No. 18. Eerste blad.
Zes en ÏVegentigste Jaargang.
1894.
ZONDAG
11 F E B K II A III.
Kantteekeningeii op het nieuwe
ontwerp der Kieswet.
Amsterdamschö Brieven.
Nederland.
ui.
ALKHAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag., Donderdag, en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar O,SO; franco door het
geheele rijk J 1,
De 3 nummers f 0,06.
Prjjs der gewone Advertentlën:
Per regel f O,IA. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer
De Regeering heeft een .ouder gewijzigd ontwerp"
tot regeling der kiesbevoegdheid ingediend. Daarin is
heel wat gewijzigd van hetgeen in de vorige ontwerpen
voorkwam. In plaats van afzonderlijke kenteokenen van
geschiktheid en van maatschappelijken welstand wordt
thans één kenteeken van beide voorgesteld, namelijk
het voorzien in eigen onderhond en in dat van zijn ge
zin. Verschillende amendementen gingen uit van de stel-
lingdat daarin niet alleen een vermoeden van welstand,
maar ook van geschiktheid was te vinden en dat het
daarom niet noodig was in de zoogenaamde schrijfproef
nog een afzonderlijk kenteeken van geschiktheid te vorderen
Ofschoon de Regeering zich met dat denkbeeld heeft ver-
eenigd is echter de schrijfproef niet nit het ontwerp
verdwenen. Men vindt haar, gelijk wij zien zullen, op
een audoro plaats terng. In het. wezen der zaak is door
de aanneming van het voorzien in het onderhoud van zich en
zijn gezin, als dubbel kenteeken, dus niets veranderd. Het
geldt hier alleen een quaestie van vorm. De kennis van lezen
en schrijven, die uit de schriftelijke aanvraag om op de
kiezerslijsten geplaatst te worden zon moeten blijken,
staat niet meer als kenteeken van geschiktheid bovenaan,
maar komtals het laatste der acht eischen waaraan
iemand moet voldoen om te kunnen aannemen dat hij
voorziet in eigen onderhoud en in dat van zijn gezin
achteraan.
Met voor te schrijven dat het voorzien in eigen on
derhoud en in dat van het huisgezin wordt aangemerkt
als kenteeken van geschiktheid en van maatschappelijken
welstand komt men namelijk niet veel verder. De groote
vraag is en blijftwanneer zal dan iemand geacht wor
den in een en ander te voorzien Waaruit moet dat blijken?
Hier schuilt de kern van het wetsvoorstel. De persoon
bij wien men dit kenteeken aanwezig wil achten moet
aan acht verschillende, zeer niteenloopende eischen voldoen.
Dan alleen zal hij dus kiezer zijn. Ontbreekt er één van
de acht, dan wordt hij van de kiezerslijst geweerd,
ook al voldeed hij in buitengewone mate aan een anderen
eisch. Dat uiet alle acht eischen van hetzelfde gewicht
ZÜU> lig? in den aard der zaak. Een drietal kwamen in
het vorig ontwerp voor als zoovele gevallen waarin een
overigens bevoegd kiezer van de uitoefening van het
kiesrecht zon worden uitgesloten.
Hij dan wordt geacht het dnbbele kenteeken van ge
schiktheid en van welstand te bezitten en bij gevolg in
het kiezerscorps opgenomen, die gedurende de drie laatst-
verloopon maandou in eene zelfde woning is gehuisvest
geweest, ol gedurende het laatstverloopen bnrgerlijk jaar
hoogstens eenmaal van woning is veranderd en daarenboven
gedurende het laatste jaar zelf evenmin als zijn vrouw
of minderjarige kinderen onderstand heeft genoten van
een instelling van weldadigheid of van een gemeentebestuur;
in de laatste drie jaren niet veroordeeld is wegens
bedelarij of landlooperij of tot plaatsing in een rijks
werkinrichting (dat ook wegens herhaalde openbare
dronkenschap kan geschieden);
niet is veroordeeld tot gevangenisstraf of een andere
vrijheidsstraf van vier jaren of langer;
niet is ontslagen uit den militairen dienst met onwaar-
digverklaring om bij de gewapende macht te dienen;
zich niet opzettelijk heeft onttrokken aan den krijgs
dienst of aan eene h :m bij de wet opgelegde verplichting
ten aanzien van 's lands verdediging
zijn over het laatstverloopen dienstjaar verschuldigde
rijks directe belastingen heeft voldaan
en eindelijk het bewijs heeft geleverd dat hij kan
lezen en schrijven door een aanvraag om op de kiezers
lijst geplaatst te worden, in te richten overeenkomstig
de bepalingen der wet.
Om met het laatste te beginnen, zij opgemerkt dat
de nadere voorschriften omtrent de hierbedoelde aanvraag
niet in deze wet voorkomen, maar in de volgende wet
tot regeling van de uitoefening van het kiesrecht, zullen
worden opgenomen. Neemt men das deze algemeene be
paling aan, dan weet men nog niet wat er later omtrent
de zoogenaamde schrijfproef zal worden bepaald. Dat kan
van meer of minder beteekenis zijn. Wordt het iets onbe
duidends, dan zal het niets anders zijn dan een last
waaraan de een zich eerder zal onderwerpen dan de
ander, maar die als blijk van geschiktheid of welstand
niet kan gelden.
Wat den vorm betreft, is het wetsontwerp inderdaad
zeer vreemd. Die de schriftelijke aanvraag uiet wil
°t niet kan doen al is hij ook een welgesteld man
nioet geacht worden niet te voorzien in eigen on
derhond en in dat van zijn huisgezin Zoo ook een die
eenmaal in zijn leven tot vier jaren gevangenisstraf is
veroordeeld, op zijn 20ste jaar zich aan den krijgsdienst
heeft onttrokkenof later nit den dienst is ontslagen
met onwaardigverklaring om bij de gewapende macht te
dienen. Die personen, zegt het ontwerp, kunnen gedu
rende hun geheele leven nooit meer voorzien in hnn on
derhoud eu in dat van hnn gezinnen Over al zulke
curiense stollingen moet men heen stappen als men op
dezen voet het kiesrecht wil regelen.
Belangrijk is de wijziging die in het ontwerp is ge
bracht ten aanzien van de wanbetaling van verschuldigde
directe rijksbelastingen. Wel neemt de Regeering den aan
slag in een dezer belastingen niet aan als grondslag van
kiesbevoegdheid belastingbetaling is nooit een vereischte;
maar indien hij wien het kiesrecht zon moeten worden
toegekend in een of meer dezer belastingen is aange
slagen en hij betaalt zijn aanslag niet, dan wordt hij
geen kiezer. Zoo komt het toch op hetzelfde neer, als
zich althans geen bozwaren znllen voordoeu met het oog
op de Grondwet, die van de nitoofening van het kies
recht de wanbetalers alleen uitsluit voor zoover de aan
slag in eenige rijks directe belasting als grondslag van
het kiesrecht is aangenomen.
Wat de bedeeling betreft, wordt alleen geëischt dat
men geen onderstand heeft genoten van een instelling
van weldadigheid of een gemeentebestuur. Iemand, die
van een particuliere of een instelling tot voorkoming
van armoede onderstand heeft genoten of ouderstanü heeft
aangevraagd maar niet bekomenomdat hij zich die
onwaardig heeft gemaakt of omdat de instelling van
weldadigheid niet bij machte is om te helpen, wordt niet
temin geacht in eigen onderhoud en in da' van zijn
huisgezin te voorzien.
Al deze punten, waaromtrent zich reeds veel verschil
van gevoelen heeft geopenbaard ook bij hen die overi
gens tegen het stelsel der wet geen bezwaar hadden
znllen opnieuw ter sprake komen maar de voornaamste
bepaling van het gewijzigd ontwerp is het eerste bewijs
voor het bezit van het vereischte kenteeken namelijk
dat men gedurende de drie laatst verloopen maanden in
eene zelfde woning gehuisvest is geweest, of, is dit niet
het geval, gedurende het laatst verloopen bnrgerlijk jaar,
niet meer dan eens van woning is veranderd. Dit is het
hoofdkonmerk van maatschappelijken welstand. Het komt
er niet op aan, in welke woning men gehuisvest is de
kleinste hut is voldoende. Het maakt ook geon verschil,
of men hoofdbewoner, hoofd des gezins, of wel inwonende
meerderjarige zoon, kostganger of inwonende arbeider is.
Het. is voldoende, dat men drie maanden onder hetzelfde dak
heeft geslapen, onder zijn eigen dak of dat van een ander
in oen kosthuis of een slaapstede. Dat alles maakt geen
verschil, indien men maar gcduri.jde de drie laatste
maanden in dezelfde woning gehuisvest is geweest. Als
dat het geval is, dan is het verder onverschillig, of men in
de negen voorafgaande maanden van de eene woning naar
de andere heeft gezworven. Daarentegen, wanneer men de
laatste drie maanden niet in dezelfde woning gehuisvest
is geweest en in den loop van hot jaar meer dan eens
van woning is veranderd, dan wordt men geacht niet in
eigen onderhoud te voorzien en is men das geen kiezer,
al bewoont men het aanzienlijkste huis in de stad, al'
betaalt men de hoogste belasting of al is men professor
iu het staatsrecht.
Een niet onbelangrijke vraag voor de uitvoering der
wet is nog deze: hoe moet elk jaar van ellcen kiezer
blijken, dat hij de laatste drie maanden in dezelfde
woning gehuisvest is geweest, of in den loop van het
jaar niet meer dan eens van woning is veranderd?
Zullen deze moeielijkheden op bevredigende wijze kan
nen worden opgelost? Is het mogelijk omtrent den aard
der woning iets in de wet op te nemen, zoodat zij meer
als blijk kan dienen dat werkelijk op oenigszins voldoende
wijze, zij het ook op zeer bescheiden voet, in het on
derhoud wordt voorzien en dns de maatschappelijke wel
stand niet geheel ontbreekt? Of zal men het gehuisvest
zjjn in elke woning, hetzij dan gedurende drie maanden of
eenigen langeren termijn, daartoe voldoende kunnen achten
De uitslag der verkiezingen voor een lid van de
Prov. Staten en van den (Gemeenteraad is onzen
lezers reeds bekend. Zoodra ons deze Woensdagmiddag
ter oore kwam, hadden wij daaraan gaarne eenige be
schouwingen gewijddoch de influenza-bacildie nog
steeds in de hoofdstad rondwaart, beschikte dat geheel
anders en dreef ons van de schrijftafel naar de slaap
kamer, ouder de wollen dekens.
Twee lange dagen hebben wij dien bacillen haar zin
gegeven en geen pen tor hand geuomon maar nn moeten
ook zij maar eens wat toegeven en ons eens een half uurtje
vrijaf' laten.
De hiervoren bedoelde uitslag is namelijk te merk
waardig dan dat deze onbesproken zon mogen bljjven.
Evenzeer geldt dit van de verkiezing voor de Prov. Staten,
waarvoor herstemd zal moeten worden tnsschen mr. L. h'
Povel (kath.) on C. N. J. Moltzer J.Ezn, (lib als van die
voor den gemeenteraadwaarbij het hoogste stemmen-
cijfer werd behaald door de heeren mr. J. P. A. N. Caroli
en mr. L. Zegers Veeckenstosschen wie herstemming
plaats moet hebben.
De beteekenis van dien uitslag is hierin gelegen dat
de aanvankelijke victorie is behaald door de caudidaten
van «Middenstanddie openlijk verklaarden dat voor
het eigenlijke volk in den laatsten tijd alles wordt gedaan
en de middenstandinplaats van beschermdgebruikt
wordt voor het opbrengen der belastingen, die noodig
zijn om den minderen man allerlei weldaden te schenken,
waaraan vroeger niemand dacht. Voor de Prov. Staten
toch was mr. Povel door «Middenstand" aanbevolen en
vooi den gemeenteraad mr. Caroli door deze vereen min"
gestold.
Uit de gehouden verkiezing blijktdat de wind te
Amsterdam nn weder nit een andeion hoek gaat waaien
dan enkele jaren geleden. Met «Burgerplicht'' is men
ontevreden: nn zoowel als toen; het onderscheid" is alleen,
dat deze ontevredenen zich eerst geworpen hebben in de
armen van de radicale kiesvereeniging «Amsterdam" en
thans zich daaruit terugtrekken om de caudidaten van
«Amstel's Middenstand" te steunen.
Deze gang van zaken is alleszins natunrljjk. Jaren
lang hebben «Burgerplicht'' en «Grondwet" in de hoofd
stad de alleenheerschappij gevoerd. Wanneer zij iemand
proclameerden, was 't zeker, dat hij gekozen werd. Strijd
was er uiet van beteekenis. Inmiddels nam de achter
uitgang der gemeente-financiën een aanvang.
't Waren de radicalen die van deze omstandigheid
partij trokken. Zij stelden de daden van den gemeente
raad op allerlei wijzen aan do kaak, spraken van geldver
spilling en lonkten de belastingbetalenden toe met schoone
beloften van lagere aanslagbiljetten. Geen wonder, dat
eindelijk aan «Burgerplicht" on «Grondwet" het terrein
betwist werd en ten slottebij de steeds stygende be
lastingen de candidaten der verhonden minderheden
een door de radicalen uitgedacht systeem zich ver
scheidene zetels verwierven.
En de amsterdammors waren blijdat er eindelijk
eens nieuw bloed in den raad was gekomen.
Zoo grootsch de verwachtingen waren zoo diep is de
teleurstelling geweest. Ja bij de begrooting toen de
nieuw^ heeren nog ouder den indruk waren van hunne
beloften aan de kiezers werd er bezuinigd maar
sedert
Is het niet het gevolg geweest van „dat nieuwe bloed",
dat bepalingen zijn gemaakt omtrent minimnm-loon en
maximum-arbeidstijd, waarvan voor de gemeente-financiën
groote opofferingen zijn te duchten Zon zonder die
nieuwe strooming de amsterdamsche raad ernstig hebben
gediscussieerd over een belangrijk subsidie aan Liefdadig
heid naar Vermogen wetende dat een verhooging van
het personeel het gevolg zou zijn van het toestaan der
gevraagde 50000
Hebben do kansen voor subsidie ten behoeve van «Kin
dervoeding' ooit gunstiger gestaan dan thans, nn mannen
als den Hertog c. s. in den raad zijn gekomen
Het gros der ontevreden belastingbetalers ziet dan ook
wel in dat het lek in de gemeentelijke schatkistaan
den eenen kant gedichtaan de andere zijde met nog
veel grooter afmetingen is teruggekomen. Zoo is het
geschied dat de heer K. Kater, gesteld door «Nederland
en Oranje" en gesteund door «Amsterdam", ondanks zijn
aanbeveling van werkmanscandidaat'', niet meer dan
1207 stemmen op zich heeft kunnen vereenigen.
Nog grooter fiasco hebben echter «de Grondwet" en
het Handelsblad gemaakt met hunnen candidaat G. A.
Loeff, het bestuurslid van «Burgerplicht", welke ver-
eeniging n.b. den heer Zegers Veeckens stelde. Er is
een tijd geweest, dat het meerendeel der kiezers aan den
vooravond der verkiezingen het Handelsblad opsloeg en
de met vette letters gedrukte namen der candidaten schier
gedachteloos op het stembiljet overschreef ook die
dagen behooren tot het verledene. 852 Stemmen kreeg
de heer Loeff en datterwijl het vrij zeker is dat ver
scheidene Bnrgerplichters hem stemden omdat mr. Ze
gers Veeckens in een vergadering van slechts weinig
leden tot candidaat geproclameerdden meesten leden
dier kiesvereeniging niet zeer welgevallig was
De uitslag der herstemming laat ons betrekkelijk koud,
omdat de groote beginsel-kwestie nn reeds is uitgemaakt.
De neer Zegers Veeckens is namelijk evenmin een voor
stander van eon al te groote uitbreiding der armenzorg
ten laste van de gemeentekas en ook wenscht hij de ver-
eeniging «Kindervoeding" niet te subsidieeren van ge
meentewege. Daarbij komt, dat slechts zelden bij ver
kiezingen de beginselen geheel losgemaakt worden van
de personen en als dat ook bij de herstemming geschiedt,
is mr. Caroli zeker in het nadeel.
Vermoedelijk zal de kiesvereeniging «Amsterdam" thans
den heer Zegers Veeckens wel candidaat stellen. Als dat
geschiedt zal zich daarover meer verhengen de hoofd
redactie van do Amsterdammer, die reeds vroeger den
heer Veeckens proclameerde dan wel het bestuur van
Amsterdam", dat 't op dezen candidaat niet al te zeer
begrepen schijnt te hebben. Onthouding zon misschien
in dezen nog wel het verstandigst zijn.
Amsterdam. Een bekend landgenoot moet 50000
beschikbaar gesteld hebben om de studenten-inrichting
van ds. van Dijk alhier nit te breiden.
Den 9, des avonds omstreeks 8 aren, is brand uitge
broken in een perceel op de Korte Brouwersgracht bij
de Marnixstraat, waarvan het onderste gedeelte bestemd
was tot schilderswerkplaats en het bovengedeelte tot pak
huis en fabriek van grove zakken. De brand kon spoedig
geblnscht wordeu.
liangedijk. De handel in goede kool is hier nog
alfijd stug. Uitschot gaat bij massa's weg, vooral in
zakken naar Engeland. De prijs is van 1 tot 2. De
schuren zijn nog opgevuld met beste kool, waar echter
hoegenaamd geen vraag naar is; verzending heeft even
min plaats. De langedijkers wachten op vorst en konde.,