No. 148.
Negen en tachtigste Jaargang.
1887.
Almahadi's nalatenschap.
ZONDAG
11 DECEMBER.
Dit nummer bestaat uit twee bladen,
EERSTE blad.
De nieuwe kiezers.
FEUILLETON.
Prijs der gewone Advertentiën
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag-en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80; franco door
het geheele rijk f 1,
De 3 nummers f 0,06.
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HEEM®. COS>
TEE ZOON.
Door de nieuwe regeling van het kiesrecht erlangt
het aantal kiezers in ons vaderland een belangrijke
uitbreiding. Er zijn er die dit niet toegeven en van
meeaing zijn dat die uitbreiding tamelijk onbeduidend
is. Men oordeele
Verreweg het grootste aantal kiezers zal het kiesrecht
te danken hebben aan hun aanslag in de personeele
belasting wegens de huurwaarde hunner woning. Den
31 December 1885 telde de bevolking van ons land
4i.336.012 zielen. Daarvan waren wegens de huurwaarde
'hunner woning voor het volle bedrag aangeslagen
368.380 maar 16 290 hadden hun aanslag niet betaald;
•er blijven dus 352.090 personen over, die volgens de
aiieuwe bepalingen kiezer zouden kunnen zijn. De
IRegeering meende echter het aantal daaronder voor-
-komende personen die om verschillende redenen van
.het kiesrecht zijn uitgesloten als vrouwen vreemde
lingen, gefailleerden enz. te moeten stellen op 46.000,
en begrootte daarom het aantal kiezers volgens dezen
grondslag op ongeveer 300 000. Die raming is zeker
niet te hoog, Daarbij komen nu nog de personen
die, zonder ten volle in het personeel te zijn aange
slagen kiezers zullen worden wegens het betalen van
ten minste 10 in de grondbelasting en de kiezers
onder de personen die op kamers wonen. Hoe groot
hun aantal zal zijn is niet na te gaan maar zooveel
is zeker, dat het aaDtal kiezers voor de Tweede Kamer
vermoedelijk nog vrij wat meer dan 300.000 zal zi;n.
Men zal het wel op 325.000 kunnen stellen. Tegen
woordig bedraagt het aantal kiezers voor de Tweede
Kamer 130.234 of iets meer dan 3 percent van de
bevolking. Het zal nu ongeveer 7% percent worden.
Het aantal kiezers wordt dus meer dan verdubbeld.
Deze vermeerdering zal niet overal gelijkmatig zijn.
Ofschoon in de groote steden de verhouding van het
aantal kiezers tot het zielental iets lager zal wezen dan
het gemiddelde bedragzal daar tocb de uitbreiding
van het kiesrecht in vergelijking met den tegenwoor-
digen toestand het aanzienlijkst zijn. De hooge census
hield er tot nog toe het getal kiezers laag. Wij laten
alweder de nieuwe kiezers krachtens huD aanslag in de
grondbelasting ot de huurwaarde der door hen be
woonde kamers buiten rekeningmaar behalve dezen
zal bet aantal kiezers krachtens hun aanslag in het
personeel wegens de huurwaarde hunner woning b.v. te
Amsterdam 23.863 bedragen thans is het aantal kie
zers in de hoofdstad 6001. In het oude dubbele
kiesdistrict Alkmaar bedraagt thans het aantal kiezers
4165. Dit district is thans gesplitst in de enkelvou
dige kiesdistricten Alkmaar en den Helder, terwijl nog
enkele gemeenten bij andere districten worden inge
deeld. In het nieuwe enkelvoudige kiesdistrict Alkmaar
zal het aantal kiezers krachtens den aanslag in de per
soneele belasting alleen reeds 5771 bedragenen in
het nieuwe enkelvoudige kiesdistrict deu Helder 4352,
te zamen 10.123. In de gemeente Alkmaar bedraagt
het aantal kiezers thans 657 het wordt tsn minste 1742.
19)
II.
Nooit was er1 een tijdvruchtbaarder aan poli
tieke indringers van allerlei soortdan het tijdperk
dat ligt tusschen het eiude van den spaansehen erfop
volgingsoorlog en den aanvang der negentiende eeuw.
Zooals vijftig jaren vroeger de sterrenwichelaars en alchi
misten op de geldzucht der menigte speculeerden in de
nitoefening hunner kwakzalverijen, zoo wisten nu eene
menigte avontuurlijke diplomaten de heerschzucht hunner
vorsten te misbruiken tot het doen gelukken van hunne
eigen zelfzuchtige plannen, door middel van de stoutste
kuiperijen. De lust hiertoe scheen in de lucht te zitten
en zelfs de voortreffelijkste staatslieden en de helderste
hoofden moesten meedrijven met dezen tijdstroom om
in de verwarring der hofschandalen hun eigen hoofd
boven water te kunnen houden.
Alleen uit dezen stand van zaken is het verklaarbaar,
dat een land dat langen tijd zich door zijne onmacht
gekenmerkt had plotseling het middelpunt wordt van
de meest uiteenloopende staatkundige belaDgen. Sedert
Filips II het hoofd had neergelegd, had er geene ge-
lnkster meer gestraald over de bergen en de groene
vlakten aan de overzijde der Pyreneën en ook de tegen
woordige regent, Filips V, vermocht, zwak als hij was,
geenen den minsten weerstand te bieden aan het snelle
verval van zijn rijk. En toch was het uit Spanje, dat
Vergelijkingen met audere landen waar geen alge
meen stemrecht bestaatkunnen voor ons geen groote
beteekenis hebben. In Engeland bedraagt het getal
kiezers ongeveer 13 percent van de bevolkingmaar
dat cijfer heeft het dan ook eerst onlangs bereikt en
het kiesrecht had er zich reeds sinds vrij wat langer
tijd ontwikkeld dan hier te lande. Engeland was ons
in dit opzicht zeer veel vooruit, en het scheen geenszins
geraden het met een enkelen sprong in te halen of zeer
nabij te komen. Geleidelijke uitbreiding van het kies
recht is de beste de eenig veilige weg en wanneer
men het aantal kiezers meer dan verdubbeltkan men
inderdaad zeggen dat men op dien weg een flinken
stap heeft gedaan. Het is wel te verwachten dat de
nieuwe regeling van het kiesrechtwaartoe wij tbans
te gelijk met de Grondwetsherziening zonder verwijl zijD
overgegaan leemten en gebreken zal openbaren. Boven
den aanslag in de personeele belasting wegens de huur
waarde der woningen ware de geschatte huurwaarde der
woningen voor de herziening der grondbelasting als
grondslag voor het kiesrecht wellicht te verkiezen ge
weest maar wilde men de uitbreiding van het kies
recht onmiddelijk tot stand brengen dan scheen men
met den aanslag in de personeele belastiDg genoegen
te moeten nemen. Wij behooren nu de uitkomsten der
nieuwe regeling af te wachten en de leemten de ge
breken de ongelijkmatigheden en onbillijkheden die
zich misschien zullen voordoen te bekwamer tijd zoo
veel mogelijk weg te nemen. Mogelijk zullen wij zelfs
moeten besluiten om naar andere grondslagen naar
andere kenteekenen van geschiktheid en maatschappelijkeD
welstand voor de toekenning van het kiesrecht te zoeken
of ten minste de thans aangenomene aan te vullen. Of
het bij voorbeeld noodig zal zijn, ook nog de bekwaamheid
als kenteeken van voldoende geschiktheid enais
intellectueel kapitaalook van maatschappehjken wel
stand op te nemen, afgescheiden van belastingbetaling
of woning van zekere huurwaardezal de toekomst
moeten leeren. Evenzoo zal de ondervinding moeten
aantoonen hoe ver wij zullen komen door een nauw
keuriger schatting van de huurwaarde eeuer talrijke
soort van woningen die op de grens liggen tusschen
den aanslag voor twee derden en voor het volle bedrag,
waarvan het kiesrecht van den bewoner af hangt. Tegen
woordig wordt in sommige gemeenten de huurwaarde
dezer woningen aanmerkelijk lager geschat dan zij in
werkelijkheid is. Vermits men toch in geval van wan
betaling niet tot vervolging zou willen overgaan, meent
men goed te doen met overbodige moeite te sparen en
schat men laag, hier en daar inderdaad te laag naar het
schijnt. Nu aan de huurwaarde kiesrecht verbonden
kan zijn, zal men met die overigens welwillende praktijk
moeten breken en natuurlijk zorg dragende dat men liever
iets beneden de werkelijkheid blijtt dan haar voorbij
streeft, ook deze soort van woningen nauwkeuriger
moeten schatten. Beloopt de huurwaarde zooveel, dat de
bewoner voor bet volie bedrag moet worden aangeslagen,
can kan hij door zijn aanslag ook ten volle te betalen
zich het kiesrecht verwerven. Blijft hij in gebreke van
betaling dan kan de administratie nog altijd overwegen,
of' er grond bestaat om tot aanmaning waarschuwing,
dwangbevel ete. over te gaan dan wel of het beter is
het er bij te laten en van alle dwangmaatregelen af te
zien. Wat de ondervinding omtrent een en ander echter
de sterkste invloeden voortkwamen welke in Europa
eene ware hervorming zouden te weeg brengen.
Uit het gesprek tusschen professor Garciloso en baron
Eipperdadat te Keulen werd gehouden en dat wij
in het eerste gedeelte van ons verhaal weergaven
zal de aandachtige lezer zich misschien herinnerendat
Philips V, na den dood zijner eerste gemalin, de diep-
betreurde Maria Louise, besloten had een tweede huwelijk
te sluiten. Zyne keuze, of liever, die van zijnen gunste
ling Alberonidie toenmaals nog wel niet eerste
minister, maar toch reeds de vertrouwde des konings
was, viel op Elisabeth Farnezehertogin van Parma
eene zeer begaafdeeer- en heersehzuchtige vrouw.
De nieuwe koningiu wist voortreffelijk met haar gemaal
om te gaan, zóó voortreffelijk zelfs, dat de zwakke vorst
weldra niet meer dan een speelbal was in de handen
zijner vrouw, en deze eigenlijk alleen beschouwd moest
wordeu als de eigenlijke souvereine des lands. De sluwe
Alberoni die ais voormalig resident van Parma het
karakter zijner gebiedster in den grond kende, wist
zoo snel mogelijk en geenszins altijd door streng zede
lijke middelen, het vertrouwen der koningin te winnen.
Nu waren Elisabeth en Alberoni de beheerschers van
Spanje beiden echter gebruikten hunne macht minder
tot heil des lands dan wel tot doen gelukken hunner
baatzuchtige plannen, wier einddoel slechts tot op zekere
hoogte met de waarachtige belangen van Spanje over*
eenkwamen. Koning Pnilips bezat uit zijn eerste huwelijk
twee zonen, Lodewijk en Eerdinand, die derhalve de eerste
rechten op den spaansehen troon konden doen gelden. Elisa
beth had echter den 20 Januari 1716 eenen zoon ter wereld
gebraeht, Carlos genaamd, en zag reeds eene tweede
gelukkige gebeurtenis van dezen aard tegemoet. Van
ook moge leeren en welke gebreken men door haar
voorgelichtwellicht later in het kiesrecht zal moeten
verbeteren, met de uitbreiding die het kiesrecht onder
gaan heeft kan men vooreerst vrede hebben en zij
die zouden meenen dat de verhouding van 7% percent
op de bevolking treurig afsteekt bij die van 13 percent
in Engeland, mogen toch ook eens zien naar een ander
naburig land naar Belgie, waar het getal kiezers voor
de beide Kamers nog niet wel 2-J percent van de bevol-
bedraagt.
Al deze kiezers zullen weldra worden opgeroepen om
de mannen te kiezen die de nieuwe Tweede Kamer
van honderd leden zullen samenstellen. Al deze staats
burgers zullen zich van dien burgerplicht hebben te
kwijten ten beste van den gemeenen lande. Eén roep
stem zal tot allen komen zoowel tot hen die reeds
vroeger gewoon waren ter stembus op te gaan, als tot
hen die voor de eerste maal hun stembiljet zullen in
vullen. Het vaderland verwacht dat allen hun plicht
zullen doen en die plicht is voor allen dezelfdevoor
allen een gemeenschappelijke plicht, waarvan zij zich
gezamenlijk hebben te kwijten. Er is geen verschil
tusschen den ouden en den nieuwen kiezer. Beiden
hebben dezelfde belangen dezelfde rechten dezelfde
plichten. Met elkanderals zonen van hetzelfde vader
landals staatsburgers tot dezelfde laak geroepen,
hebben zij te overwegen en met elkander te overleggen,
aan welke mannon zy 's volks rechten en belangen
veiligst kunnen toevertrouwenwie zij zullen kiezen
omin overleg met 's Konings raadslieden en des
noods tegenover hen richting te geven aan regeering
en bestuurom als tak der Wetgevende Macht en
wachters over het beheer van 'a lands zaken te regelen
wat regeling behoeft, om hinderpalen voor ontwikkeling
en vooruitgang weg te nemen, om gelegenheid te geven
aan 's volks beste krachten en edelste vermogens om
tot vollen wasdom te geraken en met de meeste kans
op rijke vruchten werkzaam te zijn om ruimte en zoo
noodig leiding te geven aan den gezamenlijken maat
schappehjken arbeid ja zelfs in te grijpen in het inge
wikkeld samenstel van dien arbeid waar het algemeen
belang dit volstrekt onvermijdelijk maakt.
Om zich van dien kiezersplicht te kunnen kwijten
zijn onderling overleg en samenwerking volstrekt nood
zakelijk. Een kiezer die daaraan geen deel neemt en
zonder zich met anderen te beraden zijn eigen weg
wil gaan vermag niets hij verzinkt, in de menigte en
zijn stem gaat verloren. Het middel om tot dit onder
ling overleg te komen is de kiesvereeniging. Door de
invoering van enkelvoudige kiesdistricten met uitzon
dering van enkele groote stedenzijn bijna overal de
centrale en districtskiesvereenigingen van zelf vervallen:
ook in het voormalige kiesdistrict Alkmaar. De oprich
ting van nieuwe kiesvereenigingen ia daarom noodza
kelijk geworden, en dit gewichtig werk dieut zdo spoedig
mogelijk ter hand genomen. Tot die nieuwe kiesver
eenigingen mogen oude en nieuwe kiezers aanstonds
gemeenschappelijk toetreden. Yooral geen afscheiding
tusschen den ouden en den nieuwen kiezer. Er bestaat
tusschen hen geen verschil. Beiden hebben dezelfde
rechten en dezelfde belangen. Zij zijn tot dezelfde taak
geroepen. Afscheiding zou verdeeldheid geven zonder
dat daartoe eenige redelijke grond bestaat. Waar ver
schil is van inzicht en beginselengaat men na-
nu af was het doel van haar leven om aan bare eigen
nakomelingschap eene vrije en onafhankelijke heerschappij
te verzekeren en zij zette dit plan, met behulp van Al
beroni, met zulk eene volharding, bekwaamheid en ener*
gie doordat de hoofden der overige europeesche
kabinetten zich gedwongen zagen bij hun doen en laten
rekening te houden met het tot dusver geminachte
Spanje.
Tot het bereiken van haar eerzuchtig doel stonden
koningin Elisabeth vele gunstige omstandigheden ton
dienste vooreerst hare aanspraken op ParmaToscane
en Piaeenza. Verder mocht zy de hoop koesteren dat
de huizen Habsburg en Savoye met de wapenen ge
dwongen zouden worden Napels en Sicilië aan Spanje
af te staanwaaraan zij tot voor korten tijd onderge
schikt waren geweesten ten laatste bouwde zij hare
verwachtingen op'Philips' bestijging van den franschen
troon als lid van het huis van Bourbon het recht
daartoe werd hem slechts betwist door eenen zwakken
zesjarigen knaap In dit opzicht stemde Philips heime
lijk met zijue gemalin overeen voor zijn schoon geboor
teland koesterde hij tot aan zijnen dood de grootste
belangstelling.
Hoe overdreven de plannen der koningin ten opzichte
van Frankrijk ook mochten schijnen, de stand van zaken
te Parijs was zoo ingewikkeld en zoo verward, dat men,
zonder voor optimistisch door te gaan reeds eenige
hoop op de toekomst voeden kon. Bodewijk XIV had
zich, kort voor zijnen dood, door de partij van madame
de Maintenon laten overhalen, om den hertog van Marne
en den graaf van Toulouse de kinderen van madame
de Montespan het recht der troonsopvolging toe te ken
nen, den eersten de voogdijschap over zijnen achterklein
