Uit gebrek aan bewijs,
No. 150.
HTegen en Itfegentigste jaargang.
1807.
Y RIJ D A (j
17 DECEMBER.
Feuilleton.
Wordt er bij de regeling van
ons Lager Onderwijs genoeg
gelet op de wenschen der ouders
CHARLOTTE BRAEME.
ALOIAABSCHE COCBAAT.
Deze Oourant wordt Otssdig., Uondcrd»g- en
%»terd«gavon(3 uitgegeven. Abonnwnentsprys per
3 maanden voor Alkmaar f SO; franco door het
geheele rjjk 1,
Do 3 nummers O,O©. Afzonder lijke nummera 3 ets.
ielefoonHuMïier3
Prijs der gewone Ad verf end i:n r
Per regel 0,13. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HBRMs. COS-
TER ZOON.
Ontevredenheid met het bestaande schijnt den mensch
ingeschapen, want wie de vaderlandsche en algemeene
de gewijde en ongewijde geschiedenis er op naleest, zal
tot de ervaring komen, dat ook vroeger de tevredenheid
veel te wenschen overliet. Het heeft er veel van. dat
elke verbetering nieuw licht werpt op nog overgebleven
gebreken tekortkomingen en misstanden, want de lijst
van wenschen en verlangens wordt steeds opnieuw aan
gevuld. In onzen tijd wordt over alles geklaagd, waarom
zon men dan ook niet over ons volksonderwijs hooren
klagen Wie een instelling lief heeft, doet het verstan
digst onvooringenomen naar deze klachten te luisteren,
en zoo ze hem gegrond voorkomen, te overwegen wat
gedaan kan worden om de oorzaken daarvan weg te
nemen. Dan bestaat de meeste kans, dat wat hij hoog
acht, voor schade of ondergang wordt behoed. Deze over
weging bracht er ons toe de hier bovenstaande vraag ter
sprake te brengen.
Een der klachten tegen ons volksonderwijs is, dat de
leerlingen bij het verlaten der school zoo weinig blijken
geleerd te hebben, wat hun later te pas komt. Een goed
gevolg van deze grief is reeds, dat in de laatste jaren
allerwege allerlei onderwijs-inrichtingen zijn geopend ten
bate van knapen en meisjes uit het volk, om hun gemak
kelijker die kennis en vaardigheid te doen verwerven,
waardoor zij bekwamer worden voor hun aanstaanden of
reeds gekozen werkkring. Doch hoe deze pogingen ook
toegejuicht moeten worden, zij werken te partieel en te
locaal om algemeen genoemd te mogen worden. Boven
dien komen zij slechts ten goede aan de beste leer
lingen der lagere school die het voorrecht hebben
ouders te bezittenwelke beseffen, hoe vakkennis den
strijd om bet bestaan verlicht en een voorsprong geeft
bij het dingen naar eenigszins beter bezoldigden arbeid
of in andere opzichten stoffelijke voordeelen verschaft.
Voor het gros der kinderen die niet anders dan het
onderwijs der lagere school ontvangen, blijft de klacht,
dat ons onderwijs niet practisch genoeg is, dat het niet
aansluit bij het leven. Hoe komt dat?
Vóór den aanvang van deze eeuw werden de scholen
opgericht on ingericht voor het meer beschaafde deel der
burgerij. Dat had behoefte aan meer ontwikkeling dan
in het huisgezin kon worden verschaft. In hun aanstaand
bedrijf en bij de vervulling van hun ambt moesten zij
DOOR
25)
HOOFDSTUK XXXVIII.
In den oostelijken vleugel.
Graaf Adalbert was geen hardvochtig man," ging
Lord Arden voort. »Als zij hem de waarheid gezegd had
vóór haar huwelijk, zou hij haar vergeven en voor haar
gezorgd hebben. Zelfs als zij het hem gezegd had na den
dood van haar eersten man, zou hij haar vergeven en
tot zijn vrouw gehouden hebben. Maar zij verzweeg alles.
Mijn ervaring omtrent het menschelijk karakter is, dat
ieder, man of vrouw, een zonde vergeeft, als zij openhartig
bekend wordt, maar niet, als zij verborgen gehouden is."
Hij merkte niet op, hoe zij ontstelde, hoe zij hevig
bloosde en toen doodsbleek werd.
»Zijn verdriet en verontwaardiging is niet te beschrij
ven. Hij zond haar weg, gaf haar een ruim jaargeld, al
haar kleederen, juweelen en de meubelen uit haar kamers,
keerde haar portret naar de muur en noemde haar naam
nooit meer."
»Dat was een harde straf," zeide zij zacht, misschien
durfde zij het hem niet te zeggen."
»Een harde straf," riep hij woester, dan zij hem ooit
gezien had, seen rechtvaardige straf. Zij die oprecht lief
hebben kunnen nimmer bedrog vergeven. Ik gelijk hierin
op mijn voorvader Adalbert. Ik zal alles vergeven dat mij
vrijwillig en openhartig bekend wordt, maar een zonde
of misstap, die men voor mij verborgen houdt, nimmer
»Ook niet als gij haar liefhadt?" vroeg zij zacht.
kunnen lezen, schrijven en rekenen. Toen in het begin
dezer eeuw bleek, hoe ook algemeene kennis (geschiedenis,
aardrijkskunde en kennis der natuur) niet langer ont
beerd kon worden om den naam van beschaafd mensch
te kunnen dragen en zij, die deze bezaten in betore con
ditie kwamen dan wie haar moesten derven, werd de
drang naar volledig onderricht grooter. Er werden
grepen gedaan uit de massa kennis, die in de tuighuizen
van allerlei wetenschappen was opgetast en daarbij had
men alleen te letten op de behoeften der hoogere stan
den. De door de Fransche revolutie gepredikte gelijk—
heid" had reeds zoo goed wortel geschoten, dat diezelfde
kennis werd geadopteerd voor de lagere school in het
algemeen die nu ook toegankelijk werd gemaakt voor
iedereen zelfs voor hen die geen schoolgeld konden
betalen. Naast burgerscholen verrezen armenscholen op
de dorpen werden beide groepen onder één dak onder
wezen.
Of voor alle burgers hetzelfde onderwijs wel even
vruchtdragend was, werd niet gevraagd. De meest ont
wikkelden kozen voor allen. De mindere man dacht er
nog niet aan een eigen oordeel te bezitten, althans geens
zins het ongevraagd uit te spreken. Daarbij het wetens
waardige uit elke wetenschap dijde inmiddels nit tot een
uitgebreidheid, die moeilijk meer valt te overzien. Het
laatste noodzaakt tot schifting en beperking, die steeds
minder gemakkelijk wordt. Voer de meer-gegoeden is
men er reeds toe overgegaan het voortgezet onderwijs
te splitsen in dat voor hen die mannen der wetenschap
wenschen te worden en voor hen die als bedrijvige
leden dor maatschappij in den handel of bij de nijver
heid zullen worden geplaatst. Mee zegt wel eensin de
lagere school moet de grondslag gelegd worden voor a(
het volgende onderwijs. Ons dunkt, deze lijfspreuk van
den tegenwoordigen tijd bevat evenveel waarheid als
overdrijving. Of zou het geen verspilling zijn, als men
bij den bouw van iedere arbeiderswoning meende te
moeten rekenen, dat zij misschien weieens een heerenhuis
zou kunnen worden Wat wij maar wilden zeggen, het
onderwijs der lagere school is voor velen te geleerd ge
worden. Sommigo onderwijzers beginnen dit te beseffen
en zouden gaarne een anderen weg inslaan, als zij nn
maar wisten, wat in deze van hen gevergd wordt. Van
wie kannen zij dat te weten komen? Het antwoord
lijkt ons voor de hand te liggen wel van de belangheb
bende ouders zelf of van hen, die zij als hnn vertegen
woordigers aanstellen.
Wij achten het daarom zeer goed gezien van den heer
Den Hertogdie heeft voorgesteld de Amsterdamsche
•WHaBHBEKSHHI
»Hoe kan ik iemand liefhebben die ik niet acht?"
hernam Lord Arden fier. »Ware Lady Sybilia mijne vrouw
geweest, dan zou ik haar evenzoo verstooten hebben, als
zij een vroeger huwelijk voor mij verzwegen had."
Maar toen zweeg hij verwonderd en ontsteld. De witte
gestalte zijner vrouw wankelde, zij stak een hand nit en
hij had tenauwernood den tijd om haar voor vallen te
behoeden. Hij nam haar in zijn armen en drukte haar aan
zijn borsthij bedekte haar gelaat met kussen teedere,
hartstochtelijke kussen en verweet zich zelf, dat hij te veel
van bare krachten gevergd had, da,t zij zich te veel ver
moeid had. Bezorgd leidde hij haar naar baar boudoir en
liet haar rasten, terwijl hij naast haar zat, want hij rad
haar zoo innig lief!
De herfst verstreekKerstmis naderde en Lord Arden
had het zeer druk. Alice was gezond, gelukkig en, zooals
zij dikwijls huiverend tot zich zelve zeide, veilig. Veilig
tegen dat noodlottig verleden I En zij vergat nooit den
hemel daarvoor te danken, zij voelde zich als een schip
breukeling die gered is en haar grenzelooze dankbaarheid
deed haar goederlieren en vergevensgezind zijn jegens
anderen. Hoe tenauwernood was zij ontkomen
.Nimmer heeft iemand zulk een lotswisseling gekend,"
dacht zij vaak. Van iemand die alleen op de wereld stond,
gesmaad en verguisd werd, ben ik de vrouw geworden
van een der aanzienlijkste mannen in Engeland en wat
meer is, ik bemin en word bemindWat kan ik doen
voor hem, die zooveel voor mij gedaan heeft? Hem lief
hebben, hem altijd, liefhebben" zei haar hart, en zij deed
het, maar ook had zij oogenblikken van gewetenswroeging,
al werden die zeldzamer.
Kerstmis kwam, maar tusschen al het schoone en
gelukkige, bracht het Lord Arden ook iets, dat hem hin
derde. Het was eigenlijk iets onbeduidends de heropening
van een oud proces betreffende het recht op een weg bui
ten het Park. Zeven jaren had het gerust maar de erfge
namen van dengene, die het begonnen had, wenschten
het geding te heropenen, Lord Arden had dadelijk willen
toegeven, maar zijn advocaten raadden hem dit sterk af
er zouden later allerlei moeielijkheden voor hem uit voort
schoolcommissie voor een deel te doen bestaan uit per
sonen, die door de vaders en moeders der leerlingen van
de openbare lagere scholen worden gekozen. Hoe dit
plan praktisch uitvoerbaar zal blijken, komt binnenkort
aan het licht, als het voorstel in behandeling komt. En
wij twijfelen niet of in alle groote en vele kleinere
gemeenten zal dit denkbeeld navolging vinden, want het
komt ons voor een recht der ouders te zijn hun begeer
ten en wenschen, hun grieven en opmerkingen welwil
lend ter kennis te mogen brengen van hen, die door de
gemeenschap met het onderwijs belast zijn.
De onderwijzers zullen de menschen blijven die over
de draagkracht der leerlingen het best zullen kunnen
oordeelen dat is een deel hunner studie, aangevuld door
hun ondervinding of die hunner leermeesters. Zij zullen
ook hebben uit te maken hoe de leerstof geordend en
onderwezen moet worden. Ook dat was een deel hunner
voorbereidende studie en houdt tot het einde hunner
loopbaan hun aandacht voortdurend bezig. Maar verder
zijn er allerlei onderwerpen, waarover de ouders soms beter
kunnen oordeelen. Ook niet-onderwijzers toch hebben
hun levenservaringen zij hebben voor zich zelf »te kor
ten" bespeurd zoo goed als het »te veel ingeslageno" aan
den anderen kant. Zij kennen de .nooden" van onze
volwassenen in dit opzicht beter dan menige onderwijzer.
Wij hebben wel eens hooren betoogen dat voor wees
vader en weesmoeder altijd menschen gekozen moesten
worden', die werkelijk vader of moeder waren geweest.
Zoo zijn er ook, die het wenschelijk achten dat de on
derwijzers der jeugd zelf kinderen hebben omdat zij
dan vaak heel anders gaan denken over de grieven die
sommige ouders weieens tegen de daden der ouderwijzers
meenen te hebben. Overdrijving zal er in beide bewe
ringen zijn maar een kern van waarheid ontbreekt er
evenmin in. Laat een onderwijzer maar eens kinderen
hebben op een andere school dan de zijne, wij gelooven,
dat hij dan reeds eerder geneigd zal zijn ouders stem
te goven in zijn kapittel.
Wij zeidende ouders hebben het recht over de in
richting van ons onderwijs een woordje mee te spreken.
Velen hunner toch betalen een grooter of kleiner aandeel
in de kosten. Daarom zonden zij reeds eenige eischen
kunnen stellen, aan hetgeen hnn voor het betaalde wordt
verstrekt. Zal de school op de belangstelling der ouders
kunnen rekenen en deze belangstelling is noodig om
het onderwijs gewild en zoo vruchtbaar mogelijk te maken
dan mogen zij geen vreemdelingen zijn en gehouden
worden van wat daar binnen de muren omgaat en zij
bebooren gekend te worden in hetgeen kan strekken om
spruiten, zeiden zij, hij moest den strijd tot het eind volhou
den. En toen de graaf opmerkte, dat hij weinig meer van
het proces wist, beloofde de advocaat hem de oude num
mers van de »Times," van Juni en Juli 18**, waarin het
proces beschreven werd, te zullen toezenden.
Lord Arden had geen geheimen voor zijn vrouw en zoo
spraken zij ook dikwijls over dit rechtsgeding.
»Gij moet het eens lezen," zei hij, »en mij zeggen wat
gij er van denkt."
»Met genoegen. In welke couranten staat het?"
.Juni en Juli 18**."
Zij wendde zich om, en zoo snel, dat hij de doodelijke
bleekheid van haar gelaat en den onuitsprekelijken angst
in haar oogen niet kon opmerken. Juni en Juli van dat
jaar Dat was de datum van haar eigen proces en de cou
ranten zouden het opnieuw in de herinnering terug
brengen
Groote God, hoe zon zij dat kunnen dragen Leo zou
het zeker zien en het misschien weer gaan lezen Zijn
argwaan kon worden opgewektWas er dan geen vrede
en rust, geen veiligheid voor haar weggelegd Haastig
verliet zij de kamerzij kon daar niet blijven waar zijn
oogen op haar rustten, want haar schandelijk geheim
scheen met brandende letters op haar voorhoofd geschre
ven »Hester Blair, moordenares." Zij ijlde naar haar
kamer en sloot zich daar op.
Wat kon zij doen Verhoeden dat de .Times" kwam kon
zij niet, evenmin dat haar man het verslag der rechtszit
ting las. Het eenige wat zij doen kon, was zich bedwingen
en op haar hoede blijven, de kleur niet van haar wangen,
het licht niet uit haar oogen laten wijken, als hij er over
spreken mocht, nioi bezwijmd nederstorten, zooals de
vorige maal. Zij moest in zijn gezelschap blijven, misschien
met hem er over praten, zij moest zijn opmerkingen er
over aanhooren, maar zij zou zich zelve niet verraden
In den morgen van 7 December kwam het pak cou
ranten.
»Lees het proces nu, Alice," zei Lord Arden, .dan kun
nen wij er van avond over praten. Ik zou zoo verheugd
zijn als ik een proces vermijden kon. Ga in de bibliotheek