FEUILLETON.
No. 131.
Acht en tachtigste Jaargang.
1886.
ZO NDAG
31 OCTOBER.
Clnadelnpe.
Prijs der gewone Advertentiën:
Dit nummer bestaat uit twee bladen,
EERSTE BLAD.
De Mohammedanen onder Neder-
landsch gezag.
Xaar het lloogdnitscb
ffhmsnlftttb.
CHECO
ANT
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 8 maanden voor Alkmaar f 0,80; franco door
het geheele Rijk f 1,
De 3 nummers f O 00.
iflTBw pffrffTWll
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMe. COS-
TEE ZOON.
i.
Het bevolkingscijfer van geheel Nederlandsch-Indië
kan niet mei juistheid worden opgegeven. Bepalen wij
cns alleen tot Java en Maduradan vinden wij een
getal van 20J millioen inlanders, ruim 228.000 vreemde
Oosterlingen en ruim 37600 Europeanen of met Eu
ropeanen gelijkgestelde Christenen. Die 20$ millioen
inlanders zijn Mohammedanen evenals de 14000 Ara
bieren en andere vreemde oosterlingen. Bedenken wij
nu, dat de leer van den Islam elke heerschappij van
niet-Mohammedanen over hare belijders onrechtmatig
noemt en veroordeelt, dan zal ieder begrijpen, dat die
toestand iets bedenkelijks in zich heeft, en dat er veel
beleid en voorzichtigheid noodig zijn om de bezwaren
daaraan verbonden te ontgaan.
Wat Atjeh betrelt, wet9n wij wélke kracht de
vijandige hoofden en priesters aan het verschil van
godsdienst ontleenenom de bevolking tot blijvend
verzet en voortdurende verontrusting van onze bezetting
aan te sporen. Tegen den ongeloovige zijn alle mid
delen, list, woordbreuk en verraad geoorloofd. Omtrent
Sumatra's Westkust wordt in het laatste Koloniaal
Verslag vermelddat bier en daar onder de Moham-
medaansche bevolking een meer opgewekt godsdienstig
leven was waargenomen, dat echter niet tot uitspattingen
kwammaar wel soms aanleiding gaf tot geschillen
tussehen de wettig erkende Mohammedaansche geeste
lijkheid gesteund door de volkshoofden en sommige
ijveraars en hunne volgelingendie met de adat of
gewijde overlevering strijd ge leeringen trachtten te
verbreiden. In vele bedehuizen werd een zoogenaamde
droombrief uit Medina bekend gemaaktdie onder
anderen de aanmaning bevatte om allen omgang
met twijfelachtige of onverschillige Islamieten af
te breken. Droomgezichten, waarin de profeet zelf,
een engel of een heilige verschijnt om vermanin
gen en bevelen aan de geloovigen te geven zijn uit
den aard der zaak uiterst geschikte middelen om de
godsdienstige dweepzucht op te wekken. Komt nu een
bericht van zulk een droomgezicht uit het land waar
de bakermat van het geloof heeft gestaan uit het
heilig Arabieuit Medinadan valt het licht te be
grijpen dat de verspreiding van den bedoelden droom
brief godsdienstige opwinding ten gevolge had niet
alleen aan Sumatra's Westkustmaar ook in andere
deelen van dit groote eilandin Benkoelen en de
Lampongsche districten. Het Europeesch gezag mengde
zich verstandiglijk niet in deze godsdienstige geschillen,
maar hield den wettig erkenden Mobammedaansehen
VA»
CLARA B I L L E R.
2)
Hoe ruw en woest Maleos ook wastoch vergold
hij de kinderlijke liefde van zijne dochter op zijne wijze;
bij vloekte minder in hare tegenwoordigheid en sprak
haar zelfs nu en dan vriendelijk toe. Ook was zij
naast de loterijhet liefste wat hij op de wereld bezat,
ofschoon hij om haar zijne levenswijze natuurlijk niet
veranderen wilde. Toch kon hij nu en dan met
bezorgdheid aan haar toekomst denken. Wat toch
zou hij doenals de winst wegbleef hij had
alle gedachten er aan reeds opgegeven en de
oude Canelo hemniettegenstaande ditzijnen zoon
zondom hem zijne dochter weg te halenzijne
kleinelieve huishoudster Canelo had hiertoe het
recht er was te dien opzichte over het al of niet
betalen van de winst geen bepaling gemaakt. Op zulke
oogenblikken en die waren niet zoo zeldzaam, want
de tien jaren waren om kon hij bieronder dikwijls
gebukt gaan. Dan vatte hij Lu's hand en zag hij haar
ernstig aan. Zij begreep hem dan niet. Wel had haar
vader haar dikwijls zijne „grootmoedigheid" jegens zijn
valschen vriend verhaald, maar nooit had hij de andere
afspraak aangeroerd, die met hare toekomst in verband
stond. Zij lachte hem zelfs uit of trok den knoop van
zijn afgedragen das losom dien weder op nieuw vast
te knoopen, terwijl zij lachend uitriep„Ik wil u eens
opsieren papa I" of de diepe rimpels van zijn voor
hoofd met hare fijne vingers trachtte weg te strijken
en vroolijk met hem d6 kamer rond danste.
Want Lu had zich binnen de oude puinhoopen van
geestelijken de hand boven het hoofd tegen de ijveraars
en de uit de heilige plaatsen in Arabie terugge
keerde bedevaar.gangers die deu rang en de kleeding
van hadji verworven hebben. De verspreiding van
den droombrief trachtte het Nederlandsch bestuur
zooveel mogelijk tegen te gaan door de inlandsche
hoofden ernstig te herinneren aan hunne verant
woordelijkheid voor de rust in hunne districten.
Het wist te verhinderen dat de brief ook naar Pa-
lembang zijn weg vond en twee hadji's die er leer
stellingen verkondigden waardoor orde en rust in ge
vaar gebracht konden wordenwerden verwijderd.
Voorts vernemen wij dat aan Sumatra's Oostkust door
een vijftal geestdrijvers geschriften werden verspreid
waarin de Islamieten niet alleen tot nauwgezette waar
neming hunner godsdienstplichten maar ook tot ge
loofshaat werden aangespoord. In Benkoelen werd
hulp geweigerd aan doortrekkende geloofsgenooten die
de godsdieustige gebruiken niet ijverig in acht namen,
en predikten eenige hadji's de afzondering in onbewoon
de streken met bidden en godsdienstige overpeinzingen.
Ofschoon ook in het Koloniaal Verslag van de goede
vruchten melding wordt gemaaktdie bet werk der
Christen-zendelingen hier en daar mocht dragen
houden de berichten omtrent het veld winnen van den
Islam onder de heiaensche volksstammen en de buiten
gewone opgewektheid van den Mohammedaanschen ge
loofsijver toch verre de overhand zoowel op Sumatra
als in het gouvernement van Celebes en in Menado.
Ook Java bleef van deze godsdienstige beweging niet
vrij. Wij lezen, dat in eenige afdeelingen der Preanger
Regentschappen do aanhangers van verschillende Mo
hammedaansche seeten op gespannen voet tegenover
elkander stonden. Het aantal aanhangers van de secte
der Naksabandyah's of Nagsjibendi's nam steeds toe.
Dit wekte den naijver op hunner tegenstanders en
inzonderheid van een Arabier te Soekaboemi, die vroe
ger priester (panghoeloe) te Kotta Radja in Atjeh was
geweest. Hem werd het verblijf in de Preanger Re
gentschappen ontzegden door tussehenkomst van de
inlandsche hoofden werd tegen de buitensporigheden
der genoemde sekte gewaakt. In Krawang wist de
Regent de poging van een hadji om die secte aldaar
ingang te doen vinden te verijdelen. Een paar geest
drijvers in RembaDg en een viertal predikers in Soe-
rakartadie meer oplichters dan godsdienstijveraars
bleken te zijnwerden door de politie onschadelijk
gemaakten te Batavia legde het bestuur de hand op
eenige godsdienstige geschriften van gevaarlijke strek
king die in het bezit gevonden werden van twee uit
Singapore aangekomen fanatieke hadji's.
Uit een en ander blijkt, dunkt ons, voldoende, dat
er in den Indiechen Archipel onder de Mohamme
daansche bevolking bijzondere opgewektheid heerseht
en de ijveraars bezig zijn met zooveel mogelijk overal
de godsdienstige hartstochten in beweging te brengen
het kasteel nog nooit zoo wel bevonden als juist nu.
Dit had zijne reden en wel eene zeer tastbare, namelijk
in de gedaante van een jong opzichterdie sedert
eenige dagen in het oude paleis rondliep en daarbij
druk aan het meten en rekenen was. De eigenaar bad
hem met een brief naar José Mateos gezonden, waarin
hem gemeld werd in alles den heer Felipe Currito van
dienst te zijnterwijl deze eenige opmetingen deed
voor eene begrooting van de noodige herstellingen aan
een der vleugels vau het gebouw.
Lu was juist met haar werk naar buiten gegaan
toen hij bij haren vader gekomen waslater terugko
mende, vond deze het niet noodig haar met dit bezoek
in kennis te stellen. Ronduit gezegd, vond hij de zaak
zeer onaangenaam. Zulk een dwarskijker kon veel
opmerken en aan 't licht brengen dat hem bij zijn
beschermer benadeelen kon. Hoe minder men zich
over 't algemeen met eene onaangename zaak bezig
hieldhoe beter 't wasdacht Mateos. Lu was dus
den volgenden morgen als altijd aan haar werk daar
de lentezon reeds warm begon te worden, had zij zich
een schaduwrijk plekje uitgezocht, dicht bij de fontein
op de binnenplaats van het kasteel onder de breede
bladeren van een bloeienden kastanjeboom. Geen zon
nestraal drong door dit looverdak heen. Lu was van
plan eens recht vlijtig te arbeidenwant er was
aan alles gebrek in huis. Haar vader had zooeven
toen zij om een paar realen vroeg, vloekende de ledige
schuiflade opengetrokken en gevraagdof zij er nog
iets uithalen kon
„Ik moet langer werken, of ellende en gebrek staan
voor de deur dacht Luhare handen bewogen zich
nog sneller dan gewoonlijk terwijl eene ernstige uit
drukking op haar gelaat kwam.
Felipe Currito, de vreemde opzichter, was intusschen
onbemerkt in den zuilengang verschenendie langs de
binnenplaats liep en had haar een tijd lang met een
onderzoekenden blik aangestaardals iemanddie 't
een of ander beschouwt, waarin hij groot belang stelt.
Zijn blik werkte als eene magnetische kracht. Lu
en de dweepzucht aan te wakkeren. Ligt daarin voor
onze heerschappij in Indië eenig gevaar Er zijn er
die dit gering achten. De Islam zeggen zijis den
Javanen en Maleiera niet zoozeer in merg en been
gedrongen, dat dit tot ernstige bezorgdheid aanleiding
moet geven zij zijn met hunne godsdienstleer weinig
bekend en weinig nauwgezet in de vervulling hunner
godsdienstplichten hun Mohammedanisme ia zeer op
pervlakkigen hun geloofsijver zeer flauw. Van die
zijde bedreigt ons aizoonaar de meening van die zoo
spreken luttel gevaar.
Deze geruststellende beschouwing vindt tegenspraak
bij iemand die zeker alleszins bevoegd is om over dit
onderwerp zijn gevoelen te zeggen. Het is de jeugdige
Nederlandsehe geleerde dr. C. Suouck Hurgronje, die, om
zijne kennis van de godsdienstleer de plechtigheden
en gebruikenhet recht en de gewoonte van de Isla
mieten te voltooien te Djeddah vertoefde, met de daar
wonende of vjrtoevende Javanen en Maleiers verkeerde,
en tot in de heilige stad Mekka doordrong, waar hij gerui-
men tijd omgang had met in de heilige wetenschappen
doorknede Mohammedanen, totdat kleingeestige naijver
zijn verder verblijf er gevaarlijk maakte. In de Nieuwe Rot-
terdamsche Courant heeft deze kenner van den Islam en
het godsdienstig leven der Mohammedanen een paar
artikelen geschreven waarin bij waarschuwt tegen
geringschatting van het gevaar dat ook onze heer
schappij in Indië van die zijde zou kunnen bedreigen.
Alleen door fijnen takt en groot beleid kan zijns inziens
een landje als het onze zijD gezag over millioenen
Mohammedanen op den duur handhaven. Groote fouten
zijn naar zijne meening in dit opzicht begaan, en daarom
tracht hij ons duidelijk te maken onder welke soort
van Mohammedanen, langs welken weg en door welke
middelen de brandstof schier onmerkbaar kan worden
opgehoopt die lang verborgen kan blijven, maar eeus-
kiapszooals gewoonlijk onverwachts, kan ontvlammen.
Wat is volgens dezen schrijver de politieke beteekenis
van den Islam voor Oost-Indieen waar schuilt het
gevaar
De 2e Kamer is ter hervatting der werkzaamheden
bijeengeroepen tegen 4 November, des namiddags te
1 uur.
Van de 61 vrouweljke en 76 mannelijke kandi
daten voor de onderwijzersakte in Noordholland zijn
toegelaten 25 vrouwelijke d. i. 41 27 mannel jke
d. i. 35% pet., alzoo gemiddeld 38 pet.
De gemeenteraad van Breda heeft besloten den
rente-standaard der bank van leening aldaar voorloopig
te behouden op 10 pet.
Het bedrag van het presentiegeld voor de leden
van den raad der gemeente Terschelling is met ingang
van 1 Januari 1887 vastgesteld op f 300.
moest onwillekeurig opzien en ontmoette daarbj twee
donkere oogenwaarvoor zij de hare snel nedersloeg
zoodat zjj den vreemdeling niet eens gelegenheid gaf
haar te groeten.
Wat wilde hij Hij was in huis gekomen zonder
de schel over te trekken zag hij haar nog aan
„Guadeiupe", riep haar vader, die intusschen ook
op de binnenplaats gekomen was„onze Excellentie
heeft mijnheer Currito zoo stelde hij den vreem
deling aan haar voor opgedragen de vleermuizen en
hagedissen uit de oude steenen aan de overzijde te
verdrijven en nieuwe muren te bouwen. Maar mijnheer
zal het niet lang bij ons uithoudener is niet veel
genoegen aanonze Excellentie zal ook niet licht
iemand vinden", sprak hij op ontevreden toon „die
zoo geduldig als ik in deze gevangenis wacht houdt."
„Men kan niet overal even gelukkig zijn", sprak bet
jonge meisjedat die harde woorden gaarne ver
zachten wilde.
„En zijt gij hier gelukkig vroeg de vreemdeling
voor 't eerst het woord tot haar richtende.
De stem beviel haar; ze had een weiluidenden, diepen
klank. Als de doordringende oogen er maar niet ge
weest waren, want daar werd zij bijna btng voor; door
deze gedachten vergat zij te antwoordenzoodat de
ander zijne vraag herhaalde „Zijt gij hier gelukkig P"
„Waarom zou ik dit niet zijn antwoordde zjj ont
wijkend. „Anderen komen wel van verre landen om
de oude schoone stad waarin wij altijd woneneens
te bezien is het niet zoo
„Ja, eene stad die over de tweeduizend jaar oud is,
schijnt ook wel de moeite waard om bezichtigd te
worden
„Twee duizend jaar" riep Lu verwonderd uit, zonder
dit getal eigenlijk te begrijpen.
„Maar wie hier geboren is", vervolgde hij, „en lang
genoeg op deze hooge rots') genesteld heeftverlangt
er naar in de vlakte te gaan wonen."
Segovia is op eene hooge rots gebouwd.