LOMBOK.
Nederland.
Ter bevordering van schoolbezoek.
Wij ontvangen onderstaand artikel van een met indische
zaken zeer bekend persoon.
Wij voor ons blijven intnssc'nen van meening, dat thans
de gegevens nog onvoldoende zijn om het gebeurde in
zijn vollen omgang te beoordeelen:
Bekomen van den schrikdie het eersteaanvankelijk
verloren geraakte telegram teweegbrachtbestaat thans
neiging om de beteekenis van den nederlaag in Lombok
te verkleinen.
Sommige berichten noemt men bemoedigend."
Toch blijft de onachtzaamheid, het gemis aan krachtig
handelen do onnoozele wijze waarop wij ten slotte be
drogen en verraden zijn bijna even bedroevend als het
verlies dat geleden werd.
Is er verslapping in alles Heeft niemand gewaar
schuwd niemand aan gevaar gedacht Heeft de leger
commandant telkens en telkens den bevelhebber tot
waakzaamheid aangespoord? En de Gouverneur-Generaal?
Toen hij bericht ontvingdat alle tegenstand afwezig
bleef, heeft hij daarop doen antwoorden, dat die toestand
hoogst gevaarlijk wasals men zich veroorloofde de
veiligheidsvoorschriften niet toe te passen?
Werd geantwoord aan den commandantGedraag u
alsof ge meentdat allen de Balineezen die met u
onderhandelen verraders zijn
Heeft niemand in de archieven te Batavia het verslag
der krijgsverrichtingen op Bali opgedolven
Hoe jammerdat de expeditiën in 1846 naar Bali
aanvoerder luitenant-kolonel G. Bakkerin 1848aan
voerder generaal jhr. van der Wijck in 1849aanvoer
der generaal Michiels niet meer gediend hebben tot
waarschuwing
De laatste expeditie was vooral zeer leerzaam. Toen
hebben de Balineesche Vorsten dezelfde onderworpenheid
met verraderlijke oogmerken vertoond als nu.
Maar Michiels liet zich niet verschalkenMichiels, die
een culte voor Napoleon I had en dezen zich als model
voorhield, zeide «onderhandelen goed, maar ik ga onge
acht voortuw landen te onderwerpenslecht uwe
bentings en anders neem ik ze met geweld."
De militaire kunst is bij de legeraanvoering in Indië
niet meer in eere.
Dat is hetdat is de dieper liggendede verborgen
oorzaak ook van deze ongekende nederlaagongekend
stukken geschut laat men in 's vijands handen achter.
Die verwaarloozing dagteekent van den tijd der suppres
sie van de zoogenaamde generale stafdie door den
Minister E. de Waal, in het jaar 1870, is bewerkstelligd.
Sedert zijn wij ongelukkig in onze krijgsondernemingen.
De politiek hield krachtig optreden op 't goede oogen-
blik tegen.
Zoowel in Atjeh als in Lombok.
Het ondoordacht staken van de 1ste Atjeh-expeditis
heeft thans blijkbaar in de vergadering van den Baad
van Indië met de kommandanten van zee- en landmacht,
het denkbeeld om aanvankelijk terug te trekken op
grooten afstand gehouden misschien terechtmaar de
omstandigheden verschillen toch.
Toen liet men terugkomen een gezonden opgewekten
legermachtvol vertrouwen als een goede aanvoering
optrad.
Verspijck stond daarvoor gereed.
Maar thans blijft het beleid in dezelfde handen bij
de troepen heerscht ontmoediging, althans niet die geest
drift, die een overwinning gemakkelijk maakt; colonnes
zijn volgens de dagbladberichten omsingeld 50 gevan
genen houdt de vijand als gijzelaars.
Of heeft men inderdaad op een tweeden Verspijck de
hand gelegd
In het Nieuws van den Dag staat de adjudant van
den G. G. is belast met het overbrengen van een geheim-
schrijven van den Gouverneur-Generaal.
Wat kan dit geheim schrijven bevatten
Een nitnoodiging aan Generaal Vetter om ziek te
worden en heen te gaan
Doch wat zal men thans doen in Lombok
Tegen den vijand optrekken en met bebloeden kop te
Ampenan terugkomen
Daarna onder het geschut van de Marine een benting
bouwenen een volgend jaar opnieuw een expeditie
beginnen
Het is te hopen dat deze voorspellingen faleu Doch
het geheele plan van de inmenging in Lombok de po
litiek door ons gevoerdschijnt niet overdachtniet
beleidvol op touw gezet.
30 Juli j.L, dus een maand voor den aanval, werd
aan de Javabode geseind
«Kapt. Willemsteijn en de controleur Liefrinck zijn
teruggekeerd. De Sasaksche Hoofden waren onwillig om
te Tjakranegara te komen. Er is weinig vooruitgang in
de onderhandelingen."
De Nieuwe Rotterdamsche Courant teekent hierbij aan:
«Dit bericht omtrent den onwil van de Sasaksche Hoof
den om met de Prins Hendrik der Nederlanden mee te
gaanklopt met hetgeen wij daarover reeds vroeger
meedeelden.
Volgens officieeele tijdingen beweerden de aanzienlijkste
Sasaksche Hoofdendat zij niet over zee durfden gaan
Zie Rott. Courant 31 Aug., 2e blad.
en zouden zij door den controleur Liefrink over land
worden afgehaald om te Takranegara te confereeren
terwijl die mindere hoofden de reis met het schip mee
maakten." Dat die Sasaksche hoofden zoo bang voor
zeeziekte zijnvindt zijn verklaring in onze onzekere
politiek.
Immers het is duidelijk, dat zij zich niet wilden com-
promitteeren; evenmin als de burgemeesters 't laatst van
den Franschen tijd in 1813 die op de hand van het
gezag des geweldenaars bleven, zoolang zij vreesden dat
het keizerrijk zich zou staande houden.
Het is onze halfslachtigheiddie de aanzienlijkste
hoofden doet beweren niet tegen zeeziekte bestand te
zijn. Die ooiijkers
De mindere Hoofden zijn onvoorzichtig genoeg en zien
niet tegen de zeereis op.
We willen twee zaken, die niet te rijmen zijn, die niet
samen kunnen gaan.
De onderdrukten te hulp komen, en toch de bestaande
organisatie onaangetast laten.
Dat kan niet en dat zulks niet vooruit is ingezien
De overheerschers van Lombok, de vreemdelingen, de
aristocraten verfoeien onze inmenging.
De Sasaksche Hoofden, zeer goed begrijpende dat de
druk na onze verwijdering zwaarder zal worden, sluiten
zich niet bij ons aan.
De natuurlijke loop der gebeurtenissen hebben wij niet
gevolgd.
Onze inmenging met de Lomboksche zaken moest uit-
loopen op annexatie.
Men had de keus zich er voorloopig buiten te houden,
of onderwerping aan het Nederlandsch gezag te eischen,
dan kon ieder Sasaksch hoofd weten wat hem te doen stond.
Is het politiek beleid gering, de krijgskunst blijkt dit
maal ook te zijn van dillettanten.
Men ontscheept zijn macht, zonder slag of stoot, zonder
verzet wordt men toegelaten.
En toch verzuimt men nauwkeurige topographische
opmetingen te doen.
Bij een gewone toepassing van de oorlogskunst, zou
van den eeisten dag der landing af, voor plaatsopneming
gezorgd zijn
Dit een telegram aan 't Departement van Koloniën (zie
Nieuwe Rott. Crt. 30 Aug. 1894) blijkt, dat de granaten
ten Z. O. van Mataram neerkomen
Had eene opname plaats gehad gelijk de beginselen
van het vak voorschrijven dan zonden de granaten
precies op de kwetsbare punten neervallen.
Volgen particuliere berichten is de toestand van den
zwaar gekwetsten eersten luitenant der infanterie J. F.
ter Bruggen Hugenholtz zoodanig, dat hij als gered kan
worden beschouwd. De 2e luitenant der artillerie J. E.
Timmer, die licht gekwetst was, zal een been moeten
missen.
Aan de oproeping van den heer L. den Beer Portu-
gael, om vrijwilligers voor Lombok, gaven reeds 150 jon
gelingen gehoor.
Per Telegraaf.
Aan «De Telegraaf" wordt geseind:
Gisteren keerden te Ampenan terug kapitein I.lml-
green, officier van gezondheid Ujlakl, luitenant van
der Plank en 60 soldaten onder vrijgeleide van den
Radja. De vijand is uit Aroen door de artillerie ver
dreven. De Kroonprins is gewond. De Radja wil ons
aanvallen.
Uit een bij «Het Nieuws van den Dag ontvangen te
legram blijkt verder o. a., dat de vrijgelaten mannen
door de Balineezen goed behandeld zijn zij vertelden
dat de lijken ongeschonden werden begraven. De Bali
neezen keeren naar de bergen torug. Het tweede bataljon
bezette een verlaten borstwering westelijk Mataram het
negendedat Kaleh bezet hadvuurde. De vijand is
teruggeslagen en liet repeteergeweren en lansen achter.
Onzerzijds geen verlies. De marine belet niet de vlucht
van 's Vorsten minister Djilantik naar Bali.
Een officieel regeeringstelegram van den 7 meldt
Gisteren werd na het vuur uit het zware geschut
Aroeng met borstweringen zonder tegenstand genomen.
Vele geweren en andere wapens werden buit gemaakt.
Vier schoten uit Mataramuit onze achtergelaten veld
kanonnen kwamen in zee terecht. Het Dewahuis (de
Hindoetempel) te Aroeng werd door overste Swart bezot
met twee compagniën en twee veldkanonnen.
Kapitein Lindgreen, luitenant van der Plank, officier
van gezondheid Ujlakisergeant-majoor v. d. Wijst
sergeants v. Lith en Wentzler, fourier Sablerolles, kor
poraals Michiels en Frentzelziekenoppasser Loverink
benevens 49 mindere militairen, allen als vermist opge
geven keerden te Ampenan terug. Kapitein Lindgreen
capituleerde wegens de vele gewonden en wegens gebrek,
onder beding echter van vrijen aftochtmits overgave
van wapens aan Anak Agoeng K'toet. Niettemin werden
zij daarna gevangen genomen en eerst thans weder vrijge
laten. Zij werden naar Kale gebracht. Hij liet daar
achter sergeant Schar en 15 inlandsche minderen die
allen gewond waren.
Lindgreen bracht een brief van den Vorst meê, waarin
de vrjjlating werd voorgesteld als een bewijs van vriend
schap. De brief is niet beantwoord.
De flotille vaartuigen Bali en Borneo versterken onze
scheepsmacht.
Aan de Telegraaf wordt geseind
De Barisanste Bangkallanop Madoera zijn gemo
biliseerd en ter beschikkiug gesteld van den opper
bevelhebber.
Officieel. 8 Sept. De den 30 Aug. als vermist
vermelde le luitenant infanterie E. de Graaf is gesneuveld;
aan de gevolgen van bekomen wonden is overleden de
sergeant der infanterie Thoodor Baumann. De vorst van
Lombok heeft (blijkbaar reeds vóór de bekende over
rompeling onzer troepen) f 450.000 ter vergoeding van
oorlogskosten betaald.
Iiangedijken. De maan speelt bij vele landbou
wers in deze streek een belangrijke rol. Nietdat zij
onvoorwaardelijk aan den zegenenden invloed van dit
hemellichaam gelooven maar van ouder tot ouder heb
ben velen al bij het planten en zaaien op wassende of
afnemende maan gelet. Zweedsch raapzaad zaaien som
migen nieteer de laatste maan van de maand Maart
»af" is. Men beweert, dat de rapen dan minder «stokkig"
zijn. Aardappelen poot men om groote te krijgen
bij wassende maan bloemkool en ook andere soorten
van kool wassen minder bij afnemende dan bij wassende
maan. Bij broeiend weer en volle maan bloeit de bloem
kool bijzonder snel. Bij afgaande maan zaaien velen ook
liever geen tarweomdat er dan meer «brand" in het
gewas opgemerkt wordt. Zou het niet de moeite loonen,
eens degelijk acht te slaan op de beweringen van die
ouderwetsche bouwers
Furmerend. In den gemeenteraad heeft de heer
Schoen voorgesteldhet marktgeld op de veemarkt te
verhoogen en wel dat van een rund te stellen op 20
centenvan een mestkalf op 10 centen, van een nuchter
kalf op 5 centen, van een los schaap op 4 centen en van
een hok met schapen op 40 centen. Dit door de heeren
Simon en Brantjes ondersteunde voorstel is tot eene vol
gende vergadering aangehouden.
Scliagen. Op initiatief van den heer S. Berman
burgemeester dezer gemeentewerd den 7 eene verga
dering belegd tot het oprichten eener afdeeling van Met
Witte Kruis. Ruim twintig belangstellenden traden
als leden toe. Het bestuur bestaat uit de heeren S. Ber
man ds. A. W. van Kluijvedr. MelchiorPh. de Heer
en G. v. d. Wal.
Texel. De oogst is op dit eiland vooral in den
polder Eierlandverre van voordeelig. Ofschoon de wei
landen overvloedig booi opleverden dank zij den aan
zienlijken regenvalis de hoedanigheid niet te prijzen
doordien het weder in den hooitijd hoogst ongunstig was.
Over het geheel zijn de landbouwproducten als mislukt
te beschouwende graanoogst is niet naar wensch de
erwten kunnen bijna als verloren beschouwd wordende
vroege aardappelen zijn voor het meerendeel ziekterwijl
ook de latere soorten aangetast zijnde zoogenaamde
«Hallumer-gele" schijnen meer weerstandsvermogen te
bezittendaar deze wenig of niets van de ziekte te
lijden hebbsn.
Beroepen bij de ned. herv. gemeente te Eierland de
heer H. van den Brink predikant te Maarsen.
Zaandam. Alhier heelt zich een geval van cholera
met doodelijken afloop voorgedaan bij eene dienstbode.
Zuldscharwoude. Door de kolfvereeniging «Op
maat" zullen de leden A. KistS. Evers C. Zomer en
N. Pronk als mededingers naar de korpsprrjzen afge
vaardigd worden naar den bondswedstrijd dit jaar te
Bolsward te houden.
St. Pankras. Den 6 werd alhier een recht op
gewekt kinderfeest gevierd. Daartoe in staat gesteld door
de vrijgevigheid van het gemeentebestuur werd op een
stuk gemeenteland, dat tot feestterrein was ingericht,
verschillende kinderspelen uitgevoerd, zooals turfrapen,
geblinddoekt zoeken, touwtje springen, hardloopen met hin
dernissen, zakloopen, enz. enz., om aardige prijzen en
premiëu. Van 's morgens half 1112 en 's namiddags
van half 24 waren de schoolkinderen hiermede onaf
gebroken bezig. In het middaguur werden zij in het
schoollocaal getracteerd op chocolade, krentebrood, enz,,
terwijl het gedurende de spelen niet ontbrak aan koek,
noten en andere versnaperingen. Het geheele dorp was
op de been om getuige van der kinderen feestvreugde
te zijn. Na afloop der spelen werd een tombola gehouden
voor hen, die geene prijzen hadden kunnen deelachtig
worden, zoodat allen met een aardig souvenir aan dezen
pretvollen dag huiswaarts keerden.
De collecte voor de noodlijdenden tengevolge van hagel
slag in de gemeente Aalsmeer, den 4 alhier gehouden,
heeft zuiver opgebracht f 15.78.
De revue te den Helder.
De Schout bij nacht Uhlenbeek maakt bekend, dat op
den 12 September, van den middag tot'suamiddagsd'/n uur,
geen schepen of vaartuigen uitgezonderd oorlogschepen
en de postboot van Texel in de marinehaven het
Nieuwediep zullen mogen binnenkomen, die verlaten of
zich daarin bewegen. Gedurende dien tijd zal de blauwe
vlag op het Havenhoofd waaien.
Verder blijkt uit eene andere aankondiging van dien
commandant, dat omstreeks 20 oorlogsschepen dien dag
ter reede van Texel en in het Marsdiep zullen verzameld
zijn Met het oog daarop verzoekt hij, dat gedurende
dien tijd geen schepen of vaartuigen zich in het Mars
diep zullen bewegen, zuiderlijker dan de noordelijkste
linie, door die vloot ingenomen en oosterlijker dan de
lijn, gaande van de beide havenlichten van het Nieuwediep.
De Heldersche en Nieuwedieper Courant bevat eene
advertentie, waarbij deelnemers worden opgeroepen voor
een des avonds te honden gondeltocht.
Blijkens datzelfde blad znllen een dertiental vereeni-
gingen met hare banieren H. H. M. M. aan het station
opwachten.
Kolhorn. Het tooneelgezelschapdirectie W.
Hart zal den 10 en den 11 eene tooneelvoorstelling geven
in de kolfbaan van den heer D. Kist.
Het hooigewin in de omstreken dezer gemeente is dit
jaar zeer overvloedighet nahooivoor het meerendeel
al gewonnen, is van beter gehalte dan andere jaren. Het
gras groeit nog zoo rijkelijkdat velen nog aan eene
derde snede denken. Bij blijvend zonnig weder, als
deze weekkan deze derde snede nog zoo goed zijn
als andere jaren de tweede. Het hooi is hier dan ook
zeer laag in prijswie echter berging heeftdenkt aan
geen verkoop en rekent maar „hooi in de schuur is
geld in de kast."
Obdam. De heer B. Bouwhuis, onderwijzer, is als
zoodanig benoemd te Haaksbergen.
Opmeer. Onder vele blijken van belangstelling
herdacht den 5 K. v. d. Zei den dag waarop hij vóór
25 jaren bij den heer Igesz in dienst trad.
Spanbroek. Als verdacht van diefstal van een
schaap werd alhier den 6 in hechtenis genomen J. W.
Den 5 en 6 zijn te Wageniogen vijf van de acht
voor de akte landbouwkunde 1. o. geëxamineerde candi-
daten geslaagd.
