No. 22.
Vier en Negentigste Jaargang.
1892.
V R IJ 1) A (I
EERSTE BLAD.
19 FEBRUARI.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Amsterdamsche Brieven.
Buitenland.
Binnenland.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Diasdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar O,SOfranco door het
geheele rijk j 1,
De 3 snmmers f 0,06.
Prijs der gewone Adrertentlën
Per regel J O,IA. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer
LIX.
Op de plaats, waar de Weteringschans zich ombuigt
om zich naar het Leidsche Plein te wenden, zijn in de
laatste jareu tal van groote en kostbare gebouwen ver
rezen. Nog heugt het ons, dat daar de eerste palen in
den grond werden geheid voor de stichting van ds.
Hugenholtzwiens »Vrje Gemeente" tot heelwat over
dreven aanvallen en niet minder overdreven vereering
een tijdlang aanleiding gaf. Vlak tegenover dit gebouw
bevindt zicb het gymnasium en daarnaast de Industrie
school voor de vrouweljjke jeugd, inrichtingen vau onder
wijs voor jongelui en meisjes op een leeftijd, dien de een
roemt om de eerlijkheid en ongeveinsdheid, dien de ander
bespot om zijne airs van heer en dame, maar dien allen
belachelijk vinden om de daaraan onafscheidelijke kalveren-
lietde. Bedenkt men nu nog, dat weer eenige schreden
verder zich de gevangenis bevindt op het oogenblik
is men druk bezig op de puinhoopen der oude een nieuwe
op te richten dan begrijpt men, hoe de amsterdam
sche Volkswitz er aan komt, dat zich hier in een
kort bestek de Vrije, de Onvrije en de Vrijende Gemeente
bevinden.
Dit jen de mots, dat geen aanspraak maakt op
nieuwheid, kwam mij in de gedachten, toen ik mij in
de vorige week op een avond naar het gebonw der
Vrije Gemeente" begaf om den heer öorgesius over
onze sociale toestanden te hooren spreken. Dat gebouw
is een der grootste vergaderlokalen van do hoofdstad.
Met groote vrijgevigheid stelt het bestuur zijne ruimte
beschikbaar voor vereenigingeu en bijeenkomstendie
elders, hetzy om financiëele, hetzij om andere redenen
moeilijk een onderkomen kunnen vinden. Eenmaal heeft
men die mildheid te ver uitgestrekt. Dat was in de dagen,
toen het verwoede optreden van burgemeester van Tien-
hoven tegen de socialisten alle eigenaars van zalen en
café s hniverig maakte om hunne inrichtingen af te staan
voor sociaal-democratische vergaderingen en Hugenholtz
optiad om een lans te breken voor de vrijheid van ge
dachte, waarvoor hj het gebouw zjner gemeente wilde
openstellen. Ook toen weder hebben de amsterdamsche
sociaal-democraten zich aan de grofste ondankbaarheid
schuldig gemaaktzelf klagende over het totale gemis
aan waardeering van hun streven, hebben zj de wel
willendheid der Vrje Gemeente" met den grofsten on
dank beantwoord en in het gebouw zulk eene onbe-
schrijfel jke verwoesting aangericht, dat er heelwat handen
en heelwat guldens noodig zjn geweest om de schade te
herstellen. Sedert is als vaste stelregel aangenomen, dat
alleen dan het gebouw wordt afgestaan als men de
zekerheid heelt, dat min gewenschte bezoekers buitenge
sloten worden. Het bjwonen van de voordracht des
heeren Uergesius had het bestuur dan ook alleen open
gesteld voor de leden van de »Vrje Gemeente''en hunne
intiodncés. Dat deze den spreker met genoegen hebben
gevolgd, gelooven wj gerust te kunnen zeggen. In de
eerste plaats werd aangetoond, dat de houding der geeste
lijkheid zoo ontzagljk is veranderd ten opzichte van
het arbeidersvraagstuk. Terwijl nog niet zoo lang
geleden iu de katholieke wereld de hevigste ergernis
heerschte over het optreden van kardinaal Manning
die de tusschenkomst dor kerk ten behoeve van de
arbeiders aanbevalheeft thans de Paus deze denk
beelden in zjn encycliek overgenomen en dat dr. A.
Knyper dienzelfden weg wil opgaan zullen onze lezers
zich herinneren uit ons verslag van het sociaal congres.
Langzamerhand is dan ook de toestand gekomendat
bijna alle partjen het met elkander eens zjndat
maatregelen ter verbetering van het lot van den werk
man niet langer mogen uitblijven. Hoe moet men
daarbij te werk gaan? Een blik op de industrie
leertdat de groote fabrieken de macht in handen heb
ben en allerlei kleine inrichtingen genoodzaakt zjn om
de levende machines uit te mergelen, willen zj den
strijd met de overmachtige doode machine ook maar
eenigszins volhouden. Tot hiertoe komt derhalve de voor
uitgang der wetenschap slechts ten goede aan enkelen
en wel ten koste van velen. Daarin moet verandering
komen. Is dat echter wel mogelijk? De heer Borgesius
gal daarop volmondig een toestemmend antwoord, ja,
hij geloofde zelfsdat men zich iu de toekomst zou ver
bazen over de domheid der hedendaagsche maatschappij
die zooveel moeite had om een middel te vinden, waar
door allen van den vooruitgang en de ontwikkeling
vruchten plukten. Aan de liberalen de eer dat zij af-
lerlei tot stand hebben weten te brengen in den o-eest
van zulk een gemeenschappelijk genot! Geleidelijk gaan
hj daarbij te werk overtuigd als zj zijn dat het al
gemeen meer baat zal vinden bj hervorming der maat-
schappj dan bj omverwerpen en opnieuw oprichten.
Dat is juist de grief der sociaal-democraten tegen de li
beralen want de werkzaamheid der laatste is een rem
schoen voor de beweging der eerste. Lapmiddelen noemen
He volgelingen van Domela Nieuwenhnis de daden der libe
rale hervormers, maar, zoo vroeg de heer Rorgesins, is
dan onze maatschappj niet in vele opzichten een ge
scheurde deken die 't juist zoo noodig heeft, dat de
rechte lap op de rechte plaats wordt aangebracht Uit
voerig stond de spreker verder stil bj hetgeen in de
afgeloopen jaren was gedaan tot opheffing of bestrjding
van verkeerde toestanden om ten slotte aan te toonen
in welke gevallen hj wettelijke tusschenkomst gerecht
vaardigd achtte.
Vervolgeus werd de gelegenheid tot debat geopend.
Van deze discussie zouden wj geen melding maken ter
wille van den heer Schreuder die aandrong op staats
bemoeiing ter wering van drankmisbruik, doch na diens
optreden deed zich een vermakeljk incident voor. Een
dame trad uameljk naar voren in wie de trouwe be
zoekers van vergaderingen dadel jk juffrouw Mina Drucker,
de presidente der Vrje Vronwen-vereenigiug, herkenden,
maar die voor het .bestuurder «VrjeGemeente" blijkbaar
een onbekende was. Aan de bestuurstafel heerschte dan
ook een oogenblik de grootste verbazing die juffrouw
rucker zich ton nutte maakte omde heeren nuffig
toeknikkend, de estrade op te wippen, die volstrekt
met, voor haar was bestemd. Daar sprak zj een hartig
woordje, vooreerst om te betoogen dat men vroeger
wat meer had moeten luisteren naar do sociaal-democraten
en niet thansnu het misschien te laat was en ten
andere om te protesteeren tegen de woorden van den
eer Borgesiusals behoorde aan de vrouw de arbeid
verboden te worden. De vrouw is altijd beschermd, zoo
voer zj uit, en daarom vertrapt en vertreden dat de
mannen haar van de arbeidsmarkt weren is alleen om
de vronw afhankeljk te doen bijven van den man en
haar de gelegenheid te ontnemen zich naast hem te
plaatsen. De gewone beweringen derhalvemaar die
nu nog meer de aandacht trokken na haar vermakelijk
beklimmen van de estrade. De socialist Colthof, die
vervolgens nog optrad om den heer Borgesius te bestrij
den had missetiien ook meer indrnk gemaaktals h j
haar manoeuvre had nagedaan. Wordt vervolgd.
'n de stallen eener melkvereeniging
in Znnl-Londen is het klauwzeer uitgebroken onder eene
kudde van twintig koeien.
k* ^en avon(l van den 13 zjn drie
werkplaatsen van de beroemde porseleinfabriek van Sèvres
uitgebrand. De brand was ontstaan in eene kist met
essence en flesschen alcohol. De schade is vrij aanzienlijk.
ITAIjIE. De studenten te Rome hebben eenige
hoogleeraren .gebojcot" en den 12 bj honderden zeer
rumoerige betoogingen gehouden. Op advies van den
Academischen Raad heeft daarop de rector de colleges
tot nader order geschorst. Het daarna door de stu
denten genomen besluitom de lessen niet meer bj te
wonenheeft den rector aanleiding gegeven om de
hoogeschool te sluiten.
UKIEHENLAll». In dit Rijk heerscht eene geld-
cnsis. De minister van financiën do heer Delyannis
zeido in de Kamer in antwoord op eene redevoering
dat de toestand van 's lauds geldmiddelen uiterst zorge
lijk was. Toch wettigden 's lands bronnen znlk een eco-
nomischen toestand niet. Als verbetering stelde h j voor,
de belastingen met zes millioen francs te vermeerderen
en een tabaksmonopolie in het leven te roepen, waardoor
eene som van tien millioen francs in de schatkist zal
worden gebracht. Deze daden zouden, volgens hem
aan Europa bewijzen, dat Griekenland zijne verplich
tingen wil nakomen. De goedkeuring dezer maatregelen
door de Kamer wordt verwacht. Den 17 verklaarde
diezelfde minister, dat tengevolge van nieuwe vermin
dering van uitgaven en van nieuwe fiscale maatregelen,
de staatsbegrooting een beduidend ovorschot zal aanbieden.
OONTEA1RIJH HONttAHIJE. De Rijksraad
heeft de wet aangenomen tot aanleg van een strategischen
spoorweg tusschen Stanislaw en Woroniewka
K! ARK Ai IK. De volledige uitslag der verkiezing
voor do twee kiescolleges is, dat 131 conservatieven (do
regeermgspartj) gekozen zjn en 23 leden der oppositie
terwijl 19 herstemmingen moeten plaats hebben.
Zl IU-AI'KIH.%. De Znid-Afrikaan van den 21
behelst, dat mevrouw Koopmans, geb. De Wet. te Kaap
stad drie dankbetuigingen uit Nederland ontvangen heeft
voor den lijkkrans indertijd door baar namens neder-
landers en nederlandsche afstammelingen in Zuid-Afrika
gezonden, om de doodkist van wijlen Koning Willem III
der Nederlanden te versieren. De officieele dankbetui
ging namens de beide Koninginnenis in haar ge
heel in dat blad afgedruktde twee andere dankbetui
gingen waren van eenen adjudant der Koningin-Regentes
en van de hofdame, die don krans aan H. M. de Koningin-
Regentes had aangeboden.
Den 16 trad voor een flink opgokomen publiek in
het lokaal van den beer Kos te Schagen de heer van
Uilse van Rotterdam als spreker op met het onderwerp:
Kiesrechtregeling. De voorzitter der liberale kiesvereeni
ging te Schagen, de heer W. Kloeke, opende de verga
dering met de opmerking, dat het optreden van den heer
van Gilse volstrekt in geen verband stond met het af
treden van den heer van der Kaay als lid der Tweede
Kamer, maar dat dit slechts een gevolg was vau eene
bepaling in het reglement der kiesvereeniging, die voor-
schrjft, dat er zoo nu en dan een spreker van de ge
avanceerde richting zou uitgenoodigd worden, te Schagen
een onderwerp van politieken aard in te leiden. Wat de
verkiezing van den heer van der Kaay betreft, merkte
spreker aan, dat men zich in deze zeker wol zon honden
aan het gebruik, dat Kamerledendie wegens bevorde
ring moeten aftreden, bij weder-verkiesbaarheid ook door
de kiezers weder worden herkozen. De hoer vaD Gilse,
hierop het woord verkrijgende, begon zjne redo mot dè
mededeeling, dat het hem een oer eo eon genoegen was,
aan de uituoodiging van de kiesvereeniging te hebben
kannen voldoen, dat ook hij meende er op te moeten
wjzau, dat zijn optreden alhier niet in het minste
verband stond met het aftreden van den heer van der
Kaaj en dat hj geen onderwerp van meer actueel belang
meende te kunnen inleiden dan kiesrechtregeling. Over
dit onderwerp, zeide spreker, had hj reeds een paar ar
tikelen in de Vragen des Tjds geschreven, één vóór de
algemeene verkiezingen, waarin h j er op wees hoe uood-
zakoljk het was, dat eene liberale meerderheid in de
eerste plaats kiesrechtregeling in de Kamer aan de orde
moest stellen, één na de adresdebatten, waarin hj aan
toonde, hoe weinig levendig het besef vau die noodza-
koljkheid bj regeering en Kamerleden aanwezig was.
De tegenwoordige wijze van verkiezing is immers slechts
eene noodregeling, die do liberalen hebben het nitdrukke-
1 jk beloofd en van andere z jde is er ernstig op gewezen
noodzakel jk moet vervangen worden door eene definitieve
reguling overeenkomstig het nieuwe artikel in de grond
wet. Alle gebreken zjn nu nog gebleven, slechts heeft
eene vermeerdering van het aantal kiezers plaats gehad
1100 pet. ongeveer). Spreker wees nu op het nu nog onvor-
brekeljke verband, dat er bestaat tusschen kiesbevoegd
heid en directe belasting, dat dit eene nieuwe regeling,
rekening houdende met de eischen des tijds, zeer moeiel jk
maakte en dat de tegenwoordige regeling veel deed af
hangen van de plaatselijke gesteldheid, ja zelfs, dat de
deur voor willekeur was opengezet bj het al of niet
toekennen van het kiesrecht door de zetters der belas
tingen. De afgevaardigde van Groningen vestigde er
dan ook bij het adresdebat de aandacht op dat alleen
ten gevolge van het verband tusschen belasting en kies
bevoegdheid het aantal kiezers in Groningen met 600
verminderd was. In Arnhem bedroeg dit aantal 500.
Kiesrechtwjziging is dan ook noodig en door alle par
tijen beloofd. Waarom die kiesrechtregeling den voor
rang verdient boven andere zaken De liberalen zijn
van meeningdat de tijd van stil zitten voorbij moet
zyn en dat gewichtige hervormingenzoowel op het
gebied der sociale wetgeving als op dat der belastingen
aan do orde moeten komen. Waar nu zulke gewichtige
*er hand zullen genomen worden eiscben recht en
billijkheid, dat zj, aan wie het kiesrecht volgens onze
nieuwe grondwet toekomt, invloed zullen kunnen uit
oefenen op de wjze, waarop die hervormingen zullen
plaats hebben. Maar zou met de kleine meerderheid, die
de liberalen tegenwoordig in de Tweede Kamer hebben
er. die zoo licht kan af brokkelen, eene flinke hervorming,
zooals die van een man als den heer Tak van Poortvliet
kan vérwacht worden mogelijk zjn Spreker zeido het
te betreuren, dat de regeering in de Troonrede blijkbaar
op twee gedachten had gehinkt. In het begin van
dit stuk zegt zj, dat met de voorbereiding tot indiening
van een wetsvoorstel betreffende kiesrecht een aanvang
zou gemaakt worden, terwjl wat verder gezegd wordt,
dat wetten tot verbetering van 's rijks belastingen de
Kamer spoedig zouden bereiken, dus reeds verder in
wording waren dan de regeling van het kiesrecht.
De heer Vermeulen drong op eene stellige uitspraak
aan, maar de regeering hulde zich in nevelen, tot de be
raadslagingen over de begrooting een bevredigender licht
verspreidden De minister van Tienhoven zei nameljk
den 27en November, dat kiesrecht zeker in de eerste
plaats zou moeten komen, maar dat alles daarvoor nog
moest worden voorbereid en dat dit noodwendig veel tijd
eischte. De heer Piorson zit intusschen niet stil en tracht
een gedeelte van zjn program ten uitvoer te brengen.
(Jok uit het antwoord van minister Tak, gegeven den
-ven November, blijkt, dat het hem ernst is met de in
diening van^ een wetsontwerp tot regeling der kiesbe
voegdheid. Er wordt mot spoed aan de voorbereiding
gearbeid. De regeering, sprak de minister, wenschtechter
noch te verhaasten, noch te vertragen zoodra de voor
bereiding is afgeloopen, komt haar voorstel dadelijk, geen
dag later, maar ook geen dag eerder. Deze vei klaring
maakte bljkbaar indruk op de Kamer, wat zeker wel
btoek uit hetgeen de eenige radicaal, de heer Tijdens,
er toelichting van zijne bekende motie van den minister
lak zeide. Hoe het voorstel van den heer Tak zal zjn,
is geen geheim zeer radicaal.
In het vervolg zijner rede toonde de heer van Gilse
aan dat de tegenwoordige vertegenwoordiging niet de
uitdrukking is van den volkswil. Bj de verkiezingen
in 1888 hebben immers slechts 143707 kiezers invloed
