"V ergadering1
CENTRALE KIESVEREENIGING.
STAATS-LOTEK&IJ.
5e klasse18 Februari14e lijst.
Nr. 12218 2000; Ns. 7799 en 8023 f 1500; Na.
2591, 7129, 15653, J5660, 19687 en 18771 f 1000;
Ns 38634308 523413603 en 15046 f 400; Ns,
6582 7327 en 10212 200 Ns. 1636, 2111, 7228,
8150, 10306, 11380, 13723, 13930, 15190, 15245 en
15591 100.
Donderdag 19 Febr., 15e l|jst.
Nr. 12052 f 25000, Nr. 11273 f 1000, Ns. 2615,
5749, 8499, 9172, 9558, 13084 en 20137 f 400
Ns. 1450, 6562, 11595 en 20818 f 200; Ni. 1049,
2478, 2829 5633, 6118, 7033,8225,9128, 10629,
10704, 10771, 12743 12852, 13209, 13713, 17868,
18691, 18818 en 20046 f 100.
tegen 40 stemmen deze uitslag is voornamelijk te
danken geweest aan de dames.
Den 17 heeft de min. van binnenl. zaken ver
gezeld van den referendarishoofd der medische af-
deeling van zijn departementhet rijkskrankzinnigen
gesticht te Medemblik bezichtigd.
In den avond van den 17 is omstreeks 11 uren
en hevige brand in een dubbel pakhuis aan de Kerk
straat bij de Reguliersgracht te Amsterdam uitgebro
ken. Met groote krachtsinspanning der brandweer
was de brand eerst om 4 uren gebluscht.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft den 18
besloten tot de benoeming van een ambtenaar en niet
van een hoofdinspecteur van politiezooals burg. en
weth. voorgesteld hadden die belast zal zijn met het
toezicht op de kleinkinderscholen en bewaarplaatsen
van kinderen.
Voor het bouwen eener bewaarschoolingericht
voor 400 r. k. kinderen, aan de Hoef kade te's Graven-
hagewas den 17 laagste inschrijver de heer L. Blom
aldaar voor f 34281. Raming f 37000.
De heer C. F. A.~ Zernikeonderwijzer aan de
rijks-normaallessen te Velsen, is benoemd tot hoofd
eener openb. lagere school le klasse te Amsterdam.
Benoemd tot hoofd der eerlang te openen be
waarschool te Warmenhuizen mej. A. Geertsema te
Leeuwarden.
Uit Tessel wordt gemeld dat het graan van de
vorst geen nadeel heeft geleden en zeer bevredigend
staat. De handel in vee, vooral in wolvee is zeer stug;
de lammerenin de laatste jaren vóór de geboorte
reeds verkochtvinden nu geene koopers.
Vóór den aanvang van het gala-diner, dat den
19 bij gelegenheid van den 68 verjaardag des Konings
ten Hove te 's Gravenhage wordt gegeven zullen de
Koning en de KoniDgin de leden der hofhouding en
anderen die hunne gelukwensehen komen aanbieden
ten geboore ontvangen.
Te Oterleek is eene commissie benoemdom een
onderzoek in te stellen naar den toestand der kaasfa-
brieken in den omtrek, in verband met het voornemen
om aldaar ook eene dergelijke fabriek op te richten.
De Holl. Spoorwegmaatschappij vervoerde in Ja
nuari 261068 reizigers; de geheele opbrengst was
f 478,336,58.
Tot directrice van het gesticht Talitha Kumi te
Zetten is benoemd mej. A. Olivier aldaar.
In de geneeskundige inrichting voor krankzinni
gen op het landgoed Coudewater te Rosmalen werden
op 1 Januari 11. 593 lijders, 291 mannen en 302 vrou
wen verpleegd. In 1884 werden 147 lijders opgeno
men en verlieten 157 haar.
De heer A. J. van Eijndhoventechnoloog en ge
meente-opzichter van de gasverlichting te Haarlem is be
noemd tot eersten scheikundige aan de nieuw op te richten
gasfabriek te Amsterdam.
In 1884 zijn uit de provincie Friesland als land
verhuizers vertrokken 506 personeD waarvan 197
hoofden van huisgezinnen of vrijgezellen en 309 hen
vergezellende personen (71 vrouwen 235 kinderen en
3 dienstboden;. Yan deze 197 waren 7 welgesteld
134 mingegoed en 56 behoeftig. 2 hunner kwamen
in den loop des jaars weder terug. In de drie vorige
jaren waren vertrokken 742, 1126 en 1817 personen.
Uit bet aan de Kamer aangeboden schoolverslag
1883—18 84 blijkt dat tijdens dien cursus ingeschre
ven waren aan de rijks hoogeschool te Leiden 585
Utrecht 467 en Groningen 290 studenten het aantal
ingeschrevenen was te Leiden 97 en te Utrecht 9 hooger.
Door de oprichting van een gijmnasium te Gorinchem
steeg het getal gijmnaaia tot 26dat der progijmnasia
bleef onveranderd. Alle gemeenten waar een gym
nasium of pro-gymnasium gevestigd wasgenoten
subsidie van het rijk uitgezonderd Amsterdam Rot
terdam, 's Gravenhage en Kampen. Het getal leeraren
aan die inrichtingen steeg van 363 tot 485 het getal
leerlingen en toehoorders van 2170 tot 2298. Yan de
252 tot de hoogeschool bevorderde jongelieden waren
17 voor alle faculteiten 172 voor die der godgeleerheid,
rechtsgeleerdheid letteren en wijsbegeerte en 63 voor
die der geneeskunde en wis- en natuurkunde. De Vrije
Hoogeschool te Amsterdam telde 39 studenten.
Door het rijkde provincie Noord-Holland en de
gemeente Amsterdam werd voor de hoogescholen zuiver
nitgegeven 1.387.235.95% tegen f 1 223.472.59 in
het vorige jaar. Voor gymnasia pro-gymnasia en
latijnsche scholen werd uitgegeven f 828 685 95,
tegen f 707.198 36 in 1882. Voor openbaar hooger onder
wijs in het algemeen werd uitgegeven f 2.553.272.97;
de inkomsten van Rijk en gemeenten bedroegen
f 452.148.01, zoodat het zuiver bedrag der uitgaven
was f 2.101.124 96, tegen f 1.829.254.15 in 1882.
Middelbaar onderwijs. Aan 6 gemeenten werd in
1883 ontheffing verleend van de oprichting eener bur
gerdagschool namelijk Kralingen Nieuweramstel, Alk-
naar, Middelburg en Vlissingen. Op 31 December van
dat jaar bestonden 2 burgerdagscholen, 32 burgeravond
scholen en 6 bijzondere inrichtingen in 5 gemeenten
welke in de plaats traden eener burgeravondschool.
Deze inrichtingen werden bezocht door 3793 leerlingen
of 89 meer dan in het vorige jaar, terwijl daaraan ver
bonden waren 363 leeraren. Fan de 3734 leerlingen
der burgeravondscholen en daarmede gelijk staande in
richtingen hadden 2940 reeds een beroep gekozen. Be
halve de door 29 leerlingen bezochte rijksschool voor
kunstnijverheid had men 46 scholen met 4780 leerlin
gen en 284 leeraren, bestemd voor onderwijs in teekenen
enz., hoofdzakelijk door leerlingen uit den ambachts
stand bezocht. Het getal hoogere burgerscholen ver
meerderde in 1833 met éénede gemeentelijke school
met 3-jarigen cursus te 's Gravenhage. Het geheele
aantal bedroeg 61 te weten 21 rijks hoogere burger
scholen van welke 11 met 5-jarigen en 10 met 3-jari
gen cursus; 38 gemeentelijke, van welke 23 met 5 ja-
figen, 1 met 4-jarigen en 14 met 3-jarigen cursus, aan
een waarvan de openbare handelsschool is verbonden,
terwijl 28 dezer gemeentelijke instellingen rijkssubsidie
genoten. Er was 1 gesubsidieerde en 1 niet gesubs.
bijzondere school met 6-jarigen cursus, JAl deze scho-
len werden bezocht door 4474 leerlingen voor vol
ledig onderwijs en 313 voor enkele lessensamen
4787. Aan 18 scholen waren 46 klassen gesplitst
in 103 afdeelingenop 24 dezer scholen werden
205 vrouwelijke leerlingen toegelaten zoodat haar
aantal met 33 klom. Bij de toelatings-examens slaagden
tot de laagste klasse 1214 van^l619, tot eene hoogere
klasse 256 van 285, bij de overgangs-examens 2628 van
3445 en bij het eindexamen 244 van 292 geëxamineerden.
Bovendien legden 11 jongelingen, die niet of ten deele
het onderwijs aan een hoogere burgerschool hadden ge
volgdeindexamen af, waarvan 7 werden toegelaten.
Het getal leeraren bedroeg 697.
Het aantal middelbare meisjesscholen hleef onveran
derd. Zij werden bezocht door 1213 leerlingen of 79
meer dan in 1882. De rijkslandbouwschool te Wage-
ningen telde 152 leerlingen aan de polytechnische
school te Delft waren 348 studenten ingeschreven.
Er bestonden einde 1883 11 scholen voor zeevaart
met 216 leerlingen en 29 leeraren, terwijl delqdische
inrichting te Delft 92 en die te Leiden 20 leerlingen telde.
De rijksuitgaven voor middelbaar onderwijs bedroegen
1,132,987,21%, de inkomsten 98,676,65 de zuivere
uitgaven dus 1,034,310,56%, terwijl het zuiver bedrag
der uitgaven door rijk en gemeenten voor middelbaar
onderwijsingericht volgens de wet van 1863 was
f 1,879,467,63%, welke som klimt tot f 2,189,248,55%,
als men de uitgaven voor teeken-, industrie scholen
enz. er bij trektterwijl de rijksveeartsenijschool met
72 leerlingen f 74,025,13 kostte.
In 1883 nam het aantal openbare scholen voor lager on
derwijs met 43 en het aantal bijzondere met 17 toe, waar
onder alleen in Zuid- en Noordholland 38. Het onderwij
zend personeel aan de openbare scholen vermeerderde met
ongeveer 339 onderwijzers en 208 onderwijzeressen.
Herhalingsonder wijs werd gegeven aan 13251 personen.
Einde 1883 waren er 2865 openbare 68 gesubsi
dieerde bijzondere en 1084 niet gesubsidiëerde bijz,
scholen waarvan 69 diakonie- en weeshuisscholen 3
meer, 735 van vereenigingen (334 protest., 21 meer,
400 r. k., 7 meer, en 1 israël.), 256 voor rekening der
hoofden en 24 tot geen dezer rubrieken behoorende.
De dagschool werd op 1 Januari 1884 bezocht door
302994 jongens, 7994 meer en 276.387 meisjes, 8252
meer dan op 1 Jan. 1883. 233676 Jongens en 188937
meisjes bezochten de openbare school, samen 9409 meer;
1398j.en2063m.de gesubs. bijz. school, 239 minder,
67880 j. en 85387 m. de niet gesubs. bijz. school 7076
meer. De toeneming kwam, in tegenstelling van het vorige
jaar voornamelijk ten goede van de openbare scholen.
Deze scholen namen toe met 9409 tegen 3864, de niet
gesubs. bijzondere scholen met 7076 tegen 7636 leerlin
gen in het vorig jaar. Het aantal van hen, die noch
school- noch huisonderwijs genoten is in tegenstelling
van het vorige jaarmet 4.24 p.ct. afgenomen. Aan
school- of huisonderwijs namen deel 249.633 j. en 236.988
m. tusschen 6 en 12 jaar. 17.462 j. en 11.009 m. dag
scholieren bezochten tevens de avondschool terwijl het
aantal leerlingen dat uitsluitend de avondschool be
zochtbedroeg 4248 j. en 1424 m. De herhalingscholen
werden door 12.415 j. en 3275 m. bezocht. In 196
gemeenten werden in het geheel geen schoolgelden
geheven, 17 minder dan het in vorig jaar. Dientengevolge
werd aan schoolgelden meer ontvangen bij de Rijks-scholen
1982.85 en bij de gemeentescholen f 22.570.50J. In
het geheel werd aan schoolgeld betaald/l.153.088.22J.
Verbonden waren aan al de lagere scholen 3505 manl.
en 480 vrouwel. hoofden van scholen 5726 onderwij
zers 2594 onderwijzeressen, 2849 mannel. en 1190
vrouwelijke kweekelingen samen 16.344 tegen 15 856
in 1882.
Voor het openbaar lager onderwijs werd door rijk en
gemeenten in 1883 zuiver uitgegevenna aftrek der
inkomsten, 15.026.378.02J tegen f 13.031.831.29J in
1882. Het zuiver bedrag der uitgaven van rijk pro
vinciën en gemeenten voor alle inrichtingen van on
derwijs uitgezonderd het militair onderwijsdat in
de gevangenissen en bewaarscholen, was in 1803
f 19.435.019.16, tegen 17.04S.602.8S% in 1882.
DER
Den 19 werd te Sehagen eene vergadering gehou
den van de Centrale Kiesvereeniging in dit district.
Onder de ingekomen stukken waren een brief van den
heer de Bruyn Kops, waarin deze verklaart, na kennis
name van het verhandelde op de vergadering van den 20
November '84, aan het bureau van stemopneming te heb
ben bericht, dat hij zich de benoeming tot lid der Tweede
Kamer Iaat welgevallen een schrijven van den heer
P. J. de Quartel, ingenieur van de Waterstaat le klasse,
te Utrechtwaario hij voor het geval de heer de
Bruyn Kops zijne benoeming niet aanneemt, zich zelf
als candidaat aanbiedt verzekerende een sterk voor
stander van bezuiniging te zijn en in heftige bewoor
dingen het tegenwoordig gevolgde stelsel afkeurende
eene mededeeling van den heer van Veen, te den Helder,
dat hij zich genoodzaakt ziet, wegens vertrek uit het
district als bestuurslid te bedanken.
Op voorstel van den Voorzitter wordt art. 2 van het
Reglement der vereeniging in dien zin gewijzigd dat
voortaan de betrekkingen van Secretaris en Penning
meester in een persoon vereenigd worden. De heer
M. J. Hengeveid verklaarde zich daarop bereid, ook de
functie van penningmeester te aanvaarden.
Naar aanleiding van de ingekomen circulairemet
concept-reglement van de kiesvereenigingen Burger
plicht van Amsterdam Burgerplicht van Rotterdam
Grondwet van 's Gravenhage Grondwet van Amster
dam de Vrijzinnige Kiesvereeniging van Rotterdam
betreffende de te stichten Liberale Unie, deelt de Voor
zitter mede, dat het Bestuur niet eenstemmig was en
antwoordt hij den heer Stoel op diens vraag aan het
Bestuur, om inlichtingen omtrent het nut, dat aanslui
ting bij de Unie ten gevolge kan hebben, dat, naar
zgne meening, men zich de zaak aldus zal moeten voorstel
len dat door de Unie het onderling overleg der liberalen
in geheel Nederland mogelijk wordt gemaakt, terwijl van
eenig verband op het oogenblik niets valt op te mer
ken de couranten stellen geen onderwerpen van den
dag aan de ordeten einde die te kunnen bespreken
en mogelijk te makendat men zich over sommige be
langrijke vraagstukken verstaat en onder de leden der
Kamers bestaat geen onderling overleg. Dit te be
vorderen althans schijnt den Voorzitter noodzakelijk toe.
De liberale partij biedt eene groote verscheidenheid
aan. Op weinige punten bestaat gelijkheid van ge
voelen en om daartoe te komen is een centraal-
comité noodigdat leidt en waardoor men verkrijgt,
dat er gegevens kunnen verzameld worden uit alle
deelen des lands omtrent sommige punten en men
de eenheid der partij zal kunnen versterken.
De heer Breebaart wil eene afwachtende houding
aannemenmeent dat de meerderheid de minderheid
zal onderdrukken en zal kunnen dwingen om mede te
gaan met iets dat zij niet wil en acht het ten slotte
een te groot bezwaar, dat van ieder lid ten behoeve der
Unie 50 cents uit de kas moet worden uitgekeerd. Hij
vindt die opoffering te groot, wenscht zich niet te schik
ken naar een bevel van het centraal-comité en wil eerst
zien wat de Unie verricht.
De heer tan der Hoeten raadt de aansluiting sterk
aan en acht het financiëel bezwaar niet zeer groot.
Boven de locale belangen staan de algemeene. Hij ver
wacht nietdat eene verhooging der contributie tot
1.50 den leden een bezwaar zal zijn. Zou daardoor
het ledental verminderen spreker zou beter achten
een kleiner aantal ledendie bewezen wat voor de
zaak over te hebben, dan meerdere, die zoo weinig be
langstelling in de zaken van het algemeen toonden te
hebben.
De heer Waller vindt het zeer moeielijk om te
bepalen hoe eene zaak z a 1 werken maar wil huldi
gen de loffelijke begeerte der Unie, om tot eenheid te
komen. Hij beschouwt de Unie als een kind, dat veel zorg
noodig heeft en acht het de plicht der Centrale Kiesver
eeniging aan de opvoeding van dat kind medetewerken.
Spreker keurt het aannemen eener afwachtende houding
sterk af en stelt het financiëele bezwaar niet hoog,
vertrouwende bovendien, dat de Unie sommige buiten
gewone onkosten bij verkiezingen voor hare rekening
zal nemen. De eerste 2 jaren is geen verkiezing te
verwachten en dus ook geen uitgaven van eenig belang.
Blijkt later, dat het Bond geen levensvatbaarheid heeft,
dan kan de kiesvereeniging zich nog altijd onttrekken,
maar men moet nu trachten, om van de Unie te maken,
wat wij verlangen er van te maken.
De heer Breebaart acht het in geen geval geraden,
de contributie te verhoogen en blijft overigens bij
zijne meening.
De heer Stoel ziet weinig bezwaar in de financiëele
zijde der zaak maar verwacht geen nut van de Unie.
Hij vreest, dat wat Kuijper'is voor de antirevolutio
nairen Levy zal worden voor de liberalen en ziet
groot gevaar in eene Unie waarvan alle gezag zal
moeten uitgaan en voorspelt oplossing en uiteenspatting
der Centrale Kiesvereeniging.
De heer Westerman Holstein merkt op dat men
zoo goed als niets van de Liberale Unie weet, hetgeen
Bpreker het aannemen eener afwaehtende houding doet
aanbevelen.
De heer tan der Hoeten acht het bezwaar van den
heer Stoeldat de kiesvereeniging zijne zelfstandigheid
zal verliezen, in strijd met het liberale beginsel en vreest
niet dat de toetredende vereenigingen slaafs de beve
len uit Amsterdam zullen volgen. Blijkt het bezwaar
van den heer Stoel inderdaad gegrond te zijn dan
zullen, daaraan twijfelt spreker nietspoedig alle kies
vereenigingen met het central-comité breken.
De heer mr. J. Verdam verwacht nietdat de liberalen
in den lande aan den amsterdamschen leiband zullen loo-
pen en de vrijheid der C. K. zal worden benadeeld. Juist
in aansluiting ziet spreker eene afwachtende houding
hij wijst er verder op, dat ook de C. K. op dezelfde
wijze werkt als de Unie zich voorstelt te doen.
De heer Waller stelt zich voor, dat in de alge
meene vergaderingen van het Bond de hoofdvraagstuk
ken van den dag zullen worden besproken en men ge
legenheid krijgt, om achter de schermen te kijken.
Spreker acht het tevens niet onmogelijk dat ook van
de zich aansluitende kiesvereenigingen licht zal opgaan
in vele zaken en dit niet altijd omgekeerd zal zijn.
De heer W. Kloeke beveelt aansluiting ten sterkste
aan en ziet in eene Uuie o. a. veel heil voor het tot
zijn recht komen van het liberale element in bekend
clericals streken als Limburg en Noordbrabant.
Nadat daarop de discussies over deze zaak door
den Voorzitter gesloten waren wordt met 16 tegen
7 stemmen tot toetreding besloten en worden vervolgens
tot afgevaardigden voor de eerst te houden algemeene
vergadering benoemd de heeren mr. A. P. de Lange
en T. J. Waller en tot plaatsvervangers de heeren
M. Cohen Stuart en mr. J. Verdam. Aan deze laatste
stemming verklaarde de heer Stoel vooraf, niet te zul
len deelnemen daar hij voor zijn lidmaatschap der
C. K. bedankt, vreezende dat de aansluiting bij de
L. U. de kracht der Centrale Kiesvereeniging ver
moorden zal.
