parijschjOrïevenT
Zes en Negentigste Jaargang.
1894.
ZON I) A (j
8 JUL I.
Arbeiderswoningen
N ederland.
NO. 8'«» Eerste blad.
SCHE CÖUMN
Deze Coura.nl wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
maanden voor Alkmaar 0,8©franco door bet
gebeele rijk 1,
De 3 nummers f 0,06.
Frtyg der gewone Advertentiën:
Per regel j 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan do Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer: 3.
Heeft eenerzijds de uitbreiding van onze gemeente in
den laatsten tijd ongetwijfeld het goede gevolg, dat er
j betrekkelijk veel werk is en meer vraag naar werkkrach
ten anderzijds staat daar tegenoverdat de prijs van
goede woningen voor arbeiders-gezinnen eerder stijgt dan
daalt.
Wol is waar, zal een aantal van elders gekomen met
selaars timmerlieden schilders enz., die bij den bouw
van de cadettenschool van de cellulaire gevangenis en
van 't rechtsgebouw werkzaam waren na voltooiing
daarvan de stad weder verlaten, maar ongetwijfeld zal
menigeen hier blijven. Immers Alkmaar gaat vooruit, en
indien mon de stad onzer inwoning vergeljjkt met andere
plaatsen in Noordholland, met Hoorn, Enkhuizen, Me-
demblik, Schagen, den Helder, dan gaat onze gemeente
zelfs zeer veel vooruit.
De bevolking neemt toe en derhalve is er alle aanlei
ding voor hen, die werk vonden, om eerst voorloopig te
blijven en vervolgens voor goed.
De vermeerdering der bevolking heeft verhooging van
den prijs van bouwterrein tengevolge, en daaruit vloeit
noodzakelijkerwijze verhooging der hnurwaarde voort.
Dit is, zoo men wil, een schaduwzijde.
»Zou er iets aan te doen zijn" aldus rees bij ons de
vraag, »om dit onmiskenbare nadeel te temperen?"
Zon het thans geen geschikt oogenblik zijn, om eene
bouwvereeniging tot stand te brengen, die zich ten doel
stelt, goedkoope en goede arbeiderswoningen te stichten
en te exploiteeren
Behalve wegens de omstandigheden waar wij zooeven
op wezen is er nog iets van algemeeuen aard, waarom
dit plan aanbeveling verdient, naar ons oordeel.
Het is een feit, dat de huurprijs van een eenvoudige
woning in geen redelijke verhouding staat tot het kapi
taal, noodig om die te koopen.
Zelfs is de huurprijs te hoog, vergeleken bij do som
geldsdie men behoeft om eene geheel nieuwe woning
te stichten.
Deze opmerking is niet nieuw en heeft niet uitsluitend
betrekking op deze gemeente.
Integendeel.
Hetzelfde verschijnsel deed zich in grootore steden tel
kens voor, en trok herhaaldelijk de aandacht.
Reeds in 1847 werd te Amsterdam het plan opgevat
om door samenwerking een poging te wagen tot verbe
tering van de arbeiderswoningen.
Het kapitaal der vereeniging, die eenige jaren later in
1852 werd opgericht, bedroeg in 1890 652000, belast
met een schuld van 270000.
Aanvankelijk en bij oppervlakkige beschouwing is men
geneigd om de te hooge huurprijzen, uitsluitend toe te
schrijven aan de geldzucht van huiseigenaars.
Dergelijke verwijten zijn even gemakkelijkals het
moeielijk is om aan grieven tegemoet te komen of ze
weg te nemen.
Naar onze meening ligt veeleer de oorzaak, dat een
arbeider veel huur moet betalen, aan het feit, dat hij
I slecht de kunst verstaat om met anderen zich te veree
nigen.
Is dit niet zeer verklaarbaar
Is samenwerking niet moeilijk
Behoeft men, om door coöperatie voordeel te behalen,
geen groote mate van zelf beheersching en bekwaamheid van
hen die zich aan 't hoofd stellen
Is kritiek niet gemakkelijker dan uitvoering
Ook het woning-vraagstuk laat zich in theorie uiterst
eenvoudig aanzien.
Indien toch de huurprijs hooger is dan een redelijke
rente van het kapitaal tot aankoop der woning vereischt,
vermeerderd met de onkosten van herstelling en onder
houd, dan zal dat verschil toch gemakkelijk in de beurs
van de huurders gebracht kunnen worden dat is toch
niet moeilijk, zoo denkt men allicht.
Maar hoe eenvoudig dit alles in theorie is, in de prac-
tijk stuit men op allerlei bezwaren, waarvan we enkelen
nader wenschen te beschouwen.
Doch vooraf mogen gaan enkele opmerkingen van
algemeenen aard.
»Gesteld eens dat men eene coöperatieve bouwvereeni
ging had tot stand gebracht", zoo kan men vragen, »ge-
I steld dat men aan 10 gezinnen een verbeterde huisves
ting had verstrekt, wat beteekent dit dan nog
»Meu maakt zich toch niet diets op deze wijze do soci
ale quaestie op te lossen."
Tegen dergelijke redeneering is niet veel meer in te
brengen, dan dat, indien de sociale vragen eenmaal op
gelost worden, een coöperatieve bouwvereeniging te Alk
maar die oplossing niet tegenhoudt, en dat in afwach
ting ieder het zijne kan en moet doen om volgens do
bestaande organisatie hulp te bieden, waar dit mogelijk is.
Men behoeft dan ook niet verder te gaan dan te
erkennen, dat de wouing voor den arbeider van ontzettend
groot gewicht is, al is het slechts in afwachting van den
tijd (bijaldien deze aanbreekt), waarop iedereen ge
heel naar zijn zin van staatswege gevoed goed gekleed
en gehuisvest wordt.
Leerplicht, goed onderwijs, onthouding van sterken
drank, pensioenverzekering, goedkoope woningen, men
noeme dit alles zoo men wilsociaal lapwerkmits
men slechts niemand aanraadt om oude schoenen weg te
werpen, in de hoop dat hij wol nieuwe present zal krijgen,
die hem goed passen.
Een andero tegenwerping luidt: »:neu make zich
toch geen illusie van den invloed der woning op de ar
beiders; verbetering van hunnen toestand is alleen te
verkrijgen door inwendige zending, door redelijke en ver
standelijke ontwikkeling door kerk of school."
Hij, die zoo redeneert, handelt even dwaas als de boor,
die handen vol zaaikoren in een moeras werpt in de hoop,
dat het wolig zal opschieten, en er niet aan denkt om
den grond behoorlijk door afvoerkanalen voor te bereiden.
Neen bij de vorbetering van den toestand van den
arbeider begiune men vóór alles met de vorbetering
der woning.
Ook al gelukt het nu voorloopig slechts voor 10 geziunen
een goedkoop huis te stichten, goed ingericht, goedkoop, van
duinwater voorzien, liefst met een tuintje er voor en niet
al te klein, dan is er geen enkele reden om eene derge
lijke onderneming met geringschatting aan te zien.
Een goed voorbeeld vind navolging.
De Engelschman zegtAs the home, so the people
(zoo de woning, zoo 't volk). En hoeveel hangt samen
met ons »home" Wat helpt vermindering van werkuren
waarnaar men streeft, als de woning slecht en onaan
genaam is
De vermindering van den werktjjd wordt een nadeel
in plaats van een voordeel, als do kroeg trekt, in plaats
van 't huis.
Doch er is meer blijft 't arbeidersgezin gozond, dan
kan het in den regel, wat men noemt er door scharrelen,
ziekte brengt het echter een groote schrede achterwaarts.
Welnu, de gezondheidstoestand hangt samen met dien
der huisvesting.
De slotsom waartoe men derhalve komt is deze
dat inderdaad elke poging om, zelfs op kleine schaal,
aan werklieden een goedkoope en gezonde woning te
verschaffen eene ernstige zaak is, die aanbeveling verdient,
die belangstelling noodig heeft, die ondersteund moet
worden en niet het minst door de arbeidende
klasse zelf.
Kau men de theoretische bezwaren tegen de uitvoering
van het plan betrekkelijk licht tellen, practische moeie-
lijkheden zijn er zeker te overwinnen.
Waarin deze bestaan, zullen we in een volgend artikel
uiteenzetten, naar aanleiding van het bekende rapport, in
December 1890 uitgebracht en gedrukt voor rekening
der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.
XXII.
Parijs, 5 Juli 1894.
Hetgeen wij thans gaan schrijven is meer een terugblik
op de gebeurtenissen der jongste dagen. De moord op
president Carnotde verkiezing van zijnen opvolger, de
plechtige, prachtige begrafenis, de Message", zooveel als
boodschap of troonrede van den heer Casimir-Périer, dit
alles leverde ruime stof voor gesprekken en lange artikelen
in alle bladen. Even stilstaande bij de begrafenis van
den diepbetreurden Carnot, wijzen wij op het groote getal
bloemen en prachtige kransen. Er waren er zelfs zoo
veeldat het niet mogelijk was, ze allen in het
Pantheon te ontvangen, en den volgenden dag verdrong
zich het publiek voor dit gebouw om te genieten van
den schoonen aanblikwelke deze bloemenschat aanbood,
welke in groote stapels rondom het Pantheon lag opge
hoopt. Wel beweren sommigen, dat teveel geld werd
uitgegeven voor bloemen welke zoo spoedig verwelken,
wel schijnt het dat enkele bloemisten wat al te duur
hebben gerokenddoch de Franschmanen vooral de
Parijzcnaar houdt veel van uiterlijk vertoon. Bij eene
gewone begrafenis gaat de lijkwagen reeds prachtig ge
bloemd door de straten en waar te Parijs zooveel geld
voorhanden is, mocht men voor Carnot gerust drie
millioenen franken aan kransen uitgeven. Ook voor de
weduwe voor mevrouw Carnot en voor hare kinderen
zal deze dag steeds een onvorgetelijke blijvende regeering
was van plan geweest aan deze verdienstelijke vrouw een
pensioeu aan te biedenmaar mevrouw Carnot heeft dit
gewoigerden in een briefdoor haar geschreven aan
den afgevaardigde Moline, verklaart zij dat de prachtige
nationale begrafenis het grootste en eenig waardige eer-
bowijs is, hetwelk Frankrijk den ovorledene kon aanbieden.
De verkiezing van don heer Casimir-Périer is door alle
republikeinen met vreugde begroet, dat wil zeggen door
alle gematigden, hetzij zij tot de vroegere koningsgezinde
of tot de oud-repnblikeinsche partijen behooren. Daar
entegen zijn de socialisten en audore -isten volstrekt niet
ingenomen met deze verkiezing dat is allicht het beste
bewijs, dat de meerderheid der ledon van het congres eene
goede keuze dood. Ook het aanblijven van het ministerie
Dupuy is een goed teeken algemeen is men van gevoelen,
dat Frankrijk op het oogenblik een denkend hoofd heeft
in den heer Casimir-Périer en eene hand om dio gedachten
uit te voeren in den heer Dupuy.
De heer Casimir-Périer gaat door voor een rijk man,
men beweert dat zijn persoonlijk fortuin ongeveer 40
millioen franken bedraagt. Door zijne benoeming tot
president der fransche republiek ontvangt hij thans een
vast jaargeld van GOOduizeud francs. Dit bedrag is bij
geene enkele wet vastgesteld het wordt ieder jaar boven
aan geschreven op do lijst, der begrooting en zou dus
kunnen worden verhoogd of verlaagd, doch sedert het jaar
1871 is hof onveranderd op 600duizend francs gebleven.
Eene gelijke som wordt uitgetrokken voor de kosten van
vertegenwoordiging en reizen, zoodat de president iedere
maand tweemaal 50duizend fr. ontvangt. Aan het avond
blad Le Jour (de dag, dus een vreemde titel voor een
avondblad) outleenen wij nog de volgende bijzonderheden:
Hot salaris van den president begint van af den dag,
dat zijne verkiezing officieel wordt door inschrijving in
de Staatscourant: de heer Casimir-Périer moest dus
op jongstleden Zaterdag 30 Juni, het traktement ont
vangen van drie dagen, en dan niet het tionde van ééne
maand, doch wel drie dertigste deelen van honderd dui
zend francs, zijnde 9999 fr. en 99 centimes.
Zeer waarschijnlijk heeft men de som rond gemaakt tot
10 duizend francs door er die ééne centime bij te doen.
In vroeger tijden was het traktement van het hoofd van
den staat in Frankrijk nu eens raeor dan eens minder.
In 1791 vaardigde de Nationale Vergadering een besluit
uit, inhoudende dat 25 miilioen franken per jaar aan
den Koning en zijn huis werden toegestaan. Het volgende
jaar, toen de Koning vielwerd dit besluit natuurlijk
weder ingetrokken. In het jaar VIII van de eerste fran
sche republiek werd bepaald, dat de eerste consul jaar
lijks een half millioen zou ontvangendoch vier jaar
later gaf Napoleon aan zichzolven weder de 25 millioen,
welke Lodewijk XVI had genoten. Dit salaris steeg tot
32 millioen voor Lodewijk XVIII en Karei X en daalde
tot 13 millioen voor Louis Philippe, doch Keizer Napo
leon III nam weder 25 millioen. De gekroonde hoofden
genoten dus veel moer dan de presidenten en consuls en
het tegenwoordige traktement is niet hoog, wanneer wij
bedenkendat een president van zulk een groot land
zijn stand moet ophouden door vele feestenreizen en
liefdadigheid.
Ditmaal zal ook het Nationale feest van 14 Juli de
gevolgen ondervinden van den moord van president Carnot.
Deze dag zal in alle kalmte worden herdacht, doch van
feestvieren, dans en muziek is geen sprake. Andere jaren
zien wij reeds weken van te voren in alle wijken van
Parijs groote en kleine „affiches" op de muren, welke
de bewoners dier verschillende wijken oproepen tot sa
menwerking, tot het uitsteken van vlaggen, illumineeren
enz. enz., doch thans is dit niet het geval: 14 Juli volgt
te kort op treurige gebeurtenissen en dat dit feest om
zoo te zeggen geheel in stilte zal voorbijgaan is wel het
beste bewijs van de gehechtheid der anders zoo luchtige
vroolijke Franschen aan hunnen overleden president.
Hopen wij, dat onze volgende brieven wedor over meer
aangename onderwerpen kunnen handelentegen onze
gewoonte moesten wij wat heel lang bij de politiek
stilstaan.
Den 4 is het Zendiugsfeest op Middachten onder
goed weder gehouden. Het aantal bezoekers was minder
groot dan vroeger het werd geschat op omstreeks 5000.
De burgemeester der gemeente Opsterland heoft aan
de onderwijzers medegedeelddat de met 1 Juni 1.1.
verschenen jaarwedden niet uitbetaald kunnen worden
wegens volslagen geldgebrek, als gevolg van het tusschen
den raad en ged. staten bestaande verschil van gevoelen
over de gemeente-begrooting voor 1894waaromtrent
nog geene beslissing is. De raad meent eenparigdat
de ingezetenen niet hooger belast kunnen worden en dat
de gemeente hooger subsidie van het Rijk moet ontvangen.
Sehagerhrug. Door het hevige on weder van den
7 morgens ontstond brand in eene leegstaande boeren-
