06 Drang naar M Westen.
No. 95.
Vier en Negentigste Jaargang.
1892.
WOENSDAG
10 AUGUSTUS.
burgeravondschool
Amsterdamsche Brieven.
FEUILLETON.
met 4 j a r i g e n Cursus te ALKMAAR.
ALKMAARSCIIE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdags Honderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar O,SO; franco door het
geheele rijk f 1,
De 3 nummers f 0,06.
Telefoonnummer: 3.
Pr\Js der gewone Advertentlën:
Per regel 0,16. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Inschrijving van leerlingen aan bovengenoemde
inrichting voor den cursus 1892/93 zal plaats hebben
op Maandag 15 Augustus, 's avonds van 79 uur, in het
gebouw der school voor onvermogenden aan de gedempte
Nieuwesloot.
Zij, die een bewijs kunnen overleggen van met vrucht
het lager onderwijs aan eene openbare of bijzondere
school genoten te hebben, worden van het vereischte
toelatingsexamen vrijgesteld. Het schoolgeld bedraagt
f 5 per leerling, f 2,50 voor wie dit bezwarend is, en
geheel vrij voor hen, die geen schoolgeld betalen kunnen,
ter beoordeeling vau Burgemeester on Wethouders.
Yoor zooverre er plaatsruimte is, kunnen leerlingen
uit omliggende gemeenten worden aangenomen op voor
waarden, door Burgemeester en Wethouders vast te stellen.
Spreekuur van den directeur eiken werkdag, 's middags
tusschen 12 en 1 uur, te zijnen huize aan de Oude
gracht, A 124.
Alkmaar, De Directeur,
5 Aug. 1892. H. J. DE GROOT.
VJBHtdJBJWMÏO (Drankwet.)
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Alkmaar
brengen ter algemeene kennis, dat aan hen vergunning is
gevraagd door KLAAS HOPMAN Wz., landman, wonende
te Alkmaar, tot hot voortzetten van den verkoop van
sterken drank in het klein in het perceel aan de Nieu
wesloot wijk B, No. 42 welke vergunning thans ten
name staat van J. ADMIRAAL.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, A. Maclaine Pont.
8 Aug. 1892. De Secretaris,
Nuhout van der Yeen.
Burgemeester en Wethouders van Alkmaar brengen
ter algemeene kennis, dat aan hen vergunning is gevraagd
door JAN DIEDERICH FERWERDA, handelende onder
de firma FERWERDA en TIEMAN, in wijnen en gedis
tilleerd, wonende te Amsterdam, tot het voortzetten van
den verkoop van sterken drank in het klein in het per
ceel aan de Miont, wijk C no. Iwelke vergunning thans
ten name staat van A. VAN WIERINGEN.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, A. Maclaine Pont.
9 Aug. 1892. Do Secretaris,
Nuhout van der Veen.
LXX.
Onder de iutellectueele zegening»door de Middel
eeuwen aan het tegenwoordige menschdom verschaft
wordt een eerste plaats bekleed door de uitvinding
van de Ijoekdrukkunst.
Reeds in de oudheid was de lees- en schrijf kunst niet
zoo zeldzaam als dikwijls gemeend wordt; in de werke-
14)
De handelsraad die Lolo een paar frissche bloemen
bracht en onder het voorwendsel van te komen hooren
hoe haar het feest van den vorigon avond bekomen was,
hoopte de lauweren te plukkenwelke hij met zijne
partij meende behaald te hebben, was hoogst verbaasd
Nordstetten hier aan te treffen. Met eene vertrouwelijk
heid, die hij zich maar bij uitzondering veroorloofde,
noemde hij Nordstetten bij zijn voornaam
»Wel, George, vind ik u hier? En Stephanie, die u
weder, ik weet niet welke gewichtige mededeeliDg te
doen heeft, zit thuis op n te wachten 1"
»Dat znlt gij wel mis hebben! Ik heb uwe vrouw ge
zegd, dat ik heden waarschijnlijk niet zon komen... ik
heb tot nu toe gewerkt en"hij wilde zijn bezoek aan
Lolo eerst met een uitvlucht verontschuldigen, maar het
scheen hem onnoodig en zijner onwaardig toe, daarom
ging hij voort: »en daarna heb ik mij gehaast gebruik
te maken van de toestemming mevrouw Ehricke een be
zoek te brengen."
»Dat kan ik u niet kwalijk nemen Maar," ging hij
voort hij wilde eene aardigheid zeggen tegen Lolo,
maar zijne poging daartoe mislukte »ueem u voor de
muzikanten in acht, mijn kind Zij slaan de verleide
lijkste tonen aan Gevaarlijke lui, die kunstenaars
Natuurlijk gebruiken zij hunne talenten om do vrouwen
het hoofd op hol te brengen Ja, als ik mijn gevoel
ook eens in tonen kon uitdrukken Hij wachtte te
vergeefs, of men hem ook in de rede zou vallen. Eerst
had hij geglimlacht, daarna gelachen toen zijn zelfver
trouwen hem begaf, had hij zacht gesproken en eindelijk
lijkheid bestond ook toen reeds een uitgebreide boek
handel. Met den val van het romeinsche rijk kwam
daarin evenwel verandering. Toch had de schaarschheid
van de handschriften, die uit ItaliS waren gered, in de
toekomst gunstige gevolgeneenwen achtereen werden
de behouden gebleven werken door de geestelijkheid ver
menigvuldigd. In was maakte de schrijver van oorkonden
en brieven zijn ontwerp dat hij eerst na een herhaald
onderzoek op het dure perkament liet overbrengen. Aan
den uiterlijken vorm dier handschriften werden groote
zorgen besteed en de versieringen verrieden veel artistiek
gevoel.
Dat in dit tijdperk een boek een zeldzaam en kostbaar
voorwerp was, ligt voor de hand. Men bewaarde dit in
een rijk gebeeldhouwd étui of bevestigde het met een
ketting aau den lezenaar.
Do hooge prijzen, voor dergelijke manuscripten besteed,
werden des te meer bezwaarlijk toen de burgerklasse
zoodanig in beteekenis, welstand en beschaving toenam,
dat aan de geestelijkheid het monopolie van literaire ont
wikkeling ontglipte. Daardoor werd de vraag naar ge
schriften zóó sterk, dat loonschrijvers zich aan het werk
zett'enwaarmee tegelijkertijd de periode van onver
staanbare afkortingen in de handschriften een aanvang
genomen heeft. Een ware uitkomst was de uitvinding
van beter materiaal: gaandeweg leerde men uit lompeu
papier maken, welk fabricaat door de concurrentie binnen
korten tijd betrekkelijk goedkoop te verkrijgen was. De
meest gangbare geschriften en kaarten werden daarna in
hont uitgesneden; uit de kringen der geleerden verscheen
het boek op de markt kortomvoor de uitvinding
van de boekdrukkunst was het de volheid des tijds. Dat
deze reeds spoedig na de uitvinding zooveel presteerde,
was te danken aan de voorafgaande jaren, die haren weg
bereid hadden had zich geen lezend publiek gevormd
en was geen plaatsvervanger gevonden voor het dure
perkamentdan zou zeker de boekdrukkunst niet zoo
spoedig zulk een hooge vlucht genomen hebben.
Of Gutenberg, Faust, Schöffer dan wel Laurens Jansz.
Koster de beschaafde wereld met deze kostelijke gave
heeft verrijkt, kan den beoefene.ir der ontwikkelingsge
schiedenis van het menschdom onverschillig zijn. Voor
zijn geestesoog ziet hij, hoe door de gedane ontdekking
de kennis van één mensch het eigendom der gemeenschap
wordt. Hier treedt de drukpers vermanend, onderwijzend
op maar daarginds richt zij ook reeds tot de menigte
met argwaan, bijgeloof en onverdraagzaamheid wekkende
producten. Een zelfde fontein geeft zoet en bitter, ziele-
voedsel of zielegif, zegt Groen van Prinsterer. Doch het
goede, zoo voegen wij daaraan toe, behield de overhand.
Lezen en schrijven begonnen tot de noodzakelijkheid te
behooren en de wetenschap, die langen tijd zoovelen niet
had kannen bereiken, vierde schoone triomfen. Aan den
invloed van het gesprokene woord werd niet ongevoelig
afbreuk gedaan; kanselredenen, het krachtige wapen der
geestelijkheid verloren een groot deel van haar alleen
heerschappij over de weetgierigen.
De dienaren van het Pauselijk gezag zagen dan ook
terecht in de boekdrukkunst een vijandin van hunne
weigerde zijne stem den dienst. Een hoogst pijnlijk zwij
gen volgde.
De handelsraad was bepaald overtuigddat hij een
vertrouwelijk téte-a-tête op eene onaangename wijze ver
stoord had. Hij doorzag hetgeen die beiden zich nog niet
durfden bekennen en was er inwendig boos over. Se
dert jaren had hij onvermoeid pogingen aangewend om
Lolo's gunst te verwerven en het mislukken daarvan
had zijn ijver niet bekoeld. Nadat hij de rol van een
galant cavalier zonder eenig succes bad afgespeeld, was
hijsteunende op de bloedverwantschap en de veeljarige
vriendschapsbetrekkingen met haar man in een vader
lijken vriend en raadsman veranderd. Maar de trouwe
Eckart had bij Lolo, die nu eenmaal niets voelde voor
Maxi mi liaan, evenmin succes als Don Jnan. Het hinderde
haar, dat hij, als vroegere zwager van haar man, zich
het recht aanmatigde een vertronwelijken toon aan te
slaan dat hij met gehuichelde vaderlijkheid hare hand
meer en langer in de zijne hield dan noodig was, ja,
haar zelfs de wangen streelde. Zeer beslist verzocht zij
meermalen van deze lievigheden verschoond te mogen
blijven. Bovondien oefende hij eene zekere contröle uit,
die haar lastig was. Hij gaf haar zedelessen, waarnaar
zij niet gevraagd had, in één woordhij verveelde haar.
Zij liet het hem duidelijk voelen en behandelde hem
soms vrij lomp, maar Maximiliaau kwam telkens terug
en bleef dezelfde, die hij geweest was.
Op dit oogenblik kwam meer dan ooit een gevoel van
jaloezie in hem op, want hij vermoedde, dat er nu wer
kelijk iets broeidedat treurige gevolgen kon hebben
voor Lolo wellicht ook voor hem zei ven. Het was hem
zonderling te moede. En bij deze opwelling van jaloezie
kwam nog ietsdat zijne kwade luim verergerdehij
voelde zich beleedigd in zijne vrouw, want George was
ontrouw geworden aan zijn vaandel
Nooit had hij eenige jaloerschbeid gevoeld op het punt
van George's verhouding tot Stephanie. Hij had het zich
eenvoudig getroost. Dat was nu eenmaal niet anders
Maar George, dingende naar de hand van Lolo wekte
niet alleen zijne ijverzucht op voor' zijne eigene rechten,
onbegrensde macht. Op groud van oudo kerkelijke ver
ordeningen trachtten zij het lezen en later ook het
drukken van boeken te beletten of althans van hunne
goedkeuring afhankelijk te maken. Van het jaar 1479
dateert de invoering van het kerkelijke toezicht op de
drukpers, die in 1515 door een bul van Leo X geheel
aan banden werd gelegd. Daarbij werd den bisschoppen
en inquisiteurs gelast, alle geschriften vóór het drukken
te lezen en het ter perse leggen daarvan te veroorloven
of te verbieden al naarmate bun gewenscht voorkwam.
Daar deze pauselijke verordening wegens de kort daarna
gevolgde hervorming niet in alle landen kon worden
gehandhaafd, werd een lijst van die boeken samengesteld
en geregeld bijgehouden, welke niemand lezen mocht op
straffe van den kerkelijken ban (Index librorum prohi-
bitorum). De wereldlijke macht volgde het voorbeeld der
geestelijke in zake de boekencensuur. Behalve in Neder
land, te Lausanne, Genève, Zürich en na 1694 in Enge
land heeft de overheid tot bet einde dor 18e eenw in
alle europeesche staten dit recht zich voorbehouden. Na
de fransche omwenteling werd de censuar in Frankrijk
afgeschaft, hetgeen door andore landen werd nagevolgd.
In sommige is men daarop echter weder spoedig terug
gekomen en zacht de drukpers onder slavernij. In Ne
derland waar de vrijheidsliefde een der kenmerkende
eigenschappen van de bewoners is waakt de Grondwet
tegen de invoering der censuur, want uitdrukkelijk wordt
in art. 8 verklaard Niemand heeft voorafgaand verlof
noodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te open
baren behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet.
Helmers »onzo groote Helmers" schreef Engelberts
Gerrits in 1825 heeft den lof der boekdrukkunst in
de volgende regelen bezongen
wie, o Drukkunst, zingt uw' lof?
En wie verliest zicb niet in die onpeilbre stof
Der menschen aard hebt gij meer zachtheid ingedreven,
De volken meer aan 't jak der dienstbaarheid ontheven;
De wijsheid uitgebreid tot aan des aardrijks end',
Daar volken opgespoord, bij de Oudheid onbekend.
De vorsten eeren u, verwonnen door uw' luister;
De mijnelaaf voelt uw' gloed, en gij verligt zijn' kluister.
Een overweldiger schiet' vrij het purper aan.
Uw stem, o Drukkunst, doet zijn gruwelen verstaan.
Dat vleijers, in hnn niet, hem als een Godheid roemen;
Gij spreekt! de stem der aard durft hem een dwingland
(noemen.
Hoe diep verbasterd was niet alle maatschappij
Verpletterd onder 't juk der zielendwinglandij,
Lag, kermende in d'angst des doods die 't zwoegend
(hart benauwde,
Het menschdom daar bet zweet op 't stervend voor
hoofd dauwde.
De helsche dweepzucht holde op d'ijzren wagen voort,
Stak martelvuren aan, en zwelgde in roof en moord;
Het kneusde elks bekkeneel met zijn gevloekte radren,
En dronk met wellust 't bloed uit 's volks doorkorvene
(adren;
Zoo lag het menschdom, zwak, ontadeld, schier verplet,
Toen z' uit dien afgrond door de Drukkunst werd gered.
maar hij was bovendien nog jaloersch per procura voor
zijne vrouwwier oudere rechten hij in zekere mate
erkende.
Deze gedachten woelden in zijn brein terwijl zij met
hun drieën een gesprek voerden over alledaagsche zaken,
dat hun geen van allen belang inboezemde. Lolo en
George koesterden geen anderen wensch dan den rustver
stoorder op de meest geschikte wijze te verwijderen
Maximilliaan voelde dat zeer goed maar juist daarom
bleef hij. Het deed hem innig genoegen, dat hij daar zat
als rustverstoorder.
Het. was intusschen donker gewordenLolo had de
lampen reeds laten aansteken. De kleine wijzer van de
pendule stond op vijf uur, zoodat Maximiliaan die om
vijf uur dineerde, niet langer kon blijven.
»Gaat gij met mij mede, George vroeg hij terwijl
hij aarzelend opstond en Lolo zoowol als Nordstetten
zich haastten dat goede voorbeeld te volgen. »Stephanie
heeft van middag op u gerekend."
»Het spijt mij zeer. Ik heb beloofd op mijnheer Ehrike
te zullen wachten
»0, dat is geen excuus," viel Wilprecht hem in de rede.
»Die verantwoording zal ik wel op mij nemen! Kom
maar mee
Gij zijt wel beleefd!" viel Lolo nu in, »mij op die
wijze van een aangenaam bezoek te berooven. Nu verzoek
ik u vriendelijk, doctor, mij nog wat gezelschap te willen
houden. Ten minste, indien ik u niet verveel, natuurlijk
»Maar, mevrouw Het is mij een waar genoegen uwe
bevelen stipt op te volgen."
»Nu dan, tot weerzienszei de handelsraad, die niet
dan met moeite zijn toorn kon bedwingen. «Zal ik Ste
phanie ten minste nwe groeten overbrengen vroeg
hij met eene niet te miskennen bitterheid in zijn toon.
»Ik zon u niet hebben laten vertrekken zonder u dat
verzocht te hebben," antwoordde George leuk.
Hij maakte eene buiging en wendde zich naar de deur.
Lolo deed hem uitgeleide. Toen hij zag, dat Nordstetten
hem den rug toegekeerd had, gaf hij Lolo met de oogen
een wenk om dichterbij te komen. Zij gaf aan dien wenk
