FEUILLETON,
No. 21.
T^joee en Negentigste Jaargang.
1890
Vrijstellingen, ontheffing en
uitstel van dienst.
Z O N I) A G
16 FEBSiUAÏli.
DE LEUGEN Ill UtS LEVENS.
Dit nummer beslaat uit twee bladen.
EEHSÏË TlADT
Roman van Alexander Hi nier.
Deze Courant wordt Binsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar 0,80; franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummers o,oe.
Prijs der gewone Advertentiën
Per regel 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Wanneer de plaatsvervanging afgeschaft en de per
soonlijke dienstplicht ingevoerd wordt, worden de redenen
van vrijstelling van deu dienstplicht nog belangrijker
dan zij bij de vrijheid tot plaatsvervanging nu reeds
zijn. Het aantal vrijgestelden is thans zeer groot en zou
volgens de voorstellen der Staatscommissie vermoedelijk
nog iets grooter worden. Indien de redenen tot vrij
stelling die de commissie aanbeveelt worden aangenomen,
zullen er wegens onvoldoende lengte, te zwakken lichaams
bouw, lichaamsgebreken of ziekelijke gesteldheid, wegens
broederdienst of vrijwilligen krijgsdienst of wel als eenige
zoons zoovelen uitvallen dat er van de 40000die
jaarlijks voor de militie worden ingeschreven, ten hoog
ste ongeveer 16500 zullen overblijven. In hoofdzaak zijn
deze vrijstellingen gelijk aan de bestaande. Een lid der
commissiede heer Spruytkomt in een afzonderlijk
advies tegen de vrijstelling der eenige zoons op. De
commissie zegt te recht aldus redeneert hij dat
bij de beoordeeling van den last, dien de dienstplicht op
de natie legtvooral gelet moet worden op den druk
dien de gezinnen daarvan ondervindenen nu is
het zijne meening, dat de zorgen des levens de gezinnen
van de eenige zoons niet het zwaarst drukken, maar dat
de mingegoede huisvader, die vele zonen heeft, dikwijls
moeielijker de helft dier zonen zal kunnen missen dan
de welgestelde vader zijn eenigen zoon. Daarom zou hij
er de voorkeur aan geven, in plaats van in elk geval de
eenige zoons, de kostwinners vrij te stellen van ouders
of grootouders of, is het gezin ouderloos, van jongere
broeders of zusters, onverschillig of die kostwinners eenige
zoons zijn of niot.
Men zal antwoorden, dat tot verdediging van de vrij
stelling der eenige zoons ongetwijfeld ook is gedacht aan
het grootere gevaar, dat den eenigen vertegenwoordiger
van het geslacht in oorlogstijd bedreigtindien hij tot
de landmacht behoort die terstond tegenover den vijand
geplaatst wordtdan indien hij in oorlogstijd alleen tot
andere diensten in het belang van 's lands verdediging
geroepen, of wel geoefend kan worden, om zoo noodig
bij langen duur van den oorlog, tot aanvulling te dienen
van leger landweer of reserve maar de heer Spruijt
ziet in den verplichten dienstplicht niet, gelijk zoovelen,
een last of een ramp, maar een weldaad voor hen die er
toe geroepen worden omdat de ouders genoopt zullen
worden bij de opvoeding hunner zonen meer dan tot
dusverre te letten op de ontwikkeling van het karakter,
de zelf beheerschingde lichaamskracht en de stevige
gezondheiddie een goed soldaat behoort te hebben.
Dien prikkel zouden vooral de meer gegoede ouders van
eenige zoons missen, indien dezen onvoorwaardelijk wer
den vrijgesteld en van hunne meer weekelijkeminder
hardende en ontwikkelende en daarom minder deugdelijke
12)
.Dom zijn zij toch de goede hertogin Ulrika de
verstandige Doren en ieder die bij deze gewichtige ge
beurtenis de hand in het spel heeft", fluisterde Excel
lentie Riebersen mevrouw von Schlier toetoen het
glanspunt van den avond de grieksche feestelijke op
tocht voorbijtrok. Aphroditeprinses Marie werd op
een troon in den vorm eener schelp onder een met
rozen versierde baldakijn door grieksche jongelingen
naar den voor haar bestemden tempel gedragen, de schaar
jonkvrouwen naderde haar eerbiedig met nare offer
schalen. tHoe kon men nu deze rol voor de prinses
kiezen die alledaagsche figuur eene Aphroditehet
schreeuwt ten hemel. Men zou niets onvoordeeligers
voor haar hebben kunnen vindenzij ziet er immers
uit als eene keukenmeiddie bij den haard is wegge
haald."
.Pstpstfluisterde mevrouw von Schlier angstig
>om Gods wil, Uwe Excellentie, de wanden hebben hier
ooren."
»Pahik blaas eenvoudig niet mee op de algemeene
leugenbazuin. Lieve Werthern", wendde zij zich tot de
gravindie er in haar wit galacostuum, met behulp van
alle beschikbare kunstmiddelen, zeer voornaam uitzag en
naast de hertogin zat, .lieve Werthern, de kroon komt
van avond aan uwe kleindochter toe. Potstausend wat
ziet de kleine er uitZij is de eenige Griekin, de anderen
zijn aangekleede poppen."
De oude gravin knikte veelbeteekenend. .Zij is het
kind mijner Stephanie" sprak zij lakoniek.
Toen het tijd werd om aan het souper te gaan, trad
opvoeding, zouden de eenige zoons zeiven de slachtoffers
zijn. Het spreekt van zelf, dat iemand die zoo denkt
over den verplichten krijgsdienst, over de vrijstellingen
ook geheel anders oordeelt dan velenmisschien wel de
meesten zijner landgenooten.
Hoe men intusschen ook over de vrijstelling der eenige
zoons moge denken, de gronden, die de heer Spruijt voor
do vrijstelling der kostwinners van het gezin aanvoert,
verdienen rijpe overweging, ook al blijft mCn de moeie-
lijkheid erkennen om in vele gevallen nit te maken of
iemand inderdaad de kostwinner mag genoemd worden.
Op allen rust de plicht om tot de verdediging van
het vaderland mede te werken daarvoor is het noodig,
dat reeds in tijd van vrede duizenden hunne woonplaats
en hunne gewone dagelijksche bezigheden verlaten om
aanvankelijk gedurende 12, 14, 15 of 18 maanden, later
nog twee of drie malen gedurende enkele weken ge
oefend te worden Om bijzondere redenen zullen som
migen, in het belang der gezinnen waartoe zij behooren,
worden vrijgesteld goed, maar zal men dan hem ook
niet moeten vrijstellen, door wiens vertrek het gezin tot
armoede en gebrek zou vervallen, of anders dat gezin
schadeloos moeten stellen voor dit gemis De commissie
heeft dit punt niet geheel uit het oog verloren gelijk
wij gezien hebben, zou namelijk volgens hare voorstellen
een gedeelte der dienstplichtigen, ruim 3000 man, als
bestemd voor de depots, in vredestijd slechts eenmaal
en dan nog gedurende niet langer dan drie maanden
onder de wapenen behoeven te komen. In de eerste
plaats wil zij daarvoor in aanmerking laten komen de
oudste zoons van weduwen, .omdat vermoedelijk onder
hen een vrij aanzienlijk aantal kostwinners zal worden
aangetroffen." Behalve de opmerking, die voor de
hand ligt, dat er ook gegoede weduwen zijn, wier oudsto
zoons dus op deze bevoorrechting als kostwinners niet
de miuste aanspraak zouden kunnen maken, mag eenter
de vraag gesteld worden, of niet de omstandigheid van
kostwinner te zijn meer in het algemeen als reden van
vrijstelling zou moeten gelden.
Ka de vrij stollingen komt in aanmerking de
ontheffing van den werkelijken dienst op aanvrage,
telkens voor een jaar; de commissie noemt:
1°. de geestelijken en bedienaren van den godsdienst
bij de erkende Kerkgenootschappen en die daartoe aan
erkende inrichtingen worden opgeleid; aan de Roomsch-
Katholieke ordebroeders, ofschoon geen geestelijken, maar
toch een geestelijk karakter dragende, omdat zij de zoo
genaamde kleine gelofte hebben afgelegd zou dezelfde
ontheffing worden verleend
2°. die buiten Europa of in den vreemde buiten een
vast te stellen kring in Europa hun gewoon verblijf
houden;
3°. de zoon, die na zijns vaders dood aan het hoofd
staat van diens landbouw-, nijverheid- of handelszaak,
of het bedrijf van den vader voortzetten einde in de
behoeften van het gezin te voorzien.
Eindelijk kan volgens het plan der Staatscommissie
ook nog uitstel van den werkelijken dienst worden
gegeven. De dienstplichtigen zouden namelijk in hetjaar
waarin zij hun 20e levensjaar volbrengen onder de wa
de prins op Felix toe en drukte hem heimelijk de hand.
.Felix", sprak hij treurig .mijn uur heeft geslagen.
Oogen toe en vooruitEr moet van avond een eind
aan de zaak komen. Geef mij je zegen mee, oude,
trouwe vriend."
Felix werd bleek en beantwoordde den handdruk. »De
hooge geestelijken zullen de wereldlijke verbintenis ze
genen de vriend zegent slechts die des harten."
.Dus moet ik zonder die heengaan? Felix, gij zijt
onverbiddelijk en waar. Maar volg mijn voorbeeld niet,
mij dwingt men tot deze leugen."
Bij den ingang van het blauwe kabinet dat aan de
eetzaal grensdestonden na het souper de erfprins en
prinses Marie. Hoe zij daar kwamen en gelegenheid
gevonden hadden eenige minuten alleen te zijn was
moeielijk uit te maken. De hertog en zijne gemalin
toonden zich zeer verwonderd, toen zij hen na eenigen tijd
daar verrasten.
De prins had terstond de prinses haar hand gevraagd.
Hij wilde ten minste van haar zelve het jawoord hooren
en keek haar scherp aan om te ontdekken of het hem
ook gedwongen gegeven werd. Maar zij had zulk eene
voortreffelijke school doorloopendat er van hare ware
gevoelens niets te bemerken was. Haar gelaat stond
onbewegelijkhaar bewegingen waren bijna als die van
een automaatzij bloosde sloeg de oogen neêr en sloeg
ze te gelegener tijd weder op, met schuchteren blik
waarin niets te lezen stond en zij gaf hem het jawoord
in onberispelijken vorm.
De hertog en zijne gemalin wisten nauwkeurig wat er
voorgevallen was. De prins verzochtdeu volgenden
morgen zijne opwachting bij den hertog te mogen maken,
wat hem vriendelijk werd toegestaan; de hertogin kuste
hare dochter op het voorhoofd met een zeker vertoon,
dat ieder begreep; dat den volgenden dag de verloving
openlijk zou worden bekend gemaakt, was buiten twijfel.
Beate stond, aan den arm van Felix Borkfeldt, die
haren heer aan tafel geweest wasop eenigen afsfand
van het jonge paar. Het viel haar op, hoe verstoord hij
naar hen keek. De prins zag er ernstig uit en de prinses
penen komenmaar op verzoek zou driemaaltelkens
voor een jaaruitstel kunnen gegeven worden van den
werkelijken dienst; de diensttijd bij het leger of de
actieve zeemacht zou echter, ofschoon later beginnende,
op acht jaren, en eveuzoo bij de land- of do zeeweer op
vijf jaren bepaald blijvenalleen bij de reserve zou de
diensttijd zooveel korter duren als hij later begonnen
was Evenzoo zou aan jongelingen van voldoenden
lichaamsbouw op verzoek kunnen worden toegestaan hun
dienstplicht een jaar, zelfs twee jaren vroeger te beginnen.
Deze meerdere vrijheid in de keuze van den tijd waarop
men zijn verplichten diensttijd wil aanvangen, kan, zoo de
plaatsvervanging wordt afgeschaft, den persoonlijken dienst
plicht gemakkelijker makenwat ongetwijfeld voor
studenten en andere jongelieden die zich bekwamen voor
een vak, dat langdurige voorbereiding vordert, van veel
belang is.
Een uitstel van werkelijken dienst van bijzon deren
aard zou voorts verleend worden aan aanstaande artsen,
apothekers en veeartsen en wel van ten hoogste acht
jaren indien zij zich verbinden om najvolbrachte studie
en na aan de overige eisehen van geschiktheid te hebben
voldaanhet Rijk in tijd van oorlog te zullen dienen
gedurende acht jaren als reserve-officier van gezond
heid of gedurende tien jaren als "reserve-apotheker of
reserve-paardenarts.
Ook aan de leerlingen der Polytechnische school te
Delftonze aanstaande ingenieurszou voor ten hoogste
vijf jaren uitstel van werkelijken dienst verleend worden,
omdat zij wanneer zij in het bezit zijn gekomen van
een diploma als civiel-werktuigkundig of bouwkundig
ingenieur of als technoloog, na een eersten oefeningstijd,
van ten minste zes maanden benoemd zullen kunnen
worden tot reserve-genieofficierreserve-opzichter of
militair technoloog. Ofschoon later in dienst tredende
blijven ook zij echter acht jaren bij het leger en v ij f
jaren bij de land- of de zeeweer dienstplichtig.
Ten slotte zij nog opgemerkt dat de commissieook
met het oog op hen die in vredestijd niet geoefend
maar niettemin in oorlogstijd opgeroepen kunnen worden,
in overweging geeft, de beoefening der gymnastiek en
het onderwijs in de behandeling der wapenen te bevor
deren en de gelegenheden voor schietoefeningen te ver
menigvuldigen ten einde het geheele volk zooveel mo
gelijk krachtig en weerbaar te maken.
In hoeverre zullen de voorstellen tot regeling van den
militairen dienstplichtdie wij van de Regeering te
gemoet zien, de hoofdlijnen van het verslag der Staats
commissie volgen of daarvan afwijken? Op die vraag
moet het antwoord nog altijd uitblijven. Waarschijnlijk
zullen nog maanden verloopen voordat de Regeerings-
ontwerpen bij de Staten-Generaal worden ingediendhet
Nederlandsche volk verwacht die met levendige belang
stelling, en blijft intusschen niet in gebreke, zijn aandacht
wijden aan de groote nationale, maatschappelijke en
bijzondere belangen, die bij deze zaak betrokken zijn.
werd eensklaps zeer bleek. Zij geleek nu niet op de
keukenmeiddie men bij den haard weggehaald had
maar zij geleek ook niet op vrouw Yenus, die Cupido,
de schalk, de pijl in het hart gedrukt had. Zij zag er
uit als iemanddie onder den last eener zware kroon
ineenzinkt.
.Een bruidspaar", sprak Felix op beteekenisvollen
toon. .Zij kennen elkander slechts weinige dagenzij
hebben niets met elkaar gemeen en worden voor hun
geheele leven aan elkaar verbonden
.Verbonden voor het geheele leven", herhaalde Beate dof.
Snel zag Felix haar scherp aan. Op haar jong ge
zichtje lag een diepe lijdenstrek. Zij staarde onbestemd
voor zich uit. De rimpels op Felix' voorhoofd trokken
zich nog meer te zamen.
Mevrouw von Schlier was eigenlijk wanhopig. Zij kon
maar geen vasten grond onder de voeten krijgen. Haar
jong pleegkindmet wie zij zoo weinig moeite meende
te zullen hebben, bleef steeds op denzelfden afstand van
haar. Zij was na den eersten dag nauwelijks eene enkele
schrede gevorderd. Noch vleierijen, noch mokken, noch
al die kleine middelen die zij aanwendde om iets uit
Beate te krijgen, brachten haar nader tot haar doel.
En zij had een geheim, de kleine waarom bewaarde
zij anders zoo zorgvuldig den sleutel van haar schrijftafel
en bracht zij hare brieven eigenhandig naar de post.
Zij hield geene uitgebreide briefwisseling, er kwamen
nooit rechtstreeksche berichten tot haar, het weinige, dat
zij kreeg ging door de handen van den graaf en
welk meisje heeft geen school- of kostschoolvriendinnen
of andere kennissen waar was zij dan toch geweest
tot haar achttiende jaar .Dat komt er volstrekt nies
op aanmevrouw", had de graaf haar eens op haar
aanhoudend vragen geantwoord. En toen was zijn toon
zoo scherp geweest en zijn lach zoo spottend dat zij
begreep het verder maar te moeten opgeven.
.Beate's opvoeding is eigenlijk voltooid", had hij er
bij gevoegd, »en gij zult een tamelijk rijp karakter bij