1893.
WOENSDAG
14 J U N I.
Amsterdamsche Brieven.
Binnenland.
NO. 70. Tweede blad. Vijf en Negentigste Jaargang
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- eu
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs por
3 maanden voor Alkmaar f 0,80franco door hot
geheele rijk 1,
De 3 nummers
Fr ijs der gewone Advertentlën
Por regel O.IA. Grooto letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer3
VIII.
Op literair gebied is de mystificatie-Heyermans
hier togenwoordig aan de orde van den dag. Onbetaalbaar
wordt door velen de grap genoemd, onbeschaamd vinden
anderen haar, onhandig geprofiteerd van het verkregen
succes is het oordeel der meesten
Doch laat ik niet voortgaan op deze met-de-deur-in-
huis-vallende wijze en liever in enkele woorden zeggen
wat er is gebeurd.
Daartoe moet ik terugkeeren tot vóór ruim eeu jaar,
toen in De Gids onder den titel van »'n Jodenstreek" een
verhaal verscheen, dat in letterkundige kringon in hooge
mate de aandacht vestigde op den schrijver den heer
Herm. Heyermans Jr. Bijna algemeen werd deze oor
spronkelijke bijdrage met lof besproken; sommigen zagen
in hunne verbeelding zelfs reeds een nieuwe ster aan
onzen letterkundigen hemel opgaan.
Eenige maanden later werd het bekend, dat de heer
Heyermans zieh als tooneel-criticus aan het nieuwe och
tendblad De Telegraaf had verbonden. Bijna werd do
redactie van dat blad benijd, dat't haar gelukt was, zulk
een talentvollen jongen man tot medewerking ta bewegen.
De uitkomst bewees, dat die jaloezie slechts ten deele
gerechtvaardigd was. De schrijver van »'n Jodenstreek"
bleek toch als tooneel-verslaggever minder verdiensten
dan als auteur te bezitten. Wel verschenen van zijne hand
in de rubriek »In en om den schouwburg" guitig ge
schreven opstelletjes, doeh aan een scherp waarnemer kon
't niet verborgen blijven, dat grollen en grappen maar
al te dikwijls moesten dienen om het onbeduidende te
verbergen. Ook verried daarin de schrijver herhaaldelijk,
dat 't hem aan goeden smaak ontbrak.
Onder deze omstandigheden kon 't niet anders, of met
eenig vooroordeel werd het bericht ontvangen, dat het
Rotterdamscho tooneelgezelschap van Le Gras Haspels
een oorspronkelijk tooneelstuk in vijf bedrijven van Herm.
Heyermans in studie had genomen. De moed en de in
spanning der Rotterdammers werden slecht beloondDora
Kremer werd door de critiek geheel afgebroken.
Voor iemand als Heyormanswiens eigenliefde aan
zienlijk was gestegen door het succes van zijn Gids-artikel,
was die nederlaag dubbel pijnlijk. Droomende van lau
weren werd hij met doornen gegeeseld.
Overigens zooals hij later zelf verklaard heeft
geheel onvoorbereid was hij niet op zijn échec. Hij wist,
dat de tooneelcritici het hem niet gemakkelijk zouden maken
bij zijne eerstelingedat ze met groote ingenomenheid
het ontleedmes in het werk zouden zetten.
Zoo rijpte bij hem het denkbeeld om een andor too-
neelwerk te schrijven en dit als oen vertaling aan de
markt te brengen. Op zekeren nacht met zijn vriend
Mossel in de American Bar zittendewerd daartoe het
plan beraamd. Nog onkele anderen werden in het geheim
genomen om de list beter te doen slagen.
Heyermans zette zich aan het werk en schreef binnen
korten tijd een dramatische schetsde vervolging der
Joden in Rusland tot onderwerp hebbende. Hij bood zijn
arbeid aan de directie van het Salon des Variétés aan
voorgevende dat het stuk door den Rus Iwan Jelakowitch
was geschreven en hij optrad als bemiddelaar voor een
vriend, die de vertaling had geleverd, doch wiens naam
niet mocht genoemd worden. Ahasverus was de naam
van het stuk. Een der directeuren van het Salon, de heer
Kreukniet, las het manuscript en betoonde zich daarmee
hoogelijk ingenomen. Alleen vreesde hij dat de talrijke
Israëlieten te Amsterdam aanstoot zouden kunnen nemen
aan een stuk, waarin de gebruiken der Joden op de plan
ken werden gebracht.
Om de proef op de som te nemen, werd Ahasverus het
eerst gegeven voor een breede rij van genoodigden, waar
onder vooral Israëlieten. Mochten enkele huuner aanmer
king maken op sommige kleine onjuistheden in de regie,
niemand was er, die iets stuitends in het stuk vond. De
acteurs kweten zich met zooveel ernst van hunne taak
dat het denkbeeld van bespotting bij geen der toeschou
wers oprees.
Wat meer zegt het stuk had een buitengewoon
succes. De heer Róssing, die in Het Nieuws van den Dag
de scherpste pijlen had gericht op Dora Kremer, was
over Ahasverus verrukt. Ook het Handelsblad, De Porte
feuille De Tribunede Haarl. Crt. enz. waren uitbun
dig in hun lof. Alleen het dag- en het weekblad
De Amsterdammer, alsmede Nieuwe Rotterd. Courant,
waren van oordeel, dat de bijval van het stuk
niet aan de kunstwaarde, doch alleen aan de uit
stekende vertooning en het onderwerp te danken
was. Intusschen was ook de toon dezer laatste bladen
heel wat milder dan toen z j Dora Kremer den genadeslag
toebrachten.
Avond aan avond trok Ahasverus volle zalen.
Daar verschijnt in het begin dezer week in het Journal
des Débats de mededeeling, dat het Theatre Libre te Parijs
zal opvoeren Ahasverus van den Hollandschen schrijver
Herm. Heyermans Jr. De heer Kreukniet begreep er niets
van en wendde zich tot den heer H. om inlichtingen.
Toen achtte deze het oogeublik gekomen om den blind
doek, dien h j publiek en pers voor de oogen had gebon
den, weg te nemen. Iu de Telegraaf deelde hj uitvoerig
de wordingsgeschiedenis van Ahasverus medevergeleek
de daarmee behaalde eer met hot schimpen op Dora Kremer
en kwam tot de slotsom, dat er something rotten was
in de hollandscbe tooneelcritiek. Hadden de recensenten
geweten zoo luidde zjn wel wat voorbarige conclusie
dat Ahasverus de pennevrucht was van den schrijver
van Dora Kremer, dan zouden zij gansch anders geoor
deeld hebben.
Voorbarig noemen wj deze conclusie en met reden.
Waarom toch sluit het schrjven van een dramatische
schets, die een kwartier duurt, de bekwaamheid in zich
tot het samenstellen van een tooneelstuk in vjf bedrjven 1
Zelfs de gróótste bedillers van Dora Kremer hebben erkend,
dat daarin enkele goed geschreven tooneelen voorkomen
- welnu, wat is Ahasverus anders dan een dier tooneelen
En zjn er bovendieD niet tal van voorbeelden van man
nen, die de weinige verwachtingen, door hun eerste werk
opgewekt, weinige maanden later schitterend beschaamden
De heer Heyermans, als zijnde hier de betrokken per
soon, had zjn bitteren uitval nooit tot zjn vakgenooten
moeten richten. Had hj onopgesmukt het gebeurde in
enkele regelen meegedeeld, dan zon het publiek zelf wel
geoordeeld hebben. Dat hj zieh verkneukeld heefttoen
de recensenten zjn Ahasverus voor een werk van Ivan
Jelakowiteh slikten en als zoodanig roemdenspreekt
vanzelf, maar hij had dat niet behoevenjjteftoonen. Dan
zou h j ten slotte bj de buitenwereld ook meer satisfactie
van zjn fopperj hebben gehad.
Nu wordt het hem door velen ontzagljk kwaljk geno
men, dat hj op zoo losse gronden zjn collega V;in het
openbaar voor onbevoegd gaat uitmaken. En doze zeggen
wat zon Heyermans zelf wel hebben gedaan, als hj in
ons geval had verkeerd
Verwondert 't onzen lezers thans nog, dat de mystificatie-
Heyermans druk besproken wordt (En vinden z jj't niet
begr jpelijk, dat herhaaldelijk de opmerking wordt gemaakt,
dat de heer H. heeft uitgehaald, wat hij boven zjn Gids
artikel zette
Tweede Damer.
Ingezetenschap.
Bljkons het voorloopig verslag der afdeelingen over
het wetsontwerp betreffende het ingezetenschap voor de
toepassing der militiewet werd ernstig geklaagd over de
late indiening van dit wetsontwerp en gewezen op de
moeieljkheden, die daaruit kuunen voortvloeienmet
name voor de adspiranten voor de cadettenschool te
Alkmaar.
Enkele leden meenden, dat de voorziening in de moeielijk-
heid, die het hier geldt hot eenvoudigst is op te lossen
op de wjze, in het ontwerp voorgesteld. Verscheidene
leden kondon zieh met dit ontwerp geenszins voreenigen.
Enkelen hunner achtten voorziening niet eens noodig,
en andero leden gaven als de meest eenvoudige oplossino-
der moeilijkheid in overweging, om in art. 15 der wet
op de Nationale Militie te verwjzen naar de wet op hot
Nederlanderschap en op het ingezetenschap, hetgeen h. i.
beter zon zjn, dan dat een afgeschafte wet voor één enkol
speciaal geval zon worden gehandhaafd. Men vroeg nog,
óf deze voorziening als eeno definitieve óf als eene voor-
loopige was te beschouwen.
Liberale Unie.
Deze vereoniging telde op 31 December 1892 91 aan
gesloten kiesverenigingen met 12050 leden en 978 bui
tengewone leden en beschermers.
Den 10 werden tot bestuursleden gekozen in plaats
van de aftredende, niet herkiesbare leden, de heeren mrs.
S. J. Fockema Andre® R. Maoalester Lonp, E. E van
Raalto en R, van de Werk, de heeren mr. H. L. Druc-
ker te Leiden, mr. L. W. Ebbinge te Kampen mr E
Fokker te Middelburg eu mr. A. Crena de Jongh te
Dordrecht. Op den heer D. W. Stork te Hengeloo waren
o. a. 23 en op den heer Jan Leis te Kinderdijk 18
Remmen uitgebracht. Prof. H. L. Druckor te Leiden
besprak de vraagwelke hervormingen op sociaal gebied
behooren uit het oogpnnt der liberale politiek hot eerst
aan de orde te komen. H j achtte hoofdzakeljk wenscheljk
het wette Ijk regelen van het arbeiderscontract, daarbj
waarschuwende voor overdrjving eu voor het aan banden
leggen van alle vrjheid zoowel van arbeiders als pa
troons het voorkomen van overmatigen arbeid, door bjv.
een laugeren arbeidsduur dan 12 uur te verbiedenvoor
de oplossing van vele kwalen samenwerking van parti
culieren met den wetgever het meest practisohe middel,
bijv. tot het verschaffen van gezonde woningen voor de
arbeiders invoering van leerplichtverbetering van den
rechtstoestand der gehuwde vrouw betere regeling der
pachtovereenkomstvoorschriften voor gezonde werkplaat
sen, verzekering tegen ongelukken en gevaren, een eenvoudi
ger engemakkeljker rechtsbedoeling betere regeling van
armenzorg. Zjne inleiding gaf tot uitvoerige gedachten
wisseling aanleiding. Eene door den heer jhr. mr. Dvan
Andringa de Kempenaer van Zutfen voorgestelde motie de
vei gadertng, gehoord den inleider en dezen dank betuigende, van
oordeel, dat de vraag tot geen verder debat kan leiden, gaat
over tot de orde van den dag", werd met zitten en opstaan
verworpen. Het bestuur stelde daarentegen de volgende
motie voor De vergadering, zich blijvende stellen op he.
standpunt van het manifest van 1891, instemming betuigend
met de rede van den inleider, is van oordeel, dat de verte
genwoordiging krachtig de hand moet slaan aan hervormingen
op sociaal gebied, welke ten slotte met algemeene stem
men (56) aangenomen werd.
De gemeenteraad van Heemstede heeft het tweede
voorstel tot inljving van een deel dier gemoente bj
Haarlem n.l. alleen den houtmede verworpen.
De eerste reeks, groot f 400000, van de 3'/2 pet.
leening der gemeente Utrecht van f 500000is toege
wezen tot den koers van 9913/le pet. Er was ingeschreven
voor 1.466.000 tegen koerson van 100 tot 983/4 pet.
Ds. A. van der Slnjspred. bj de christ. ge-
ref. gemeente (dol.) te iHnkhuizenis beroepen te
Leeuwarden.
Beroepen bj de hersteld ev. luthersche gemeente
te JSedemblili. C. F. Westermann to Veendam en
Wildervank.
De minister van oorlog heeft bepaald, dat de milicious
der lichting 1887 die vóór of op 2 Mei 1887 zjn in-
gol jfd onverwijld uit den dienst moeten wordeii ont
slagen, tenzj hun diensttijd, tengovolge van onderbreking
van dienstlanger dan zes jaren duurt. Deze beschik
king is een gevolg van de omstandigheid, dat de wet
van 4 April 1892, welke eerst op 2 Mei 1892 in werking
trad niet op hen toepassoljk is.
De Maatschappj tot bevordering der Toonkunst
telt 200 afdeelingen 3091 gewone leden en 218 leden
kunstenaars zijnde 110 minder dan hot vorige jaar.
Do gemeentelijke gasfabriek te Breda heeft over
1892 eene winst opgeleverd van f 23125 bij een gasprijs
van zes centen per kub. el.
Het buitenverblijf Haersmastate te Drachten is door
de gemeente aangekocht om ingericht te worden voor
kazerno der aldaar gevestigde brigade maréchaussée.
Kerkvoogden en notabelen der herv. gemeente te
Pui-merend hebben aan den heer D. H. Haverkamp
architect te Amsterdamopgedragen een onderzoek in
te stellen naar den toestand van het kerkgebouw dat
door den hellenden toren zoo veel geleden heeft.
Gedurende Mei zjn bj het koloniaal werfdepot te
Iiarderwjk aangenomen 71 nedorlanders en 28 vreem
delingen en van de verschillende korpsen overgenomen
55 militairen aan wie eene som van ƒ39680 aan hand-
geldon werd uitbetaald.
Ds. Th. B. Graupró Molièro te Helder is heroepon
tot predikant bj de ned. herv. gemeente te Franeker.
Ds. W. Bax te ïaandam is gekozen tot lid van
het hoofdbestuur van den Ned. Bond van Algemeen
Kies- en Stemrecht.
De kolfvereeniging Noord-Holland zal haren jaar-
ljkschen wedstrjd dit jaar op 1 eu 2 Augustus honden
in het koffiehuis »de Waakzaamheid" te JKoog aas* de
Zaan. Uitgeloofd worden de prijzen van 60 f 30
f 20f 10 en f 5.
De heer G. Adolfs vau Amsterdam die bj den
wandeltocht den eersten prjs behaalde, is 21 jaren oud,
en had, na aankomst gewogen, aan gewicht verloren
1 pond en 1 onsde tweede aangekomene de heer
Jacques Reintjesmede van Amsterdamhad 3 pond
en 8 ons aan gewicht verloren. De heer J. Coensz. Kons,
van Nieuwer Amstelkwam wel in de derde plaats aan,
doch bleef buiten mededinging wijl hij in strjd met
de gestelde voorwaardengedraafd had.
- Een en dertig ingezetenen van de gemeente West-
stellingwerf hebben in een aan de Provinciale Staten
van f ïiesland gericht adres» aangetoond dat door het
gemis van vraag naar turf de veen-industrie ingekrompen
is, tengevolge waarvan vroegtjdigu werklooshoid van
den veenarbeider te verwachten is waarom maatregelen
dienen te worden voorbereid tot tempering van de daar
uit voortvloeiende armoede. Daartoe kan strekken hot
droogmaken en in cultuur brengen van de vroeger uit-
gegiaven gronden doch om daarvoor plannon te kunnen
maken is het noodig te weten hoeveel voor ieder per
ceel, ingeval van droogmakerij, zal worden terugbetaald
uit het fonds dor opgebrachte slikgelden wolk fonds in
die gemeente f 542000 bedraagt. Zj verzoeken met be
reikbaren spoed de registers der slikgelden na vooraf
gaande bjwerking te doen drukken en, vergezeld van
eene kaartvoor een ieder verkrjgbaar te doen stellen.
Ugmond aan Zee. Tot onderwijzeres aan de
openbare lagere school is benoemd mej. Rinske de Haan,
onderwjzeres, Rumpt.
Heerhugowaard. Volgens de tienjarige tafels
van de akten van den bnrgerljken stand van 1 Januari
1883 tot 31 December 1892 zijn ingeschreven 226 hu-
weljken, 1 akte van echtscheiding, 1 akte van wettiging,
917 geborenen, 1 naamsverandering, 612 overledenen,
waaronder 41 als levenloos aangegevenen. De vorige tien
jarige tafels wjzen aan 230 huweljken, 1075 geborenen
en 679 overledenen.
Kolhorn. In den polder Waard en Groot wordt
het stroo dor wintertarwe al gooi door de droogte. De
suikerbieten zjn hier zeer ongeljk uitgekomen ;°er zjn
zelfs landorjen waar de plantjes in hot goheol niet uit
komen. Naar regen wordt hier dan ook verlaugend
uitgezien.
In de reinigingsdienst is in deze gemeente groote
verbetering gebracht. Het ophalen geschiedt thans met een
doelmatig overdekt vaartuig.
