b rengst van het Wfttet in het 32 el hooge reservoir.
De heer van Houten doet in No. 16 zijner
staatkundige brieven verschenen den 16 uitkomen
dat bij de overgroots meerderheidook in de staat
kundige kringen vast staatdat er grondwetsherziening
moet plaats hebben vooral ter verruiming der kiesbe
voegdheid en dat ook de bekrompen opvattingen om
trent den omvang dier verruiming beginnen te wijken.
Aanvankelijk heeft menigeen in Grondwetsherziening
berust in de meening, dat het zou kunnen gelukken
voor den hoogen belasting-eensus van ƒ20,tot 160,
een hoogen huurwaarde-census in de plaats te stellen.
Die toeleg, waarvan de sporen zichtbaar zijn in het
rapport aan de Liberale Unie is door de September-
demonstratiën onmogelijk geworden. Eene uitbreiding
van het kiesrecht, die slechts de lagere bourgeoisie
bereiken zou is daardoor verijdeld.
Na de bewijzen opgesomd te hebben waaruit blijkt,
dat de kansen voor de invoering van een kiesrecht, dat
ook den werkman bereiktsnel veld winnen verklaart
hij dat het doel van bet commissoriaal Unie-ontwerp is,
om de liberale Unie te vervormen in een Bond tot
wering van den werkman van de stembus. De Grond
wet zal blijvend ons land voor toenadering tot het alge
meen stemrecht moeten behoeden. Dit beginsel wordt
in het rapport zelfs niet eens der bestrijding waardig
gekeurd.
Of deze in de Unie-commissie ontloken spruit levens
vatbaar is?
Zeker is al vast, dat zij onder de liberalen geene
Unie maar tweedracht zal brengen. Menigeen verklaart
reeds nu het voorstel alleen geschikt om te dienen als
avant-poject voor eene toekomstige conservatieve Unie.
Het gevoeligst werd dit plan in de kamerzitting van
29 September getroffen. Geen minder dan de heer
Gleichman maakte zich kort en bondig los van de
stuurlieden aan den waldie de liberale partij naar
zulk een hoogen huurwaarde-census wilden doen koers
zetten.
Hij sprak het volgende gedenkwaardige woord
Verbetering van den toestand verwacht ik voors
hands allereerst van eene ernstig opgevatte en ernstig
doorgezette grondwetsherziening met zeer aanmerkelijke
uitbreiding van het kiesrechtin dier voege dat de in
zijneu Btand gezeten werkman in het bezit van kiesrecht
worde gesteld."
Deze uiting is eene kloeke daad tegenover de advi
seurs der liberale Unie. En zij is zulks niet minder met
het oog op de geschiedenis der liberale partij in de
laatste 'jaren. Geen lid der liberale partij verwierp het
door Mr. Gleichman geuite denkbeeld. De lijn bestond
de proefzoo goed zelfs dat ook de zinkende minister
Heemskerk het geraden vond zijne hand er naar uit te
strekken door te zeggen dat ook de regeering nage
noeg hetzelfde denkbeeld koesterde ala de heer Gleich
man en op dit punt wijziging van zijn voorstel aan te
kondigen. En de aldus meegesleepte Heemskerk zal op
zijne beurt de kroon wel medesleepen.
Hij geeft *oor eene voorloopige regeling van het
kiesrecht de volgende wijze aan
Bij het zoeken naar zichtbare, voor de praktijk van
het recht bruikbare kenmerken van een in zijn stand
gezeten werkman komt het fiscale recht het staatsrecht
te hulp. Een gezeten werkman behoort kiezer te zijn
zegt het theoretische staatsrecht naar de opvatting der
liberalen. Een gezeten werkman behoort naar diezelfde
opvatting eeneal zij het kleinebijdrage te betalen
in de directe belastingen.
Approximatief zal dus het kenmerk van den gezeten
werkman zijndat hij aangeslagen is in de ter zake
van den niterlijken staat geheven algemeene directe be
lasting (het personeel).
Nu is echter de grenslijn onzer personeele belasting
verouderd. De tienduizende oninvorderbare posten be
wijzen dat zij afdaalt tot eene volksklassewaarin öf
eene mate van onmacht óf eene mate van onwil heerscht,
die met het begrip van gezeten werkman onbestaanbaar
is. Een gezeten burger (werkman of niet) laat zijn naam
niet brengen op den staat van oninvorderbare posten.
Wie zich zelf aldus voor een fiscalen non-valeur laat
verklarenkan zich niet beklagen als de staat hem
ook tot een electoralen non-valeur maakt.
Door deze overwegingen word ik geleid om als de
beste voorloopige regelingdie zich aansluit aan den
wensch om de in hun stand gezeten werklieden kies
recht te geven te blijven verdedigen wat ik in mijn
ontwerp van grondwetsherziening heb voorgesteld. Het
gekweten aanslagbiljet in het personeel zij voorloopig
de titel tot inschrijving op de kiezerslijsten.
In de door 142 leden bijgewoonde vergadering der
kiesvereeniging „Burgerplicht" te Amsterdam is den 14
voorloopig besloten dat de voorwaarden voor kiesbe
voegdheid niet in de grondwet aangewezen moeten
worden. Nadat de vraag, wordt algemeen stemrecht
verlangd, ontkennend beantwoord was, werd de behan
deling der overige vraagpunten tot den 19, des avonds,
uitgesteld.
Den 14 is te Enkhuizen in eene vergadering van
belangstellenden de demping van het Venedie aldaar
besproken. De wenschelijkheid dier demping werd
algemeen beaamd alleen werd aangevoerd dat bij uit
voering der demping de belastingen aanzienlijk verhoogd
zouden moeten worden.
Den 14 is het noordelijk deel van den Diemerpol-
der onder water geloopen, door het doorbreken van de
Diemerkade. Pogingen om die kade te herstellen
moesten in den avond van den 15 gestaakt worden
door het voortdurend binnenstroomen van het water.
De landlieden verlieten hunne woningen en zochten
met hun vee elders een goed heenkomen.
Te Driehuizen gemeente Zuid- en Noordscher
mer, is den 15 het 2jarig zoontje van den kruidenier
K., dat waarschijnlijk spelende te water geraakt was
verdronken.
Den 15 heeft te Bergen een proefstoomen plaats
gehad in het machinegebouw der Alkmaarsche duin
waterleiding in de duinen aldaar die bijzonder goed
geslaagd schijnt te zijn zoowel wat betreft de zachte
werking der machine, het geringe kolenvetbruik als de
Machines en ketels zijn vervaardigd en gesteld door de
heeren Stork te Hengeloo.
Den 16 waren op de eerst6 najaars veemarkt te
Sloten 375 koeien aangevoerd. De prijzen der gelde-
koeien liepen van ƒ80 tot 200 met levendigen handel.
Den 16 zijn te Andijk de zoon van D. Tensen
Klz. en zijne dienstbode verdronken terwijl zij met de
schuit naar het land waren gegaan om de koeien te
melken.
De Botterdamsche Vrijzinnige Kiesvereeniging
heeft den 16, na bespreking van het advies van het
bestuur der Liberale Unie over het kiesrecht bij accla
matie verandering van art. 76 der grondwet wensche-
lijk verklaard maar niet uitgemaakt waarin zij moe
ten bestaan. Met 13 tegen 12 stemmen werd be
sloten dit alles aan den gewonen wetgever over te
laten. Tot voorlichting der naar de vergadering af te
vaardigen personen werd de beslissing van eenige bij
zonderheden noodzakelijk geacht. Algemeen stemrecht
werd verworpen met 24 tegen 1 st. Huurwaarde als
grondslag werd goedgekeurd met 20 tegen 1 st., terwijl
4 buiten stemming bleven en capaciteiten als tweede
grondslag met 18 tegen 4 en 3 onthoudingen.
Bij kon. besluit van den 16 zijn benoemd tot heem
raad van den polder Oostzaan de heer A. Dral Dirks-
zoonvan den polder Wieringerwaard de heer J.
Janszoon Kaan Sr. en tot dijkgraaf van den polder
Waal en Burg de heer J. Jacobszoon Boeper -
Den 16 en 17 zijn te Amsterdam van de 16 voor
onderwijzeres geëxamineerden 5 geslaagd te weten de
dames M. 0. Mauser, A. M. Wijs W. M. Best en
A. M. Mulder te Amsterdam en H. van Dillewijn te
Aalsmeer.
De Zaanlandsche kamer van koophandel heeft
den 17 een feestmaal aangeboden aan burgemeester en
wethouders van Zaandam, als blijk van waardeering voor
hetgeen door hen verricht is ter verkrijging der verbin
ding vaD de Yoorzaan met het Noordzeekanaal. De
commissaris des Konings in Noordholland de afge
vaardigden voor Haarlem ter 2e Kamer en de leden
der Prov. Staten in het hoofdkiesdistrict Zaandam waren
mede uitgenoodigd.
Den 17 is des morgens te Purmerend uit eene
sloot langs den Purmer steenweg het lijk gevonden van
een onbekenden man naar gis 30 a 40 jaren oud.
Den 17, des avonds half elfis een werkman op
de viaduct bij de Korte Prinsengracht te Amsterdam
overreden door den trein die van Zaandam kwam. Hij
was dadelijk dood.
De liberale kiesvereeniging „de Grondwet" te
's Gravenhage heeft den 17 na beraadslagingten op-
zigte van het kiesrecht den wensch uitgesproken dat
in de grondwet de bepaling worde opgenomendat
het kiesrecht wordt verleend aan alle meerderjarige
mannelijke ingezetenen in het genot hunner burger
schapsrechten naar den maatstaf van de huurwaarde
en alle verdere bepalingen aan den gewonen wetgever
over te laten. Dit besluit werd genomen met 15 tegen
9 stemmen en over nadere bijzonderheden werd verder
niet beraadslaagd.
Den 17 heeft te Amsterdam plaats gehad het
„concours hippique", dat door het slechte weder tot
dien dag uitgesteld was. Bij den eersten wedstrijd
voor het mooiste springpaard over vijf hindernissen
van ongeveer 1 el hoogte waaraan zes paarden deel
namen behaalde Wallach van ritmeester vanderWijck
den eerstenCrusader van baron van Brienen den
tweeden en Orizaba van den heer Deutz van Schaik
den derden prijs. Orizaba stootte bij de derde hin
dernis met de voorbeenen tegen den boom waardoor
de ruiter van het paard stortte maar in een oogwenk
zat bij weder in den zadel en de twee laatste hinder
nissen werden glausrijk door hem overgesprongen.
Aan het concours voor het mooiste rijpaard niet
aan officieren toebehoorendenamen eenige fraaie
paarden deeldie beurtelings stapvoets in draf en in
galop den ring rondreden. De le prijs werd behaald
door Annie van P. A. C. van der Helm te Utrecht
de 2e Lady van N. N. en de 3e Omar van Brumund
te Zeist.
Daarop volgde een wedstrijd voor rijpaarden, aan
officieren toebehoorendewaaraan drie paarden deel
namen. Armstrong van luit. G. Bömer behaalde den
len Nubio van luit. Hoogstraten den 2en en Emigrant
van ritm. v. d. Wijck den 3en prijs.
Onder leiding van ritm. v. d. Wijck als jagermeester
volgde een jachtrijden voor nederl. officieren en heeren,
waaraan van de acht ingeschreven paarden slechts vier
deelnamen. Luit. Metelerkamp wou den len prijs met
Banderolle de heer Suermondt met Cora den 2en en
de heer Kuipers met Mary den 3en. Luit. Beters
viel bij dezen rit van het paard, zonder zich te bezeeren.
Aan den wedstrijd voor het mooiste ingespannen
rijtuigpaard namen vele paarden deel. Van die van
inlandsch ras behaalde Willem III van C. Brommer te
Alkmaar den len prijsvan die van vreemd of ge
kruist ras viel de le prijs ten deel aan Knighteen
Mecklenburger van mr. J. H. W. Kool te Amsterdam.
Vervolgens traden vier vierspannen in het krijt
twee Orloffs en Mecklenburgers van J. H. Walker te
Amsterdam een span inlanders van A. G. Antonijssen
te Amsterdam en een span van drie inlanders en één
bovenlander van Th. Moolhuizen te Amsterdam. De
le en de 2e prijs werden toegekend aan de vierspannen
van den heer Walker, de 3e aan dat van den beer
Moolhuizen.
De daarop gevolgde wedstrijd voor den mooisten
draver wekte veel belangstelling ook omdat daarbij
onderscheidene algemeen bekende dravers in het strijd
perk traden. De le prijs werd toegekend aan Apollo
van A. en H. Jurgens te Ossde 2e aan Willem III
van C. Brommer te Alkmaarde 3e aan Elik van
M. A. van Niekerken te Utrecht.
De laatste wedstrijdvoor het mooiste tweespan
was verdeeld in twee af deelingen n.l. voor inlandsche
paarden en voor paarden van vreemd of gekruist ras.
Van de inlandsche spannen behaalde dat van A. A.
van den Berg te Haarlem den lendat van G. M.
van der Kuylen te 's Gravenhage den 2en en dat van
G. G. de Groot te Amsterdam den 3en prijs- Van
de vreemde werd de le prijs toegekend aan twee Orloffs
van J. H. Walker te Amsterdam de 2e aan twee
bovenlanders van A. van den Berg te Haarlem de 3e
aan twee Mecklenburgers van Walker te Amsterdam,
Het aantal toeschouwersdat bij den aanvang zeer
gering was geweest was bij het einde waarschijnlijk
door het opklarende weder, grooter dan bij den aanvang.
Om in de gevangenis te komen wierp een man
in den nacht van den 17 op den 18 eene spiegelruit
in eene der voornaamste winkelhuizen te 's Herto
genbosch in.
In den nacht van den 17 op den 18 is te Go-
rinchem op den Langendijk eene zeer nauwe straat
een broodfabriek en een deel van de daaraan grenzende
beddenfabriek afgebrand. De verf der huizen aan den
overkant is afgebrand en de meeste ruiten zijn ge
sprongen.
In de Enkhuizer Courant van den 18 wordt in
een ingezonden stuk onderteekend door H. v. Griet-
huysen veehouder, aangedrongen op het weder in het
leven roepen der groote koemarkt te Enkhuizen die
in vroegere jaren op Vrijdag vóór de Hoornsche koe
markt gehouden werd en dit jaar alzoo zou invallen
op 6 November a.s.
De zuid- en noordnederlandsche tooneelwedstrijd
uitgeschreven door de rederijkerskamer „Vreugdendal" is
den 18 geopend door de vereeniging „J. J. Cremer"
te Haarlem.
Den 19 zijn van de 8 voor onderwijzer te Amster
dam geëxamineerden 4 geslaagdte wetenB. J.
Hoogkamer8. Abramsz en E. A. Bandag allen te
Amsterdam en J. W. Kuiper te Helder. Één trok
zich terug.
Het openbaar ministerie bij den Hoogen Baad
heeft den 19 geconcludeerd tot verwerping van het
cassatie-beroep van Timmermans den moordenaar van
de familie van Oppen te Maastricht.
De gemeenteraad van Leeuwarden heeft met
11 tegen 6 stemmen overeenkomstig het voorstel van
burg. en weth. besloten, geen afgevaardigde te zenden
naar het Zuiderzee-comitÓ.
De door het gemeentebestuur van Hilversum uit
geschreven 4 pet. geldleening, groot f 27000, is den 14
3 maal volteekend. Gegund werd 20000, a 98'/u pet.
en 7000 99 pet.
De kamer van koophandel te Amsterdam heeft bij
den minister van waterstaat met nadruk aangedrongen
op den snelleren voortgang der werken aan het Mer-
wede kanaal en als haar gevoelen uitgesproken dat
de quarantaine bij besmettelijke ziekten vervangen moet
worden door nauwgezet toezicht en oordeelkundige
behandeling der zieken.
Te Middelburg zijn twee werklieden die bezig
waren om eene in de regenbak liggende looden buis te
soldeeren door de damp der houtskool bedwelmd ge
raakt en levenloos uit de bak opgehaald.
Een notaris in het arrondissement Breda heeft
zich bij de regeering beklaagd dat verscheidene ge
meente-secretarissen de betrekking van zaakwaarnemer
uitoefenen en verzocht in de gemeentewet eene bepa
ling op te nemen waarbij aan een hooger gezag be
voegdheid wordt gegeven handelingen van secretaris
sen en ontvangers die met de wet strijden te keer
te gaan zoo de gemeenteraad hierin nalatig blijft.
De heer J. Heinstman is gekozen tot lid van den
raad te Petten.
Tot heemraad van den West wouderpolder bij
Akersloot is gekozen de heer C. Los te Woude.
De gemeenteraad van Edam heeft de heeren
Calkoen burgemeester, en Tuyn wethouder, benoemd
tot afgevaardigden naar het Zuiderzee comité.
17 branders uit Schiedam Botterdam, Delfsha-
ven en Delft hebben aan den minister van financiën
uiteengezet de voortdurende kwijning van hunnen tak
van nijverheid waarin geene kans op verbetering be
staat tenzij de regeering helpt om de mededinging
met het buitenland mogelijk te maken. Zij vragen den
accijns weder terug te brengen op 57 en het mini
mum van den te leveren trek te verminderen met 5
centiliter gedistilleerd ad 50 p.ct. van elk pond te ge
bruiken graan.
In het atelier van de firma Erve L. Grisanti te
Amsterdam is thans voltooid eene herinnering aan wij
len mevrouw M. J. Kleine—Gartman. Het ie een
paneel (1.65 bij 0.73), op het midden waarvan een
medailjon-portretmet eene omlijsting van palm- en
lauwertakkenwaaraan de zinnebeelden zijn gehecht
van blij- en treurspel. De vervaardiger heeft gepoogd
aldus op de eenvoudigste wijze een geheel te verkrijgen,
wat het leven der kunstenares teekentgroot in beide
takken van hare kunst door dankbare tijdgenooten
gevierd en geëerd. Het stuk werd ontworpen en ge
boetseerd door den heer Tereille een Parijsch artist
aan het atelier verbonden. Het denkbeeld was iets
te leveren als geheel monumentaal genoeg om op
zijne plaats te wezen in de foyers der schouwburgen
waar mevr. Kleine zoovele honderden heeft geboeid en
verruktin de vergaderzalen van rederijkerskamers, in
groote vertrekken enz. Het portret-medailjon afzon
derlijk kan dan eene gedachtenis zijn in de huiskamer.
De gelijkenis van het portret is naar het oordeel der
vertrouwdste vrienden en naaste betrekkingen volkomen.
Afgietsels zullen weldra in den handel worden gebracht.
Het kassierskantoor Th. v. L. en Zoon te Eind
hoven heeft de betalingen gestaakt.
De arbeid in de fabrieken van de gebroeders
Stork en Cie. te Almeloo is weder hervathet uit
voeren van eenige herstellingen was oorzaak dat de
werkzaamheden een paar dagen moesten stil staan.
Te Hilversum is in den ouderdom van 48 jaren
overleden de heer G. L. Eunke, aanvankelijk uitgever,
later directeur van het Nieuws van den Dag.
De heeren de Bruyn en Zoon te Amsterdam, eige
naars der Holiandsche gasfabriek hebben thans besloten
hunne gasverbruikers te gerieven door hun toe te
staan die maatregelen te nemen welke hun het ge
bruik van gas na 1 November a. s. waarborgenvoor
zoover deze fabriek ia weerwil van haar verietkracji*
