Acht en IWegentigste Jaargang
1890.
Z ONDAG
19 JULI.
Buitenland.
NO. 89. fc^rste blad
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar 0,80; franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummers f 0,06. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Prijs der gewone Advertentlën
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Telefoonnummer: 3.
Wanneer in de avondschemering een gezelschap recht
geaarde Duitschers op een Rijnboot, den stroom, die
eertijds Europa in koninkrijken splitste, afvaart, dan kan
men 't hen aanzien hoe zij volop genieten en hoe mooi
zij alles vinden. De Drachenfels of de Lorelei rechts,
of een ruïne van een oud kasteel, de tinnen van Stol-
zenfels links, of een dorpstorentje in de verte, veroorza
ken bij hen een gemoedelijke stemming als zagen zij het
Rijndal voor het eerst.
Van ons Hollanders zou 't te veel gevergd zijn,
het is trouwens onze aard niet, om bij 't varen op »de
Zilveren Sane" in soortgelijke verrukking te geraken
Bij het zien van Krommenie in de verte oï van de to
renspits van Knollendam is 't onmogelijk bij benadering
iets dergelijks te gevoelen.
Toch bohoeft men zelf het penseel niet te hanteeren
om op te merken, hoe tal van vergezichten, wanneer
men van Alkmaar naar Zaandam stoomt, slechts op een
schilder wachten om een keur van landschappen te ge
ven. Welt een verscheidenheid van tinten, welk een
harmonie van kleuren, welk een teekenachtig verschiet!
Hoe schilderachtig contrasteeren de grijsbruine zeilen met
't uitspansel, hoe vriendelijk weerspiegelen de zeven
tiende eeuwsche kleurige geveltjes en de drijvende mmia
tnnrtuintjes, in 't water. En dan die groene grazige
weilanden groen en geel zoo keurig, dat 't palet t niet
kan nabootsen en voorts de molens, de Zaansche molens
waarmee 't landschap in genoegelijke wanorde is gestof
feerd, die breede schaduwen afwerpen, welk een goed
effect zouden zij maken op een schilderij
Dat we niet evenals de Duitschers bij avond over den
Rijn, opgetogen geraken over de Zaan, de schuld ligt
misschien niet zoo zeer bij ons als bij onze schilders en
dichters. Vooral deze laatsten hebben 't op 't geweten
De Zaan zelf heeft geeu schilders of dichters gekweekt
En van de Nederlandsche diehters zou Hildebrand de
eenige zijn die de zilveren Sane had kunnen bezingen.
Hildebrand had ons kunnen voorgaan hij had ons op
merkzaam kunnen maken op de tafreelen die we voorbij
varen, 't was hem misschien gelukt de Meer metnimfen
te bevolken, bij had ons sprookjes knnnen vertellen even
als de Duitsche dichters van de Lorelei.
Hij heeft dit verzuimd. De blauwe oogen der Zaansche
schoonen hebben hem te veel afgeleid
Het IJ is breed, de Zaan is breed,
Wie wil de Zaan bevaren
De meisjes zijn er net gekleed,
Zooals voor honderd jaren.
Haar oogen blauw, en blank haar vel,
Ik mag de Zaansche meisjes wel.
Uit 't tweede couplet blijkt 't, dat Hildebrand de mo
lens wel zag, maar dat zij toch zijn aandacht niet hebben
geboeid:
Het IJ is breed, de Zaan is breed,
Wie wil de Zaan bevaren'?
Men vindt er molens bij de vleet,
En rijke molenaren.
Maar wie de slanke dochters ziet,
Denkt aan de dikke molens niet.
Het zou onbillijk zijn, aan dichters er een verwijt van
te maken, dat zij hun blik van de molens afwenden.
Vooral du de stoom de meest bruikbare beweegkracht
blijkt te zijn, en de rechte schoorsteen de wieken vervangt.
Voor gewone menschendie tentoonstellingen bezoe
ken blijft de ouderwetsche aanwending der natuurkracht
evenwel merkwaardig. Ook omdat in de Zaansche tentoon
stelling een model is van de oudste houtzaagmolen,genaamd
't Juffertje. Cornelia Corneliszoou van Uitgeest was er de uit
vinder van. Doch een Zaankanter bracht't eerst in 1562
de uitvinding in practijk, volgens een inscriptie die op
de oudheidskamer aanwezig is
Ik was de eerstedie t houdt
Met saegen stukken saegde,
Dat meuigh wonder was
En wonder wel behaagde.
Cornells Corneliszoon schijnt evenwel niet op 't denk
beeld te zijn gekomen, om een beweegbare kap te maken.
Vandaar plaatste hij 't geheele gevaarte op een vlot van
balken in het water. Veranderde de wind, dan draaide
men den geheelen molen om.
't Juffertje en de Zwarte Ruiter van 1439 moeten de
oudste molens geweest zijn.
Eerst na 1604 schijnt het aantal molens sterk te zijn
toegenomen. De eerste papiermolen, de Kauwer, dateert
blijkens den windbrief (het recht van den wind moest
men pachten) van 18 Februari 1616.
De bloei, waarin de Zaanstreek in de 18e eeuw zich
verheugde, was, naar 't schijnt, niet zoozeer een gevolg
van nijverheid, dan wel van handel en scheepvaart.
Vooral de walvischreederijon gaven veel bedrijvigheid.
De stapelplaats van hout was hier.
De Zaandamsche en Westzaansche schepenmakers waren
toen even wereldberoemdals die van de Clyde in
Schotland thans. Men telde in 1702 wel vijftig tot
zestig groote werven.
Vandaar dat Czaar Peter Zaandam als de leerschool
beschouwde voor zijn volk en zelf 't voorbeeld gaf om
op een werkplaats eenigen tijd te vertoeven.
Het moet een merkwaardige tijd geweest zijn. In de
eerste dagen van April lag de Groenlandsche vloot ge
reed met vlaggen en wimpels in top. Vier en negentig
schepen. Voeg daarbij in gedachte tal van koopvaardij
schependie naar de havens van EngelandSpanje
Portugalde Levant en de Oostzee gecharterd zijn.
Houtvlottendie van den Rijn kwamen en veerschui
ten en pleizierjachten van Amsterdam.
Welk een levendig tafreel moet 't geweest zijn 1
In 1754 had de Zaanstreek het toppunt van rijkdom
en welvaart bereikt om in weinig jaren geheel tot
armoede te vervallen.
In 1795 was dit alles verdwenen.
De toestand was zoo treurig, volgens een ooggetuige,
dat de straten krielden van bedelaars.
De rijkdom was vervlogen. De schepen werden gtoo
tendeels in Engeland opgebracht of gesloopt.
In 1768 draaiden er nog 505 molens. Honderd hout
zaagmolens werden in eukel,.: laren afgebroken. In 1811
bleven er slechts 66 over.
De Voorzaan was verzand en zelfs voor kleine schepeD
onbruikbaar.
Eerst in 1814, toen de onaf hankelijkheid hersteld was,
leefde de Zaanstreek weer op.
Men is toen opnieuw aan den arbeid getogen, nieuwe
takken van industrie werden gevonden en de stoom gaf
aan de oude zaken nieuw leven.
Wanneer men dit in aanmerking neemt, wanneer mon
bedenkt, dat tot het begin dezer eeuw alle bronnen van
bestaan hadden opgehouden te vloeien dat nieuw ka
pitaal moest worden gevormd dan verkrijgt de nijver
heidstentoonstelling die heden te zien isinderdaad een
groote beteekenit.
Zij geeft eea overzicht van de arbeidskracht eener
bevolking die met den tijd meegaatdie veel gewaagd
heeft en op 't spel gezet heeft, om de concurrentie vol
te houden, hetgeen tegenwoordig moeilijker is, dan ooit
te voren.
Aldus beschouwd is deze tentoonstelling een bezoek
waard zij getuigt van inspanningvolharding en doet
zien hoeveel kan worden gedaan wanneer de onderne
mingszucht levendig blijft.
De groote verscheidenheid van producten i? wel 't
be3te bewijs, hoeveel takken van bedrijf worden beproefd
Staal water van de Czaar Peter- en Elizabeths-bron, lijn
koeken, havermout, gort, pelmeel, rijst en meel; stijfsel, een
Zaansch producteven vermaard als de chocolade van
Wormerveer rijwielen patentolie Czaar Peter-sigaren,
zeep en 't bed der toekomst zeildoekvogelkooien
haarwerken boekweitmeelpapier in rollen van 700
kilogramdrijfriemen en fraaie ameublementen en een
schuitje op wielen om jeugdige Zaanlanders te rijden.
Doch genoeg reeds. Den lezer die de tentoonstelling
bezoekt, zal 't niet ontgaan, dat bovenstaande op
somming niet volledig is. Hij moet er zelf heen gaan
dat hij elke manifestatie verbood die niet een revolu
tionair karakter droeg.
Ondanks dit verbod liet de club een vuurwerk op
stellen, niet op den publieken weg, maar op de balkons
van het clubgebouw. Tegen acht uur des avonds wilde
de heer Calvignac de menigte opzweepen en gelastte hij
den commissaris van politie en den gendarmes de toe
stellen voor het vuurwerk weg te nemen. Op de weige
ring der politie om een particuliere woning binnen te
dringen, haalde de burgemeester eenige veldwachters en
timmerliedeneen gevecht volgde waarbij de burge
meester den commissaris van politie beleedigde en de
regeering hoonde. De commissaris gaf bevel den maire
te arresteeren eu naar den politiepost te brengen.
Deze gevangenneming heeft tot verschillende betoo
gingen aanleiding gegeven. Een deputatie uit den Ge
meenteraad kwam zelfs de invrijheidstelling van den maire
eischen. Maar dn officier der gendarmerie antwoordde,
dat alleen de procureur dor republiek zulk een maatregel
kon nemen. Den volgenden morgen kwam het parket
uit Albi te Carmanx aan en werd het onderzoek geopend.
Een raad van vier genoesheeren is benoemd om
onderzoek in te stellen naar den geestestoestand van
Francoiswiens revolverschot bij het voorbijrijden van
president Fanre zooveel sensatie maakte.
Bij de parade ter gelegenheid van het bezoek van
Li Hung Chang te Parijs werden 228 soldaten en toe
schouwers door zonnesteek getroffen. Gelukkig was geen
onkel geval doodelijk.
Den 16 is te Reims in tegenwoordigheid van pre
sident Faure, generaal Billot, den heer Méline, den heer
Bourgeois e. a. het standbeeld onthuld van Jeanne d'Arc.
Het Toeeld stelt de maagd voor zittende te paard. Den
vervaardiger, den heer Paul Dubois, werd door den pre
sident het grootkruis van het Legioen van Eer over
handigd.
FKA.\ Iaill.Ih. Den 14 is Carmanx (waar, gelijk
men weet, de burgemeester en raadsleden socialisten zijn)
het tooneel geweest van heftigen strijd. De Temps"
schrijft hierover:
Terwijl in alle gemeenten van Frankrijk met bewon
derenswaardige opgewektheid werd feestgevierd op 14
Juli heeft de gemeenteraad van Carmanx zich willeu
onderscheiden. Niet alleen besloot de Raad geen enkele
officieele feestelijkheid te doen plaats hebben ook toen
de republikeinsche club aan den maire, den heer Calvignac,
vergunning vroeg een vuurwerk te mogen afsteken op
het°plein waaraan het gebouw der club gelegen is, ver-
klaa de de burgemeester dat hij dit weigerde en tevens
Een vorstelijk zilveren feest.
Heden is het 25 jaar geleden, dat Prinses Maria
der Nederlanden, de jongste en eenig overgebleven doch
ter van wijlen Prins Frederik der Nederlanden, den 18
Juli 1871" de gemalin werd van Prins Wilhelm van
Wied. Al vestigde het echtpaar zich buiten do grenzen
van ons land, in het eigen vaderland des Prinsen, toch
werd door een herhaald verblijf te 's-Gravouhage, Was
senaar of Scheveniugen de betrekking met het vaderland
der Vorstin levendig gehouden.
Maar dat de genegenheid wederkeerig is, blijkt wel
uit geschenken, die het zilveren echtpaar namens vele
Nederlanders zijn aangeboden.
Een der geschenken bestaat iu een groot aantal tee-
keningen van onze schilders, geborgen in een fraai kastje,
zwart ebbenhout met matzilveran ornamenten, vervaar
digd te 's-Gravenhage door do firma Eckhart. In het
kastje, in den vorm van een groote dameswerktafel is
tevens plaats voor de autographische bijdragen door ee
nige letterkundigen met Beets vooraan, en de muzikale
door enkele musici aangeboden. Verder bood de com
missie aan, een ouderwetsche Hollandsche gangklok, die
op eigenaardige wijze als het ware behangen is met blauw
aardewerk uit de fabriek van Thooft en Labouchère te
Delft. Waar anders glad of spaarzaam bewerkt hout is,
ziet men nu Delftsch, en elke plaque geeft iets te zien,
dat de Vorstin en den Vorst eene herinnering kan zijn.
Men ziet de Pauw (het wapen der prinsen von Wied) en
den Oranjeboom, do verblijven en stamsloten van het
Geslacht Nassau, Hohenzollern, Alt-Wied, Neuwied en
men leest »Ik brenge elk uur een groet van Neder
land."
In de derde plaats wordt een Deventer tapijt aange
boden rood, met gele rand, met pauwen en leeuwen.
Het Gemeentebestuur van Wassenaar zond bij een
prachtig pièce de milieu (Rozenburgerpot) eeu door den
bloemist M. Bulderdijk, te Haarlem, ingerichte reusach
tige bloemenmand, van 1.60 M. lang, 0.75 M. breed en
1.75 M. hoog. De daarvoor benoodigde bloemen
bruidsbloemen, veelkleurige leliën eu Californische tul
pen, tusschen palm- en varenbladeren zijn geleverd en
geschonken door de bloemisten Van Tubergen, te Haarlem.
Het Hollandsche dienstpersoneel (der verschillende goe
deren hier te lande) zond een paar kostbare vazen met
afbeeldingen van de verschillende lustverblijven hier te
lande.
Aan de algemeene armen der gemeente Wassenaar
werd heden eeue uitdeeling gehouden vau levensmiddelen,
waarvoor de Prins en Prinses f 500 hebben geschonken.
Onwcder.
Op vele plaatsen heeft het onweer groote schade
aangericht, maar gelukkig zijn er weinig persoonlijke
ongelukken te betreuren. Te Nieuw Beerta en Steen-
wijirerwold hebben echtor droevige voorvallen plaatsgehad
Donderdagmiddag geraakte de zoon van den landbouwer
H. E. Dijkema te Nieuw Beerta, doordat de paarden ten
gevolge van het hevig onweder schrikten, bekneld tusschen
eeu voer koren eu eeu boom, waardoor zijn borst plat
gedrukt werd. Ofschoon dadelijk geneeskundige hulp uit
Groningen werd ingeroepen, overleed de ongelukkige na
eenige uren van hevige pijnen.
Onder Steouwijkerwold sloeg de bliksem in de woning
van den vrijboer J. van der Laan te Willemsoord. De
