prodesse be
doeld dat in 1807 een dichtbundel uitgaf van predi
kanten te Alkmaar en Heiloo. Hoe dit zij eerst den
6 April 1790, dus een half jaar later, ontving het De
partement van het Taal- en Dichtlievend Gezelschap tot
antwoord„dat men liever verkoos in zijn kring te
blijven en voor do eer van het aanbod vriendelijk be
dankte." Nog eens een half jaar later O dat voor
treffelijke haast u langzaamder lamlendigheid 1 op
26 October 1790 werd aan Directeuren (d. i. Bestuur
van het Departement) opgedragen, een plan te ontwer
pen voor een taalkundig Gezelschap. Dit plan werd 15
Februari 1791 ingediend en goedgekeurd, met opdracht
aan de ontwerpersom pogingen tot de uitvoering aan
te wenden. Het viel al weder niet mede! Veertien
maanden later24 April 1792 besloot men van het
onderwijs in de Nederlandsche taal aftezienGeluk
kiger was het Departement met zijne zoogenaamde
Cgferschool, waarin het onderwijs aan Govert de Beer, uit
de geschiedenis van het Natuurkundig Genootschap
bekendwas toevertrouwd en van 1791 tot 1795 in
het lokaal van het Natuur- en Letterkundig Genoot
schap S. N. S. S. op het Verdronkenoord gegeven werd
en waarbij prijsuitdeelingen plaats hadden. Wat de
lessen in de Hollandsche taal voor onderwijzers betreft,
die alleen in oorkonden van het Natuur- en Letterkun
dig Genootschap genoemd maar ook niet meer dan
genoemd worden daarover verspreiden de nog aanwe
zige handelingen beider instellingen gean voldoende licht.
Op 23 April 1793 werd F. VoorhoutVoorzittend
Directeur in plaats van N. Catenius en als Secretaria
vervangen door Gijsbert Versteeg, een der jongere leden.
Men besloot voortaan niet meer des morgens te 10
urenmaar des namiddags te 5 uren bijeentekomen
en verhandelingen voor te lezen. Van nu af aan vindt
men de tegenwoordig zijnde leden weder in de hande
lingen aangeteekend. De Vergaderingen werden bezocht
als volgt: 7 Mei 1793 kwamen zeven en 30 juli elf leden op,
aan het slot der aanteekeningen van dien avond leest
men F. Voorhout leest nog een» verhandeling voor24
September elf8 October en 3 December tienIn
1794 op 28 Januari en 11 April negen: op 20 Mei
vijf (het Departement telde toen nog 24 leden): op 29
Juli acht: 23 September zeven. Op 11 Mei 1795, het
eerste jaar der Bataafsche Republiekkwamen zeven
burgers op Het Departement had, in de laatste maan
den van 1794tien van de 24 leden verloren. Men
verneemt in de Handelingen het volgende: "De Bur
ger F. Voorhout stelt voor de verkiezing van een per
soon tot tweeden Directeur, klimmende de Burger G. de
Heer op als eerste Directeur."
„Tot tweeden Directeur verkoozen de Burger Pieter
Klinkhamer."
„De Burger G. Versteeg, zijn ontslag als Secretaria
verzocht hebbendeis hem dit geaccordeerd en in zijne
plaats aangesteld de Burger A. van Dam." Deze An-
thonie van Dam was schoolmeester in het Burger Wees-
buis te Alkmaar en had in 1793 de zilveren medaille
der Maatschappij verworven door eene verhandeling
over de Beste manier van straffen en beloonen in de scholen.
Na deze benoemingenis het slot dezer Handelingen
zeer verrassend. „Besloten in deze Maand aan het
Hoofdbestuur te schrijven dat dit Departement na
rijpe deliberatiebesloten heeft van het lidmaatschap
