HERTHA.
Feuilleton.
No. 104*
Twee en Negentigste Jaargang
1890.
ZONDAG 31 AUGUSTUS.
TWEEDE BLAD.
Officieel Gedeelte.
Paardenmarkt.
Amsterdamsche Brieven.
xxir.
Burgemeester en Wethouders van Alkmaar brengen
ter kennis van belanghebbenden dat aan de gemeente-
reiniging opgedragen is, op Maandag 1 September
1890°, des namiddags te vijf ureneen aanvang te
maken met het schoonmaken van de straten, waar de
paardenmarkt gehouden is opdat de straten zoo mogelijk
dien dag nog schoon gemaakt kunnen worden.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, A. MACLAINE PONT.
28 Ane. 1890. De Secretaris
g NUHOUT VAN DER VEEN.
LTJST VAN BRIEVEN
waarvan de geadresseerden onbekend zijnverzonden
gedurende de le helft der maand Augustus 1890
Vondelkerkstraat 271, Amsterdam; Mevr. Dr. Meusomdes,
Baarn A. HoogvorstBarsingerhorn S. Strooper, Eeni-
genburg Olie Haarlem.
Briefkaarten:
Feije 't Zand
Duitschland: Zijdefabriek Crefeld V Kemmo-
rich Mainz.
Tot de inzenders, die een eereplaats bokleeden op de
Veiligheidstentoonstelling in het Paleis voor Volksvlijt,
behooren de heeren Fred. Stieltjes 8; Co. te Amsterdam.
In niet minder dan zeven groepen vindt men hen ver
tegenwoordigd eu men mag gerust zeggen, dat zij overal
kranig voor den dag komen. Laat ons heden onze rond
wandeling bcgiuneu met de bestudeering van hunne
»Globe Compound Engine," die op deze expositie vol
komen op haar plaats is. Het systeem daarvan werd het
eerst aangegeven door den amerikaanschon ingenieur
Georgo Westinghouse. Een groot voordeel der machine
is, dat ze compound en zelfs triple compound is, waar
door zij in het stoomverbruik oneindig veel voordeeliger
uitkomt dan eene enkelvoudige. Van buiten zijn aan deze
machinebehalve de vliegwielen en de transmissieschjjf,
geen bewegende deelen te zien. Alle krukken, excentrie
ken, zuigers en stangen, alsook de regulateur zijn vei
borgen in een kast, die tot ongeveer de halve hoogte
met olie is gevuld zoodat de bewegende deelen bij hunne
rondgangen zichzelf smeren. Eene tweede eigenaardigheid
is, dat de stoomtoelaat slechts aan één zijde van den zuiger
geschiedtwaarom Westinghouse twee cylinders en zui
gers naast elkaar plaatste. Bij de machine die zich op
de tentoonstelling bevindt, wordt de stoom toegelaten
boven aan een hoogen druk-cylinderde zuiger wordt
naar beneden geperst en brengt daardoor de kruk in
beweging. Bij den benedenwaartschen gang des zuigeis
snijdt de schijf, door den regulateur bewogen den stoom
toelaat af en oen gedeelte van den slag wordt met expan
deerenden stoom gomaakt. Even voordat de hooge druk
zuiger het einde van zijn slag heeft bereiktopent de
schuif de gemeenschap tusschen hoogen en lagen druk-
.cylinderen daar de krukken tegenover elkander staan,
is de lage druk-zuiger aan het begin van zijn slag en
wordt hij naar beneden gevoerd door den stoom, komende
van den hoogen druk- in den lagen drnk-cylindeiWan
neer de slag gedeeltelijk is volbracht sluit de schuif de
gemeenschap tusschen de twee cylinders af en de over
blijvende stoom in den hoogen druk-cylinder wordt samen
geperst die daardoor het bewegingsmoment van dien
zuiger tegengaat en dezen tot rust brengt op het einde
van den slag. In dien tusschentijd volbrengt de lage
druk-zuiger zijn benedenwaartschen slag met expandee
renden stoom Even vóórdat deze het eind van zijn slag
bereiktopent de schuif de gemeenschap met de buiten
lucht of met den condensor. Daardoor gaat de zuiger
naar boven en neemt de kruk met zich mede. Indien er
nu geen voorzorgmaatregelen genomen waren zou de
opwaartsche kracht van den zuiger een slag tegen het
voordeksel der cylinders ten gevolge hebben. Omdat te
voorkomenheeft de lage druk-zuiger den vorm van
een paddestoelbestaande uit twee cylinders van onge-
lijken diameter. Bij den bovenwaartschen slag zal dus eene
ringvormige luchtledige ruimte ontstaandie den op-
waartschen gang des zuigers remt en dezen tot rust
brengt bij het einde van den slag. Daar de krukken ge
lijk gezegd is precies tegenover elkander staan zullen
de overeenkomstige zuigersstangen enz. met elkaar
balanceeren en daardoor trillingen wegnemenzoodat
het niet merkbaar is dat zulk eene machine wel 400
slagen in de minuut doet.
Als wij op dezelfde wijze de Gardner's regulateurs om
stoommachines snel te stoppen en de CrosslySight feed
Lubricator of zelfwerkende smeerinrichting, die insgelijks
door de heeren Stieltjes zijn ingezondengingen be
schrijven zouden wij ons zeker het verwijt op don hals
halen dat het meerendeel onzer lezers niet voldoende
technisch ontwikkeld is om daarin belang te stellen.
Yan de machinerieën dezer collectie zullen wij derhalve
afstappen; alleen vragen wij nog enkele oogeublikken de
aandacht voor de amerikaansche stalen toevouwbare hek
ken en vensterblinden ter bescherming van eigendommen
en personen het nieuwste op het gebied van afsluiting
van deur- en vensteropeningen portalen keldergangen
enz. Aan het prospectus dat deze nieuwigheid bij hare
intrede in de wereld vergezelt, zij nog het volgende
ontleend Zij bestaan uit een samenstel van stijlen van
profielstaal (Kanaal of O. staal), welke naast elkaar
geplaatst en door schuine geleidingen verbonden zijn
die in haar gemeenschappelijk snijpunt draaien kunnen
en met de uiteinden glijden in den bodem van het kanaal.
Daardoor kunnen zij evenals bij een harmonicain- en
uitgeschoven worden. Deze hekken zijn vóór elke opening
te maken ook als inrijdeuren van buitenverblijven. Zij
rollen van onderen met een wieltje over een rail en wor
den van boven door een stalen staaf geleid. Zij kunnen
enkel of dubbel worden geconstruëerd terwijl zij even
goed de geheele opening als een gedeelte daarvan kun
nen afsluiten. In het laatste geval wordt de bovenge-
leiding draaibaar gemaakt in het bevestigingspunt aan
den deurstijl. Na het dichtschuiven van het hek kan
deze geleistaaf naar boven gedraaid en bevestigd worden,
bij het sluiten moet de staaf worden neergelaten.
In de onmiddelijke nabijheid van deze verzamelingen
bevindt zich de collectieve inzending van de Veroenigiug
tot voorkoming van fabrieksongelukken te Miihlhausen
en van de Nederlandsche Vereeniging tot voorkoming
van ongelukken in fabrieken en werkplaatsen te Amsterdam.
Zonder aarzeling durf ik het hier tentoongestelde onder het
beste en leerrijkste, dat de ganscho expositie aanbiedt, te
rangschikken.' Daar hebt ge b.v. een slijpsteen, welke, als
hij door stoom in beweging gebracht wordtzoo licht
do hand zou kunnen meeslepen vnn den werkman die
daarop zijn werktuigen scherpt, een eenvoudig steun
punt wordt aan de hand gegeven, tevens wordt de richting
voorgeschreven, waarin de man zijn beitel langs den steen
moetjaten glijden, en alle gevaar is vermeden. Het afwerpen
en opbrengen van drijfriemen wordt met behulp van riem-
dragers en riemopleggers zóó gemakkelijk gemaakt, dat men
zich moet verwonderen, dat nog niet in alle fabrieken deze
methode toegepast wordt. Niet minder belangwekkend is
het scherpzinnig uitgedachte stelsel om met behulp van
de electriciteit het geheele drijfwerk te ontkoppelen
zoodra er in eenig gedeelte van de fabriek iets voorvalt,
dat niet in den haak ismen behoeft slechts op een
knop te drukken om do geheele machine te doen
stilstaan. Wat bij al deze veiligheidsmaatregelen in
het bijzonder in het oog valt, is het verbazend prac-
tische en tevens het doodeenvoudige der vei boteringen.
»Het ei van Columbus" speelde mij onophoudelijk door
het. hoofd toen mij van alles eene duidelijke uitlegging
werd verstrekt. Daar hebt ge om nog eens een voor
beeld te noemen, den toestel tot het zagen van ruw hout,
waarvan de inrichting gebaseerd is op het principe, dat
de u erkman zijne handen op do voorgeschreven plaatsou
moet houden. Verzuimt hij dat, dan staat de machine
terstond stil en is hij dus wel verplicht, zijn hand woder
daar te leggen waar hij niet het minste gevaar^ loopt.
Zoo moet zij bij deze cirkelzaag een hefboom oplichton,
die bij dezen toestel uitsluitend en alleen is aangebracht,
opdat de zager zijn eene hand, die eigenlijk best gemist
kon wordenniet uit achteloosheid op een plek brenge
waar de machine haar bedreigt. Zoo menig lichaamsdeel
alle fabriekanten weten daarvan mee te spreken
wordt beleedigd, omdat het geen werk te verrichten had
en er om die reden ook geen zorg voor gedragen werd.
Rekening houdende met de weinige medewerking, die
de arbeider zelf meestal betoont bij het streven van zijn
patroon om hem bij zijn werk te beschermen, waarop wij
reeds herhaaldelijk wezen, schuilt niet de geringste ver
dienste van sommige der hier aanwezige veiligheidstoestel
len in de noodzakelijkheid om daarvan gebruik te maken.
Bij de cirkelzaag konden wij dat reeds opmerken en even
zeer is dat het geval bij sommige vliegwielen. Deze zijn
geheel door oen houten kast omgeven, welke slechts ge
opend kan worden door het verschuiven van den voor
wand. Geschiedt dat echterdan wordt tegelijkertijd
oen pennetje naar voren gebracht, dat de machine in
weinige seconden doet stilstaan, zoodat terstond, als hot
met bliksemsnelheid ronddraaiende rad den werkman zou
kunnen bedreigenhet gevaar ook reeds is afgewend.
Geen wonder dan ookdat door het Comité-Generaal
ingevolge het rapport der jury, aan deze collectieve in
zending een diploma van buitengewone waardeering is
toegekend. Die hulde is ten volle verdiend
De zaag-, schaaf-, boor-en steokbankou dor firma Wijn
malen Hausmann van Rotterdam die het voorrecht
hebben van in werking te zijn, verdienen ook ten volle,
bezichtigd te worden. Met de vlakschaafmachine kan
men »scheluwhout vlakken en bovendien ook voegen
haaksschaven kanten enz." De voet der machine is van
gegoten ijzer en van eene opening voorzien waarlangs
de houtspanen zich een uitweg verschaffen. Do stalen
as loopt in zware zelfsmerende metalen terwijl op de
tafel een verstelbare liniaal en boven de mes-as oen scherm
ter beveiliging van do handen is aangebracht. Bij een
ander soort schaafmachine is insgelijks een scherm aan
wezig dat de spanen zijdelings afvoertmaar daarbij
zijn ook nog de kamraderen en walsen van kappen voor
zien. Do beitel in de steekbank kan door middel van
een vernuftig uitgedacht stangenstelsel met een pedaal
in één enkel oogenblik tot rust gebracht worden het
geen de machine op deze veiligheidstentoonstelling geheel
op haar plaats doet zijn De aantrekkelijkheid van bewe
ring hebben ook de gasmotoren van het technische bureau
>de Voogt" te Amsterdam, die alle vau veiligheidsbeschut-
tiniren voorzien zijn. Bij deze inzending verzuime men niet
zich te laten onderrichten omtrent de werking van het Her
culestoestel, waarbij men slechts opeen knop behoeft te druk
ken om, van elk willekeurig punt der fabriek uit, den hoofd-
UIT HET HOOGDUITSCH VAN E. ECKSTEIN.
62)
Hoofdstuk XXXI.
Veertien Januari. Niettegenstaande deu scherpen noord
oostenwind had Roland onmiddellijk na tafel men
gebruikte reeds om twee uur het middagmaal laten
inspannen Er was eene sledevaart afgesproken naar de
Glaubach-hoeve midden in de bosschen ten zuiden van de
stad. Leopold Elders zou ditmaal, bij uitzondering, mede
naam Hij was geen groot liefhebber van ijs ou sneeuw,
maar de Glaubach-hoeve was uit het oogpunt van kunst
geschiedenis eene merkwaardigheid. Een beroemd land
schapschilder had daar sedert weken zijne tenten opgesla
gen en schetsen verzameld, schetsen, voornamelijk
sneeuw- en boscbgezichten een waar bijouteriekastje
voor een kennerEigenlijk had Kessinger hom overge
haald wijl hij het bij nader inzien doelmatig achtte
den goeden professor uiet al te veel te veronachtzamen.
De sluimerende leeuw, die wellicht achter de vredelie
vende schapenhuid verborgen was, mocht eens ontwaken
en al was die loeuw ook vrij tam, het was toch beter
hem maar te laten snorken....
Terwijl Roland met zijne geliefde en den medelijden
opwekkenden echtgenoot in het »uit het oogpunt van
kunstgeschiedenis" beroemde hoekkamertje van de Glau
bach-hoeve de koffie gebruikte zat Hertha, eenzaam en
door verdriet terneergebogen in haar boudoir.
Koel beleefd had Roland afscheid genomen. Hij wist
immers, dat zij telkens weigerde deel te nemen aan
dergelijke uitgangen evengoed als zij wistdat hij het
haar voor den vorm aanbood met den angst in het hart,
dat zij zijne uitnoodiging zou aannemen. Daarom had
hij in de 'laatste dagen die comedie laten varen.
Hertha leunde achterover in haar stoel. De knecht had
de hanglamp aangestoken de gezelligheid van het mooie,
elegante vertrek met zijne zachte kussens, zijne Sinyrna-
sche tapijten en golvende draperieën vergrootte het con
trast met hare troostelooze stemming...
Ozij voelde zich zoo ongelukkig 1
Met het hoofd in de hand, peinsde zij, half droomend,
over haar droevig lot. Reikhalzend dwaalden hare ge
dachten terug naar het verleden toeD zij do zinsbegoo
cheling van deu lateren tijd nog niet had gekend, maar
in do plaats daarvan een genegenheid, die haar gelukkig
had gomaakteen gevoel van veiligheid aan de borst
van een mandie met vreugde zijn hartebloed had
geofferd voor haar en haar geluk. Zij herinnerde zich
het oogenblik, toen zij in haar wanhopeuden hartstocht
voor hem, wien zij nimmer scheen te mogen toebehooren,
zich de vraag had gesteld: »Als hij thans een stierf?"
Even zoo, doch onder den indruk van het wreede ge
voel der onmogelijkheid, dacht zij thans: »Als hij nog
leefde
Zij zou dan op hem toesnellenzich schreiend aan
zijne borst werpen, hem raad vragen in deze onbeschrijfe
lijke duisternis en kalmte vinden en bescherming tegen
de afschuwelijke spookgestalten, die thans van alle kanten,
grijnzend, op haar aandrongen.
Meer eu meer verdiepte zij zich in haar droevig lot
O, zij voelde het, zij ontving hare gestrenge, doch recht
matige straf. Zij had haar woord geschonden jegens den
man, wien zij voor God had beloofd, dat haar hart hem
zou toebehooren tot in den doodNeen zij kon
geene enkele verontschuldiging vinden. Zij was een slecht,
bedorven schepselvan wie do engelen het aangezicht
afkeerden; eene zondares, niet veel beter dan de eer en
plicht vergetende IdunaWaarom had zij niet van het
eerste oogenblik af moediger tegenstand geboden Waarom
had zij de slechte gedachten niet met alle kracht onder
drukt en hot verleidelijke beeld van dien andereu uit
haar hart gerukt als eene vergiftigde pijl? Ja, zij ver
diende te lijden En daarom leed zij dubbel
Genadige God schenk mij vergiffenis steunde de
arme vrouw onder deu druk harer zelfsbeschuldiging.
Plotseling reeds zij overeind. Wat was dat Sprak
daar niet iemand iu hare onmiddelijke nabijheid Zij
meende duidelijk haar naam te hebben gehoord. Het was
de stem geweest van Otto haar overleden gemaal
Zij beefde van angst en zenuwachtigheid greep naar
het zilveren schelletje en liet haar kind roopen. Nu
Roland haar ook de liefde voor de kunst had vergald,
was de knaap haar alles geworden. Zij had al lang ge
weten dat zij geen groot talent voor het schilderen
bezatmaar »belachelijk dilettantisme" bleef toch eene
liefdelooze uitdrukking, die haar juist uit zijn mond zoo
pijnlijk was en allen moed benam. Ach, hoe had Otto
zich verblijd over de vorderingen die zij maakteEu
Roland ook gedurende de eerste gelukkige weken
Moest de liefde, wanneer zij verkoelde, dan onherroepelijk
in haat overgaan Alles alles had Roland haar
vernietigd: haar huiselijk geluk was voorbij; bare kunst
noemde hij belachelijk den kleinen Max die meer en
meer op zijn vader begon te lijkeu, wilde hij nauwelijks
meer zien. Vreemde tegenstrijdigheid 1 Wat hinderde
hem in die gelijkenis, wanneer de moeder van het kind
hem onverschillig, ja zelfs tot last was geworden Zelfs
den hond had zij moeten wegdoen, ómdat het dier met
zijn ^afschuwelijk geblaf" den meester stoorde in zijn
werk
En zij had hem nog lief!
Waarom schreit gij, mama?" vroeg het kind. Hertha
sloot hem hartstochtelijk in de armen en kuste hem,
waarna zij haar uiterste best deed om zich te beheerscheu.
Het gebabbel van het kind klonk haar als eene ver
verwijderde liefelijke muziek in de ooreu zoodat zij
langzamerhand werkelijk kalmer werd.
Zoo ging uur op uur voorbijhet sloeg zeven uur
half achtacht uur en Roland keerde nog niet terug
ofschoon hij bevolen had dat de haard in zijn studeer-