No. 136.
Zeven en tachtigste Jaargang.
1885.
De rede van Dr. Schaepman.
De Condéer.
ZONDAG
15 NOVEMBER.
Dit nummer bestaat uit twee bladen,
EERSTE BLAD.
Prijs der gewone Advertentiën:
ui.
FEUILLETOIV.
AIKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 8 maanden voor Alkmaar f 0,80; franco door
het geheele Rijk f 1,
De 3 nummers O 06.
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Een tweede hoofdbezwaar van den heer Schaepman
tegen de openbare school bestaat hierin dat er geen
of een te laag schoolgeld wordt geheven, en het onder
wijs aan de ouders der schoolgaande kinderen niets of
slechts weinig kost. Elke uitgave voor het onderwijs uit
de algemeene rijks- of gemeentekas is zijns inziens een
aanslag tegen bet onderwijs de hooge kosten voor den
staat en de geringe offers, waarmede de ouders kunnen
volstaanacht hij den dood voor het onderwijs. Het
vernietigt, zegt hij, den onafhankelijkheidszin van ons
volk als men het alle lasten van de schouders neemt.
Alleen da^elijksche zorg geeft den mensch zelfbewust
heid. Onder de tegenwoordige omstandigheden staat zijns
erachtens het grootste deel van het Nederlandsche volk
met verpleegden gelijk. Iedere zorg minder op de
schouders van den mensch geeft vermindering van zijne
krachten en zelfstandigheid.
Het bovenstaande is eene schoone troost voor allen
die mochten meenen dat de strijd des levens voor hen
wat heel zwaar is en de verscbillende lasten wat al te druk
kend zijn. Zij weten nu dat ai die zorgen en lasten
ten slotte het gezegende gevolg hebbenvan hunne
krachten te ontwikkelen en hunne zelfstandigheid, zelf
bewustheid en onafhankelijkbeidszin te verhoogen.
Maar steekt daar dan geen waarheid in deze uitspraken
van den dichterlijken redenaar? Ongetwijfeld, maar
die waarheid wordt bedekt do >r de eenzijdigheid der
voorstelling en gaat onder in den stortvloed dor over
drijving. Zeker, iemand van alle lasten te ontslaan,
hem alles kosteloos te verschaffen staat gelijk met zijne
geestkracht en werklust te dooden. Geen zeil bewustheid
kan wonen in den man wien alles gratis wordt thuis
gebracht, voor wiens onderhoud, voeding, kleedmg
woning door anderen wordt gezorgd. Gebrek aan zorgen
kweekt zorgeloosheid. Maar iets anders is het, iemand
van alle zorgen te ontslaan iets anders hem in een of
ander opzicht te helpen en te steunen. Tegenover gebrek
aan zorgen Btaat overmaat van zorgen tegenover te
lichten last te zware druk. En nu zijn de nadeelen van
te veel zorgen en te zware lasten niet denkbeeldig. De
moed verflauwt, de hoop sterft weg, het geloof wankelt,
waar de last te zwaar wordtde liefde verkoelt waar
zij niet de warmte van anderer liefde gevoelt in de
helpende hand en den steunenden arm. De kameel
17)
Hij droeg eene lange roode baard zoo peinsde
hij verder toen hij er in huis kwam en die lange
roode baard Behoor hij af. Waarom Hij wilde dus
zijn uiterlijk veranderenzich onkenbaar maken na
tuurlijk slechts voor vreemde menschen die de hoeve
zouden kunnen bezoeken daarom veranderde hij ook
zijne kleeding en stellig had Horak hem die vau zijne
eigene gegeven. Deze Michel had dus reden om zich
verborgen te houden en zijn gewone uiterlijk zooveel
mogelijk te veranderen. Wie anders dan een ver
dachte een misdadigereen vervolgde doet zoo iets
Daarom
Plotseling schoot een denkbeeld door het hoofd van
den vergrijsden gerechtsman. Toentertijdin den
zomer, vond immers de groote drijfjacht plaats door
politie en militairen op de talrijke laudloopers in Zuid-
Duitschland. De bende van den Condéerdie zelf
reeds lang bier of daar omgekomen was, we'ke na
dezen door iemand met name Michel aangevoerd
werd von Prangen's hart klopte hoorbaar en die
door zijne ondergeschikten zoowel als onder het volk
Roodbaard genoemd werd werd toen ook uiteen
gejaagd. Maar deze Roodbaard ontkwam zijn signale
ment werd onlangs opnieuw verspreid
Von Prangen snelde op het foliant toewaarin de
signalementen waren bijeengevoegd. Hij zocht dat van
den roover Michelbestudeerde het vergeleek het
met de opgavenwelke van den Michel in het buis
te Kreuzlingen door den pachter waren verstrekt en
hij twijfelde er daarna geen oogenb ik meer aan of
beiden moesten een en dezelfde persoon zijn.
Ha! Hoe straalden zijne oogen Wat voelde hij
zich groot
Hy kon deze ontdekking, waartoe hij door eene on
feilbare politie-ingeving gekomen was nog verder uit
breiden. Deze Michel, Roodbaard bijgenaamd, lid der
vroegere gevaarlijke rooverbende van den belaas aan
de galg ontsnapten Condéerjuister Schnitzerwas
een half jaar geleden in Wurtemberg gevangen ge-
die te zwaar beladen is, staat niet op. En als wij nu
vragen is de toestand van verreweg bet grootste deel
onzes volks van dien aard dat er bij hen gevaar dreigt
van te weinig, of wel van te veel zorgen, van te lichten
druk of wel van te zwaren last dan gelooven wij niet
dat geantwoord kan worden dit volk wordt te dartel
te weelderig en te zorgeloos door gebrek aan zorg en
te lichte lasten. Wij zijn het met Dr. Schaepman vol
komen eens, dat de onafhankelijkheidszin van bet volk
vernietigd wordtals men het alle lasten van de schou
ders neemt. Alle lasten; maar is daar sprake van,
als men het schoolgeld laag stelt Dagelijkscbe zorg is
voor den meoscb nuttig en noodig; ongetwijfeld maar
de werkman van wien Dr. Schaepman sprak zal nog
geen gebrek aan dagelijkscbe zorg hebben wanneer hij
voor zijn kinderen kosteloos onderwijs kan genieteü. Hij
heeft voor hun onderhoud voor voeding kleediug en
woning voor huone opvoeding voor hunne Opleiding
tot een ambacht te zorgen inderdaad er bestaat geen
gevaardat die man te zorgeloos zal worden en hem
de prikkel tot werken zal ontoreken wanneer de staat
kosteloos onderwijs geeft of eeu laag soboolgeld beft.
Wat men kosteloos kan krijgen of voor een te lagen
prijswordt niet geteld niet naar waarde geschat.
Wie zal ontkennen dat er geen groote waarheid
schuilt in die uitspraak? Maar geldt zy van alles, in
alle opzichten, algemeen? Zju er niet duizenden en
tienduizenden die van hetgeen zij kosteloos kunnen
genieten een nuttig en dankbaar gebruik maken Maar,
wat hier vooral in aanmerking komt, geldt die uitspraak
wel van betgeen de staat of de gemeente kosteloos
beschikbaar stelt? Het rijk, de gemeente of de polder
legt een harden weg aan en belt geen tol of wel
schaft later de eeumual geheven tol af; meent men nu,
dat de harde weg minder op prijs gesteld en miuder
gebruikt zal worden Het ideaal van den handel is
tolvrije kanalen vrijdom van havengeld en nog nooit
is beweerddat dit kostelooze gebruik ouze kanalen
minder doet bevaren de drukte in onze havens doet
verminderen, of de energie en de werkkracht onzer
kooplieden doodt. Geen hunner beeft nog de afgeschafte
vuur-, ton- eu bakengelden teruggeweuscht. De vrije
markt lokt de verkoope s, de vuje haven de schippers;
waarom zou bet anders zyn by de kostelooze of goed-
ko pe sobuol
In één opzicht kan Dr. Schaepman gelijk hebben.
Wanneer het schoolgeld hoog is, of al! hans met moeite
wordt bijeengebracht zal vader of moeder er grooter
prijs op stellen dat zoon of dochter er een goed ge
bruik van maakt en er nut van trekt dan wanneer
bet onbeduidend is of in 't geheel met wordt geheven.
De vader zal tot zijn zoon zeggen het schoolgeld is
Domen en zijne zaak was op het eogenbl k in behan
deling. Dit was bem ambtshalve bekend omdat hem
door den wurtecnburgschen rechter san instructie
inlichtiugen waren gevraagd betreflende de vroegere
misdaden oier bende in de omstreken van Smgen.
Dadelijk richtte bij een schrijven aan dien ambtgenoot,
met vriendelijk verzoek bedoelden beklaagde Michel
Roodbaard bijgenaamd ten scherpste te ondervragen
of hy zich zoolang geleden bij berekende nauw
keurig het tijdstip heimelijk had opgehouden ten
huize van den grondeigenaar Jozef Horakechter met
diens wil eu medeweten om welke reden en waarom
bij met genoemden Horak twist had gekregen en daarna
het huis verlaten bad. Ook in welko verhouding hij
tot Horak had gestaan, of hij van diens tegenwoordig
verblyf keünis droeg.
Het antwoord op dit schrijven moest eerst worden
afgewacht, wilde hy de gevonden sparen verder
vervolgen. Maar wat bij reeds ontdekt had gaf hem
reeds eene g-oote mate van zelfvoldoening en ontwij-
leioaar stond bet bij hem vast, dat hier eene misdaad
in het spel was.
De familie op Arisheim zat juist aan de koffietafel
toen von Prangen daar weder eens een bezoek kwam
tirengen. Tom zwak en zwijgend als altijd zat in
den grnoten leuningstoel welken haar vader haar had
afgestaan naar het gesprek te luisteren. Haar doch
tertje nu reeds in het zesde jaar, een lief blond kopje,
met frissche wangen krabbelde op een lei de letters
na, die haar moeder haar voorgeschreven bad.
Daar zag deze den postbode op het met sneeuw
bedekte binnenplein aankomen. Dat was zeker eene
belangryke gebeurtenis en de geheele familie geraakte
daarom ook in spanning toen de bode eenen grooten
bi iet' afgaf. Hij was aan Toni geadresseerd en uit Rastatt
at komstig. Men herkende dadelijk op het adres de
hand van Arnold.
Reeds meermalen bad de jonge man die bij een
baieuscb regiment dienst genomen had en in de vesting
Rastatt in garnizoen lag, naar buis geschreven en zijn
brief zou ook niet zooveel opzien gebaard bebben indien
er niet eerst kort te voren een van bem was ontvangen
en dit schrijven niet aan Toni was gericht geweest.
Natuurlijk schreef bij anders altijd aan zijnen oom.
Wat kon dus de reden zijn dat hij nu aan de jonge
hoog en ik moet er hard voor werken zorg nu ook
dat je goed wat leert. Dat is zoodat zal de vader
zeggen maar zal het veel helpen bij zijn tien- of elf
jarig kind Zal dat ook even verstandig redeneeren als
zijn vader en op school nu dubbel zijn best doen, omdat
het schoolgeld zoo hoog is? Zells van Alphen heeft
ons zulke brave en verstandige kinderen niet geteekeud.
Onze meening isdat indien de onderwijzer zijn leer
lingen niet kan boeien door zijn onderwijshet hooge
schoolgeld niet in staat zal zijn, hun ijver te prikkelen
en hun leerlust op te wekken maar dat daarentegen,
indien hij hun aandacht weet te boeienhun belang
stelling weet op te wekken en zijn school aantrekkelijk
maakt, zjjn leerlingen zich zullen inspannen en van
zijn ondeiwijs vrucht zullen trekken, onverschillig ot
het schoolgeld hoog of laag isja of er in 't geheel
schoolgeld wordt geheven of niet.
Maar wat is er eigenlijk aan van dat kostelooze of
goedkoope onderwijs Y or de armen de onver-
mogenden zal wel iedereen kosteloos onderwijs begee-
ren zij blijven dan buiten aanmerking. Volgen de
minvermogenden die een gering schoolgeld betalen.
Zal men voor hen het schoolgeld verhoogen opdat zij
wat meer belang in het onderwijs stellen? Is integen
deel de vrees niet meer gegrond dat men het buit n
hun bereik zal stellen of hen althans zal afschrikken
om er voor hun kinderen gebruik van te maken
Maar, al neemt men aan dat de bewustheid dat zij
er voor betalen, hun belangstelling zal doen toenemen,
ook dan is aan dien eisch reels voldaau niet alleen
door het lage schoolgeld dat voor hen zoo onbedui
dend niet is, tn»ar daarenbovenom lat deze oobe-
middelden toch ook eenige belasting betalen en zeer
goed weten dat het geld voor het openbaar ouderwijs
uiet uit deu hemel valtmaar door de burgers wordt
opgebracht en dat zij daartoe, iu dezen of genen vorm,
bun bescheiden deel bijdragen. Dat weet de kleine
burgerman zeer goed en de bemiddelde weet het nog
beter bij heeft zyn belasting-biljetten maar in te zien.
Zelfs in die gemeenten waar geen schoolgeld wordt
geheven weten de ingezetenen zeer goed dat zij het
onderwijs niet gratis bobben. Neen de school zal niet
meer bezocht het onderwijs niet meer op prys gesteld
worden als door ieder betaald en meer betaald moet
worden. Wat de ouders hun kinderen naar de school
doet zenden en er prijs op doet stellen, dat zij goed
leeren, is bet besef, dat zij dat onderwijs noodig hebben, en
da wanneer zij op hun twaalfde of dertiende jaar de ge
wone lagere school riiet behoorlijk zyn doorgegaan
dat verzuim later in 't gebeel metof slechts met
groote inspanning en opoffering kan worden hersteld.
Maar wat verdiepen wij ons in beschouwingen. Spre.
vrouw in het bizonder schreef en nog wel zulk een
ongewoon omvangrijken brie! Het lag voor de hand,
dat er iets buitengewoons moest gebeurd zijn en deze
overtuigiug bracht de geheeie familie en niet het minst
Toni zelve van streek.
Zij bekeek den brief geruimen tijd en durfde dien
bijna niet openen. Eindelijk deed zij het op aan
dringen van haren vader en hare zuster, met bevende
handen. Eenige minuten zag men haar met steeds
grooter wordeude en koortsachtig schitterende oogeu
lezen toen stiet zij plotseling opstaandeeene korte
kreet van ontzetting uitverbleekte tot op de lippen
en ijlde, zonder een woord te Bpreken de kamer uit,
hare buisgenooten in groote ontsteltenis achterlatende-
De brief moest dan inderdaad wel iets zeer gewich
tigs bevallen, zooals men reeds dadelijk vermoed bad.
Aris en Renate gaven aan hunne angst lucht en vroe
gen elkander gelijktijdig wat er tocb wel met Arnold
kon gebeurd zyn dat op Toni zulk een indruk kon
gemaakt bebben. Von Prangen zat in gepeins verzon
ken eiDdelyk zeide hij„Het zal een bericht van
hem zyn 1"
Men begreep hem. Hij bedoelde Toni's man en men
was bet met bem eens. Want wat anders zou Toni
zoozeer van streek brengen Arnold zou baar zeker
niet zonder zeer dringende reden iets mededeelen, dat
baar dermate kon doen ontstellen.
Men bleef in angstige spanning wachten te midden
eener pijnlijke stiltealcot een gewichtig vonnis zoo
straks zou worden uitgesproken. Blijkbaar was Toni
naar hare kamer gegaan om geheel ongestoord den
brief te kunnen lezen. Zou zy echterwanneer het
schrijven inhieid wat men vermoedde, daarvan iets
vertellen Deze vraag hield de angstige gemoederen
der achtergeblevenen nog het meest bezig.
Eindelijk, eindelijk kwam zij weder binnen, stormend
als bet waremet hooggekleurde wang n en twee
opengevouwen brieven in de band. Zij viel Renate
die haar tegemoet trad om den hals en de papieren
wegwerpenderiep zij op doordringenden ontsteltenis
weksenden toon „Nu moet gij alles wetenLeest
LeestDe geschiedenis is ten eindeeene huivering
wekkende geschiedenis God heeft gerecht
Wordt vervolgd.
