No. 60.
Een en Negentigste Jaargang.
1889.
ZONDAG
19 MEI.
Enkele eisclien van rechtsgelijkheid.
ASSCHEPOETSTER
Prijs der gewone Advertentiën:
Dit nummer bestaat uit twee bladen,
EERSTE BLAD.
H. SCHOBERT.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag-en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door
het geheele rijk f 1,—.
De 3 nummers f 0,06.
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HEEM». COS-
TEE ZOON.
Tot de finaucieele zijde van de schoolkwestie be
hoort ook het schoolgeld De tegenwoordige wet op
het lager onderwijs laat het heffen van schoolgeld aan
de openbare scholen over aan de gemeenteraden «Ter
tegemoetkoming in de kosten kan een bijdrage van
ieder schoolgaand kind worden geheven", dus luidt
haar voorschrift. Bedeelden eu onvermogenden worden
uitdrukkelijk vrijgesteld omtrent de minvermogenden
wordt bepaald dat zij niet of slechts voor een ge*
deelte aan de heffing worden onderworpenmaar de
hoofd bepaling isdat er een bijdrage kan worden
geheven en wel in den vorm eener plaatselijke be
lasting. De Eegeering neemt deze bepalingen grooten-
deels in eenigszins gewijzigden vorm overdoch
met dit aanmerkelijk verschil, dat zij wenscht voor
te schrijven, dat er van elk schoolgaand kind, met
uitzondering van bedeelden en onvermogenden een
billijk schoolgeld moét worden geheven en als na
tuurlijk gevolg, dat de minvermogenden slechts voor
een gedeelte aau de heffing worden onderworpen. Zij
zullen dus niet meer geheel kunnen worden vrijgesteld.
Tegen de verplichte heffing van schoolgeld op
dezen voet heeft bij ons nooit bezwaar bestaan; maar
de moeielijkheid komt terstond aan het lichtzoodra
men de vraag stelt, naar welken maatstaf het school
geld moet bepaald worden. De Eegeering zegt, dat er
een .billijk schoolgeld'' moet geheven worden maar
ofschoon deze woorden, die ook in het oorspronkelijk
voorstel van den heer Heemskerk tot wijziging van
het bekende art. 194 der Grondwet van 1848 voor
kwamen, toen reeds tot zoo verschillende opvattingen
en tot zoo menige onbeantwoorde vraag aanleiding
hebben gegeven, lezen wij geen enkel woord tot toe
lichting. Wat bedoelt de Eegeering met een «billijk
schoolgeld"? De vraag wordt juist met betrekking tot
haar wetsvoorstel van het grootste gewichtomdat zij
de Eijkstoelage van het bedrag van het schoolgeld
afhankelijk maakt. Zoodra het schoolgeld aau een
openbare of een bijzondere school jaarlijks gemiddeld
f 25 per kind opbrengt, vervalt de toelage van het
Eijk. Nu zijn de bijzondere scholen natuurlijk in de
heffing van schoolgeld volkomen vrij, en het Eegee-
ringsvoorstel bevat daaromtrent ook geenerlei bepaling.
Daarom zou het kunnen gebeurendat in de eene
of andere gemeente geen enkele school werd gevonden
waar een schoolgeld van f 25 werd geheven, zoodat
voor alle bijzondere scholen, ook die door de kinderen
DOOB
74)
De vervaldag naderde. Alle moeite was te vergeefs
geweest, het geld was niet te brijgen. De hypotheek
bank eiscbte den verkoop, die op 1 Juli bepaald werd.
De gevreesde dag was aangebroken, 't Was een over
heerlijke dag, vol zonneschijn en bloemengeurzoodat
het den sohyn bad, alsof hij ieder geluk moest brengen
en toch zag Willy, met brandende mcêgewaabte cogen,
bleek en zonder tranen, juist dezeu dag met eeu on
beschrijfelijk gevoel van wanhoop tegemoet.
Ten tien ure zou in het gerechtsgebouw der naburige
stad de verkoop plaats hebben. Warnitz onder den
bamer Warnitz, de bezitting barer grootouders, het
tehuis harer vreedzame jeugd. Odat zij dit moest
beleven Als de zon ondergiog, zou zij daar staan als
een arme uitgestootene.
„Neen mijn God, laat dat niet toeZij worstelde
in vertwijfeling met het voor haar ongekende gevoel
dat zich langzamerhand geheel van haar meester maakte,
en dat haat, wezenlijke haat was tegen hem die haar
Warnitz ontnomen had.
Boven aan den blauwen hemel dreven vredig kleine
witte wolkjes, in den stal loeide een koe eu uit het
hoenderhok klonk het gekakel der leggende hennen.
Overigens overal kalmte en rust. De knechten eu
meiden waren op het veld ongetwijfeld allen met
droefheid in het hart: het was hun zooeven medege
deeld, dat zij morgen een anderen, nieuwen beer zouden
moeten dienen en zij waren gehecht aan Willy hun
freule aan baar geslacht, waarvoor zij van ouder tot
ouder hadd' n gewerkt Radeke in het bijzonder.
van de meest gegoede ingezetenen werden bezocht, de
Eijkstoelage zou moeten worden uitgekeerd. Wat er
nog te kort kwam zou door vrijwillige bijdragen
gevonden kunnen worden. Met de openbare scholen
zou dat natuurlijk anders zijn, zoodat in dit opzicht
de rechtsgelijkheid ten nadeele van de openbare school
te wenschen zou overlaten. De Rijksbijdrage moet
zich volgens de Regeering beperken tot die scholen
welke bezocht worden door kinderen, wier ouders niet
bij machte zijn het grootste deel der kosten van het
onderwijs zeiven te betalen. Goed maar wie moet
dat uitmaken Ten aanzien van de openbare school
zal wellicht opgemerkt wordener moet een billijk
schoolgeld geheven wordende ouders der school
gaande kinderen zijn zeer goed bij machte een school
geld van ten minste 25 te betalen, de Rijksbijdrage
moet dus vervallen; maar zal ook aan de vereeniging
of de instelling, die het bestuur over de bijzondere
school heeft, gezegd kunnen worden: uw schoolgeld
is te laag de ouders der schoolgaande kinderen kun
nen best f 25 schoolgeld betalen, alzoo hebt ge geen
aanspraak op een Rijksbijdrage
Om de Rijksbijdrage te kunnen genieten zijn voorts
in het ontwerp eemge eischen gesteld, waaraan de
meeste bijzondere scholen zonder veel bezwaar zullen
kunnen voldoen.
1°. De school moet staan onder het bestuur eener
instelling of vereeniging die rechtspersoonlijkheid be
zit. Aan instellingen of erkende vereenigingen, be
reid om het bestuur eener school op zich te nemen,
zal het zeker niet ontbreken.
2° Het onderwijs moet de verplichte vakken van
de openbare school omvatten namelijk lezen, schrij
ven rekenen, de beginselen der vormleer, der ne-
derlandsche taalder vaderlandsche geschiedenis, der
aardrijkskunde en der kennis van de natuur, het zingen
eu de nuttige handwerken voor meisjes. Ook deze
voorwaarde zal voor geen enkele school eenig bezwaar
opleveren men kan zich tot de allereerste beginselen
bepalen, en er bestaat geenerlei voorschrift, hoeveel uren,
halve uren of kwart-uren men wekelijks aan de ver
schillende vakken moet besteden.
3o. Het onderwijs moet gegeven worden gedurende
ten minste negen schooltijden per week, uitgezonderd
de feestdagen en vacantiedagen. Zoolang niet be
paald wordt hoeveel uren een schooltijd moet bevatten,
of liever gedurende hoeveel uren wekelijks ten minste
onderwijs moet worden gegeven is deze bepaling van
zeer twijfelachtige beteekenis.
4U. Het aantal onderwijzers moet aan dezelfde eischen
voldoen als voor de openbare scholen zijn gesteld.
Deze voorwaarde is inderdaad van veel belang, indien
althans gezorgd wordtdat geen misbruik worde
Deze was stil weggeslopen, om Willy niet te laten
merken, dat zijne oogen rood waren, maar zij had het
wel gezien, gisteren reeds, toen zij hem de zaak bad
verteld. Zijn oude knieën wildeu hem niet meer dra
gen, zijn kin beefde eu dikke traueu rolden in zijn
witten baard.
De oude klok begon te slaan tien Maar met
dit geluid vermengde zich, voor Willy's oor, oog een
andere bardere, wreedere kiank. Het was haar, als drong
de slag van deu hamer van den afslager, ondanks deu
grooten afstand tot haar door als trof iedere slag
haar arm, bevend hart. „Eenmaal I Andermaal Voor
de derde maal
„MoederGrootmoederriep zij uit en zij wierp
zich voor de portretten van hare grootouders op de
knieën- De tranen, die hare oogen verduisterden en
overvloedig langs haar wangen vloeiden, deden haar
alles als in een sluier zien de voorwerpen verloren
voor haar hunne vaste omtrekken alles nam onzekere
vormen aan en zoo verbeeldde Willy zich, dat de trekken
van baren grootvader op het portret hard en streng
werden, dat hij toornige blikken wierp op de ontrouwe
bestuurster van zijn met jarenlange moeite en arbeid
verbonden goed.
„Grootvader Vergeving Vergeving", snikte Willy,
Haar hoofd zonk zwaar op den rand der tafel het
was haar, alsof baar hart zou breken. O sterven
sterven Vereecigd worden met hen bij wie zij be
hoorde die haar hadden liefgehad! Nooit was het
fiere, zelfbewuste meisje zich zelf zoo gebroken, zoo
moedeloos, zoo wanhopig voorgekomen, als in dit uur.
Alles om haar heen scheen baar aan te klagen en haar
te vragen „Voor wien 1 Voor wien hebt gij dat alles
gedaan 1"
„Maar hij is toch mijn vader 1" kreet zij en strekte
de armen boven haar hoofd uit. -—Nu was het waar
schijnlijk reeds geschied. De koop gesloten. Arm en
alleen verliet de erfgename der Ackermans haar te huis,
om vcorlaan aan vreemden haard te gaan leven, zoo goed
gemaakt van een volgende bepalingdat de Rijks
bijdrage verloren gaat, wanneer het aantal onderwijzers
gedurende meer dan zes achtereenvolgende maanden
niet voltallig is. Deze bepaling zal althans geen
vrijheid mogen laten om hetzelfde personeel aan twee
of meer scholen dienst te laten doen, in dier voege,
dat b.v. om de vier of vijf maanden gedurende een
maand nu aan de eene dan aan de andere school aau
het vereischte personeel niemand ontbreekt. Tegen
woordig kan dezelfde persoon het hoofd zijn van meer
dan ééne bijzondere schooldat zal bij scholen die
aanspraak willen maken op een Rijkstoelage natuurlijk
niet geoorloofd moeten zijn; elke school zal haar
eigen, afzonderlijk personeel moeten hebben
5». Het aantal leerlingen zal ten minste 25 moeten
bedragen De vraag mag met ernst gesteld worden,
of het bevorderen van de oprichting van scholen met
een zoo gering aantal leerlingen onder een enkelen
onderwijzer wel in het belang van het onderwijs is
te achten.
Voor de toekenning eener Rijksbijdragezegt de
Regeering in hare Memorie van Toelichtingmag
gevergd worden, «dat er een waarborg zij, dat 's lands
geld tot het doel waartoe het gegeven wordt bevor
dering van degelijk onderwys, worde besteed." Zou
zij meenendat die waarborg inderdaad door de zoo
even vermelde eischen wordt gegeven Dat het be-
stnur der school aan een instelling of een erkende
vereeniging is toevertrouwdzal ten aanzien van de
degelijkheid van het onderwijs wel evenmin eenige
beteekenis hebben als de bepalingen omtrent het
aantal vakken en het aantal schooltijden. Omtrent de
openbare scholeu gelden in dit opzicht bepalingen die
een beteren waarborg geven. Dat een zeker aantal vak
ken onderwezen moeten worden beteekent niets, tenzij
tevens het aandeel worde vastgesteld dat aan elk vak
bij de verdeeling der schooluren za! worden toegekend.
Daarom bepaalt dan ook de wet, en die bepaling
blijft ongewijzigd, dat voor de openbare scholen de
regeling van de schooltijden en van de vacantiën, de
vaststelling van het leerplan eu de verdeeling van de
school in klassen geschieden door het hoofd der school
onder goedkeuring zoowel van Burgemeester en Wet
houders als van den districts schoolopziener, en dat
bij verschil de Minister beslist. Zoo iets kan voor
de bijzondere scholen niet bepaald wordenzonder
hare vrijheid aan banden te leggen. Van de aanwij
zing der te gebruiken boeken die voor de openbare
scholen op dezelfde wijze geschiedt, spreken wij zelfs
niet. Toch kan men er de Regeering niet hard over
vallen dat bijna al de door haar gestelde eischen er
hoegenaamd niets toe bijbrengen om den gewenschten
waarborg voor degelijk onderwijs te versterken. Zij
of zoo kwaad als het ging. Vreemd Neen, Isa was voor
haar geene vreemdelinge. Zij was boos op zich zelf,
dat zij de demoedige liefde harer zuster, die bet onrecht,
dat hare familie baar had aangedaan, zoo diep gevoelde,
ook maar een oogenblik bad kunnen verkleinen. Zij had
namelijk planom naar Isa te gaan zij wilde daar
beproeven te vergeten en haar leven zoo nuttig mogelijk
te besteden op welke manier, dat wist zij wel is waar
nog niet, maar met wat goeden wil, hoopte zij, zou
het wel gaan.
Zij streek zich het haar glad eu verkoelde haar bran
dende oogen toen nam zij de portretten harer groot
ouders van den wand en legde ze in de voorkamer op
de tafel. Die wilde zij meênemen. Zij wierp een
schuwen blik op het gelaat van haren grootvader; het
visioen was zoo bedriegelijk geweestdat zij er zich
bijna over verwonderdedat hij haar nu zoo opgewekt
en vriendelijk scheen toe te lachen. Daar werd de deur
zacht geopend. Isa trad, met oogendie rood waren
van het weenen binnen. Zwijgend zich van schuld
bewustalsof de geheele verantwoordelijkheid van bet
geen er gebeurd was op hare schouders rustte, ging
zij op haar zuster toe, vatte baar haud en drukte er zacht
een kus op.
„Isa 1" riep Willy verwijtend terwijl een donkere
gloed haar gelaat overtoog.
In plaats van te antwoorden, begon de jonge vrouw
hevig te snikken.
„Moet ik jou nog troosten?" vroeg Willy, met een
droevigen glimlach.
„Kon ik maar met mijn leven terugboopen wat wij
tegen jou misdreven hebben
Willy drukte een oogenblik de tanden stijf op
elkanderzij zagdat Isa haar met angstigen blik
aanzag, plotseling verdwenen alle leelijke gedachten en
innig sloot zij hare zuster in de armen. „Geld en
goed heb ik wel is waar verloren", zeide zij diep
ademhalend, „maar jou, Isa, daarentegen gewonnen."
„Geloof je dan aan geen geluk meer vcor je zelf,
