E.
No. 94
1891.
Drie en HTegentigste Jaargang.
V11 IJ 1) A fl
7 AUGUSTUS.
Officieel Gedeelte.
Loodgieterswerkplaats.
Aoisterdauisclie Brieven.
FEUILLETON.
AAHSCHË COIRAVT.
Deze Courant wordt SSlnsdag-, Donderdag- en
EïterdagaroHd uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar ®,8®franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummers O,O®.
IA v
Prijs der gewone Advcrtentiën:
Per regel 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer 33
Burgemeester en We thonders van A L K-
m a a r brengen ter algemeene kennis, dat heden op de
gemeente-secretarie ter visie is gelegd het aan hen inge
diende verzoek, met de bijlagen, van .Johannes Ber-
niardus Hendricus Burgers, loodgieter alhier,
om vergunning tot het oprichten van eene loodgle-
Ifiïsh ci'kpIïi4sIs in het perceel aan het Verdroaken-
oord, wijk D, No. 32, en dat op Woensdag 19 Augustus
1891 's middags te twaalf uren ten raadhuize ge
legenheid wordt gegeven om tegen het «prichten van die
inrichting bezwaren in te dienen.
Burgemeester en Wethouders voorn.,
Alkmaar, A. MACLAINE PONT..
5 Aug. 1891. De Secretaris,
NUHOUT VAN DER VEEN.
XLVj
Ale men eens nagaat, wat er in de laatste jaren al
gedaan is voor de arbeidende klasse in de hoofdstad,
slaat men de handen ineen. Als ware het een wedstrijd,
zoo hebben de vrienden des volks zich beijverd om voor
het lichamelijk en geestelijk heil van den werkman zorg
te dragen en nimmer heeft het hun daarbij aan den
noodigen steun der ingezetenen ontbroken. Werd er in
het buitenland iets bedacht, dat een waarlijk goeden iD-
vloed oefende op het arbeiderselement, dan is Amster
dam er .meestal al heel spoedig bij geweest om dit denk
beeld over te nemen en waar elders iietdadigheidsplauuen
schipbreuk leden op het ontoereikende van de financiën,
heeft Ne&erland's hoofolstad die ten uitvoer gebracht, zelfs
•zonder eenigen bijstand van overheidswege. Zou er dan
i ook wel oen stad in Europa zijn met mannen als in
Amsterdam, die met hun verworven bezittingen goeddoen,
waar hun hand nooden vindt te lenigen Wij zullen niet
indiscreet zgn en geen namen noemen, waarvan de dragers
hun grootste .eerzucht zoeken in het beoefenen der stille
liefdadigheid, dio nimmer wereldkundig worden mag,
maar toch willen wij wei verzekerendat er op de
grachten en langs do Amstelboorden van Amsterdam
families wonen,, die nog nooit geaarzeld hebben, diep in
den .aak te tasten, waar zij de heilige overtuiging mochten
koesteren, dat haar gave als balsem zou zijn voor menige
schrijnende wofld, door armoede of tegenspoed geslagen.
Tot dezulkendie ruimschoots van het hunne willen
afstaan aan minder bedeelde stadgenooten, behoort ook
de directeur der Deli-Maatsehappij, de heer P. W.
Janssen, wiens naam in de laatste dagen te herhaaldelijk
in verschillende persorganen is genoemd dan dat wij
dien hier zouden verzwijgen. De ontwikkeling en het ge
luk der burgerij dat is voor den heer Jansen een
ideaal, waarvoor aanzienlijke offers hem licht vallen. Zoo
iemand kan natuurlijk niet onbeke&d blijven met die
g a
(12)
DOOR
I. M. DOiTOJBWIKX.
Het oogenblikdat aan de kastijding voorafgaatis
voor den veroordeelde verschrikkelijk; ik heb in verloop
van eenige jaren menig preventief-gevangene aan den
y vooravond van den nootlottigen dag gezien en gadege
slagen. Gewoonlijk trof ik de preventief-gevangenen in
het hospitaal aan in de ziekezaal voor de gevangenen
als ik daar zelf ziek lag, dat vele malen het geval was.
Alle gevangenen in geheel Rusland weten dat de dok
toren voor hen het minste medelijden hebben. Zij maken
nooit tusschen de gevangenen het minste onderscheid
zooals dat onwillekeurig allo anderen doen behalve het
eenvoudige volk, dat uooit den gevangene smaadt of ver
acht om zijn misdaad hoe scbriklijk die ook zijmaar
hem alles vergeeft om de door hem ondergane kastijdin
gen, om zijn ongeluk. Niet zonder reden noemt het volk
in geheel Rusland het misdrijf een ongeluk en de misda
digers ongelukkigen. Het is een opvatting vol diepen zin.
Ze is van des te meer beteekenis omdat zij onbewust
en instinktmatig is. De doktoren zijn in vele gevallen
een ware toevlucht voor de gevangenen vooral als zij
een lichamelijke straf moeten ondergaan. De preventief-
gevangene, die voor den krijgsraad is geweest, weet ten
naaste bij op welk tijdstip hjj zijn vonnis zal moeten on
dergaan om er zich aan te onttrekken zorgt hij in het
hospitaal te komen om het verschrikkelijk oogenblik eenige
dagen te verschuiven. Als hij zich weder gezond kan
meldenverkeert hij onophoudelijk in een vreeselijken
toestand te meer omdat hij bijna met zekerheid weet
dat morgeu het noodlottig oogenblik zal komen. Enkelen
trachtten uit eigenliefde hun gevoel te verbergen, maar
grootsche stichting in Oost-London, die, geboren uit een
pennovrucht vau den bekenden Walter Besant. een wel
daad is voor de verwaarloosde menigte der wereldstad,
in welks donkersten hoek zij is opgebouwd. Het People's
Palace aan Mile End Road te Londen is een uitspan
ningsplaats geworden voor duizenden, die anders in ledig
heid allicht van kwaad tot erger zonden zijn vervallen.
Iedere week worden daar uitmuntende, bevattelijke mu
ziekuitvoeringen gegeven terwijl een lange reeks van
studie- en ontspanningslokalen aan de bevolking van het
beruchte Whitechapel de gelegenheid aanbiedt tot ver
rijking van kundigheden en vorming van den geest.
Het droombeeld van Walter Besant vindt men daar
verwezenlijkt en zedelijkheid en humaniteit oogsten er
de schoonste vruchten.
Zulk eene stichting zou ongetwijfeld ook in Amster
dam alle reden van bestaan hebben. Onder de vertegen
woordigers der arbeidende klasse, die maar al te vaak
uit verveling de kroegen gaan bezoeken en deze gewoon
lijk slechter verlaten dan zij erin gekomen zijn, vindt
men er velen, die zelf beseffen, dat eene gelegenheid tot
onschuldige uitspanning veel goeds kan uitwerken. Nog
onlangs heeft de vereeniging «Neerland's Werkman" daar
in trachten te voorzien door in de Leliestraat een ver-
eenigingslokaal te stichten, waarbij invloedrijke amster-
damsche ingezetenen hun steun hebben verleend. In dit
gebouw, waarvoor de heer I. Gosschalk belangeloos de
plannen ontwierp, vindt men gelijk met de straat een ge
zellig ingerichte koffiekamer, waar de liefhebbers van bil
jarten hun hart kunnen ophalen. De eerste verdieping
wordt geheel ingenomen door een vergaderlokaal, waar nu
■en dan voordrachten worden gehouden door personen
die gaarne iets van den schat, hunner kundigheden ten
beste willen geven zonder daarvoor een hoog honora
rium op te strijken. Verder is er nog een bibliotheek,
die in ieders welwillendheid wordt aanbevolen en laog-
zamerhand wel zoo goed voorzien zal worden, dat aan
aller leeslust voldaan kau worden
ïntusschen is deze inrichting alleen bestemd voor de
leden van «Neerland's Werkman" en daarmee vervalt dat
algemeene bezit, dat juist zoo eigenaardig van het «Peo
ple's Palace" is. Eene nabootsing van zulk een voortref
felijke stichting ging echter uit den aard der zaak met
groote financieele bezwaren gepaard en zou daarom waar
schijnlijk nog lang tot de vrome wenschen behoord heb
ben, als niet de heer Janssen was gekomen als de ko
ning uit het sprookje, op wiens wenken een geheel ge
bouw uit den grond verrijst. De bekende directeur der
Deli-Maatsehappij wendde zich tot mej. Hélène Mercier
en den heer J. A. Tours, wier namen een goeden klank
hebben op het gebied der arbeiderszorg, en hij zeide tot
hen: Richt gij, puttende uit uwe rijke ondervinding, een
gebouw op, waar het volk zich ontwikkelen en ontspan
nen kan, en laat de geldzaken aan mij over. Toen werd
aan het werk getogen, overal werd onderzocht en ver
geleken, naar een geschikt terrein werd uitgezien, kort
om, er waren heel wat voorbereidende maatregelen noodig,
eer het zoo ver was als thans, nu de eerste steen is j_
legd. Bij die plechtigheid hield burgemeester Van Tien
de geveinsde moed bedriegt hun modegevangenen niet.
Allen begrijpen wat hun wacht en zwijgen uit menschen-
liefde. Ik heb een gevangene gekend, een jong mensch,
een gewezen soldaat, veroordeeld wegens moord, die ge
straft moest worden met het volledig getal stokslagen.
Hij was zoo angstig, dat hij aan den vooravond waarop
hij gekastijd zou worden besloot een flesch brandewijn
leeg te drinken waarin hij snuif had gedaan. De tot
stokslagen veroordeelde heeft altijd voor het beslissende
oogenblik brandewijn gedronken die hij zich te voren
heeft verschaft, dikwijls voor een fabelachtig hoogen prijs;
hij zon liever zes maanden het hoogst noodige missen dan
niet een kwart liter te drinken vóór de voltrekking van
het vonnis. De gevangenen gelooven dat een dronken
mensch minder pijn heeft van de stokslagen of zweep
striemen dan als hij nuchter is. Maar ik neem de draad
van mijn verhaal weder op. Nadat de arme gevangene
zijn flesch brandewijn leeggedronken had, werd hij wer
kelijk spoedig ziekhij gaf bloed op en werd bewusteloos
in het hospitaal gebracht. Zijn borst was door dit geval
zoo aangedaandat zich na eenige dagen wisse kentee-
kenen van tering openbaarden, waaraan hij een halfjaar
later stierf. De doctoren die hem behandelden hebben
nooit de oorzaak van zijn ziekte geweteu.
Ofschoon de voorbeelden van kleinmoedigheid vóór de
straf bij de gedetineerden niet zeldzaam zijn komen er
ook voor van een onbevreesdheid, waarover men verbaasd
staat. Ik herinner mij menig geval van bijna gevoeliooze
vastberadenheid. In 't bijzonder is mij de komst van een
afsehuwelijken misdadiger in het hospitaal steeds bijge
bleven. Op een mooien zomerdag ging door de zieke
zaal het gerucht, dat men 's avoDds den beruchten roover
Orlow een gedeserteerden soldaatkastijden en na de
kastijding in het hospitaal zou brengen. De zieke ge
vangenen vermoedden terwijl men Orlow verwachtte
dat de strafoefening wreed zou zijnallen waren in een
zekere spanning. Ik moet bekennendat ik zelf zeer
nieuwsgierig was om den roover te zien. Reeds sinds
lang had ik ongelooflijke dingen van hem gehoord, tlij
was een booswicht, zooals er weinigen zijn. Hij had
hoven een toespraak, zoo schoon en boeiend, dat de vele
genoodigden letterlijk aan zijne lippen hingen. Daarin
deed hij uitkomen, hoe de gelegde eerste steen niet het
eerste teeken is van de goede werken, door den stichter
in Amsterdam tot stand gebracht en hoe hij den heer
Janssen steeds heeft leeren waardeeren als een man van
mildheid en menschenmin, wiens linkerhand wel degelijk
altijd weten moetwat zijn rechter doet en zijn ver
stand nooit door ziekelijke goedhartigheid laat beheer-
schen. Treffend is de naam, die aan de bewuste stichting,
welke in de Rozenstraat verrijzen zal, is gegeven. »®ns
Huis" zoo zal zij heetennietwaar, welk een heer
lijke poëzie ligt daarin verscholen. »Ons Huis", dat wil
zeggen, onze rustplaats, waar wij ons na den arbeid ver-
poozen, onze kweekschool, waar wij leeringen en wijze
lessen kunneü opdoen, ons toevluchtsoord, waar onze be
langen behartigd worden. O, arbeiders van Amsterdam,
beseft ge wel ten volle, wat er welhaast voor u in de
Rozenstraat zal zijn verrezen, waardeert ge 't wel genoeg,
dat in onze zelfzuchtige eeuw voor u een huis wordt op
en ingericht, uitsluitend uit liefdadigheidszin
Het ontwerp voor «Ons Huis" is geleverd door den
bekenden amsterdamschen architect SC. B. Posthumus
Meijjes. De benedenverdieping zal niet alleen een ruime
leeszaal met aangrenzende bibliotheek- en wachtkamers
bevatten, maar bovendien een naar de eischen des tijds
ingericht gymnastieklokaal. Daarboven komt een zaal,
bestemd voor wetenschappelijke voordrachten, waarbij men
van do veronderstelling uitgaat, dat er onder de mannen
en vrouwen van Amsterdam die de kunsten en weten
schappen beoefenen, velen zullen zijn, die nu en dan gaarne
een avond aan hunne bezigheden zullen willen ontwoe
keren om het volk voor te lichten en te ontwikkelen.
Voor uitvoeringen van muziek, populaire voordrachten,
besprekingen van kunstwerken enz. staat in het vervolg
deze zaal open, opdat zich veler gezichtskring uitbreide
en menigeen aan zijn dorst naar vermeerdering van ken
nis zal kunnen voldoen. Op deze eerste verdieping komen
verder nog drie kleinere lokaleD waar eenige personen
zich tot een club kunnen vereenigen om onder leiding
van een heer of dame zich met lectuur aangenaam en
nuttig bezig te houden of om den een of anderen cursus
te volgen, waaraan de behoefte zich gevoelen doet. Daar
kan zich ook een zangkoor oefenen of een groep muziek
lief hebbers een orkest vormen. Doch niet alleen voor
het geestelijk heil van het opkomende geslacht uit de
arbeidende klasse zal door «Ons Huis" worden zorg ge
dragen want ook bevindt zich op de eerste verdieping
een vertrek, waar aan jonge meisjes onderricht zal wor
den gegeven in het koken en in het verstellen van klee
deren. De hoogste étage zal eindelijk ingericht worden
voor gezellige bijeenkomsten, die op bepaalde tijden ge
houden worden en waar zang, muziek, voordrachten en
gymnastische oefeningen elkaar zullen afwisselen. Kortom,
niets zal onbeproefd worden gelaten om den minvermo
genden burgers een plaats aan te bieden, waar zij zich
volkomen thuis gevoelen waar zij heen kunnen gaan
als 't hun in hunne kelderwoningen of zolderkamertjes
te eng wordtwaar zij hun geest kunnen verkwikken
koelbloedig grijsaards en kinderen vermoord; het was een
mensch met een ijzeren wil en vol trotsch bewustzijn van
zijn kracht. Hij was van vele moorden beschuldigd en
veroordeeld om door de gelederen met stokslagen gekas
tijd te worden, 's Avonds kwam hij in het hospitaal.
Het was reeds donker de lichten werden aangestoken.
Orlow zag er doodsbleek nitdat sterk uitkwam door
zijn dik, gitzwart haar. Hij was bijna gevoelloos. Zijn
rug was opgezwollen en zag er groen en geel uit het
bloed scheen er door. Den geheelen nacht hielden de
gevangenen niet op hem te verplegenlegden telkens
versche koudwatercompressen op zijn rug, lieten hem nu
op de eene dan op zijn andere zijde liggen gaven hem
van de drank in die de dokter bevolen had kortom
zij verpleegden hem alsof zij een hunner familieleden of
een weldoener verzorgden. Den volgenden dag was hij
weer volkomen bij zijn kennis en liep tweemaal de zieke
zaal heen en terng. Ik stond er over verwonderd, want
hij wa3 den vorigen avond meer dood dan levend bin
nengebracht in één keer had hij de helft van het
aantal stokslagen gehad waartoe hij veroordeeld was.
De dokter had de executie eerst doen staken toen hij zagr
dat langere kastijding den misdadiger onvermijdelijk den
dood zon aandoen. Eu toch was deze misdadiger klein
van gestalte en zwak van lichaamsbouw. Wie maar een
maal gevangenen gezien heeftdie tot stokstraf veroor
deeld zijn heeft zich ongetwijfeld nog lang daarna hnn
vermagerde, leelijke en bleeke gezichten, en hun koorts
achtige blikken herinnerd. Ondanks alles herstelde Or
low spoedig; zijn sterke wilskracht kwam de natuur te
hulp. Hij was werkelijk in goenen deele een gewoon
mensch. Uit nieuwsgierigheid maakte ik met hem nader
kennis en bestudeerde hem acht dagen achtereen. Met
zekerheid kan ik zeggen dat ik nooit iemand ontmoet
heb van zulk oeu sterk onwrikbaar karakter. Reeds
vroeger had ik te Tobolsk een soortgelijke beroemdheid,
een rooverhoofdman gezien. Deze was volkomen een
wild dier gelijk, en toen ik naast hem stond en nog niet
wist, \KÏe hij was, voelde ik onbewust dat ik een gevaar
lijk mensch naast me had. Vooral maakten zijn stomp-
