Kiesbevoegdheid.
mo. 39.
jurie en in egentigste jaargang.
WOENSDAG
1 APRIL.
Officieel Gedeelte.
Drankwet.
Uitbreiding
FEUILLETON.
MIJN VRIEND PARELMAN.
i»yi.
der
Novelle van P. F. BRUNINGS.
ALkilAARSCIlE (III RAM.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maandon voor Alkmaar j 0,8©franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummors O,©6.
Arc. i a v
Prijs der gewone Advertentiën
Per regel O,ld. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs, COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer S3.
Burgemeester en Wethouders van A L k-
maar brengen ter algemeene kennis, dat aan hen ver
gunning is gevraagd door Cornelia Kaij, zonder
beroep wonende te Alkmaar, tot het voortzetten van den
verkoop van sterken drank in het klein in het perceel
aan den Geestersingel, thans gemerkt wijk E, no. 19,
met ingang van 1 Mei a s, welke vergunning ten
name staaf; van Grietje Kaij, weduwe van Pieter Helder.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, A. MACLAINE PONT.
28 Maart 1891. De Secretaris,
NUHOUT VAN DKR VEEN.
Het is voor ieder duidelijk dat de vraagtot hoever
uitbreiding der kiesbevoegdheid door 'a lands belang
wordt geboden bij het naderen van den tijd der ver
kiezingen inzonderheid bij de liberale partijmeer en
meer de gemoederen bezig houdt. Nu het ontwerp-rnani-
fest van het Bestuur der Liberale Unie dit onderwerp
onder de noodzakelijke hervormingen in de eerste plaats
heeft genoemd honden de liberale kiesvereenigiugen
zich met de behandeling daarvan bezig, en dagelijks
melden ons de dagbladen den uitslag harer beraadslagin
gen. Tot hoever eischt 's lands belaug uitbreiding
der kiesbevoegdheid? Dat is thans de vraag; dat die
uitbreiding noodig is wordt door allen als vaststaand
aangenomen, en te recht.
De regeling van het kiesrecht bij de Grondwetsher
ziening van 1887 beeft niet anders kunnen zijn dan
een voorloopige regeling; de blijvende is aan den gewonen
wetgever overgelaten en wordt van hem verwachtzij
kan alleen reeds hierom noodzakelijk worden genoemd
omdat de kiezers op bet platteland 12 a 15 percent én
die in de steden 6 a 8 percent der bevolking bedragen.
Om zich te overtuigen hoe groot dit verschil inderdaad
is neme men het kiesdistrict Alkmaar tot voorbeeld
dat volgens de laatste opgave der Regeering op 31 De
cember 1889 ruim 45.032 inwoners telde; het aantal
kiezers bedraagt er 4749, aizoo l0'/2 percent, dat is
meer dan in eenig ander kiesdistrict. De gemeente
Alkmaar telt 15707 inwoners en 1346 kiezers, das ruim
S'L percent; de overige gemeenten van het kiesdistrict
tellen 29.325 inwoners en 3403 kiezers, dus ruim 111j2
percent. Dit verschil is echter onbeduidendwanneer
men bet district Alkmaar vergelijkt met het district
Amsterdamdat 432.964 inwoners telt met 22.025 kie
zers, alzoo ruim 5 percent. In verhouding tot de bevolking
telt bet district Alkmaar dan ruim tweemaal zooveel
23)
Den volgenden morgen moest Baak een paar uren
verder eene opneming doen, op de plaats waar een spoor
weg-brug over de beek moest worden gelegd. Hij had
een rijtuig besteld dat hem aan het bureau kwam af
halen. Op het oogenblik dat hij gereed was om met zijn
teeken-materiaal op te brekenverscheen Betjealles
behalve verlegen en bracht «de complimenten van me
vrouw en of meheer plezier had van middag te komen
dineeren. Mevrouw had een brief van meheer ge
kregen en meheer kwam tegen vier uren thuis."
«Complimenten, met heel veel plezier, Betje," luidde
het antwoord. Eu toen Betje wilde beengaan liet Baak
er op volgen: Hebben de dames gisteren avond niets
gehoord
«Gehoord Nie's meheer, wat zouen de dames
hebben gehoord
Heeft Kaatje ook niets verteld
Betje kreeg wel een kleur, maar ze hield zich toch
goed.
Nie's meheer, als dat er nog een meheer bij meheer
op het Kantoor is geweesten daar weten de dames
nie's van, want Kaatje heeft het niet verteld."
«En gij weet er ook niets van, hè?"
Nie's meheer."
«Waar wonen je oudersBetje vroeg Baak.
»lk heb geen onwers, meheer," antwoordde het meisje
met iets in haar stem dat Baak trof «Mijn vader is al
lang dood en mijn moeder is het vorig jaar gestorven.
«Heb-je nog broers of zusters?" vroeg de ingenienr
kiezers als het distriet Amsterdam. In het district Haarlem
bedraagt het aantal kiezers nog geen 6 percent van de
bevolking, in het district Leiden omstreeks 51/2in het
district 's Graven hage iets meer dan 5 en in het district
Rotterdam slechts ruim 31/1 zegge ruim drie en een half
percent. Werd alzoo het aantal kiezers in het district
Rotterdam in dezelfde verhouding tot de bevolking ge
bracht als in het district Alkmaar bestaat, dan zou het
van 8311 moeten klimmen tot ten minste 24312in
dezelfde verhouding zou het te Amsterdam 45.460 in
plaats van 22.025 moeten bedragen. Dit belangrijk ver
schil maakt het reeds verklaarbaar, waarom in de groote
steden de aandrang om uitbreiding der kiesbevoegdheid
zooveel grooter is dan in de kleine steden en op het
platteland.
Zoo groote ongelijkheid mag niet blijven bestaan en
uitbreiding van het kiesrecht in de steden, inzonderheid
in de groote stedenmoet daartoe het middel zijn.
Vraagt men, hoever de kiesbevoegdheid moet worden uitge
breid dan loopen de meeningen uiteen en wordt het in
vele gevallen ondoenlijk, de grenzen terstond duidelijk
aan te wijzen. Gaat men zoover als het Bestuur der
Liberale Unie zon wenschen sluit men behalve de be
deelden alleen hen nitvan wie blijkt dat zij niet in
hun onderhoud of in dat van hun gezin kannen voor
zien wat naar onze meening van de uitsluiting der
bedeelden alloen niet of niet noemenswaardig verschilt,
en laat men verder tot de stembus allen toe, die m
staat blijken hoe gebrekkig ook te kunnen schrijven
dan is ontegenzeggelijk de grens duidelijk aangewezen
maar dan heeft men ook feitelijk wat in verstandigen zin
algemeen stemrecht wordt genoemd en het is de vraag
of dit in 's lands belang zon wezen.
Instemming met de algemeene strekking van het ont
werp werd betuigd door de meeste kiesvereenigingen, die
tot nog toe daarover beraadslaagden; maar ook dan werd
er een motie aan toegevoegddie voor de uitbreiding
van het kiesrecht eeu minder bepaalde grens aanwijst
dan het ontwerp; uitbreiding namelijk zoover als «de
meest onbekrompen opvatting" of «een eerlijke uitvoering
der Grondwet gedoogt," of «als binuen de perken dor
Grondwet te verkrijgen is." Het komt er nn maar
op aan te weten wat daarbij de voorstellers en voor
stemmers voor oogen stond want over de vraag hoe
ver men met een eerlijke uitlegging der Grondwet in dit
opzicht kan gaan, wordt alweder verschillend gedacht.
Professor Oppenheim te Groningen beweerde dat zelfs
het algemeen stemrecht met een eerlijke uitlegging der
Grondwet bestaanbaar isen hij staat in die meening
niet alleenmaar even zeker is het dat zij volstrekt
niet algemeen gedeeld wordtdaarom blijft het, helaas,
altijd twijfelachtig wat de meerderheid in de vergade
ring der kiesvereeniging, die een motie van dezen aard
aannamzich daarbij wel heeft voorgesteld. Alleen de
liberale kiesvereeniging de Grondwet te 's Gravenhage
keurde de uitvaardiging van een manifest afomdat
men niet in bijzonderheden kon treden, en er, wanneer
m zich tot hoofdpunten bepaalde, altijd gevaar bestond
voor groot verschil van opvatting bij schijnbare eenstem-
terwijl hij papieren bij elkaar zocht en op de schrijftafel
van zijn chef ordende.
,We zijnen met ons vieren," zei Betje, «mijn oudste
broer is serzant en moet het volgend jaar offecier wor
den; die op hem volgt is wachtmeester bij de huzaren
en wil ook offecier wordende derde ben ik en de
vierdeda's Willemdie is nog in het weeshuis."
Baak peinsde. Die kinderon moesten hun eigen weg
zoeken en deze eene had den voet op den dwaalweg.
Misschien was ze er reeds zoo ver op gevorderd dat
terugkeer onmogelijk was.
«Luister eens naar me, Betje," sprak hij op ernstigen
toon. «Als je nog een vader of moeder hadt, zou ik hen
waarschuwen. Ik kan ook mijuheer en mevrouw waar
schuwen maar dit wil ik liever niet. Dat je dwaas ge
noeg bent om briefjes van mijnheer Parelman aan de
juffer over te brengen en voor je-zelf te gelooven dat
dit niets beduidt, dat laat ik daar, maar dat hij 't op n gela
den heeft, is al heel ongelukkig, meisje. Je znlt wel geen
raad van me willen aannemen; anders zon ik je zeggen: ken
mijnheer Parelman niet meer, want er zal een tijd komen,
dat je hem verwenscht. Maar dit moet ik je zeggen
ik zal scherp uitzien en als ik merk dat je dien mijn
heer nog langs den tnin binnenlaatzal ik zorgen
dat je de voordeur uitgaat. Je moet het nn maar weteu,
Betje."
De ingenieur nam zijn papieren en hoekmeter op en
ging naar de deur.
Betje wierp het hoofd achterover en keek hem uit
dagend na, als wilde ze zeggen «Ik ben om geen dienst
verlegen en dit was ze ook niet. Ze kon diensten ge
noeg krijgen.
De les van Baak viel als een verloren graankorrel tns-
schen de biezen.
Baak scheen het op te merken. Met de kruk van de
deur in de hand keerde hij zich om. Hij zag den on
verschilligen tartendon trek om Betje's mond en ziju
wenkbrauwen trokken zich samen. «Ik geloof, sprak
hij «dat mijn waarschuwing u vrij onverschillig is
maar nn zal ik weten wat te doen. Ik heb alles gehooid
migheid. De vrijzinnige kiesvereeniging te Leiden nam
een motie aan tot aanbeveling van een manifest waarin,
met herinnering aan vroeger geopenbaarde denkbeel
den van de Unie omtrent belastingregelingsociale
wetgeving, leerplicht en legerinrichting, de wensch wordt
uitgesproken, dat vóór het einde van het vierjarig tijd
vak, waarvoor de leden der Tweede Kamer worden ge
kozen, het kiesrecht blijvend worde geregeld, en wel zóó,
dat het, onafhankelijk van eenige bijdrage in de directe
belastingen, ook toegankelijk worde gesteld voor den
werkman, die door het onderwijs, dat hij genoot en het
loon dat hij geniet, die mate van onafhankelijkheid blijkt
te bezitten, welke van den kiezer mag gevorderd worden.
Als wensch van de kiezers is dit duidelijk genoeg, en de
opneming van werklieden, die aan deze oischen voldoen,
onder de kiezers is ontegenzeggelijk wenschelijk. Niet zoo
gemakkelijk zal het zeker wezen, ter voldoening aan het
voorschrift der Grondwet, in de kieswet do kenteekenen
te noemen waaraan deze werklieden te kennen zijn
maar dat zal de moeielijke taak worden van den wetgever,
die zal trachten aan dezen wensch te voldoen. De kies
vereeniging Vooruitgang te Rotterdam bepaalde zich tot
deu wensch, dat de candidaten der liberale partij zouden
samenwerken tot herziening der kieswet, met uitbreiding
der kiesbevoegdheid, zoo ruim mogelijk.
Inderdaad moet worden erkend dat de belangen der
werklieden zich bij do verkiezingen niet naar behooren
en de belangen der andere klissen zich daarentegen te
sterk kunnen doen gelden; dientengevolge kan de uitslag
der verkiezingen door de belangen der andere klassen
worden beheerscht en een vertegenwoordiging worden
gekozen waarbij deze belangen te zwaar wegen of die
althans verdacht wordt bij haren arbeid op deze belangen
te sterk te letten. Het deel des volks, dat op de verkie
zingen zelf geen invloed kan uitoefenen zal a.licht in
de vertegenwoordiging, die aan zulse verkiezingen haar
ontstaan te danken heeft, geen vertrouwen stollen. Zie
daar een kwaad, dat bestaat on zoo mogelijk moet worden
gekeerd. Wanneer men nu echter het algemeen stemrecht
iuvoert, ontstaat er eene andere overheerscbing; de nieuwe
kiezers zonden in sommige streken des lands de oude in
aantal verre overtreffen en ten slotte zon het aantal
kiezers zonder zelfstandig oordeel en zonder eenige finan-
cieele onafhankelijkheid de meerderheid hebben en de
audere overstemmen Die kiezers eindigen met werk
tuigen te zijn in de handen van anderen, hetzij dan van
den geestelijke of den een of anderen bespeler van het
klavier der volksconscientie, van den volksmenner die hnn
een gouden toekomst belooft of van deu kapitalist. Dit
gevaar kan een ernstig man niet denkbeeldig noemen.
In Noord-Amerika zijn de verkiezingen meer en mem-
geworden een strijd tusschen de kapitalisten mot uit-
eenloopende belangen die door de macht van het geld
de kiezers in dienst hebben. Op dit gevaar wees on
langs de heer van Houten in de Tweede Kamer, toen
hij verklaarde dat hij zou si rijden «tegen te groote uit
breiding van kiesrechtn 1. de uitbreiding daarvan tot
die klassen, waar de financieële afhankelijkheid zoo
groot wordt dat langs een achterdeur de macht van
en gezien wat er gister-avond in deu tnin is voorgeval
len anders zeg ik niets." Hij ging heen en Betje
haalde wel de schouders op maar gevoelde zich toch
niet gerust. Dat de ingenienr getuige was geweest van
alles wat er tusschen haar en den jonker was voorge
vallen vond ze alles behalve naar haar zin. Dit had
ze niet verwacht.
Baak kwam na zijn opmeting te hebben gedaan op
het bureau terug en ging terstond weer aan het werk.
Hij was een man van ordedie zonder noodzaak uooit
het werk liet liggen. Geheel verdiept in zijn arbeid, had
hij niet gehoord, dat er op de denr weid geklopt; toen
het kloppen luider werd herhaald riep bij «binnen."
Hij keek om; mevrouw trad het kantoor binnen en sloot
de deur. Baak ontstelde een weinig. Mevrouw, die vroe
ger heel vriendelijk voor hem was geweestwas sinds
hun verblijf te Berkum merkbaar veranderd. Hij wist
waaromen na begreep hij dat er iets op til was dat
hem aan een proef zou onderwerpen.
«Mijnheer Baak," begon mevrouw, zonder op den stoel
te lettendien de ingenieur zich haastte haar aan te
bieden, »n hebt gister-avond nog laat bezoek gehad
van den baron van Parelman, geloof ik
«Ja, movrouw". zei Baak met een lichte buiging.
«Zoudt u me willen zeggen of dit bezoek alleen
u gold vroeg ze.
De houding en de uitdrukking van mevrouw's gelaat
waren die van iemand, die een verhoor komt afnemen Er
was iets hoogs in en mevrouw kon al was ze niet
groottoch uit de hoogte op iemand neerzien.
«Ja, mevrouw, het gold alleen mij antwoordde
Baak zonder zich te bedenken.
«Neem het me niet kwalijk, mijuheer," hernam me
vrouw, «dat ik iets vreemds vind iü dit bezoek in mijn
huis, vooral omdat ik reden heb te gelooven. dat uw ver
houding tot mijnheer van Parelman niet van dien aard is,
om hem hier 'savonds, zonder mijn medeweten, te out vangen.
Ik zou gaarne, voordat mijnheer thuis komt, er iets meer van
weten. Lk geloof toch, dat ik de eerste ben om hem mede
te deelen wat er in zijne afwezigheid is voorgevallen.',