De Erfgenaam van IMecl
No. 31. Tweede biad. Honderd en eerste jaargang.
1899.
ZONDAG
Het nieuwe wetsontwerp
tot invoering van leerplicht.
FEUILLETON.
12 MAART.
(DER MAJORATSHERR).
COIRAAT.
I*rij«» der gewone adverlenllen
Por regel fO.lft. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COSTER
ZOON.
ALklAARSEHE
Deze Courant wordt l> i n d a g-, D o n d e r d a g-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprjj-,
per 3 maanden voor Alkmaar i O,NO franco door het
gehoele rijk f 1,
3 Nummers I' O.OG. Afzonderljjke nummers 3 ets.
Mf
Telefoonnummer 3.
De principiëele bezwaren tegen de invoering van leer
plicht hebben,-, sinds het onderwerp hier te lande aan de
orde kwam, niet in kracht gewonnen. Hoe sterk men de
souvereiniteit van het hnisgeziu en het oudorlijk gezag
ten aanzien van de opvoeding en het onderwijs der
kinderen op den voorgrond stelde, men kon niet ont
kennen, dat toch ook de Staat een woordje mocht mee
spreken, wanneer de ouders in de vervnllirg hunner ver
plichtingen te kort schoten vooral waar van Staatswege
zulke aanzienljjke sommen voor het onderwijs beschik
baar worden gesteld en algemeen erkend wordt, dat de
ouders dien krachtigen steun niet kunnen ontberen. Men
kon moeilijk volhouden, dat de Staat aan de ouders hun
taak om voor het onderwijs hunner kinderen te zorgen
wil ontnemen en zich zeiven in bonne plaats wil stellen,
wanneer de wet geen ander doel blijkt te hebben dan
zorgelooze ouders ernstig aan hun plicht te herinneren,
onwilligen door strat bedreiging tot vervulling van dien
plicht te dwingen en, uitgaande van de stelling, dat bet
belang der kinderen hier den doorslag moet geven, ver-
waarloozing van hun onderwijs te beletten op den leef
tijd die daarvoor bij uitstek, en voor verreweg de mees
ten alleen, geschikt is. Men kon moeilijk mst vrucht
blijven beweren, dat de Staat geen eerbied heeft voor de
gemoedsbezwaren der ouders tegen een onderwijs dat zij
schadelijk achten voor hun kroost, waar hun algeheele
vrijstelling van de wet wordt verleend, indien zij ver
klaren tegen het onderwijs op de voor hunne kinderen
openstaande scholen zóó overwegend bezwaar te hebben,
dat zij ben liever van onderwijs verstoken laten, dan
hen aan eene dier scholen toe te vertrouwen. Gelukkig
heeft het dan ook niet ontbroken aan katholieke en anti
revolutionaire stemmen, die het regeeringsvoorstel tegen
de bezwaren hunner geestverwanten verdedigden.
Een gewijzigd wetsontwerp is thans verschenen.Waar de
principiëele bezwaren zoo moeilijk gehandhaald konden
worden, kon er geen sprake van zjju, dat de rogeering
daarvoor zou terugdeinzen maar bezwaren van anderen
aard waren genoemd, en daaraan is zij te gemoet geko
men, ook al heeft het haar moeite gekost. Twee zaken
vooral, de aauzienlijke kosten en het verband met het
herhalingsonderwijs, hebben haar er toe gebracht, een
zeer belangrijke wjjziging in het wetsontwerp te brengen
ten aanzien van den duur van den leerplicht. Die zal
voor do leerlingen der lagere school in den regel niet,
zooals oorspronkelijk was voorgesteld, zeven jaren zjju,
maar, zooals tot nog toe het vrij algemeen gebruik is,
zes jaren. Met het oog op een zesjarigen schooltijd zijn
de klassen geregeld en do schoollokalen gebonwd daar
op is het aantal onderwijzers berekend. Vermeerdering
van het onderwijzend personeel, verbouwing van de school
lokalen zouden het gevolg zijn van de invoering van
leerplicht van het zesde tot het dertiende levensjaar; en
voor vele leden der Tweede Kamer, waaronder voor
standers van leerplicht, bleken de financiëele gevolgen,
die van dien maatregel voor het openbaar en niet minder
voor het bijzonder ouderwijs te duchten waren, een hoofd
bezwaar te wezen tegen het oorspronkelijk wetsvoorstel.
Het bezwaar kan uiet worden ontkend do uitbreiding
van den leertijd tot het dertiende jaar moest groote
uitgaven met zich brengen. De minister heeft daarom
naar een middel gezocht om aan dit bezwaar te ont
komen, zonder dat bet verplichte onderwijs gevaar zou
loopen onvoldoende te worden. Hjj meent dit gevonden
te hebben door een regeling van het herhalingsonderwijs
te ontwerpen en het gebruik maken van dat onderwijs
onder den in te voeren leerplicht op te nemen.
Niet langer dan zes jaren zal nu het kind op de
lagere school het onderwijs moeten volgen mits bet
alle klassen doorlooptwaarin de leerlingen voor een
zesjarigen leertijd zijn ingedeeld en ook al mocht het
daarin niet slagen door niet geregeld van een lagere
in een boogere klasse over te gaan ook dan zal voor
dat kind de leerplicht eindigenzoodra hetna het
bereiken van den dertieujarigen leeftijd de klasse heeft
doorloopen waarin het op dat tijdstip geplaatst was.
Bij deze regeling meent de regeoring zal het kind
dat op zesjarigen leeftijd op de school wordt geplaatst
haar in den regel op twaalfjarigen leeftijd kunnen ver
laten ouders echterdie verkiezen mochten huune
kinderen eer>t op zevenjarigen leeftijd naar de school te
zendon zullen daarin niet wordeu gehinderd want de
verplichting om de lagere school te bezoeken zal aan
vangen «uiterlijk zoodia het kind den leeftijd van zeven
jaren heeft bereikt." Heeft het vóór zijn komst op de
school reeds eeuig onderwijs genoten zoodat het één of
meer der lagere klassen kau overslaan en terstond in
een hoogere klasse geplaatst kan worden dan zal ook
zijn schooltijd zooveel korter kunnen duren. In denzelfden
zin is ook de leerplicht geregeld voor de kindereu die
huisonderwijs ontvangen. Wordt daarmee een begin
12)
Hij herinnert zich ieder unr, dat hem door Rudigor
vergald is geworden. Hij zal nooit het oogenblik vergeten
toen de slanke schoone knaap voor het eerst vóór hem
stond en, in eeu luid spottend gelach losbarstend had
uitgeroepen: «Wat, deze notenkraker is dat neet Wil-
libald Nou hoor, dat verzeker ik je met zulk eeu ge
drochtje als jij bent loop ik niet. over straatWel de
houden zouden tegen ons bl ffen
Toen vernam het arme verweesde knaapje voor hot
eerst hoe leelijk on misvormd bij was.
Misvormd! O schrikkelijkste van alle bozoekingen
Leelijk, inisvoimd naast eeu beeldschoonen algemeen
bewondoiden, verwenden knaap Leelijk te zijn 1 iu eeu
kring waar men die leeljjkheid als oen doodzonde be
schouwde waar men dat leelijke laag en plebejisch
noemde het bespotte en verachtte 1
Welk eene aaneenschakeling vau kwellingen was zijn
leven daar geweest 1 En hoe had zijn teergevoelig hart
gebloed onder zulke gruwzaamheid
Het leeren viel hem zwaar, terwijl Rudiger alles als
spelende in zich op nam en onthield.
Het ziekelijk gestel van Willibald kon geen gelijken
tred houden met de intellectueele eischen die men hem
stelde, en hoewel men hem nu wel niet direct.verwaar-
loosde gedurende verscheidene door hom doorgestane
ziekten men gat z.ch toch ook uiet bepaald veel moeite
om don erfgenaam van Niedeck wiens bestaan den eigen
zoon tot eeu bedelaar maakte in het leven te behouden.
Toch doorstond dat zwakke leven elke lichamelijke
zoo wol als geestelijke crisis, tot spot van den schoonen,
welgovormdeu krachtigen neef die naast don ziekelij-
ken erfgenaam von Niedeck maatschappelijk geheel in
het niet verzonk.
Ja dat ertgoed Niedeck dat benijdde Rudiger hem
reeds als kind Hij was to slim en te zelfzuchtig om
niet reeds als kind de waarde van het geld en den
goeden klank van eeu adelijken titel gekend en begeerd
te hebben. Hij haatte allen die het lot reeds in de wieg
rijkdom en aanzien gebracht had en reeds toen rijpte
het plan in hem om dien lastigen hinderpaal vroeger
of later uit den weg te ruimen. Met de kracht van zijn
vuist dnrfde hij dit niet weer wagen sedert hjj eens
in een bij een spel ontstane vechtpartijden zwakken
Willibald bijna geworgd had.
De gouverneur was toen nog juist bgtijds tusscheu-
beiden gekomen en had sedert mot do grootste zorg
over het zwakke kind gewaakt. Hjj had den armen
geplaagden erfgenaam lief gekrogeu tor wjjl Rudiger zich
door ziju driftig heers hznehtig karakter en lastig
humeur bjj allen onbemind maakte.
Ook Rudiger's vader had er zich toen hjj van het
gebeurde in kennis gest* ld werd voor het eerst ernstig
en gestreng mode bemoeid. Men vorwjjderde de elkander
zoo vjjandig gezind zjjndo neven van elkaar en Willi
bald werd naar een adellijke akademio gezonden.
Daar had hjj het wel goed ki. uen hebben, indien niet
de vele beleedigingen «n alle reeds sedert jaren door
hem ondervonden ellende hem niet reeds te zeer ver
bitterd hadden.
Daarbjj kwam dat Rudiger's beste vriend zijn kamer
genoot werd. Deze bedie'f reeds, van den aanvang af,
zjjn geheele verhouding tot de andere medescholieren
on illibald trok zich steeds meer verbitterd en men-
8cheuschnw, van eiken vriendscbappeljjken omgang terug.
Nadat hjj aangenomeu was geworden ke rde hij voor
eenige weken naar zjjn oom terug alwaar hjj weder
vreeseljjke dagen doorleefde, dageljjkr blootgesteld aan
nieuwen spot en beleedigingen.
Hoe grooter de knaap werd, des te meer viel het con
trast tusschen de beide jongens in het oog en boe oude-
Willibald werd des te bitterder ondervond hjj wat bo
gemaakt zoodra het kind den leeftijd van zes jaren
heeft bereikten ontvangt, het verder zes achtereen
volgende jaren onderwjjsdan zal de leerplicht ook
met, het bereiken van den twaalfjarigen leeftjjd eindigen.
Men zal echter desverkiezendeden leeftijd van zeven
jaren knnnon afwachten maar voor alle kinderen die
later dan bij het bereiken van den zesjarigen leeftjjd met
huisonderwjjs zjjn begonnen zal dit onderwjjs moeten
duren tot het bereiken van den leeftjjd van dertien jaren.
Dit verplichte lager onderwjjs zal volgens het gewjjzigd
ontworp moeten worden aangevuld met herhalingsonderwijs,
waaromtrent thans in de wet op het lager onderwijs
niets anders voorkomt dan de bepaling (in art. 17), dat
aan hen die het gewone schoolonderwjjs genoten hebben,
voor zooveel doenljjkvan gemeentewege gelegenheid
gegeven zal worden tot het genieten van herhalings
onderwijs en dit dit ouderwijs ook enkele vakken zal
kunnen bevatten die niet onder het gewone school
onderwjjs zjjn begrepen. Slechts weinige gemeenten
hebben dit horhalingsonderwjjs ingevoerd en waar het
gegeven wordt laat de inrichting hier en daar te weu-
schen over. De regeering stelt nu voor, dit art. 17
door andere bepalingen te vervangen maar om de
invoering van dit herhalingsonderwjjs overal in hot land
behoorljjk te kunnen voorbereiden, zal de leerplicht wat
dit onderwijs betreft niet in werking treden vóór ^No
vember 1903.
De gemeenteraden zullen het herhalingsonderwijs moeteu
regelen overeenkomstig plaatselijke behoefte, met dien
verstande dat het gedurende ten minste vier maanden
van het jaar zal worden gegeven en wel 's avonds
gedurende ten minste acht uren per week en dat het
zal moeten omvalteu ten minste vier vak kon van onderwijs,
waaronder ten minste twee van het gewone schoolon
derwjjs; want de minister zegt te recht, dat dit onderwjjs
niet meer geheel moet overeenkomen met dat van de
gewone lagere school, maar aantrekkeljjk gemaakt moet
worden door het in te richten met het oog op de be
stemming der leerlingen in verband met plaatseljjke
toestanden, anders bjj voorbeeld in een landbouwstreek
dan in een fabrieksstad en weer anders in een visschers-
dorp. Men zal uiet kunnen beweren dat het wetsont
werp in dit opzicht veeleischend isvier maanden in
bet jaar gedurende acht avonduren per week en vier
vakken,waaronder twee van het gewone schoolondorwjjs!
Den gemeentebesturen wordt hier een zeer belangrjjk
werk opgedragen en het is te hopen en te verwachten
zeggen wil, leelijk links en minder ontwikkeld te zjjn.
Zjjn schuwe teruggetrokken aard stak ongunstig af bjj
het vastberaden zelfbewusteélegante optreden van
Rudiger, die geheel met het niterljjk van de wereld, mis
schien veel minder geleerd hebbende dan zijn neef, toch
met eene hem nimmer in den steek latende brutaliteit
met zjju oppervlakkige kennis wistte schitteren. Hoe meer
Rudiger op allerlei manier en door allerlei lage streken
er zich op toelegde den erfgenaam van Niedeck in de
schaduw te stellen des te vrjjwilliger trok Willibald
zich van eiken omgang terug.
Op bevel van zijn oom bezocht hjj een dansles. Voor
het eerst van zijn loven klopte zijn hart onstuimiger, bij
het ontmoeten van oen zeldzaam schoon meisje wier
gouden lokken hem als mot eeu tooverachtigen gloed
verblindden. Zij was daarbjj vriendeljjk en hartolijk jegens
hem en stemde er zelfs in too om met hom te danson.
Het was Willibald als leefde hjj in een zaligen droom.
Hjj zóó arm aan geluk, hjj scheen als verdoold en
bedwelmd door deze onverwachte zegeningen, en dieper
dan bjj iemand anders het geval zou geweest zijn, zonk
deze eerste liefde iu ziju hart.
Op de vijfde dansles verscheen Rudiger, die door ziekte
daar tot dusverre in verhinderd was gewordeu. Zjjn komst
maakte aan Willi bal d 's gelnk een einde. Dadeljjk zag
hjj hoe do zaken stonden en hjj vond er ren bjjzondor
vermaak in om aan het leeljjke «gedrocht" zijn vlam
te ontstelen. Natuurljjk gelukte hem dit. Welk meisje
blijft ongevoelig wuar haar ij dol beid gestreeld wordt
Welk bakvischje wil zich bespotteljjk maken door er een
bewonderaar op na te honden die door alle anderen met,
den nek wordt aangezien en door een ieder voor den
gek gehouden wordt 1
Met de ongevoeligheid dor jengd vei liet de schoone
blonde fee Willibald voor Rudiger, en liep zij regelrecht,
tot den vijand over.
Op weg naar huis vertelde de overwinnaar schjjnbaar
zonder eenige bijbedoeling, op luchthartig schertsenden
toon: «Die Thea is een leuke! Geestig dat ze zjjn kan
alle mon8cben geeft zij bijnamen Weet je hoe ze jou
