Een paar bijdragen
geschiedenis onzer stad.
FEESTVIERING 11 NOVEMBER.
ltoekbeoordeellngen.
S>taö0~ü£rist!teu.
De visscberlieden te Kolhorn hebben hnnne
fuiken in de binnenalooten staan die thans in het ijs
vastgevroren zijn en bij invallenden dooi, vooral na
eenige strooming, zeer zullen worden gehavend.
In de gemeenten Zaandijk en Koogaande
Zaan, samen ongeveer 5000 inwoners tellende, is ge
durende drie maanden geen enkel sterfgeval voorgekomen.
In het den 17 October te Nieuw-York uitgegeven
nommer van „the Christian Intelligencer" is een verslag
opgenomen van het onthaal der leden van de Holland
Society te Leiden, geschreven door den secretaris dier
vereeniging, den heer tor. G. W. van Siclen.
De prov. staten van Gelderland hebben eene
Eubsidie van f 1000 verleend aan de Geidersch-Over-
ijselsche maatschappij van landbouw ten behoeve van
de oprichting van vakzuivelscholen.
- De prov. staten van Noordbrabant hebben aan
de gemeen'en Benzol, Hoogerwierde en Hilvarenbeek
eene bijdrage van 75 verleend in een bedrag van
148.340 als kosten vaa aanleg van een keiweg van
den Lensheuvel te Beuzel over Hooge- en Lage-Mierde
en Esbeek naar den prov weg te Hilvarenbeek, en aan
de gemeente Woensdrecht eene bijdrage van 25°/0 in
1 12.772 voor den aanleg van een keiweg, in plaats van
den grintweg, van de gemeente Woensdrecht door den
Prins-Karelpolder naar het spoorwegstation Woens
drecht.
De staatscommissie, die belast geweest is met het
afnemen van het examen voor kandidaat-notaris maakt
in haar verslag o. a. de volgende opmerking
Den zoowel op zich zelf als in vergelijking met vorige
jaren hoogst ongunstigen uitslag van het eerste gedeelte
mednt de commissie hoofdzakelijk aan twee redenen te
mceten toeschrijven
1°. dat het velen aan de noodige leiding bij hunne
studie beeft ontbroken, zoodat zij wel veel hadlen van
buiten geleerd, maar weinig begrepen
2°. dat vele anderen zich voor bet examen hadden
aangemeld blijkbaar te vroeg, vóórdat zij zich genoegzaam
hadden voorbereid ter voldoening aan alle eischen, die
het programma steltzoo kwam het b. v. niet zelden
voordat zij die getoond hadden zieh de stoffen in
boek I en II van het Burgerlijk Wetboek behandeld,
genoegzaam eigen te hebben gemaakt, zeer zwak bleken
te zijn in de leer der verbintenissen en van het bewijs.
Het incompleet aan kader bij de korpsen infanterie
bestond op 1 Nov. nit 112 korporaals terwijl er toen
116 serg.-tit. en 240 korporaals waren, ter bevordering
geschikt tot sergeant of fourier doch die niet konden
worden aangesteld wegens gebrek aan onbezette plaatsen.
Bij kon. besluit van den 31 October is op voor
dracht van de commissie van toezicht op de rijks
academie van beeldende kunsten aan den beer P. Pb.
Bink opnieuw een jaargeld van f 1200 verleend tot
voortzetting zijner studiën in de schilderkunst, voor het
tijdvak van 1 December 1888 tot en met 30 No
vember 1889.
Wijlen jonkvr. E. A. L. Butgers van Bozenburg
heeft aan de Sophia-Vereeniging tot bescherming van
dieren te Amsterdam een legaat vermaakt van
f 500.
Het telephoonkaDtoor te Oosterend op TeX8l
wordt den 15 voor het publiek opengesteld.
Ziowel de r. k. centrale kiesvereeniging te Schie
dam al: de anti-revolutionaire kiesvereeniging aldaar
heeft den heer mr. A. P. B. C. baron van der Borch
van Verwolde kandidaat gesteld voor lid der 2e Earner.
Het bestuur der Maatschappij tot bevordering der
bouwkunst heeft aan den minister van binnenl. zaken
een adres gerichtwaarin het groot belang eener
wet op het ambachtsonaerwija betoogd wordt. Ia af
wachting daarvan wordt zijne aandacht gevestigd op de
behoefte die er bestaat aan eene wettelijke regeling
van het leerlingstelsel en verzocht, eene dergelijke
regeling ter hand te nemen waarvoor de hoofdpunten
worden aangegeven.
Op de najaarskoemarkt te EnktUlizOll waren
ongeveer 60 beesten aangevoerd. De premie, uitgeloofd
voor den kooper van ten minste 25 koeien kon niet
worden uitgereikt.
In een buitengewoon nommer van de Amstelbode
is opgenomen bet antwoord door kardinaal Bampolla
in de latijnschs taal aan pastoor Brouwers te Bovenkerk
gezonden, om namens den Paus dank te betuigen voor
de besluitenin eene vóór 14 dagen te Botterdam
gehouden vergadering genomen ten gunste van het
herstel der wereldlijke macht.
De katholieke kiesvereeniging te Amsterdam
beeft den heer L. Bonnike, directeur der Hilversumsche
en Veenendaalsche Stoomspinnerijkandidaat gesteld
voor lid der prov. staten van Noordholland, daar eene
poging om met de anti-revolutionairen die den heer
W. Hovy gesteld hebben, samen te gaan, mislukt was.
De heer J. Zagers predikant te Haamstede (ei
land Schouwen) heeft de toezegging van beroep naar
de ned. herv. gemeente te Koedijk aangenomen.
De heer A. J. van Bietpredikant te Oude
Niedorp C. a., is beroepen te Waterlandkerkje
(Zeen wsoh-Vlaanderen).
Vun het herhalings-onderwijs te Oostgraftdijk
wordt dezen winter door 8 leerlingen gebruik gemaakt.
TOT DE
„In Alkmaar's straten heerscht zulk eene stilte, dat
de muziek der torens die hier nog vreemder is dan
in de andere steden, op alle punten, even duidelijk
als in de stilte van den nachtgehoord wordt."
Dasde muziek der torens is vreemd, en zij is hier
nog vreemder dan in andere plaatsen Erger dan dat
indien wij de Amiois gelooven mogen. Immersde
vertaler heeft zich eene vrijheid veroorloofd; in werke
lijkheid schreef de geestige Italiaan, die eenige jaren
geleden ons land en ook onze stad bezochtwaar
De Burg hem slechts ééaen nacht heeft geherbergd
piu teivaggia (plas saavage) ancora che mile allre eitta
altoo „nog wilder." Wij znllen bet hem niet kwalijk
nemen. De Amicis trof de plaats onzer inwoning te
midden eener niet voor elkeen aangename kermisberrie,
die hem gemelijk maakte en hem deed minachten wat
het genoegen onzer stadgenooten en nog meer dat der
marktbezoekera schijnt te moeten uitmaken. Wij van
onzen kant willen ons liever verheugen in het bezit van
het samengestelde werktuig, dat de dubbele bestemming
heeft vervuldzoowel psalmen als straatdeuntjes ten
gehoore te brengen. Elk wat wils.
Deze weinige regelen tot aanloop voor de vluchtige
bespreking van een boekske, dat dezer dagen bij de firma
Herms. Coster Zoon alhier verschenen, ons verhaalt
„Hoe de Alkmaarsche Waag-toren zijn klokkenspel
bekomen beeft." Wel is waar is het werkje „niet in
den handel hetgeen te betreuren is, maar indien wij
onzen verdienstelijken stadgenootden heer C. W.
Bruinvisgoed kennenzal hij het niet ten kwade
duiden dat bier een woord van waardeering voor dit
nienwe proefje van zijn arbeid plaats vindt in de boop,
dat voor belangstellende oud- en nienw Alkmaarders
O
eene gelegenheid te vinden zal wezen, zijne pennevrucht
te genieten. Hat boekje (32 bladzjjden) geeft tweemaal
zooveel als het belooft, daar o. a. de helft ervan gewijd
is aan de lotgevallen van het waaggebouw zelf, en den
toren die het klokkenspel draagt.
In 1386, zoo leert ons onze uavorscher, vergunde nl.
de bisschop van Utrecht, Floris v. Wevelinkhoven, aan
da verzorgers van het nieuwe gasthuis aan da Houttil-
straatop hun verzoek, daarop een klokje te plaatsen
om de geloovigen tot den godsdienst samen te roepen.
Beads op het einde der 15a eeuw moet dit Heilige
Geesthuis een toren hebben gehad, geschikt tot plaat
sing van een uurwerk eu het drageu van geen geringe
slagkloiken, en in 1511 werden er elf klokken in den
toren opgehangen tot een voorspel en de organist mr.
IJsDrandt nam voor 30 stuivers per kwartaal aan, om de
klokken driemalen 's weeks minstens een half uur lang
te beieren. Opmerking verdient hierbij, dat, ten aanzien
van een klokkenspel, het H. Geesthuis beter voorzien
was dan zelfs de Groote-Kerkstoren.
In 1557, toen de markt moest vergroot worden,
verzocht en verkreeg de overheid octrooi om aan de
zuidzijde van het H. Geesthuis een geschikter waaghuis
te mogen stichten met oplegging aan de pachters om
nergens elders te mogen wegen en de stad jaarlijks
f 18 voor het gebruik en het onderhoud te betalen.
Onteigening van zeven perceelen ging hiermede gepaard;
de waarde dezer huizen werd door drie deskundigen op
2186 geschat. In 1569 verkreeg de vroedschap de
waag twintig jaren in pachtdoor octrooi van den
haarlemschen bisschop Nicoiaas van Nienwland, die de
overbrenging van het gasthuis toestondmits met de
meubelen en inkomsten, en regenten van het S. Elisa-
betb-ga8thuis nog een huis zouden koopen ten behoeve
der arme vreemdelingen.
Voordat echter de termijn halverwege verstreken
wasmaakte de manbafte verdediging der stad de
vroedschap van pachteres tot eigenares dier waag; t.w.
na de noodige klachten over te hoog waagge'd, dan dat
de stad het kon opbrengen, kreeg Alkmaar 13 Juni
158L het handvest van prins Willem en de Staten
van 13 Juni, waarbij, ter erkenning en belooning van
het gedrag der stadhet waagrecht geschonken werd
tegen uitbeering eener jaarhjksche recognitie van f 7.
Het gevolg van een en ander was, dat de stad, naar
een waardiger gelegenheid vcor hare waag zoekende
we dra besloot het H. Geesthuis als waaggebouw in te
richten. Zoo goed werd in deze dure en benarde tijden
het voornemen uitgevoerddat „de nieuwe voor- en
zijgevels drie eeuwen wêerstonden en wegens den
fraaien vorm zooveel bijval hebben gevonden, dat men
in 1881 niet beter wist te doen dan de oude gedaante in
nieuwe bouwstoffen te doen herloven als eene hulde
aan den goeden smaak van het voorgeslacht." De
toenmaals te groote afmetingen van het gebouw maak
ten dat het tijdelijk en gedeeltelijk ook als vleeschhal
lakenhal enz. gediend heeft.
Bij den nieuwen voorgevel paste een nieuwe toren
waartoe dan ook in 1597 de eerste steen gelegd werd.
Tevens werden zes nieuwe klokken aan het speelwerk
toegevoegd. De toren zelf was in 1599 voltooid, zooals
wij dien nog heden kennenhij bevattenevens de
heel- en halfunrsklokkenachttien speelklokkendie
van 33 tot 1140 en te zamen 5207 ponden wogen. In
verschillende jaren werden verschillende besprekingen
gehouden en onderhandelingen gevoerd somtijds over
reparatiën aan het bestaandesoms ook over de aan
schaffing van een nieuw klokkenspel. Een batig saldo
van f 40,600 in het jaar 1684 deed de vroedschap
tot hst laatste besluiten. Toen evenwel de klokkengieter
Eromy te Amsterdam na den bepaalden tijd met zijn
arbeid gereed gekomen was, bevonden de klokkenisten
het werk ondeugdelijkzoodat de schepenen van
Amsterdam, daartoe aangezocht, Eremy veroordeelden
om binnen een bepaalden termijn de erkende gebreken
te verbeteren en later nadat dit niet voldoende ge
schied was, de overeanko nstmet Eremy gesloten,
ontbonden. Eerst hierna werden onderhandelingen
geopend met den klokkengieter Melchior de Haze, die
eindeljjk in het jaar 1688 het nn tweehonderd jaren ge
bruikte spel van 35 klokken van rood koper en
engelsch tin leverde met een gezamenlijk gewicht van
14385 ponden. Esnige der eerste nummers, waarmede
het carillon werd ingewijd, waren: psalm 65, Wil
helmus van Nassouen, Ontzet van Alkmaar, Lofzang
van Mabia, Gavotte rondom leelik Lest op een
Pinxtebsoet, psalm 119. Voor het uurbet eerste
kwartier, het half unr en het laatste kwartier wisselden
elkander in lieflijke harmonie afpsalm 68, Gavotte
eotale het Wilhelmus en Stokkendans.
Met eenige mededeelingen omtrent de voorstellingen
der voormalige schilderstukken in den voorgevel en de
in 1692 door Groengraft gemaakte en nog gebruikte
vier balansen besluit de heer B. ziju werkdat be
langstelling schijnt te zoeken binnen een engen maar
verdient in een ruimeren kring.
De schrijver verwijte mij geene onbescheidenheid
dat ik de stoutheid heb gehadde aandacht op zij»
werk te vestigen. Wat ik bier gaf, is slechts een klein,
maar op vele plaatsen woordelijk gevolgd nittreksel
Tot meer acht ik mij zeiven ten eersten niet bevoegd
daar ik gaarne wil bekennen den schrijver moeilijk
op de doornige paden zijner noeste verzamelvlijt te
kannen volgen, veelmin eontroleeren en ten tweede
niet geroepen daar het boekje zich als niet in den
handel zijnde, aan een publieke beoordeeling onttrekt.
Deze beperking is door den schrijver niet gemaakt ten
opzichte eener zestien bladzijden bes'aande en bij
dezelfde uitgevers verschenen verhandeling yer Jacob
Eiuard de Witte van Haemstedeeen politieken
woelwater van het einde der vorige en begin van deze
eeuwde hear B. is zoo gelukkig geweestvrij wat
gapingen, die het groote Biografijch tVoordanboek in
de levensgeschiedenis van dezen de Witte h eft gelaten,
met succes aan ta vullen.
Als vaandrig-supernumerair maakte de Witte zich
in 1782 aan verraad schuldig onder omstandigheden,
die veel mogen vergoelijken. Op 17 jarigen leeftijd n.l.
(volgens anderen echter telde hij reeds 22 jaren),
bezweek hij voor de verleiding van ean zekaren van
Brake!, die, gebruik makende van de Witte's ontevre
denheid over diens slechte garnizoen in Brouwershaven
en mogelijk ook van diens benarden fioaneiealen toestand,
hem overhaalde tot het leveren van een schetskaartje
van Schouwen en Duiveiand, Op die wijze zoude (tijdens
den toenmaligen oorlog met Engeland) een landing der
Engelsehen en wellicht daardoor ook de sluiting van
den vrede mogelijk gemaakt word :n. Van Brakel verried
echter voor geld zijn compagnon, wiens verdere levens
geschiedenis sedert 1801 voor een groot deel speelt in
Alkmaar, waar „de cipier van het stads-tuchthais aan
het hof' aannemelijk voorkomende condit ën had gesteld,
waarop hij genegen wasonder goedkeuring zjner re
genten dea veroordeelde ia te nemen." In Alkmaar
hield de Witte zich onledig met politiek geschrijf in
den Politieken Blixem en in den Janus* d.i. in door
hem zalf opgerichte bladen, waarvan de naam aan reeds
bestaande bladen van denzelfden aard was ontleend.
Volgens den beer B, zijn exemplaren dier door do Witte
geredigeerde bladen nog te zoeken. Van de Witte's
geschrijf was nauwlettender bewaking her. gevolg.
Na afliop van zijn straftijd vertrok de Witte naar
Brabant en in 1804 weder naar Alkmaarwaar hij
opnieuw gevat werd (waarom?) en naar het tuchthuis
te Gouda gebracht, waar hij aanleiding iot klachten gaf.
Na drie jaren losgelaten werd de Witte in 1807
wegens schending van het banuissementwaart09 hij
veroordeeld was, wederom gevat en op de Voorpoort
gezet, doch weldra vrijgelatendaar beschuldigde ver
klaarde u t onkunde met het terrein Holland's gebied
te hebben betreden. Wat vervolgens tot op 1828 met
hem gebeurd is, meldt de historie niet, maar het Bio
grafisch Woordenboek meldde zelfs, dat de Witte reeds
van 1793 af niets van zich deed hooren, eene bewering
die door de vondsten van den heer B. voor een ver
anderde zienswijze moet plaats maken.
Zonder nu te willen beweren, dat de Witte een der
belangwekkendste personen uit onze historie isheeft
de schrijver met dit geschrift weder ean steentje aan
gebracht tot vollediger bennis van hat door onze over
grootouders doorleefde woelige tijdvak, en inzonderheid
van hetgeen ter plaatse geschied is. Bescheidenlijb
eindigt het geschrift, dat gelijk goeie wijn geen krans
behoeft, nagenoeg aldus: „De gaping in da Witte's
leven ia door het hier medegedeelde slecats voor een
gedeelte aangevuld. Of zijne verdere lotgevallen de
moeite van een onderzoek waardig sin? Waar zijne
persoonlijkheid mij op het veld mijner alkmiarache
studiën tegentrad heb ik voor mij er voldoende maie
afgerekend." J. J- TERWEN.
Met genoegen vermelden wij dat bij het onder
zoek der begrooting voor de staatsspoorwegen voor 1889
in de sectiën der 2e Kamer geklaagd is over de niet
aansluiting van den sneltrein uit Botterdam aan den
laatsten trein uit Haarlem naar Alkmaar.
Wjj kannen nog vermelden, dat, voor zoover oa,
bekend versieringen zu.len worden aangebracht door
de bewoners in de Langestraatgeheel of gedeeltelijks
de Breestraatop het LattikoudorpNieuwesloot
Achterfnidsen en Laat. De allegorische optocht be
looft uitstekend te zullen slagen. Ongeveer 200 per
sonen zullen er aan deelnemen. Vau vele zijden is
der commissie belangelooza medewerking ten deel ge
vallen. De optocht, geheel ontworpen door den heer
Jb. Masdorp alhier, bestaat behalve nit eene openings-
groep uit 2 hoofdgroepen: 1°. het dreigend gevaar de
toestand ten jare 18101813 2°. het geweld over
wonnen 1813—1815. Er zullen zich in bevinden 4
wagens: 1°. De vreemde overheersching 2°. De Ne-
derlandsche Maagd enz.; 3». Zievaart landbouw en
handel4°. Ceres Elora en Pomona.
De volgende weg zal naar allo waarschijnlijkheid
worden gevolgd Van het Doelenveld, Bamen, Nieuwe
sloot, Koningsweg, Paardenmarkt, Gasthuisstraat, Lauge-
straatKraanbuurt, Verdronkenoord Bierkade, Ach
terweg üjb, Achter-HouttilWaagplein Mieat
Kraanbuurt, HuigbrouwersteegLaat, Cboorstraat
Oudegracbt, Zoutsteeg, Verdronkenoord n.z., Bier
kade Luttikoadorp n.z„ Zjdam, Voordans, Waag
plein Houtti!Langestraat Payglop Bidderatraat
Kennemerpark, Bitsevoort, Liat, Schoutenstraat, Breed*
straat, Vlaanderhof, Laat, Payglop, Lsngestnatlangs
de Groote KerkDubbele BuurtNieuweslootHof,
Bamen naar hot Doelenveld terug.
Aan den des namiddags te 2 uur te houden optocht
van alle kinderen der lagere openbare en bijzondere
scholen zullen ongeveer 2250 kinderen deelnemen. Den
te volgen weg en wij hopen nadere bijzonderheden
zullen wij in een volgend nummer mededeelen.
Wat aangaat de door de oommissie aan te brengen
verlichting bestaat voorloopig het voornemen, eene groote
eerepoortdoor tal van vetpotjes verlicht, te plaatsen
op de Steeneubrugtegenover de Langestraat. Aller-
