HEERSCHZÜCHT EI MACHT.
No. 56. Tweede blad.
Negen en Negentigste Jaargang.
1897.
ZONDAG
9 MEI.
Overvloed of schaarschte
FEUILLETON.
ALKMAARSCI1B C0UBANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag- en
Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden voor Alkmaar f 0,80; franco door het
geheele rijk 1,
De 3 nummers 0,06. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoonnummer 3
Prijs der gewone Advertentlënt
Per regel 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COS-
TER ZOON.
Het is een opmerkenswaardig verschijnseldat histo
rische feiten zich in den loop der tijden herhalen. Ter
wijl men omstreeks het midden dezer eeuw den Franschen
staathuishoudkundige Frédéric Bastiat algemeen als een
der grondleggers »van den grootschen tempel der han
delsvrijheid" aanwees en aan den Engelschman Richard
Cobden den val van het beschermend stelsel dankte, in
die mate, dat zijne landgenooten hem eene som van 80000
pond sterling aanboden als eene schadeloosstelling voor
den tijd en de moeite, welke hij zich daarvoor had ge
troost, steekt aan het eind dierzelfde eeuw het Protectio
nisme het hoofd weer omhoog en bestaat er zelfs kans,
dat de woorden Vrijhandel of Bescherming bij de aan
staande groote Kamerverkiezingen een strijdleus zullen
worden.
Te merkwaardiger is dit verschijnsel zeker als men
het oog slaat op de democratische richting, welke do
politiek in de laatste jaren gevolgd hoefthet oog slaat
op geheel de sociale wetgeving, waaruit beider en klaar
de wil spreekt, dat particuliere belangen moeten wijken
voor het groote, het algemeen belang.
Terwijl deze grondstelling door elk weldenkend man
wordt goedgekeurd, komen, alsof men de traditioneele
uitzondering op een algemeenon regel zocht, eenige tak
ken van industrie wederom bescherming vragen, juist
op het oogenblik, dat meer dan vroeger het volk zal ge
roepen worden bij de stembus te doen blijken, in welke
richting het land zal behooren te worden bestuurd.
Indien de groote menigte zich voldoende rekenschap
wist te geven van de gevolgen, welke het beschermend
stelsel aankleven, zich meer dan tot heden liet gelegen
liorsren aan de uitspraken van de wetenschap on aan de
leeringen der geschiedenis, dan zou men voorzeker niet
behoeven te vreezen, dat dit stelsel zich ooit weder van
zijn val zou oprichten. Maar de groote menigte bekom
mert zich over deze zaken weinig en de grootste waar
heden liggen helaas niet steeds het meest voor de hand.
Bij bescherming van sommige takken van handel of in
dustrie let men te veel op hetgeen men ziet en te wei
nig op hetgeen men niet ziet. Bescherming vereenigt
op een bepaald punt het goede 't welk zij sticht. De
beschermde industrie neemt een ongekende vlucht. Patroon
en arbeider verspreiden welvaart om zich heen binnen
een bepaald kringetje. Het succès 't welk verkregen wordt
is schijnbaar groot en zwakke geesten kunnen aan dien
verblindenden schijn geen weerstand bieden.
11) Door Debora van de Velde.
.Wou je dat zoo graag, lieveling, waarom heb je dan
niet aan grootmama gevraagd, of juf Waller blijven
mocht
.Grootma was boos op juf, grootma is ook boos op
Ellen geweest," zei het kind, »en Ellen verlangt zoo erg
naar juf Waller, want die andere is zoo'n naar mensch."
De baron wierp een vragenden blik op de verpleegster.
»Uw dochtertje meent met die anderede gouvernante;
ze heeft in hare ziekte, van die dame een vreeselijken
afkeer," fluisterde de zuster.
»Als pa je belooft, dat hij juf Waller zal laten komen,
zal je dan van nacht zoet slapen en geduldig zijn, tot
zjj komt?" vroeg de baron.
Ja paatje, maar heel lang kan ik niet meer wachten,"
zei het zwakke moedelooze stemmetje."
»Pa zal nog heden avond schrijven, schatje, leg dan
nu je hoofdje maar gerust neer, want juf Waller zal wel
gauw komen, en dan zal pa je morgen nog wat vertel
len, dat je veel pleizier zal doen."
Ellen's hoofdje zonk zichtbaar vermoeid, op het kussen
neer. .Doet u het dan echt vroeg ze nog op weifelen
den toon.
»Ja lieve, als pa iets belooft, doet hij het echt, maar
nu moet je ook je best doen, om beter te worden."
Een lachje verhelderde hot bleeke gezichtje, toen bewo
gen zich nog even de lipjes »nu wou ik graag slapen,
nacht zoete pa!"
.Goeden nacht, kindje," de baron keerde zich om,
zijne aandoening werd hem te machtig. Zou zijn doch
tertje waarlijk nog zoo lang leven, dat zij hare wensch
vervuld zag Hij vreesde er voor, die woorden: »ik kan
niet lang meer wachten", vervulden hem met vrees, dat
zij sterven ging.
Agnes en Bertha waren bij de kamerdeur blijven staan,
Nochtans is het niet tegen te spTeken, dat elke be
perking van handelsvrijheid, dat elk soort van bescher
ming hierop neerkomtparticuliere belangen worden
gebaat en het algemeene, het groote belang wordt ge
schaad. De beschermde industrie bloeit, maar het ge
schiedt ten koste van het algemeen.
Hoe welgekozen de woorden, hoe klemmend de betoo-
gen ook mogen zijn, de smeekschriften om bescherming
komen allen op hetzelfde neerbeperk den invoer van
dit of dat artikel, waarvan ons land zóó overvloedig
wordt voorzien, dat concurrentie schier onmogelijk is
bewerk op kunstmatige wijze door invoerrechten, een
schaarschte, opdat voor .ons" artikel een hooger prijs
kan worden bedongen. En steeds gevoelt de onzijdige
toeschouwer van den strijd der behingen de waarde van
de door Bastiat gestelde vraag: .Wat is beter voorden
mensch en voor de maatschappij, overvloed of schaarschte f
Yoor den mensch en de maatschappij is overvloed zeer
zeker beter. Wie zou dat durven tegenspreken Wie
durft in ernst beweren, dat hij liever in gebrek leeft,
als het aan hem staat zich in overvloed te baden Wat
kan het den mensch, wat kan hot de maatschappij schelen
van welke zijde de overvloed tot cms komt Hoe over
vloediger een zaak is, des te meer ligt ze onder het
bereik ook van hen, die van beperkte middelen moeten
rondkomen. Zelfs de hardnekkigste protectionist zal het
betreuren als men de artikelen, welke hij gewoon is
dagelijks te gebruiken, op kunstmatige wijze duurder
maakt. En van waar dan een drang om dien overvloed,
die bestaat wijl men er over klaagt, te koeren
Slechts van ééne zijde, van die der voortbrengers, elk
voor zooveel zijn eigen voortbre gsel aangaat. Zij alleen
hebben belang bij schaarschte. t1!- n hunne belangen
ijn, elk v oor bna klein ■no), f 'ie- bet algemeen
belang. En daar de stem van sommige dier voortbrengers,
men denke aan groote fabrikanten, ties grands intéréts
niet zelden luider klinkt dan die van duizende verbrui
kers te zamen, luider zelfs een enkele maal dan die der
logica, is het gebeurlijk, dat het algemeen belang soms
bij het bijzonder belang moet achterstaan is het gebeur
lijk, dat er regeeringsmaatregelen worden genomen, welke,
wel verre vaD het algemeen welzijn te beoogen, door
willekeur, zelfzucht of eigenbelang zijn ingegeven.
Ja maar, zegt men, de ons omringende groote rijken
gaan ons voor op het gebied der Bescherming en wij
f) Bastiat. Sophismes économiqnes. Abondance, Disette.
en toen papa weer bij hen kwam, maakten zij zich ieder
van een zijner armen meesteren zoodra de deur der
kamer gesloten wasvroeg Agnes op bezorgden toon:
»Pa, kunt u wezenlijk juf Waller schrijven, weet u
haar adres
.Ja beste meid gelukkig weet ik datmaar in het
tegenovergestelde geval, zou ik toch niet gerust hebben
voor ik het had opgespoord. Ik had straks te veel haast
om bij Ellen te komen, zoodat ik jullui nog de groeten
van juffrouw Waller niet heb gedaan, en dat heeft ze mij
toch wel degelijk verzocht, want ze was gouvernante bij
eene familiedaar ik wel aan huis kwam, en ik had
haar al wel mede willen nemen naar hier, als ik gekund
had, maar nu twijfel ik niet, of zij zal komen, als ik
het haar verzoek."
»0 pa, dus dan kent u juf, en vindt u haar ook niet
lief?" vroeg Bertha, met schitterende oogen.
»Ik vind baar een beschaafdezachtzinnige dame
aan wie ik zeer graag de opvoeding mijner meisjes
zou toevertrouwen, en het spijt mij, dat grootmama er
anders over gedacht heeft," zei de baron. Hij vond het
wat moeielijk, de vraag van zijn dochtertjes rechtstreeks
te beantwoorden, ofschoon zijn hart er ja op zeide.
Op dat oogenblik klonk de harde stem van juffrouw
Braun.Agnes en Bertha, waar zijt ge het is tijd om
naar bed te gaan," en meteen vertoonde zich het gelaat
der gouvernante in de huiskamer.
Otto von Reinenbnrg nam de spreekster van het hoofd
tot de voeten opdat was dan de vrouw, die de
plaats van Anna Waller bij zijne meisjes had ingonomen
Het was niet te verwonderen, dat zijn kleine Ellen aan
haar niet had kunnen gewennen.
Op tamelijk hoogen toon zei hij dan ook.Mijne
dochtertjes zijn bij mij, juffrouw; het zal er voor eene
enkele maal niet op aan komen, als het slapensuur een
weinig verschoven wordtik wensch mij nog eenige oo-
genblikken met hen bezig te houden."
.0, neemt u mij niet kwalijk, baron," zei juffrouw
Braun op geheel veranderden toon .ik wist niet, men
had mij niet gewaarschuwd, dat u gekomen waart."
„Dat is bepaald jammer," zei de baron met een spot-
tenden glimlach, .maar nu weet u dan.
moeten wel volgen. Daartegenover zouden wij willen
inbrengen, dat men zelfs aan groote rijken, die een slecht
voorbeeld geven en die ook in andere opzichten wel
eens tot groote dwaasheden komen, zich juist niet
moet spiegelen.
De vooropgezette denkbeelden zijn allerminst fin de
siècle. In het midden dezer eeuw z.ijn^o met groot talent
ontwikkeld. De toen heerschende economische dwalingen
zijn met succès bestreden, maar helaas ze zijn niet uit
geroeid. Men mag vragen of er weer een Bastiat, weer
een Cobden moeten opstaan om de eenvoudigste waarhe
den ingang te doen vinden.
Want het is alles weer als vóór 50 jaren. Nauwelijks
is er een schaap over de brug of er volgen onmiddellijk
meer. Nauwelijks heeft de Nederlandsche veroeniging
van meelfabrikanten zich tot de Tweede Kamer gewend
met de mededeeling, dat de inlandsche meolindustrie
den ondergang tegemoet gaat als zij niet terstond be
schermd wordt of dadelijk volgen de oliefabrikanten met
dezelfde voorbereiding op ondergang en met dezelfde
vraag om protectie. Dadelijk ook laat de Kamer van
Koophandel te Schiedam aan de regeering weten, dat nog
een aantal andere takken van industrie op den rand van
den afgrond staan en terstond moeten beschermd worden,
met name de voornaamste tak der industrie van hare
nijvere gemeente.
Ziedaar den gewonen loop van zaken, de onvervalschte
geschiedenis van het beschermend stelsel. Als de eene
industrie beschermd wordt of bescherming vraagt, vraagt
eene andere industrie en met niet minder recht
om gelijke bescherming. En daar bescherming van elke
industrie, die naar de meening der speciaal belangheb
benden met ondergang wordt bedreigd, op den onder
gang van ii«m Staaf zon 'tloopen en dus onmogelijk kan
worden verleend, is het gevolg altijd hetzelfde onrecht
vaardige bevoordeeling van de een boven de ander en
ontevredenheid van het algemeen, van het volk, dat in
de hooger prijzen der voortbrengselen van de beschermde
industrie, het gelag moet betalen.
Die beschermende rechten voorstaat, stelt het bijzonder
boven het algemeen belang.
Het algemeen belang vordert vrijheid, niet slechts op
den in- en uitvoer van geestelijke, doch ook op dien van
stoffelijke zaken. De maatschappij is het meest gebaat
met handelsvrijheid, vrijhandel.
Die zich tegen handelsvrijheid verklaart, wenscht af
wijking van de in de laatste jaren heerschende demo-
Juffrouw Braun verwijderde zich, inwendig woedend,
en de baron ging met zijne lievelingen in de vensterbank
zitten.
.Houdt jelui nog al van deze gouvernante," vroeg hij.
.0 neen pa, het is zoo'n akelig mensch," klonk het
uit beider mond, »wij wilden zoo graag dat zij weg was."
.Wees verzekerd dat ze niet blijft, daar zal ik voor
zorgen," zei hij geruststellend.doch wacht, ik moet
eens even een telegram schrijven naar juffrouw Waller 1"
Haastig haalde hij zijne portefeuille voor den dag, en
schreef.Ellen zegt, dat zij niet lang meer kan wachten,
ik smeek u om harentwil, kom spoedig." Nu volgde het
adres, en toen belde hij om Johan, en toen deze verscheen,
hield hij hem het open telegram voor, en zei: .Johan,
dit bericht moet zoo spoedig mogelijk verzonden worden."
»U kunt er op aan, dat ik er voor zorgen zal, baron,"
zei Johan, .het kantoor hier is, geloof ik, niet meer open,
doch ik span dadelijk in en rijd naar de staddaar
blijft het den geheelen nacht geopend."
.Goed zoo, als je zorgt, dat het met spoed verzonden
wordt, zal ik je beloonen."
.Dat behoeft niet, baron, want het zou het behoud
van het lieve engeltje zijn, als de juffrouw kwam, dat
weet ik."
Vroeg op den volgenden morgen ontving Anna Waller
het telegram en stond in tweestrijd wat ze doen moest.
Mijnheer en mevrouw van Marle waren intus chen van
meening, dat zij gaan moest, en wel hoe eer hoe beter.
.Wat zoudt ge een berouw hebben," zei mevrouw,
.als ge door uw weifelen den dood van het lieve kind op
uw geweten hadt. Het spijt ons natuurlijk zeer, als ge
ons verlaatmaar onze kinderen, al zijn zij ook aan u
gehecht, en zullen ze u missen, hebben ons toch en zullen
er dus niet zoo onder lijden, en wat hun leeren betreft,
dat heeft nog zoo'n haast niet, dat wij dadelijk naar eene
plaatsvervangster behoeven om te zien," en mijnheer
voegde er bij.Mogelijk is het voldoende als het kleine
meisje u eens gezien heeft, en dus niet bepaald noodig
dat u blijftook zou het kunnen zijn, dat het kindje
toch niet meer herstelde, in dat geval staat ons huis weer
voor u open, als ge althans zoudt willen terugkeeren."
.0! mijnheer," zei Anna getroffen, ik heb hier zooveel
