Ti 1
Pan-islamisme.
Honderd en eerste jaargang.
1899.
ZONDAG
16 JULI.
FEUILLETON.
Nederland.
(DER MAJORATSHERR).
NO. 84. Tweede blad.
Mkll VtllSülir (III KIM.
Deze Courant wordt Ulnsdag-, Donderdag-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f O,SOfranco door het
rijk f 1,
3 Nummers f O.OO. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoonnummer3.
Prijs der gewone advertentlen s
Per regel fO,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven f r|a n c o aan' de Uitgevers HERMs. COSTER
ZOON.
Hoeveel Mohammedanen er op onze aarde wonen, is
natuurlijk alleen bij benadering te zeggen. Heel wat
meer dan een paar honderd millioen zijn er zeker. Hun
macht is in deze eeuw ongetwijfeld sterk afgenomen, en
millioenen hunner leven onder meer of min rechtstreeksch
bestuur van Christelijke Europeesche staten. Toch ligt
het in den aard der zaak, dat er over de macht en deü
invloed van den Islam niet te licht geoordeeld moet wor
den. Wel kenmerken de volgelingen van Mohammed zich
door een groote mate van berusting, maar zij leven toch
in de overtuiging dat eenmaal de Halve Maan zal heer-
schen over de ongeloovigen, als Allah den tijd daarvoor
zal hebben bepaald. Wordon zij overtuigd, dat die tijd
hier of daar is aangebroken, dan barst de «heilige oorlog"
uit, en met fel fanatisme en ontembare doodsverachting
grijpen zjj naar de wapenen tegen hun overheerschers.
Waar zij zeiven gebied voeren, laten zjj de Christenen
alleen met vredezoolang dezen met volkomen onder
worpenheid zich voegen naar hun bestuur en lijdzaam
alle lasten en ongerechtigheden dragen die van dat
bestuur do vruchten zijn. Komen zjj daartegen in verzet,
toonen zjj door daden of woorden te begrjjpen, dat zjj
iets anders zijn dan een rechtelooze kudde, of worden zjj
van een dergeljjke gezindheid te recht of ten onrechte
ook maar verdacht, dan kunnen de moorden der Arme
niërs getuigen, waartoe de woede van Mohammedaansch
fanatisme in staat is.
Of de Islam gevaarlijk wordt voor Christeljjke onder
danen van Mohammedaansche staten of Christeljjke heer-
schers over een Mohammedaansche bevolking, hangt voor
een groot deel af van de leiding die uit Konstantinopel
wordt gegeven. Wel schjjnt in Afrika van tijd tot tij d
de eene of andere Madi Khalief of Sjeik op eigen ver
antwoording zelf het sein te geven, maar in Azië, in
Indië galdt ook buiten het Turksche Rjjk het gezag van
den Grooten Heer, die te Stamboel zetelt, en ook in
Afrika is zjjn gezag in den laatsten tijd sterk gerezen.
Van zjjn macht worden voorstellingen gegeven die de
werkeljjkheid ver achter zich laten en voedsel vinden in
den uitslag vau den laatsten oorlog tusschen Griekenland
en Turkije. In dien oorlog, aldus wordt alom verbreid,
is zjjn groote macht opnieuw gebleken en angstig luis
teren de Christen-vorsten naar zjjn wenken of bevelen.
Of wjj al beter weten doet weinig ter zake. Hot wordt
door de trouwe zonen van den Islam in Azië en Afrika
geloofd, en oefent er zijn invloed uit.
In Europa is van het Turksche Rjjk niet veel meer
overgebleven. Nog bjj den aanvang van deze eeuw be
hoorde daartoe geheel het schiereiland ten zuiden van
deu Donau, met Servië en Griekenland. Rekent men nu
de schatplichtige landen niei mede, waar het Turk
sche gezag alleen in naam geldtdan heeft het
Turksche Rjjk in Europa nauwelijks een millioen in
woners meer dan Nederland en toch door zjjn Euro-
peescb gebied, door het bezit van Konstantinopel, Bos
porus en Hellespont neemt het zekeren rang in onder
de mogendheden, en om dat bezit, wordt het nu door
deze dan door gene ontzien en gesteund. Nog versch in
het geheugen ligt het bezoek van den Duitschen Keizer
met de wederzjjdsche vriendschapsbetuigingen. Wjj her
inneren ons, boe van Turksche zjjde dit bezoek werd
genoemd de bekrachtiging aan het eind van deze eeuw
en tevens voor de volgende van de sympathieke
en welwillende gezindheid, die sedert Karei den Groote
iedere slrjjdbare Duitsche Keizer jegens den dapperen
Turkschen stam heeft betoond I Wjj herinneren ons, hoe
de Duitsche Keizer zijnerzjjds er op wees, dat de uit
muntende betrekkingen, die tusschen hem en den Sultan
bestaan, het bewjjs leveren, dat twee rjjken, in weerwil
van verschil van ras en godsdienst, door vriendschap
verbonden kunnen zjjn, en hoe zolfs het Duitsche dagblad
De Post den Sultan bjj deze gelegenheid meende te
moeten noemen een edel monarch, een jjverig hervormer,
met een ongewoon verstand, een zeldzame werkkracht
en een diep besef van zijn plichten 1 Een heerlijke
troost en bljjde bemoediging voor de mishandelde Arme
niërs Het is nog geen eeuw geleden, dat Rusland tjjde-
ljjk de bondgenoot was van Turkjje, en nog geen halve
eeuw, dat Frankrjjk, Engeland en Italië op hunne beurt
tjjdelijk natuurlijk altjjd tjdeljjk do bondge-
nooten waren van den Sultan tegen Rusland. Dezelfde
mogendheid treedt heden op als beschermer, morgen als
bedreiger, al naar mate de eene of de andere rol meer met
haar belang strookt. Er is geen aangewezen erfgenaam
voor de nalatenschap van den zieken man, en uit vrees
dat de tegenstander met het beste deel strjjken gaat,
doet ieder belanghebbende zijn best om den kranke voor
eerst nog maar in het leven te houden. Aan den najjver
dankt Turkije zjjn voortdurend bestaan in Europa, de
staffeloosheid voor zjjn menigvuldige ongerechtigheden,
zjjn betrekkeljjk aanzien onder de mogendheden en zjjn
tegenwoordigheid ter vredesconferentie.
Hoe grooter de schjjubare macht van den Sultan de
eer en het aanzien zjjn dat hjj onder do mogendheden
geniet, zooveel te sterker zal ook de invloed wezen dien
60)
Overmorgen komt Wnlfï-Dietrich hier wanneer hjj
Fransje als bruid van een ander vindtdan is Pia's
lot zoo goed als beslist en de besluitelooze graaf
Dietrichzal dan ten slotte toch wel besluiten om
haarnaar den wil van zijn vader, tot gravinne te
maken.
Zou het zulk een bjjzonder groot geluk voor zjjn
zus'er ziju een man te trouwen, die zich steeds zoo
zeer tegen een huwelijk met haar verzet had Het
was en is toch eigenljjk onbegrjjpeljjk van hem
misschien bemint ook bjj eeD blauw vergeet-mij-nietje,
van wie hjj geen afstand kan doen. Eu Pia? liet
bezit van Niedeck trekt haar wel aan en verblindt haar
wel zeer anders kon hjj zich de handelwjjze van het
trotsche, koude, preutsche meisje onmogeljjk verklaren.
O goud gij duivelachtig, glinsterend goud, welk een
macht bezit gij zelfs over <le besten en edelsten
Het werd tijd; hoe moet hij het toch aanleggen om
voor Fransje een regelrechte, duideljjke liefdesverklaring
af te leggen Gekscheerend Neen, daarvoor is zjj nog te
dikwjjls sentimenteel en daarenboven zelfs de meest
kinderachtige bakvischjes maken zich van een liefdes
verklaring steeds een zeer poëtische voorstelling
In nadenken verzonken, met een bezwaard hart loopt
Gert de vooruitstekende rotsblokken om, waartusschen
de «blauwe grot" gelegen is en toen hjj de koele in
schemering gehulde ruimte binnentrad, schrikte bjj op
het zien van den «Lupa in fabnla" die evenals hjj zelf
naar deze koele plek gevlucht was.
Fransje ligt langnit op een bank, de band'n onder
het hoofd, een brandende cigarette in den mond. Zjj
verroert zich niet bjj zjjn vorschjjnen, slechts de groote
oogen zien hem even aan. *lk ben al hier, sprak het
stekelvarken citeerde zij op dramatischen toon, zonder
de minste of geringste zweem van jjdelheid, en toen
Gert ernstig en aarzelend nadertrad, ging zjj goedhartig
voort«Daar ginds is nog zulk een steenen brits, wees
zoo goed a daar neder te vljjen.''
Zou het toeval hem gunstig zjjn Zou hij wellicht
nu reeds
Dan maar flink er op los I Met God, voor Koning en
Vaderland
«Merci, mjjn waarde nichtje, een plaats om neder te
knielen was mjj op 'toogenblik wèl zoo lief!" zegt bij
met een veelbeteekenend glimlachje, en Fransje blaast
een dikke rookwolk uit en zegt, met haar gewone ge
vatheid «Leg dan eerst een zakdoek op den grond 1
De aarde is vochtig en je pantalon spik splinternieuw."
Hij lacht en zet zich zijdelings op den bank neder.
«Wilt ge aansteken, of hebt ge nog vuur?"
Gert zucht. «Ik sta in lichtelaaie, nichtje
De kleine gravin kijkt hem onderzoekend van onder
tot boven aan. «Zijne Majesteit moest zjjn luitenants
tegen brandschade doen verzekeren," zegt ze droog.
Gert valt uit den rol en lacht luidkeels: «Een alle
machtig geestige ui
Beide zwegen.
Fransje gaapt: «Vertel me eens een kranigo gescbie
deois, boy Iets van Chineezen en zeoroovers, daar houd
ik 't meest van. Heb je wel eens zoo'n vent in 't gezicht
gekregen Heb je wel eens aan zoo'n stinkpot geroken
Je moet weten, dat ik niet zoo bjjster aan 't effect er
van geloof."
Gert stak een nieuwe cigarette aan. Met gewold tracht
hjj in de vereischte stemming te komen. Hjj moet deze
gelegenheid gebruiken.
«Een zeeroovers-geschiedenis Met een dweependen
blik op Fransje schudt, hjj het hoofd. «Ach, Fransje
daarnaar staat mijn hoofd op 't oogonblik heelemaal niet
Ik ben heel anders ge temd, zoo hemelhoog juichend
hjj onder alle Mohammedanen kan.uitoefenen. Hjj toch is
ten Blotte de Groote Heer, de opvolger van den profeet,
de ware Khalief, de beheerscher der geloovigen. Aan
hem is hethet wachtwoord te geven en geen ander
der zonen van Mohammed is aan hem gelijk in macht
in aanzien en gezag. Hjj schjjnt thans weer het erkende
hoofd te zjjnzoowel in Afrika als in Azië en de
Mohammedaansche onderdanen vau de Russische, Engel-
scheFranscheDuitsche of Nederlandsche regeoring
wachten op zjjne bevelen. Het Pan-islamisme de een
heid van den Islam, de broederschap van alle geloovigen,
de band die hen allen verbindt tegen de Christenen als
weerstrevige onderdanen of overheerschers der trouwe
volgelingen van den Profeetkan een bron worden van
groote zorg voor alle mogendheden die over Moham
medanen gebied voeren, een gevaar voor de rust in haar
koloniën, een gevaar in de eerste plaats voor de Christenen
die leven onder Mohammedaansche heerschappjj. Die
beweging vervult de wereld met onrusten dat de
draden alle te Konstantinopel zjjn in ééne hand geeft
haar kracht. Wellicht zullen de mogendheden die door
haar het meest worden bemoeilijkt, eenmaal inzien, dat
althans op dit punt, voor haar geen strjjd maai over
eenstemming van belangeu bestaat; en wanneer zjj, door
dat besef geleid, den Sultan gemeenschappeljjk duideljjk
maken dat een dergeljjke bewoging door haar niet kan
worden geduld, zal zelfs de Groote Heer er toe gebracht
kunnen worden dit gevaarljjk spel op te geven. Maar
dan zullen geen Europeesche vorsten hem als vriend en
bondgenoot moeten behandelen en daardoor zijn aanzien
en gezag onder alle Mohammedanen versterken. Doch
bestaat er inderdaad zulk een gemeenschappelijk gevaar,
en bij gevolg ook een gemeenschappeljjk belang om het
te keeren Rusland heeft met jjjn Islamitische onder
danen nog weinig moeite gehad, en Duitschland heeft er
ongetwjjfeld te weinig van ondervonden om er zich
bezorgd over te maken. De toekomst zal leeren of de
onderlinge najjver de twist om den buit inderdaad zoo
sterk kan zjjn, dat de eene mogendheid, zich niet bedreigd
of bemoeiljjkt achtende niet medewerkt tot afwending
van het gevaar, dat de andere ziet naderen.
Veehandel In Vriesland.
Melke- en kalvekoeien beter gevraagd bjj matigen
aanvoer, zoodat de prjjzen iets hooger zjjn. Vette koeien
met weinig aanvoer zjjn traag voor de eerste qualiteit
houdt de prjjs zich goed staande, mindere soorten dalende
prjjzen.
ten doodo bedroefd juist zoo wel, drom
mels ja juist alsof men slechts enkel lyrische gedichten
zon kunnen reciteeren Zal ik dat eens doen
Zjj veegt niet zeer vleiend, met de hand over den
mond. «Dankje, ik ben nu al misseljjk dut wil zeggen,
pardon, als 't je pleizier doet, schiet er dan maar op
losKen je dan waarachtig zulk tuig van buiten
«Maar Fransje dat spreekt bjj verliefde menschen toch
van zelf! Bjjv. zoo'n gedicht van Heine! wat ligt daar
een muziek in Als men zoo droefgeestig gestemd is, en
men steeds aan de geliefde denken moet, «hangend
und bangend in schwebender Pein," wat ligt er dan
niet een troost in zulk een gedicht
«Vooruit dan, zeg er dan eens een op!"
Gert geraakt in verlegenheid. Eigenlijk valt er hem
geen enkel in de «Wacht am Rhein" en «Heil dir im
Siegerkranz" passen niet precies in deze omstandigheden.
Maar Heine Hoe moet hij beginnen Hjj heeft
zoo'n ellendige garnalen-memorie! O! Goddank! Hjj
weet er eenDat is allemenscheljjk sentimenteelHjj
zet eeu zoo somber mogeljjk gezicht en begint met veel
pathos.
«Es viel ein Rheif in der Frühlingsnacht
»'k Heb 'hm booren vallen!!" zegt Fransje, met niet
minder diep gevoel, en toen brulden beiden het uit
van lachen, neen hjj kan onmogeljjk in de vereischte
stemming komen Eenige oogenblikken plagen zo elkaar
zooals gowoonljjk.
Fransje werpt hom haar afgebrande cigarette naar 't
hoofd en roept: «Play
Hjj beantwoordt het bombardement op dezelfde wjjze
«Best, willen wo Tennis spelen
«Neen, ik ga oerst ratelslang spelen
«Drommels, hoe is dat
Zjj rekt de armen uit. «Dat is realistische nabootsing
der natuur. Na tafel rolt men zich als een slang in
elkaar en herkauwt
«All right
«En straks ga ik de nieuwe vossen afrijden. Ga je
dan mee