No. 140.
Drie en Negentigste Jaargang.
1891.
ZONDAG
22 NOVEMBER.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
EERSTE BLAD
Oproeping1 van personen.
Amsterdamsche Brieven.
lui.
ALKIAABSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar 0.80; franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummers 0,06.
Prijs der gewone Advertentiën:
Per regel 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-y^
TER ZOON.
Telefoonnummer: 3
De volgende personen worden verzocht zich ten spoe
digste ter gemeente secretarie (afd. bevolking) aan
te melden.
Willem Brouwer, laatste woonplaats BergenKlaas
van Baar, 1. w. Hensbroek; Pieter Blokker, 1. w. Heiloo;
Sophia Schoonhoven, 1. w. Breukeion Nijenrode Maria
Christina de Jong, 1. w. Zuid- en Noordschermer; Trijntje
Zuijdam, 1. w. Ursem Jacobus Kimman, 1. vv. Uitgeest;
Trijntje Kraaijer, 1. w. Wormerveer.
Het Christelijk sociaal congres, door volen met
zooveel spanning verbeidbehoort tot het verledene,
maar de tijd van nabetrachting is nog lang niet voorbij.
Of er veel licht ontstoken is in die bijeenkomsten van
de mannen van Patrimonium en de trouwe aanhangers
der anti-revolutionaire partij Zullen de lijders aan onze
sociale nooden veel troost putten uit hetgeen op het con
gres is verhandeld Dan toch zeker niet uit de rede van
dr. Bavinck, die verkondigd heeft, dat de rangen en
standen in het aardsche leven ook blijven voortbestaan
aan gene zijde des grafs, waarmede aan de blijde ver
wachting van menig proletariër, dat zijn moeilijk be-
Btaan althans eenmaal voor een beter plaats zal maken,
de bodem is ingeslagen. Maar ook behalve dr. Bavinck
hebben velen op het christelijke congres gesproken op
een wijze, die bij een onbevoordeelde wel eens de vraag
heeft doen oprijzen, of zij zich wel goed bewust waren
van het doel, waarvoor de bijeenkomst werd gehouden.
Onverdeelde toejuiching is daarentegen te beurt gevallen
aan dr. A. Kuyper, wiens openingsrede, al duurde zij ruim
twee uren, van het begin tot het einde het talrijke ge
hoor vermocht te boeien. Al hebben de jaren ook dr.
Kuyper niet ongemoeid gelaten, nog steeds verstaat de
hoofdman der doleerenden de kunst, den hoorder aan
zijn lippen te doen hangen en een geestdrift wakker te
roepen, die zich moeilijk tot aan het. »Ik heb ge
zegd" bedwingen laat. Grondig en breed opgevatge
schreven in den eigeuaardigen pittigen Standaard-stijl
mag men de verschijning van dr. Kuyper's rede over
>Het sociale vraagstuk en de chistelijke religie" gerust
beschouwen als een evenement in onze sociale literatuur.
Ten bewijze daarvan zij het ons vergund, een gedeelte
daarvan te citeeren »Ge vergist u, zoo ge waant, dat
het hedendaagsch socialisme zijn oorsprong dankt aan de
verwarde utopiën van dwepers of geboren zou zijn uit
het brein van hongerlijdende heethoofden. Immers Marlo,
die hot eerst »de organisatie van den arbeid" in drie
dikke deelen aan de orde stelde, was een bij uitstek kun
dig hoogleeraar. Rodbertus, die nog vóór Karl Marx de
sociale quaestie zelve bepleitte, was in 1848 minister van
den koning van Pruisen geweest. Karl Marx zelf, de stich
ter der internationale, behoorde tot de hoogste standen
en was gehuwd in eene ministeriëele familie. Lasalle
verkeerde in de kringen van do high life. Henri George
is een amerikaan nit den besfen stand. En Schaeffle, die
zoo ver gaat van bodem, werktuigen en kapitaal collec
tief te willen maken, »as in 1871 minister van den
keizer van Oostenrijk. Men kon dan ook temet zekeren
homerischen lach haast niet bedwingen, als men, tot
voor korten tijd, ook in onze kringen, van het socialisme
nog soms spreken hoorde, als van iets dat thuis hoorde
bij Jan Rap en zijn maat. haast zou men vragen of
men dan niet leest, dan niet meeleeft. Of Quack dan bij
dooven aanklopte, toen hij in zoo boeiende taal heel de soci
alistische familie bij ons beschaafd publiek geïntroduceerd
heeft Jaof men dan zelfs nooit gehoord heefthoe
reeds Plato, Griekenland's grootste wijsgeer, een ontwerp
schreef en aanbeval van een geheel socialistische staats
inrichting. En al ware zoo verregaande onwetendheid
voor twintig jaren nog vergeeflijk, nu althans is ze toch
nachtschuiten—politiek geworden nu de socialistische
beweging reeds aan vier onderscheidene wetenschappelijke
scholen het aanzijn gaf; spontaan en gelijktijdig in alle
landen van Europa de ^voldane burgerij" uit hare rust
deed opschrikken aan geheel een reeks van universiteiten
haar pieitbezorgers vindtde persen zweoten doet onder
heur elkaar schier verdringende studiën en allengs zóó
aan dieptezóó aan omvangen derwijs aan beteekenis
wondat een von Bismarck zich bij haar aansloot, een
Leo XIII er zijn encycliek over rondzond en zelfs de
Keizer van Duitschland zijne regeering inluidde met een
Congres in Pruisens hoofdstadom de internationale op
lossing der sociale quaestie voor te bereiden. Neen, waar
lijk, struisvogelpolitiek baat hier nieten er steekt geen
kracht in, of men al schimpt op recht voor allen, Domela
Nieuwenhuis maatschappelijk dood verklaart en den
dommen hoop laat zingen van »al de sosjalen in een
harington." Het socialisme zit in de lucht. De sociale
wind, die elk oogenblik in een storm kan overslaan,
doet de zeilen van het politieke scheepje bollen. En
veilig mag gezegd, dat de sociale quaestie de quaestie
de brandende levensquaestie van het einde der negentiende
eeuw is geworden. Jadat in heel dezeaan vraag*
stukken zoo overrijke eeuw, nog geen enkel vraagstuk
is opgedoken dat zoo diep in het leven der natiën
ingrijpt en met zoo feilen golfslag de publieke opinie
heeft beroerdVoorwaar diep is de klove niet
meer tusschen den Soeialist-Godsvereerder te Amsterdam
en den Socialist-Godloochenaar in den Haag.
Gedachtig aan het «Frapper toujours" heeft de Aeder-
landsclie Vrouwenbond tot verhooging van het
zedelijk bewustzijn het sociaal congres als een goede
gelegenheid begroet tot verspreiding en bevordering zijner
denkbeelden. De door den bond belegde vergadering was
niet toegankelijk voor de mannenzelfs niet voor man
nelijke vertegenwoordigers van de pers, zoodat de hoofd
bladen daarheen verslaggeefsters moesten zenden. Uit
hare verslagen blijkt duidelijk dat in deze bijeenkomst
belangrijke onderwerpen op talentvolle wijze zijn bespro
ken. De populaire rede van mej. Scholten over drank
bestrijding was waard geweestmonig mannenoor te
bereiken. Duidelijk deed spreekster uitkomen welk een
schoon arbeidsveld de Nederlandsche vrouw hier heeft.
En een diepen indruk moet 't op haar voor plastische
beelden zoo ontvankelijk gehoor gemaakt hebben, toen
zij uitrekende dat de rijksdaalders door de 4 millioeu
inwoners van ons landje aan drank uitgegeven opge
stapeld anderhalf maal de hoogte van den Amsterdam-
schen Westertoren zouden hebben. Mevrouw Wiegand
wekte in de vergadering hare toehoorderessen nogmaals
op om den strijd tegen de prostitutie te aanvaarden
ofzoo dit reeds geschied is krachtig vol te houden.
Ook op het sociaal congres is deze wondeplek in
onze samenleving breedvoerig behandeld. Daar werd op
den voorgrond gesteld, dat het particuliere initiatief nog
machtig veel kan doen tot beteugeling van het kwaad.
Niet minder dan elf punten werden aan de hand gedaan
om indien zin werkzaam te zijn en ten slotte werd nog
een motie aangenomen, waarin het congres verklaarde,
in den strijd tegen de ontucht de beginselen te huldigen,
die ten grondslag liggen aan den arbeid van wijlen dr.
O. G. Heldring, en daarmede ook de principes van de
Ned. Vereeniging tegen de Prostitutievan den Ned.
Vrouwenbond en de Middeimachtszending, die daaruit in
historische volgorde wettig zijn voortgekomen. De laatste
dier reeksde Middernachtszendingis zeker wel de
krachtigste uiting van het streven om de zonde van het
overspel met wortel en tak uit te roeien. De leden dier
philanthropische vereeniging bepalen zich er niet toe
in geschriften en in vergaderingen de prostitutie aan de
kaak te stellen, maar avond aan avond zijn zij te vinden
in de wijken waar het onkruid welig voortwoekert.
En mej. Scholten heeft het zoo aandoenlijk eenvoudig
gezegd meestal is het voldoende de hand op den schou
der van den grijsaard of den jongeling te leggen en hem
te vragen»Hebt gij een moeder, die voor u gebeden
beeft of nog voor u bidt
De Middernachtszending heeft in een stad als
Amsterdam een ruim terrein. Des Vrijdagsavonds komen
hare leden in de Scandinavische kerk op de Prins Hen
drikkade bijeen, dan worden de deuren voor alle belang
stellenden opengezet en heeft iedereen de gelegenheid met
hun arbeid kennis te maken. Ook de schrijver dezer
brieven heeft daarvan onlangs gebruik gemaakt met het
oog op de lezers van do Alkmaarsche Courant. Hetgeen
bij daar gehoord heeft, wil hij bij gelegenheid gaarne
mededeelen en daaraan tevens beschouwingen vastknoo-
pen over prostitutie te Amsterdam voor ditmaal
moeten echter nog te veel Amsterdamsche zaken in deze
kroniek aangeroerd worden dan dat er plaats voor te
vinden is. Eén zaak verdient intusschen nog heden ver
melding in verband met het vorenstaande en wel naar
aanleiding van een in Mei van hot vorige jaar op het
Nationaal Congres van de Vereeniging tegen de Prosti
tutie verkondigde beweringals zou het bestuur der
Amsterdamsche inrichting voor stadsbestedelin-
gen vele ouderlooze en verlaten kinderen op het platte
land tegen zeer lagen prijs uitbesteden, waar zij op gru
welijke wijze geëxploiteerd worden, zoodat als de meisjes
later in de stad terugkomen voor haar een breede weg
is gebaandwaarlangs zij tot ontucht vervallen. Het
Burgerlijk Armbestuur heeft deze zware beschuldiging
niet onbeantwoord gelaten en met cijfers aangetoond
hoe onbillijk de aantijging is. Meer dan 60 pet. van
de gedurende 18751889 ontslagenen zijn gehuwd en
de maatschappelijke welstand der overigen geeft voor het
meerendeel reden tot tevredenheid. Nu is 't aan de
Vereeniging tegen de Prostitutie om met hare cijfers
voor den dag te komen.
Zal de heer A. C. Wertheim ook getuigen van den
nieuwen Amsterdamschen burgemeester, wat hij onlangs
van den ouden in »Eigeu Haard" neerschreef, namelijk,
dat er iets innemends, vriendelijks, toenaderends van zijne
geheele persoonlijkheid uitgaat. Dat is te betwijfelen na
het échecdat de heer Vening Meinesz bereid heeft
aan des heeren Wertheim's plannen om een bad- en
zweminrichting te bouwen aan de Marnixstraat
met rente-garantie van de gemeente. Burgemeester en
wethouders waren namelijk van meening, dat verschillende
kleinere inrichtingen door de geheele stad verspreid
meer aan het doel zouden beantwoorden dan één kostbaar
établis emeut, waarvan uit den aard der zaak slechts een
klein gedeelte der bevolking het volle genot zou hebben.
Het afwijzende prseadvies hoorde ik reeds roemen als
een bewijs van den practischen blik des nieuwen burge
meesters, waarbij tevens gemompeld werd, dat des heeren
Wertheim's belangstelling voor de gezondheid der min-
gegoeden merkwaardig samenviel met zijn wensch om
zijne bouwterreinen op de plaats, waar de nieuwe Bad
inrichting zou verrijzen, rentegevend te maken. Zonder
nog eenige waarde aan dat gerucht toe te kennen, rijst
toch de vraag bij een onbevooroordeelde op, of de ge
meente wel gerechtigd is, een geldelijken waarborg te
verleenen aan eeno inrichting, waarvan slechts een klein
deel der burgerij bij de groote amsterdamsche afstanden
zal kunnen profiteeren en of de heer Wertheim met
zijn scherpen financieelen blik niet de eerste zou zijn om
die vraag te ontkennen, zoo hij zelf niet was geïnteres
seerd. Thans laat hij daarentegen niets onbeproefd om
b. en w. van hun standpunt af te brengen. In een dezer
dagen door hem ingezonden antwoord doet hij zelfs uit
komen, dat bij volledige exploitatie de jaarlijksche ont
vangsten de uitgaven met p. m. 16.190 (dat p. m. vind
ik prachtig bij zulk een cijfer) zullen overtreffen, zoodat
de geldelijke offers, van de gemeente gevraagd, op stuk
van zaken van theoretischen aard zullen blijken te zijn.
Dat kon een mooi onderwerp geven voor een plaat van
het weekblad »de Amsterdammer"de heer Wertheim
als vogelaar met zoet gefluit.
Laat ons, liever dan hierbij langer stil te staan, over
gaan tot een genootschap, dat den heer Wertheim van
een beteren kant heeft leeren kennen. Wij bedoelen
„Liefdadigheid naar Vermogen". Dezer dagen
hield dit genootschap eene vergadering, waarin de sta
tuten belangrijk zijn gewijzigd. Bij de armenverzorging
zal nu voortaan het zoogenaamde Elberfelder stelsel toe
gepast worden Volgens dit systeem wordt de stad ver
deeld in districten die bestuurd worden door eene
commissiewelke bestaat uit meerdexjarige mannelijke
en vrouwelijke leden. Op bepaalde tijden, met zoo kort
mogelijke tusschenpoozenkomen deze bijeen om eene
beslissing te nemen in zake aangevraagde ondersteuningen
van personen in hun district woonachtig. Het bestuur
heeft het recht een besluit van exne dergelijke commissie,
na den betrokken voorzitter gehoord te hebben, te ver
nietigen, waarvoor het echter de redenen moet opgeven
en waarvan geen hooger beroep is toegestaan. Onbepaald
is het aantal districtbezoekersdat der commissie ten-
dienste staat, met dien verstande evenwel, dat niet meer
dan vijf' gezinnen voor één bezoeker mogen komen. Het
bestuur heeft het recht, zulk een bezoeker te schorsen;
in eene vergadering van dit bestuur en de gezamenlijke
voorzitters der districten wordt alsdan uitgemaakt, of
zoo iemand duurzaam van zijne functie vervallen behoort
verklaard te worden. Verscheidene andere bepalingen
schrijven nog voor hoe in zekere gevallen moet ge
handeld worden wij moeten ons evenwel met den
hoofdinhoud der wijzigingen vergenoegen. Van ganscher
harte hopen wijdat het nieuwe reglement Liefdadig
heid naar Vermogen" nog meer aan zijn edele bestem
ming zal doen beantwoorden. Moge 't den district-com
missies gegeven zijn het vele kaf van het koren af te
zonderen en door te dringen tot de waarlijk behoeftigen,
die maar al te vaak achterstaan bij anderen, die volleerd
zijn in de kunst van 't zich op den voorgrond stellen.
De taak is moeilijk maar tijdroovende navorschingen
zijn het doel alleszins waardig.
Treurig maar waar is 'tdat Amsterdam nu weer
bedreigd wordt door een duinwaterquaestle. Inder
tijd toen wij molding maakten van het i'apport door
de Commissie van onderzoek in zake de duinwaterleiding
bij b en w. ingediend, kreeg meu den indruk, dat allen
't er vrijwel over eens waren, dat de duinwater-maat
schappij voor een grooter draineergebied behoorde te
zorgen. Nu komt echter de directeur van de Haagsche
waterleiding, de heer Ph. Stang, die oorspronkelijk deel
uitmaakte der bewuste commissiemaar daarvoor al
spoedig bedankteomdat men zijne denkbeelden niet
deeldedezer dagen voor den dag met een brochui'e
waarin hij ziju gevoelen verdedigt. Als leek op tech
nisch gebied waag ik mij niet aan eene beoordeeling
van zijn pleidooi maar deel alleen mede dat hij tot
de volgende conclusies komt 1° het thans beschikbare
di'aineei'gebied is volkomen voldoende om in 1910 min
stens 20 millioen M3 duinwater te leveren terwijl dat
gebied nog belangrijk kan vergroot worden door het
thans verwaarloosde deel (sprenkelkauaal en kom) te
benuttigen2°. om dit doel te bereiken is het alleen
uoodig, de draineering uit te voeren op dezelfde wijze
als plaats heeft in de Wassenaarsche duinen ten behoeve
van de 's-Gravenhaagsche waterleiding. Nu mag er dus
wel weer eeu commissie benoemd worden om uit te
maken, in hoeverre die bewei'ing waarheid bevat, waar
mee wel weer verscheidene maanden gemoeid willen
zijn. De bewoners der hoogste etages zouden er dan
ook niets rouwig om geweest zijnals de heer Stang
zijn brochure voor zich had gehouden.
Het wenschelijke van Zondagsi'ustook op het Soci
aal Congi'os betoogd, hebben de melkslijters nog eens
in engeren kring verkondigd. Daarvoor hebben zij Ds.
Bax uit Zaandam laten overkomen, die in den laatsten
tijd niet veel meer vin zich deed hooren. Zoowel van.
een christelijk als economisch standpunt schetste deze
spreker de zuudagsrust als eene hooge noodzakelijkheid r
terwijl hij tevens don gunstigeu invoed daarvan op de.»
