Gilda Scüwanhof.
1896.
Z 0 N D A Gr
22 MAART.
Het Ontwerp-Program
LIBERALE UNIE.
FEUILLETON.
No. 36. Eerste biad. Acht en KTegentigste Jaargang
Geschiedenis Yan een yronwenhart,
E COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Katerdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
maanden voor Alkmaar f 0,80f> -mco door het-
geheele rijk 1,
De 3 nummers Afzonderlijke nummers 3 ets.
Prijs der gewone Advertentie»»
Per regel «,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer: 3
der
VII.
Een opmerkelijk feit is'het, dat het outwerp-program
der Unie aan de pers slechts aanleiding gaf tot enkele
en dan nog zeer algemeene beschouwiugen.
Hoewel eene behandeling van alle punten daarin ge
noemd indien deze niet oppervlakkig mocht zijn een
dik boekdeel zon vullen (en geen lichte lectuur), bevreemdt
het toch dat de openbare meening omtrent de serie her
vormingsplannen zoo weinig zich uitliet.
Moet men daaruit de gevolgtrekking maken dat de
werkelijke belangstelling in politieke vraagstukken niet
toeneemt
Wel is waar schijnt in den verkiezingstijd, wanneer
de stemgerechtigden met kunst en vliegwerk met circu
laires en speeches worden overgehaald om ter stembus
op te gaan, een opgewekt politiek leven te ontstaan.
Maar wie heeft niet bij zichzelf de opmerking gemaakt,
dat dit even spontaan en plotseling weer verdwijnt na
afloop der verkiezingen, als het kort te voren zich open
baarde
Dat een dergelijke periode, die met een soort van con-
tagieuse zenuwachtigheid gepaard gaat, bij uitstek onge
schikt is om een zelfstandig oordeel te doen vormen
behoeft geen betoog. Ware belangstelling ontstaat door
de dan verspreide geschriftenom de twee regels met
letters van driedubbele grootte gedrukt, dan ook evenmin,
als door de vergaderingen waarin de politieke tegen
standers met elkaar debatteeren, persoonsquaestiën op den
voorgrond stellen, partij trekken van een minder gelukkig
gekozen uitdrukking hatelijke invectieven elkaar toe
voegen, enz.
Waartoe dergelijke bijeenkomsten ook mogen leiden
zeker niet tot zelfstandig en onpartijdig onderzoek en
evenmin tot aankweeking van duurzame belangstelling
in het staatsbestuur.
Het is te hopen, dat do uitbreiding van het kiesrecht
meerderen interest zal doen ontstaan in de zaken des lands.
Of 't veel helpen zal valt echter te betwijfelen.
Ons dunkt dat daarvoor nog iets anders noodig is
waarop de aandacht niet wordt gevestigdnl. het kies
recht der vrouw.
Waarom toch spreekt men altijd over uitbreiding, ter
wijl, als ware het met opzet, niet gedacht wordt aan de
grootste helft der inwoners van ons land
16) van HANS WACHENHÜSEN.
Emin hoorde hem geduldig en gedachteloos aan, totdat
de praatzieke Toldy een onderwerp aanroerde, dat hem,
niettegenstaande zijne vijandige stemming tegenover de
menschen ter harte gingwant ook Toldy had zorgen
hij verzonk plotseling iD eene droevige stemming, welke
hem zelfs tranen in de oogen bracht. Op klagendeu
toon sprak hij met den schijn van waarheid over zijne
familie-verhoudingen, van zijnen vader, een armen boer
in de Puszta, die door misgewas en brand in het ongeluk
geraakteindolijk in handen van woekeraars was g
vallen; hij, Maurits, moest werken, altijd werken voor
zijnen schildersezelom voor den armen vader en de
ongelukkige zuster het geld te verdienendat de vader
schuldig was geworden, en toen hij dit vertelde, kwamen
hem weder de tranen in de oogenwantzeide hij
treurigals hij de Puszta schilderdezag hij altijd
den armen vader voor zich, wiens vee was weggedreven, den
armen ouden man, die voor hem alles opgeofferd had, om hem
de kunst te laten leeren eu die thans zonder woning in
de Puszta moest ronddwalenindien het hem niet
gelukte, zijne schilderijen te verkoopen. »Baratom", riep
hij eindelijk uitterwijl hem het water over de bruine
wangen liep, Emin aan beide armen vasthoudende, toen zij
eene plaats bereikt hadden, waar niemand meer aanwezig
wasBaratom ik ben tegenover mijnen ambtsbroeder
wel zeer ondankbaar, wijl ik nog bij hem in schuld sta,
maar gij zijt rijk, gij zult Maurits Toldy niet in den steek
latendie morgen aan zijn vader het laatste geld moet
zenden, wat hij nog schuldig is. Baratom, ik wilde tot
Of men het kiesrecht aan eenige duizenden mansper
sonen meer geeft of niet, het zal er weinig toe af afdoen.
Op zichzelf is er, dunkt ons, geen enkel ernstig nadeel
te duchten aan ieder die het wenscht, het recht te geven
zijne stem uit te brengen.
Afgescheiden van bezwaren uit de grondwet voor
komende zou het zeker de eenvoudigste oplossing zijn
indien ieder meerderjarig Nederlander, (mits niet bedeeld
en geen strafvonnis ten zijnen laste hebbende) op zijn
daartoe in te dienen schriftelijke aanvraag een stemrecht
certificaat werd uitgereikt.
Er is toch geen reden om te veronderstellen, dat men
onder deze regeling zooveel ongelukkiger zou zijn in het
kiezen van afgevaardigden dan tegenwoordig.
Alleen zij, die ingemoede overtuigd zijn, dat tegen
woordig met ons beperkt kiesrecht, het bestuur van stad
en land voortreffelijk is en weinig te wenschen overlaat,
kunnen bezwaar maken tegen algemeen stemrecht.
Hoe men er toe komt om bij voortduring de grootste
helft van de inwoners van alle staatszaken uit te sluiten
is niet duidelijk.
Dat de vrouw minder verstand zou hebben dan de
mandat zij die de uitgaven voor het huishouden bij
ondervinding [kentminder goed dan de man begrijpen
zou het belang van een zuinig staats- en gemeentelijk
beheer, dat zij minder begrip zou hebben van onderwijs
van hygiëne en van andere volksbelangen wie kan dit
in alle ernst volhouden
Het schijnt ons toe, dat het program der liberale unie
zich vóór of tegon de toekenning van het kiesrecht aan
de vrouw moet verklaren.
Ook om de kracht van de partij te verhoogen, moet
dé hulp van de vrouw ingeroepen worden.
Dat vrijzinnige beginselen in ons tot conservatisme
geneigd land aanhang blijven vinden is een gewichtig
staatsbelang.
De invloed der vrouw op het bestuur zou heilzaam
zijn de belangstelling in de vraagstukken die inderdaad
eene oplossing eischen zou toenemen.
Niet langer gelijk thans zou in het gezin hoofdzakelijk
besproken worden welke japon buurvrouw draagt en of
juffrouw X tegen mijnheer Y vriendelijk geweest is of
niet en andere dergelijke koffiepraatjes.
Het is een belangrijke tijd waarin wij leven
Niet slechts uitvindingen op allerlei gebied brengen
allerlei veranderingen te weeg maar denkbeelden ont
staan, die geheel in strijd zijn met de traditie.
Ook aan staatsbestuur worden andere eischen gesteld
en in de wetgeving worden veranderingen verlangd, die
grooter en gewichtiger zijn dan die in eeuwen plaats vonden.
u vragenleen mij slechts tweehonderd gulden Eene
zeer onbeduidende sommaar gij zult den vader van
Maurits helpen
Emin had het gelaat van hem afgewend bij kon de
tranen van dien smeekeling niet zienwiens vochtige
oogen zoo angstig op hem gevestigd waren, wiens handen
zijne armen zoo krampachtig omklemden.
En daar gebeurdewat altijd gebeurd was. Emin
dacht ook nu niet na, aan wien hij gaf, als hij van den
nood van vreemden hoorde. Het geld van den koopman,
dat hij bij zich had, sprong in de borstzak als het ware
zijne hand reeds tegemoet. >Neem ditToldyNiet
in staathet door tranen bevochtigde gelaat te zien
waarin de straks nog toegeknepen oogen verhelderden
reikte hij hem de portefeuille over en Toldy's handen
openden ze verheugd en brandden van begeerlijkheid. »0,
ik wist het wel, Baratom riep hij, twee bankbiljetten
daaruit nemende. »Arme Toldy zal nog eens zoo vlijtig
werkenom niet in schuld te blijvenOvergelukkig
gaf hij aan Emin de portefeuille terugomarmde hem
nog eens, kuste hem, hoe hij zich daartegen ook verzette
en ging weg met den lossen kattenstap van eeu Slovak.
Wat Emin in zijn eigen treurigen staat daar zooeven
gedaan had, daarvan gaf hij zich geen rekenschap, toen
hij zelfniet wetende waarheen zijnen weg vervolgde.
Hij moest doenwat hij had gedaan nimmer had hij
dezen armoedigen man het begeerde kunnen weigeren.
XL
De beschermster der kunst.
Ook Gilda Schwanhof was een van die goedhartige
naturen die niets voor zich zelf begeeren er een ge
noegen in vinden, door anderen uitgeplunderd te worden
en spoedig ook het onrecht vergeten, dat hun de wereld
heeft aangedaan. Met hare schoonheid had zij zich het
veiligst gevoeld onder de bescherming der kunstenaars,
voornamelijk der jongeaan wie zij zich verwant ge
loofde door haren overleden vader en nooit had één hunner
het gewaagd van dat vertrouwen misbruik te maken.
Is het rationeelis het verstandig en doordachtom
allen invloed der vrouw buiteD te sluiten, haar geen stem
te geven, wanneer ter sprake komt hoe de Staat het lot
van verwaarloosde kinderen zich moet aantrekken hoe
de opheffing of beperking der ouderlijke macht moet ge
regeld worden.
Moet de vrouw niet gekend worden indien wij het
erfrecht anders wenschen te bepalen
Het zijn alle onderwerpon in het program der liberale
unie genoemd.
De hoogleeraar Fruin in zijn bekende brochure over
kiesdwang, vreest er voor, dat de onthouding van stem
men, gedurig grooter proportiën zal aannemen, omdat zij
allengs het kenteeken wordt van hoogeren stand en ver
fijnde beschaving.
Is er tegen deze moedeloosheid en lusteloosheid, indien
zij zich voordoeteen beter voorbehoedmiddel dan aan
de vrouw de bevoegdheid tot stemmen te geven
Is het denkbaar, indien vrouwen zich inlaten met staats
zaken dat men in 't algemeen deze bemoeiing onwel-
voegeljjk zal achten
Wordt het niet tijddat onze dochters die bewijs
leveren dat zij de academische studiën minstens even
goed kunnen volgen gelijke rechten verkrijgen om be
trekkingen te bekleeden als onze zoons
Gaat het aan en zal het veel baten te streven gelijk
de liberale unie wilnaar verbetering der rechtspositie
van de vrouw, zoo wat haar persoon als haar vermogen
betreftindien alleen de man daarover heeft te oordeelen
Verandering in den rechtstoestand van natuurlijke
kinderen, de opheffing van het absoluut verbod van onder
zoek naar het vaderschap wordt verlangd.
Ligt het niet voor de hand dat de vrouw in deze
aangelegenheid worde gehoord?
Om kort te gaanbijna alle onderwerpen in het pro
gram genoemd, zijn van onmiddellijk belang, zoowel voor
vrouwelijke als mannelijke bewoners van ons landin
hetwelk het hoogste staatsambt bekleed wordt door eene
vrouw.
Het voorbeeld, dat de Regentes geeft, de wijze waarop
zij het koninklijk gezag hoog houdtwaarop haar eenig
kind wordt opgeleid voor de uiterst moeielijke taak
de vervulling van het constitutioneele koningsschap
de tactvolle wijze waarop zij trachtte te verzachten de
wonden aan het Indisch leger toegebracht, welke koning
kan hierin Haar overtreffen
Betwijfelt iemand, hoeveel in 't belang des lands door
vrouwelijken invloed kan worden tot stand gebracht, die
haar werk gadesloeg op het gebied van onderwijs en
ziekenverpleging
Toen zij sterk naar werkzaamheid verlangd had, bedacht
zij, dat zij ook nog aan eene andere kunst verwant was;
dat hare moeder eene redelijke zangeres geweest was,
die haar vroegtijdig het geheim der noten geleerd had
en haar gezegd had>ware het tooneel niet zulk een
glibberige bodem dan zoudt gij het daar wel tot iets
hebben kunnen brengen, wanneer uwe stem niet vermin
derd was." Gilda had, wanneer zij hare liederen zong,
ook dikworf de vraag moeten hooren waarom zij met
hare persoonlijkheid, met hare schoone, welluidende stem
niet naar het tooneel ging en zij had dan ook werkelijk
een stap daartoe gedaan maar zij had spoedig berouw
gehad en was besloten tot »hare kunst" terug te keeren,
toen zij zoo plotseling verdweenzonder dat men iets
naders van haar vernam. Thans als eene rijke dame
teruggekeerd was het haar doeliets te doen voor die
kunstwaaraan zij zich nog verwant rekendezij had
sedert hare kindsheid gezien, hoe rijke lieden met liefde
en kennis de kunst beschermdenzij bezat beide hoeda
nigheden en wilde hetzelfde doen, wat die lieden deden.
In haar vroegere loopbaan had zij voldoende ondervonden,
hoe moeilijk het aan de meeste jonge kunstenaars valt
erkend te wordenzij had ze zoo vaak treurig en
geheel wanhopig gezien wanneer hunne schilderijen van
tentoonstelling naar tentoonstelling gingen en geene koo-
pers vondenwanneer de nood dikwerf hunnen moed
verlamde en zulk een »arm jong mensch" de kleuren op
het doek moest laten opdrogen, omdat de ijzeren kachel
in zijne werkplaats koud was en een paar ellendige
kalfsworsten voor één dag zijn eenig voedsel waren.
»Wat zal zoo iemand in het leven roepen", had zij toen
dikwerf aan hare kunstzusters gezegd en zelfs wel met
eenige guldens of 3tuivers geholpen soms zelfs eerst
steenkolen gekochtom niet te bevriezen bij het zitten
als model, wanneer zij juist goed bij kas was. Zij wist
alzoo waar de schoen wroug en daar wilde zij thans
helpen. Zij achtte zich bekwaam genoeg, om eene schil
derij te kunnen beoordeelen, want zij had oordeelvellingen
gonoeg gehoord en geloofde, de geheimen der kunst afge-
