Uit Breda»
Stadsberichteii.
Historische Herinneringen.
Om en bij de Schermerpoort
BURGERLIJKE STAND?
baar dan wezenlijk. Het is onvoorwaardelijk noodzakelijk
dit koel op te nemen en de vrouwelijke rijder leert dit
spoedig en brengt die gewoonlijk ook in andere levens
omstandigheden te pas. Ben vrouw die anders in de war
gebracht zon worden en schreeuwen bij kleine ongevallen,
toont nu volmaakte kalmte en rijdt geregeld langs ge
vaarlijke plaatsen zonder den minsten angst. Men moet
haar de drukke pleinen van Parijs zien oversteken om
te begrijpen wat zij aan zelfbedwang gewonnen heeft;
zelfs bij rijderessen die niet jong meer zijn merkt men
dit op. Welk eene opvoeding in flinkheid wordt aldus
aan het meisje gegeven
Een amerikaansch geneesheer, dr. Roosevelt, bespreekt
hetzelfde onderwerp in Scribner's Magazine. Dikwijls is
beweerddat wielrijden voor vrouwen nadeelig is, maar
hierin is volgens dezen schrijver weinig waars. Wielrijden
is schadelijkvoor sommige vrouwen altijdvoor alle
vrouwen somtijdsmaar niet voor alle vrouwen altijd.
Een gezonde vrouw zal van wielrijden geen nadeel onder
vinden mits zij zich niet overspanne door te lang aaneen
te rijden of te snelof tegen te steile heuvels op en op
voorwaarde dat zij niet rijdt wanneer het gezond verstand
iedere onnoodige inspanning verbiedtdat zij niet de
slechte gewoonte aanneemtzich over het stuur te buigen.
Het is niet alleen waarschijnlijk maar zeker dat vele
vrouwen grootelijks door deze oefening gebaat worden.
Het is voor een vrouw veel gevaarlijker dan voor een man,
zich te overspannen maar indien zij dit zorgvuldig ver
mijdt is het wielrijden heilzaam voor iedere vrouw die
geen organisch gebrek heeft.
In hetzelfde amerikaansche maandschrift vindt men
ook een geestdriftig artikel van een wielrijdster, eindi
gende met een gedichtwaarin de maat van het wiel-
trappen gevolgd schijnt. Een der coupletten bijv. luidt:
Oh, the merry comradeship of the road
With trees that nod as we pass them by,
With hurrying bird and lurking toad
Or vagebond cloud in the noonday sky
En de slotregels zijn
Who rides may read
The open secret of earth and sky.
IV.
Het is vrij lang geleden sedert ik het laatst iets uit
Breda deed hooren.
De lezers zullen begrijpen dat er weinig nieuws te
vertellen was, en mijn zwijgen daarom billijken.
Het is hier den laatsten tijd dan ook vrij saai en de
heer Hans Mullereen Dnitsch kunstkennerdie zich
onlangs te Breda ophield om een bezoek te brengen aan
het praalgraf van graaf Engelbert II van Nassau in de
Groote Kerk, had niet geheel en al ongelijk, toen hij in
het tijdschrift Nord und Süd den blonden Germanen
mededeelde, «dat te Breda de verveling u tegenkomt uit
«elke straat en de vronwen u smachtend aankijken als
«smeekten ze om verlost te worden uit deze eentonige
«omgeving."
Nu, zóó erg is het wel niet, maar toch is het een feit,
dat we in 't openbare leven zeer goed kunnen bemerken
hoe de rijen der cadets gedund zijn hetgeen met nog
enkele andere fatale omstandigheden (o.a. verhooging der
plaatselijke belastingen) medewerkt aan het neerdrukken
der publieke stemming.
In militaire kringen alhier heeft een voorstel van den
gepensioneerden Indischen kapitein van Haeften om
een marmeren buste van den op Lombok gesneuvelden
generaal van Ham te doen plaatsen in den te verbouwen
gevel van des generaals geboortehuis (hoek Ginnekenstraat
en van Coothplein) veel instemming gevonden.
Uit vrijwillige giften zullen de kosten worden bestreden
en met veel plechtigheid zal de onthulling plaats hebben.
De generaal van Ham zal dan de eerste Bredanaar
zijn die in zijne geboorteplaats wordt vereeuwigd door
eene buste.
Ook standbeelden hebben wij hier niet. Nu mag hieruit
volstrekt niet worden afgeleid, dat we onze groote mannen
niet eeren of niet aan kunst doen. Wat het eerste
betreft, zoo volgen we hier een goedkoope methodewe
doopen onze straten met die van bekende overleden
stadgenooten. En de kunst vindt in ons Brabantsch
stedeken beoefenaars en waardeering genoeg.
Zooeven nog hadden wij het genoegen kennis te maken
met nieuwe composition van onze op muzikaal gebied
begaafde stadgenoote mevrouw van der Linden van
Snelrewaard-Boudewijns.
De bundel van 6 liederen voor één zangstem met
pianobegeleiding op gedichten van mevrouw Hélène
Lapidoth-Swarth, getuigen, dat de componiste den geest
en de beteekenis der gedichten zeer goed begrepon heeft.
Het symbolische en mystieke, hier en daar zwaarmoedige
en sombere karakter dezer gedichten wordt door de muziek
juist weêrgegeven zoodat de componiste in het voldoen
aan dezen eisch volkomen geslaagd geacht mag worden.
Ook zijn de liederen over het geheel melodieus en
zangerig. We noemen slechts Zondagskind
lk toog door 't leven met mijn hazelroê
En zocht mijn schat en werd van H zoeken moe,
Mijn naam
In het weeke, willooze duinzand
Heb ik mijn naam geschreven
Vooral ook Requiem
Heen was de zomerlach,
Kil was d' Octoberdag,
Toen 'k hem niet komen zag
Boeiend en indrukwekkend is dat Requiem voor den
aandachtigen hoorder.
De contrapuntische bewerking getuigt van ernstige
studie. Schoon zijn de imitaties en modulaties, die in de
liederen voorkomen. Het karakter van ieder lied is treffend
weergegeven in het accompagnement, als o.a. het komen
en wegvloeien van de golf in «Mijn naam"; het langzaam
naderen van het verschiet in de 7 laatste maten van
«Requiem"; het muzikaal nabootsen van den wiekslag
des zeemeeuws en van den zang vau den kanarie.
Als ik met voorliefde eenige regelen wijd aan dezen
iederenbundeldan geschiedt dit omdat ik vertrouw,
dat zij die de poëzie beminnen mij wel hebben willen
volgen.
Als militairen hechten we ook veel aan het uiterlijk
en daarom ten slotte iets over het gewaad, waarin deze
liederen gestoken zijn.
Het omslag is gris-perle met witte letters. Voor het
woord «Gedichten" is een schrijfletter gekozen. Het woord
«Toonzettingen" bestaat uit een vierkante letter, ontleend
aan een der vormen van muzieknoten, zooals deze in de
kerkmuziek van den ouden tijd wordt aangetroffen. Het
woord «Liederen" is saamgesteld uit accoladende
nummering der liederen geschiedde met- muziekteekens.
Het geheel is als in een lijstje omvat door een waas van
gouden lettertjesdie te zamen zinnen vormen waarin
de muzikale bewerking wordt verklaard.
Ook de binneniitel draagt eenzelfde voornaam karakter.
Uiterlijk en innerlijk hebben we hier een werkdat
om aandacht vraagt.
Ons land kan slechts weinig dames-componisten aanwijzen.
Dat één ervan Bredasche is van geboorte en daar woont,
verdient met alle respect voor de kranige van
Ham-figuurevenzeer eene vermelding als het feit
dat een van Breda's zonen in het verre Indie den hoogsten
militairen rang bereikte.
Bovendien geen kunst is zoo bij uitstek verwant aan
het militaire als de muziek, die dan ook bij de cadets
in hooge eere staat.
Aan wie zingt of piano speelt zij deze bundel aanbevolen.
Het doctoraalexamen in de geneeskunde is afge
legd door mej. C. C. de Range te Amsterdam.
De barometerstand alhier was 's morgens te 8 uur
als volgt: op^den 3 761.-; den 4 766.6.
De heer F. J. Bruggemaneerste onderwijzer
aan de openbare burgerschool alhier, staat no. 5 op de
voordracht voor hoofd eener school te Zierikzee.
Den 3 vertrokken tusschen 12 en 1 uur ongeveer
700 kinderen naar Schoorl, om deel te nemen aan het
jaarlijksche schoolfeest. Dank zij der welwillend
heid der heeren 0. Bosman, Leo M. de Eouw alhier en
den heer Holtzapfel te Amsterdam was het mogelijk, de
kindereu met vier booten over te brengen. Liet het
weder zich in den ochtend minder goed aanzien,
op het midden van den dag was het veel verbeterd en
konden de kinderen te Schoorl naar hartelust spelen en
de duinen beklimmen, zonder last van de warmte te
hebben. Eene tusschen half zeven en half acht gevallen
regenbui was niet in staat om de vrolijke, opgeruimde
stemming te bederven. Alleen werd de terugreis iets
vervroegd en bij de aankomst te Alkmaar konden hon
derden ingezetenen zich weder overtuigen, dat het feest
goed geslaagd was en dat zij, die bijdragen daarvoor
beschikbaar stelden, een goed werk hebben verricht.
GETROUWD.
4 Juli. Johan Hendrik Habichwednr. van Adriana
Maria Deijliusen Anna Barbara Bonman, wed.
van Nicolaas Julsing. Jacob Meijer en Bertha
Hendrika Boer.
GEBOREN.
2 Juli. Cornelis, z. van Oornelis Ploeger en Maria Sloten
maker.
3 Pieter Cornelis, z. van Pieter Dubbeld en Wijntje
van Zalinge. Simonz. van Nicolaas Dekker
en Marijtje van Diepen. Simon Johannes z.
van Christiaan Duzink en Catharina Maria Ver
hoeve.
OVERLEDEN.
1 Juli. Elisabeth van der Vliet wed. van Hendricus
Bernardus Kessens, 63 j.
3 Johan Coenraad, z. van Hendrik Botter en Rebekka
Porck, 27 dagen.
Spanbroek.
Geboren:
17 Juni. Maria, d. van Jacob Zwagerman en Engelina
Meijering.
Overleden:
13 Juni. Aaltje, d. van Jan Rinkel en Grietje Vlaar, 15 m.
21 Aafje Rood, echtgen. van Pieter Ootes, 29 j.
28 Willem Duin, echtgen. van Wilhelmina de Groot,
54 j.
Winkel.
Geboren.
9 Juni. Alien, z. van Klaas Slooves en Trijntje Spaans.
28 Klaas z. van Jan Middelbeek en Trijntje Slo-
temaker.
Overleden.
1 Juni. Arie Liefhebber, 44 j.
25 Cornelis Koorn wednr. van A. de Beurs, 64 j.
(Vervolg.)
Buiten den stadswal was tusschen den Geestmeram-
bachtsdijk en het Zeglis mede een strook land gelegen, tot
verkoop waarvan voor timmerwerven de vroedschap den
25 Februari 1595 beslootburgemeesteren machtigende
op elke werf eene woning „op de brand" (d. i. op af
braak, des noods op verbranding ingeval de stad gevaar
liep van belegering) te bewilligen. In verband hiermede
vond men den 13 Maart goed, het maken van houtwerven
aan de zuidzijde van het Zeglis, waar langs de trekweg
naar de Schermeer liepte verbieden en den 29 April
om Aelbert Cornelisz., die eene scheepstimmerwerf be
noorden genoemd stedeland bezat, te vergunnen daarop
eene schuur „op de brand te plaatsen. Op Drebbel's fraaie
kaart van 1597 zien wij dan ook reeds eenige gebouwen
en een molen op het voorland. Om de stad te bereiken
moesten de gebruikers dezer terreinen en gebouwen langs
den Omloopsdijk naar de in 1595 gebouwde Waterpoort
gaan, zoodat een brug over de vestgracht hun als korter
verbindingsmiddel gewenscht scheen. Hun verzoek hiertoe
werd den 3 December 1604 door de vroedschap „in state"
gesteld en den 24 April van het volgende jaar afgeslagen,
met opdracht aan den oud-burgemeester en fabriekmeester
Adriaen Anlhonisz. om nategaan, of de verzoekers ook te
helpen zouden zijn door het maken van een buitensingel
tot het nieuwe poortje en hoeveel voeten de weg dan
korter zou zijn dan langs genoemden dijk. Het baatta
niet veelvan den singel is niets gekomen en den 12
December 1609 werd er op nieuw een verzoek om een
brug gelezen met even weinig gevolg. Eerst in 1620
den 18 Februari, werd een verzoek der scheepstimmer
lieden om een bruggetje naar het nieuwgemaakte gat
te leggen toegestaan met besluit de gelegenheid te in-
specteeren en den 9 October d. a. v. het accoord goed
gekeurd, volgens hetwelk zij 200 zouden bijdragen en
de stad de brug zou leggen en onderhouden.
Eerst de bedijking van de Schermeer verschafte de stad op
het noordoosteinde een eigenlijken uitweg. Bij het accoord,
den 10 November 1630 door burgemeesteren krachtens
machtiging der vroedschap van den 9, met de heeren mr.
Matthijs Oudensteyn en Eduard Jacot van Axele, heer van
Dussen, voor zich en hunne medestanders ter bedijking
getroffen, werd o. m. bepaald, dat de ondernemers be
kwame wegen en vaarten zouden moeten maken van
Schermerhorn tot de stad, en voorts alle wegen en wa
tereu zoo dirigeeren, „dat dio tot do aengangen ende
commoditeit van de stad mochten dienen." Nadat de
nieuwe droogmaking in 1635 in perceelon aan de recht
hebbenden bij loting verdeeld was, besloot de vroedschap
den 1 September 1636, op een rekest der buren van het
oosteinde van het Luttik-Oudorp en daaromtrentden
weg en de inrede uit de Schermeer te maken naar en tot
do poort de afsluiting aan het bruggetje der scheeps
timmerlieden liggende aan het Heilige-Land. Van
de commissie, benoemd om na te gaan wat er buiten en
binnen gemaakt zou moeten worden, werd het rapport
den 15 gelezen en geapprobeerd. Den 23 April en 24
Juni 1638 en den 26 Juli 1639 werden er 3 naast el
kander staande huizen met hunne erven aan de stad
overgedragen het laatste van Olphert Jansz., tegen den
wal gelegen, volgens raadsbesluit tot naasting van den
19 Maart. Den 30 Mei 1639 werd ook goedgevonden
eene gelegenheid te beramen op het Heilige-Land voor
de inkomende wagens den 16 Juli om te trachten het
weidje van den commies Ele Jansz. buiten de Schermer
poort benoorden den weg te koopen, het Heilige-Land
ter breedte van 2^2 roe te bestraten, waartoe burgemees
teren met die van de houtnering in overleg zouden treden
over het veranderen en transporteeren van hun werk en
hontlegplaatsen, en tot betere inrede en het zitten van
de wacht provisioneel op het oosteinde een houten poort
te doen maken, ten minste kosten en meeste nut der stad;
en den 27 Augustus de inrede te maken over het Heili
ge-Land tot den bewesten do Waterpoort staanden Roö-
molen en, deze verzet zijnde, over den stadswal tot de
Wortelstraat en voorts raaiende tot aan de Friesche poort.
Reeds den 11 Mei 1608 was op het verzoek der buren
van het Achter-Toren burg en de Wortelstraat goedgevon
den, de straat (onder den vestwal) te doen ruimen en
repareeren en den uitstekenden hoek van de schuur van
wijlen Hendrik Gerritsz. door fabriekmeesters te doen af
rooien, mits de buren den wal (den binneDteen) beschoei-
den, waartegen de stad hen tot opkooping van de schuur
met 100 zou bijstaan. Maar het Molenpad, van de
Wortelsteeg tot de Waterpoort, was onveranderd en te
smal gebleven voor voertuigen, en men meende die dus
over de vest tot het breedere gedeelte te doen gaan.
Hetzij dat de landlieden zulks niet verkozen, hetzij dat
het verplaatsen van den molen bezwaar ondervond, men
reed langs het Luttik-Oudorp en door de Wortelsteeg
tot 1644 toen de vest daarachtermet versmalling der
buitengrachtwat verlegd en de binnenvoet [alsook een
gedeelte van den buitenkant der vest bewesten de Wa
terpoort] met een muur bemetseld werd, waardoor van
de poort tot Torenburg een breede weg ontstonddie
op de 4 jaren later verschenen baart van Johannes Blaeu
den eigenaardigen naam draagt van Schermerstraat.
Den 17 December 1640 vond de vroedschap goed, de
Schermerpoort tot 's avonds 10 uren te doen openen op
den voet der andere poorten, en den 2 Mei 1665 nam zij,
op verzoek van eenige buiten de poort wonende buren
nogmaals dergelijk besluit. Toen was de houten poort
reeds door een steeneu vervangen, een gebouw waarvan
de buitenkant in bak- en bergsteen, met zijne beide
toscaansche pilasters en zijn gebogen fronton boven het
stadswapen zich aardig voordeed. Men had den 16 April
1661 besloten het met de meeste mesnage te doen maken,
maar toen den 7 Mei, nevens den uitslag der aanbesteding,
bericht werd, dat de werkbaas aangeboden had om voor
300 het werk vrij aanzienlijker te maken, stapte men
over dit hooger bedrag heen. De weg van de poort tot
den Omval werd in 1679 of 80 bestraat met uit de stad
verwijderde kegelsteenen hetgeen men thans slechts als
eene twijfelachtige verbetering zon aanmerken. De hou
ten hamei op de poortbrug werd in 1712 vervangen door
2 met beeldwerk en de wapens der burgemeesteren prij
kende zuilen en daaraanhangende ijzeren hekken. Zoo
geflankeerd door den in 1650 verbranden en herbouwden
meelmolen*) de Zwartbleef de poort bestaan tot 1854
toen zij volgens raadsbesluit van 24 October '53 gesloopt
en eene nieuwe woning voor den' commies-portier gebouwd
werd. De laatste werd, als niet meer noodig, in 1866
verkocht en strektsedert zij hare 2een voorsprong
van de lijst dragende kolommen verloorgeenszins tot
sieraad van een ingang der stad.
In het begin van 1622 van oliemolen daartoe ver
anderd. Wordt vervolgd.)
Markt- en Beursberichten.
AMSTERDAM 3 Juli. 183 vette kalveren, le soort
f 0,50 a f 0,70 p. P., 31 nucht. kalv. f 7,— a 11,
400 vette varkens f 0,27 a 0,29 p. P.
AMSTERDAM 3 Juli. Aardappelen Geldersche Kra
len f 3,— a 0,—, Rijnsburgers f 2,40 a 2,50, Katwijker
zand f 2.60 a 3,40, dito Muisjes f 2.30 a 3,40, Andijker
Muisjes f 2,60 a 2,80, Westlandsche f 2.60 a 2 80, dito
zand f 2,80 a 3,20. Aanvoer 9 ladingen. Handel matig.
Raapkoeken f 40 a 70. Lijnkoeken f 5, a 10,
Petroleum kalmAmerik. loco f 9,50. Sept./Dec.
f 9,50 E.
ENKHÜ1ZEN 3 Juli. Karweizaad f 13,75 a 14,—
Mosterdzaad f 10,75 a 13,25, blauw Maanzaad f 7, a
groene erwten f 10 a Vale dito - a
grauwe dito f 14,a 19,Wijker Vale f
a Paardeboonen f 4,50 a f 5,50, Bruine boonen
f 13,— a 19,—, Gerst f 3,50 a f 4,—Haver f 2,50 a 3,—,
vette Varken 14 a 17 ct. per. P. Aangevoerd 17 stapels
kaashoogste prijs f 27,
