FEUILLETON.
No. 33.
Twee en Negentigste Jaargang.
1890.
De I erschmvmg in het Ministerie.
UK leugen haaks levens.
ZONDAG
16 MAAKT.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
GEKSTE BLAD
Roman van Alexander Rürner.
ALKMAAftSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Biasldag-, Donderdag- en
Katerdagavonffl uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar ƒ.0,8®franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummers 0,0ft.
Prijs der gewone Advertentii'n
Per regel 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Twee dagen lang heeft de Tweede Kamer beraadslaagd
over de inlichtingen die de Ecgeering haar heeft gegeven
omtrent de veranderingen die in het Ministerie hebben
plaats gehad, de vervanging namelijk van den heer Keu-
chenius als Minister van Koloniën door den beer Mackay
en van den heer Mackay als Minister van Binnenlandsche
Zaken door den heer de Savornin Lohman. Van twee
zijden waren inlichtingen verlangdvan de zijde der
Ministerieels meerderheid en van die der liberalen de
Regeeringspartij was de liberalen vóór geweest met daar
toe verlof te vragen, misschien wel in de vaste overtui
ging die trouwens door de uitkomst is bevestigd dat
de liberale partij in elk geval inlichtingen zou vragen
en daarom oordeelende dat het wel zoo goed zou staan
indien het verzoek daartoe uitging van de geestverwan
ten van het Ministerie zeiven. Ons althans komt het
voor, dat het nu juist niet in het belang der Eegeerings
partij was dat er veel over de veranderingen in het
Ministerie werd gesprokenen nu de inlichtingen zijn
bevraagd en gegeven en naar aanleiding daarvan het een
en ander is opgemerkt meenen wij als vrij zeker te
kunnen aannemen, dat de Regeeringspartij meer dan ooit
mocht wenschen dat er geen woord over was gerept.
Der regeeringspartij was het er vooral om te doen, van
de Regeering een uitdrukkelijke verklaring te vernemen,
dat zij haar" Christelijk karakter handhaaft _eu van oordeel
is dat de Regeering van Nederland, als Christennatie, ook
in Indie, binnen den kring harer bevoegdheid, de uitbrei
ding van het Christendom behoort te bevorderenDe heer
Mackay, ofschoon van Binnenlandsche Zaken verhuisd
naar Koloniën, volgens zijn eigen verzekering nog altijd
hoofd van het Kabinet, heeft natuurlijk die vraag
bevestigend beantwoord, en daartegen zal dan ook
wel niemand bezwaar hebbenmaar binnen den
kring harer bevoegdheid. Dat is juist
de kwestie; en uu ligt deze zaak ongelukkig ge
heel buiten den kring harer bevoegdheid. Gelukkig be
paalde do regeering zich niet tot dergeljjk woordenspel
of tot een nevelachtige, dubbelzinnige verklaring, waarin
elke partij met eenige welwillendheid kan lezen wat zij
verkiestmaar die dan ook de bron kan worden van
eindeloos krakeel. Bij monde van den heer Mackay ver
klaarde zij zich niet alleen tegen eiken dwang, maar ook
tegen elke inmenging van den Staat in zaken van gods
dienst, en getuigde dat het niet op den weg der Re
geering ligt het Christendom tot den Javaan te brengen,
een en ander geheel in den geest van het bestaande
Regeeringsreglement voor Nederlandseh-Indië. Zoo komen
wij weder in het rechte spoor. En nu moge de heer
Mackay tevens verklaren dat ook de heer Keuchenius
door geen enkele daad van dat rechte spoor was afge
weken, maar alleen in woorden had gezondigd, van een
23)
»Wat zoekt gij hier, mijnheer?" sprak Pelix tot den
onbekendedie nu de straat was overgestoken ten
einde beter in het venster te kunnen zien. Hij had reeds
een paar maal gekucht en maakte zich gereed een steentje
tegen de gesloten ruiten te werpen, toen het geluid van
Felix' stem hem zich deed omwenden. Hij keerde Felix
het lompe gelaat toe dat tot diens verwondering niet
de minste verbazing verried. De man grinnikte integen
deel vergenoegd en nam zijn hoed af met zulk een bru
tale uitdrukking op het gezicht, dat Felix een gevoel
van afkeer niet kon onderdrukken.
»Ah, zijt gij het, mijnheer de gezantschaps-secretaris
misschien zijn wij hier wel met hetzelfde doel ha ha."
»Wat moét dat beteekenen, kent gij mij
»Nu ja ik ken u en ik heet Kordesingenieur
Kordes."
Felix deed, alsof hij de voorstelling niet begreep. »En
wat zoekt gij hier?"
.Hetzelfde wat mijnheer de gezantschaps-secretaris hier
zoekteen teeken van leven van de jonge dame daar
boven, ik moet haar spreken."
.GijFelix was sprakeloos van ontzetting. Zijn bloed
stond stil. .Bedoelt gij gravin Teschy
Ja, juist, gravin Teschy, zooals zij hier ten minste
genoemd wordt."
.Zooals zij hier genoemd wordt
»Numijnheer ik begrijp uwe verwondering gij
weet natuurlijk niet alles van de jonge damewat ik
weetvan morgen had ik reeds de eer haar te spreken,
nadat gij haar bij den grooten eikenboom gesproken
hadt en nu had ik nog vergeten, haar iets te zeggen,
wat zij van avond nog weten moet -»•"
Minister mag geëischt worden dat hij ook in woorden
de grenzen zijner bevoegdheid en den aard van zijn ambt
blijkt te kennen; zoo niet, dan is de vrees gerechtvaar
digd, dat het van woorden tot daden zal komen, en mag
de Minister met recht .staatsgevaarlijk" genoemd worden.
Verschillende redenen hebben medegewerkt, verklaarde
het hoofd van het Kabinettot de verwerping van de
begrooting van Koloniën door de Eerste Kamer en
daarom kan niet gezegd worden, dat de politieke richting
van het Kabinet door die verwerping is getroffen; daarom
kon de Regeering dan ook den heer Keuchenius loslaten
en zijne plaats door een ander doen vervullen. Onjuist
is dus volgens de Regeering de voorstelling die de anti
revolutionaire pers aan .het Christenvolk" heelt gegeven
van de beteekenis der beslissing van de Eerste Kamer;
maar daarbij bleef het niet; er volgde van de Ministers
tafel nog een andere verklaring de Regeering had de
oplossing van de ministeriëele crisis ook kunnen uitlok
ken door ontbinding van de Eerste Kamermaar zij
heeft dat niet gedaan en ééne van de redenen, die haar
daarvan terughielden bestond hierin, dat de daarop
gevolgde verkiezing zou hebben plaats gehad onder de
leus »het Kruis tegen de Halve Maan", en dat wilde
zij niet. Dat kan ik begrijpen, antwoordde van liberale
zijde de heer de Beaufort, want het zou een v a 1 s c h e
leus zijn geweesten de Regeering sprak het niet
tegen Het hoofd van het Kabinet stemde door te zwij
gen met die verklaring in en de heer Lohman kwam
als nieuw lid van datzelfde Kabinet niet tegen dat stil
zwijgen op.
Maar waarom heeft dan toch de voormalige .Minister
van Binnenlandsche Zaken dat departement verlaten en
is hij opgetreden als Minister van Koloniën vroeg de
heer Tak van Poortvlietwaartoe die verschuiving in
het Ministerie De beslissing der Eerste Kamer maakte
wel de aftreding van den heer Keuchenius als Minister
van Koloniën en zijn vervanging noodzakelijkmaar die
beslissing behoefde niet te leiden tot de aftreding van
den heer Mackay als Minister van Binnenlandsche Zaken;
die Minister had de belangrijke wijziging van de wet
op het Lager Onderwijs verdedigd, die de Eerste Kamer
niet zonder groote aarzeling had aangenomenwaarbij
niet zonder invloed waren gebleven de zeer bevredigende
verklaringen van dien bewindsman omtrent den zin en de
beteekenis van enkele harer belangrijkste bepalingen en de
wijze waarop de wet door hem in werking gebracht zou
worden. De aftreding van dezen Minister kon dus allerminst
door de Eerste Kamerbedoeldofgewenschtzijn; waarom had
hij dan net departement van Binnenlandsche Zaken ver
laten en zich daardoor onttrokken aan de taak om de
gewijzigde wet op het lager onderwijs in toepassing te
brengen, die hij op zich genomen, waartoe hij zich ver
bonden had? Waarom werd tot de opengevallen plaats
van Minister van Koloniën niet een ander geroepen
Waarom moest de heer Mackay geplaatst worden aan
het hoofd van dit departement, dat hem toch volkomen
onbekend is En waarom moest zijne plaats aan Bin
nenlandsche Zaken worden ingenomen door den heer
Lohman, die ontegenzeggelijk veel minder algemeen ver-
Gijgij zijt krankzinnig!" Felix was doodsbleek
geworden wilde gedachten stormden door zijn hoofd.
De brutale en zekere manier, waarop die kerel sprak
zijne toespelingen wat beteekende dat alles
.Gij ziet er slecht uit, mijnheer de gezantschapssecre
taris en wanneer een van ons beiden op het oogenblik
niet best in orde isvrees ik dat gij het zijt. Als gij
een kwartiertje tijd hebt, dan zal ik u voldoende inlich
tingen geven, misschien kunt gij er uw voordeel mee doen."
Met moeite herkreeg Felix zijne zelfbeheersching. »Ik
zal u aanhooren, al was het alleen om aan deze brutale
aantijgingen een eind te maken", sprak hij tandeknarsend.
.Goedluister dan Zij wandelden langzaam de
straat af.
»Ik ken namelijk mevrouw Beate al een poosje langer
dan gij mijnheer", begon Frits Kordes.
.Mevrouw Beate?"
»Ja, ja, mevrouw Beate, heb maar een beetje geduld.
Ik weet niet, of het u bekend is, dat graaf Teschy zijne
dochter (de moeder moet bij hare geboorte gestorven zijn)
bij den tuinman op het landgoed zijns vadersheeft
laten opvoeden. Daar is Beate opgegroeid zonder met
hare hooge afkomst bekend te zijn en ook ik, een bloed
verwant harer pleegouderswist daarvan niets. Ik maakte
haar het hof en hare pleegouders gaven daartoe hunne
toestemming."
Felix kromp ineen, een kermende zucht ontsnapte zijn
lippen hij moest evenwel alles weten. »Nu", ging de
verteller langzaam voort, om langer het genot te hebben
zijn slachtoffer te kwellen, .Beate was toen reeds eene
gevaarlijke Circeik was dol op haar en het kostte mij
wat moeite om van haar af te zien maar op zekeren
dag liep zij weg naar den organist van de domkerk te
RohrburgJobst Boldt. Zij bleef eerst een paar dagen
bij hem, vóór hij besloot haar te trouwen gij begrijpt,
dat ik toen den aftocht blies het heeft mij echter moeite
genoeg gekosthaar te vergeten
Felix sloeg zich voor het hoofd. Jobst Boldt, dom-
organist te Rohrburg dat was immers de naam van
den man aan wiens adres Beate den vleugel gezonden
had Maar het was niet mogelijk
trouwen geniet, die zich heeft doen kennen als een heftig
tegenstander van de openbare school?
Ziedaar voorzeker allergewichtigste vragen, waarbij de
belangen van onze koloniën en van ons onderwijs beide
zijn betrokken, en waaromtrent dus wel eenig licht ver
spreid had mogen worden. Dat licht is evenwel uitge
bleven. Alleen zijn door den afgetreden Minister van
Binnenlandsche Zaken geruststellende verklaringen af
gelegd die door zijn opvolger zijn beaamd de verwis
seling van personen zou van geen invloed zijn op de
zaken; tusschen hen bestond geen verschil van zienswijze
omtrent den zin en de beteekenis van de gewijzigde
schoolwet, geen verschil van zienswijze omtrent hare
toepassing. De heer Lohman verklaarde daarenboven,
dat hij als bewindsman zich verplich trekende de wet toe
te passen in den geest waarin zij was aangenomen
en zich niet gebonden rekende door vroegere verklaringen
in de Kamer of daarbuiten gegeven. Wat bet Hooger
Onderwijs betreftbleef hij wel bij zijne meening dat het
hoogst wenschelijk zou wezenindien ook het bijzonder
Hooger Onderwijs zich meer kon ontwikkelen en de
Staat daaraan rechten verleende, maar hij wist zeer goed,
en had dat vroeger ook reeds verklaarddat een rege
ling, waarbij die wensch werd vervuld, niet gemakkelijk
is en de medewerking van de Staten-Generaal daartoe
vereischt werd. Dat klonk alles zeer schoonmaar
daarmede was nog niet aangetoondwaarom de heer
Mackay niet op zijn plaats was gebleven en men niet
naar een geschikt Minister van Koloniën had omgezien.
Omtrent dat, punt werd geen licht verspreid het hoofd
van het Kabinet stemde in met een opmerking van één
der liberale sprekers dat zich bij de oplossing van elke
ministeriëele crisis sommige beweegredenen doen gelden,
die niet in het openbaar kunnen worden medegedeeld.
Dat is zoo men kan niet zeggen waarom nu juist A
is genomen en niet B of Cmaar de optreding van A
dient toch op zich zelve gerechtvaardigd te worden
vooral wanneer hij een ander moet vervangen, met wien
ieder tevreden was en die nu moet verhuizen naar een
hem onbekend departement. Met het oog op de gewich
tige belangen, bij de departementen van Koloniën en van
Binnenlandsche Zaken betrokken, had men in plaats van
den heer Keuchenius naar een geschikt Minister van
Koloniën moeten zoeken en den heer Mackay aan Bin
nenlandsche Zaken moeten laten waar hij op zijn plaats
was dit heeft men niet gedaan ter wille van de alge-
meene politiekvan het bondgenootschap waarop dit
Ministerie steuntheeft men den anti-revolutionair van
den linkervleugel Keuchenius, die moest aftreden, moeten
vervangen door zijn geestverwant Lohman en toen
deze nieuwe ambtgenoot alleen voor Binnenlandsche
Zaken beschikbaar bleek moest de heer Mackay voor
hem plaats maken en verhuizen naar Koloniën.
De heer Mackay verklaardedat dit van hem geen
.vrijwillige" daad was geweest.
«En gij wilt dus bewerendat de gewezen pleeg
dochter van dien tuinman en de vrouw van mijnheer
Boldt dezelfde persoon zou zijn als gravin Teschy",
zeide Felixdie tevergeefs een spottenden toon trachtte
aan te slaan.
.Zekerik beweer dat niet alleenik kan het ook
bewijzen. Mevrouw Beate is op dit oogenblik nog de
echtgenoote van den domorganist te Rohrburg, men kan
het haar evenwel zoo kwalijk niet nemendat zij haar
man verlietnadat zij door haar vader was opgeëischt.
Ik vernam dit zelf pas voor eenige dagen en natuurlijk
was ik er ten hoogste verbaasd over, evenals over hare
tegenwoordigheid hier."
.Gij liegt! Gij gij zijt een ellendeling. Gij voert
iets in het schild -riep Felix woedend.
De ingenieur haalde verachtelijk de schouders op. »Ik
zal uwe woorden op het oogenblik maar niet kwalijk
nemenmijnheersprak hij op een toon van gewicht
»ik weetdat gij na in de zaak betrokken zijt en
mocht gij wat ik wel vermoedvan mijn stilzwijgend
heid in deze gebruik willen maken, dan kunnen wij het
misschien daarover nog wel eens worden."
Felix haalde diep adem een flauwe lichtstraal sche
merde in zijn ziel. »Ha dat zal het zijn", sprak hij
met heesche stem.een middel om geld af te persen
ellendige schurk."
.Mijnheer", riep de ingenieurrood van toorn .gij
beleedigt mij gij zult mij leeren kennenvraag uw
liefjede schoone gravin Teschy of zij tegenover u de
leugen durft volhouden."
Felix wendde zich huiverend af. Met moeite weer
hield hij zichden man bij de keel te grijpen en
toch vreeselijke gedachte hij moest het Beate
zelve vragen. Eindelijk moest hot geheim aan het licht
worden gebracht.
Hij keerde zich om en snelde als een waanzinnige
naar de villa terug. Alle vormen en etiquette vergetend,
ging hij regelrecht naar Beate's vertrekken.
Beate had hem geschreven een, twee, drie brieven,
maar ze alle weer verscheurd. Hoe zou zij de leugen kunnen
inkleeden Zij was wanhopig. Misschien, wanneer zij voor