Een stok Transvaalsche geschiedenis.
Honderd en eerste jaargang,
1899.
WOENSDAG
29 NOVEMBER.
Amsterdamsche Brieven.
Feuilleton.
Inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder
kunnen veroorzaken.
NO. 142. Tweede blad.
ALklAARSCHU
Deze Courant wordt Dln»da;-, Donderdag-
on Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar f 0,80 franco door het
geheele rjjk f 1,
3 Nummers f O.Ofi. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoonnummer t 3.
COURANT.
Prijs der gewone advertcntlen
Per regel fO.IA. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COSTER
ZOON.
KENNISGEVING.
Het HOOFD van het Plaatselijk Bestuur te Alkmaar
brengtop grond van artikel 1 der wet van 22 Mei
1845 (Staatsblad No. 22), bij deze ter kennis van de
ingezetenen der gemeente, dat het kwartaalsch kohier
No. 9 der personeele belasting dienstjaar 1899, op 23
November 1899 door den Directeur der directe belastingen
in Noordholland executoir verklaard, heden aan den ont
vanger der Rijks directe belastingen binnen deze ge
meente ter invordering is overgegeven.
Alkmaar, Het Hoofd van het Bestuur voornoemd,
den 24 November 1899. G. RIPPING.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Alkmaar
brengen ter algemeens kennis
dat heden op de gemeente-secretarie ter visie is gelegd
het aan hen ingediende verzoek met de bijlagen, van
J. BIJTJES, om vergunning tot het oprichten van eene
koper- en blikslagerij in het perceel aan het Fnidsen,
wijk C No. 21 en dat op Zaterdag, 9 December
1899 's middags te twaalf uur ten stadhuize gelegen
heid wordt gegeven om tegen het oprichten van die in
richting bezwaren in te dienen.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, G. RIPPING, Voorzitter.
25 Nov. 1899. C. D. DONATII, Secretaris.
Plaatselijke directe belasting.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Alkmaar
brengen ter algemeene kennis, dat het eerste supple-
tolre kohier der plaatselijke directe belasting
naar het Inkomen, dienst 1899, op 15 November
11. door den Gemeenteraad vastgesteld en bij besluit van
22 November d.a.v. door Ged. Staten van Noord-Holland
goedgekeurd, op heden aan den gemeente-ontvanger ter
invordering is uitgereikt, terwijl een afschrift van dat
kohier gedurende vijf maanden ter gemeente-secretarie
voor een ieder ter lezing is gelegd.
Bezwaarschriften tegen den aanslag kunnen op
ongezegeld papier bij den Gemeenteraad ingediend worden
binnen dile maanden na den dag der uitreiking
van de aanslagbiljetten, welke uitreiking is bepaald op
29 November a.s.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Alkmaar, G. RIPPING, Voorzitter.
25 Nov. 1899. C. D. DONATH, Secretaris.
XLIX.
Deze week was de pers uitgenoodigd eens een kijkje
te komen nemen in de Wcster-Suikcrraftinadcrlj,
een der grootsto industrieële ondernemingen van Amster
dam. Tien uur 's morgens waren verscheidene verslag
gevers present voor buitenmenschen een behoorljjke
tijd, maar voor wereldstedelingen een uur, waarop de
oogen al te gemakkelijk verraden, dat men den vorigen
Voordracht gehouden door Mr. W. C. BOSMAN
op het Natuur- en Letterkundig Genootschap
»Solus Nemo Satis Sapit",
11) op 23 en 30 O c t o b e r 1899.
In den namiddag had de Commissie alle inlichtingen
verkregen, en onder het Volk verspreid. Toen het weer
vergaderd was, hield Krnger, beducht voor onberaden
handelingen, een aanspraak. Hij zeide, dat Lord Car
narvon vast geloofde, dat slechts eene onbeduidende min
derheid tegen de annexatie was. Dat, indien men maar
het bewjjs kon leveren, dat dit anders was, de Engelsche
Regeering het land zou teruggeven.
Vorster deed daarop het voorstel, dat men eene Volks
stemming zou honden over de annexatie en eene Com
missie zou benoemen om de stemmen optenemen. Dit
voorstel werd met bijna algemeene stemmen aangenomen.
De Commissie voor het ontvangen der inlichtingen werd
tot Commissie voor de stemopneming geproclameerd. Deze
zoude dadelijk het land doorreizen.
En tevens werd bepaald, dat men op 4 April 1878
weder bijeen zou komen, dan te Doornfontein, in het
district Pretoria.
De positie van Kruger was intusschen uiterst moeielijk.
Hij had te zorgen, eenerzijds, op zoo goed mogeljjken
voet te blijven met Shepstone en tegelijkertijd moest hij
de haastigen en vurigen onder het volk, die «den stang
in den bek wilden nemen" in toom honden.
Zelfs zijn vriend Celliers, de redacteur van de Volksstem,
werkte hem tegen, door in zijn blad openlijk te verkon
digen, dat hij geen geloof sloeg aan het nut der petitie
onder de boeren. Hij raadt het volk aan zich te onder
werpen aan Engelands souvereiniteit.
avond niet zoo heel vroeg naar bed is gegaan. Dat kwaad
was hier echter spoedig verholpen, want er was zooveel
zeldzaams te zien, dat alle slaperigheid als met een toover-
slag verdween. Met gerechtvaardigden trots leidden de
directeuren de heeren overal rond en zij hadden boven
dien de beleefdheid gohad al de namen der vreemde
machines met de noodige cijfers op papier te zetten,
zoodat de rondwandeling meer was een controleeren, dat
niets te veel was gezegd dan wel het verzamelen van
stof voor een zelfstandig verslag. Eigenlijk was ook die
contröle alweer een wassen neus, want men begrijpt,
dat een directie van zulk oen reusachtige onderneming
niet iets zou meedeelen, wat zij niet volkomen verant
woorden kan.
De fabriek met de daarbij behoorende entrepots, haven
en opslagterreinen ligt aan de Lemairegracht en Van
Noordtkade en beslaat een oppervlakte van 20.000 M2.
met een kadelengte van ongeveer 600 M. In 1882 werd
betrekkelijk bescheiden begonnen, maar telkens bleek
de behoefte aan uitbreiding en telkens is daaraan ook
weer voldaan. Thans hebben de eigenlijke fabrieksgebou
wen ieder vijf verdiepingen en leggen zij beslag op niet
minder dan 4800 M2.; het resteerende deel van het ter
rein wordt ingenomen door drie groote entrepots met de
daaraan grenzende opslagplaats en haven en voorts door
ketelhuizen, steenkolenbergplaatsen, schoorsteenen en eco-
nomisers, kalkovens en strooptanks, timmermanswerk
plaats, kopergieterij, smederij, draaierij en een gebouw
voor de technische en administratieve beambten. Dat die
entrepots er wezen mogen zal duidelijk worden als men
weet, dat daar maar ^ventjes 350.000 zakken suiker
kunnen worden opgeslagen. Dank zij de toepassing van
stoom, electriciteit en in het algemeen van alle nieuwe
vindingen der wetenschap kunnen op het oogenblik 4000
zakken 100 K.G. ruwe suiker per dag verwerkt wor
den, een cijfer, dat eerlang nog tot 5000 zal stijgen als
de nieuwe filters en stoomketels zijn gemonteerd.
't Is zeker niet noodig in meerdere details te treden
om de overtuiging te vestigen, dat wij als rechtgeaard
Amsterdammer trotsch zijn op deze stichting, waar kapi
taal en ondernemingsgeest zulk een merkwaardig geheel
hebben tot stand gebracht. Te meer is er reden om zich
in het bezit der Wester-Suikerraffinaderij te verheugen,
omdat de directie niet alleen zorgt voor haar levenlooze
werkkrachten, de machines, maar tevens zich in hooge
mate bewust is, dat baar winsten ook ten goede behoo-
ren te komen aan haar personeel. De loonen zijn goed
en bovendien zijn een aantal fondsen gesticht, die ruim
voorzien zijn om den werklieden zonder zorg de toekomst
te doen tegemoet gaan. Dit en nog veel meer werd gere
leveerd op den tocht langs al de interessante voortbreng
selen van het menschelijk vernufttoen dan ook eenige
uren later de couranten verschenen, kon de directie
tevreden zijn.
Schrille tegenstelling den volgenden dag kon men in
dezelfde rubriek in dezelfde bladen lezen, dat aan dezelfde
Wester-Suikerraffinaderij de sjouwerlui het werk hadden
gestaakt. Men zou daaruit de conclusie kunnen trekken,
dat al die mooie berichten van den eersten dag niet
Van den anderen kant was Shepstone niets met Krugers
petitie ingenomen. Tusschen de heeren werden brieven
gewisseld, waarin Shepstone Krnger waarschuwt voor
de door hem ingenomen positie en sterk aanraadt om
het volk niet opteruien. Een oogenblik schijnt hij er
aan gedacht te hebben Kruger wegens hoogverraad ge
vangen te nemen. Maar hij was bang, dat er dan oproer
zou volgen.
Hij vergenoegde zich daarom met eene krasse procla
matie uit te vaardigen, teneinde de boeren vrees aante-
jagen en de bijeenkomst te Doornfontein te beletten. Dat
zette echter kwaad bloed bij de boeren. Shepstone, die
dit bemerkte en vruchteloos aan Natal om meerdere
troepen had gevraagd, vond het beter om maar zoete
broodjes te bakken. Hij verzocht aan Kruger, Pretorius
en Viljoen om maatregelen te nemen, dat de burgers
althans ongewapend samenkwamen, daar zij anders zich
zouden schuldig maken aan »gewapende rebellie''; en dit
driemanschap vaardigde daarop eene proclamatie uit, dat
de bargers gewapend noch ongewapend naar de verga
dering te Doornfontein moesten gaan, want dat dit slechts
eene bijeenkomst van de Commissie tot stemopneming was.
Niettegenstaande die proclamatie kwamen toch nog,
behalve de commissieleden, 600 burgers bijeen.
De memories werden nagegaan. Er waren er 125 met
6591 handteekeningen tegen de annexatie31 met 587
handteekeningen vóór. Een rapport word opgesteld, waarin
gezegd werd, dat Lord Carnarvon in de dwaling ver
keerde, dat de annexatie was geschied op verlangen van
de groote meerderheid der bevolkingdat de verzoek
schriften van het volk het tegendeel bewezen, en dat
eene nieuwe Deputatie zich naar Engeland zou begeven,
voorzien van de noodige bewijsstukken. Tot leden dier
deputatie werden gekozen Piet Joubert en Paul Kruger.
3000 voor de kosten werden bijeengebracht. De heer
Bok werd weer als Secretaris aan de Commissie toegevoegd.
Dr. Jorissen was »door den wind gegaan." Wanneer
hjj in zpne herinneringen, op bladz. 39, over den opko
menden geest van verzet spreekt en zegt, dat die door
weinig waren gekleurd door hen, die ze verstrekte. Toch
is dat niet juist. De staking is het gevolg van een strike
der snikerdragers in het Entrepót-dok, die hunne mak
kers hebben weten te bewegen om hun voorbeeld te vol
gen. De eisch is het verhoogen van de betaling voor het
lossen van elke honderd balen suiker met 5 cent, het
betalen in dagwerk met 25 cent por uur in plaats van
20, gelyk tot hiertoe en het brengen van eenige andere
kleinere wijzigingen in de manier van arbeiden ten gunste
der werklieden. Over het al of niet billijke dier eischen
een oordeel uit te spreken is heel moeilijk. Voor dit
sjouwerswerk heeft men wel-is-waar geen opleiding noo
dig, maar dat neemt niet weg, dat alleen zeer gespierde
mannen er toe in staat zijn. Ons wil 't toeschijnen, dat
het langs een ladder naar boven brengen van honderd
zakken a 100 K.G. niet te duur betaald is met 35 ets.,
gelijk de werkstakers verlangen, te meer nog daar de
drukke tijd maar kort duurt en er dan wel wat over-
verdiend mag worden voor do schrale maanden. Toch
zal 't zeer de vraag zijn, of de sjouwers hun wensch in
vervulling zullen zien komen, want de werkgevers, d. z.
voornamelijk de veemen, kunnen 't beter uitzingen dan
zij, die, omdat zij niet georganiseerd zijn, geen recht
hebben op steun van het Nationaal Arbeiders-Secretariaat.
Konden zij 't volhouden, ja, dan zouden hunne kansen
eiken dag beter worden, want de handel lydt natuurlijk
door deze stagnatie en andere werklieden over te halen
de opengekomen plaatsen onder politie-bescberming in
te nemen is een gevaarlijk bedrijf, omdat 't zeker tot
botsingen met de «onderkruipers" zou komen.
Was er nu maar een Hanrr van Arbeid, bij wier uit
spraak beide partijen zich bij voorbaat onvoorwaardelijk
neerlegden. Hoe heilzaam deze vrucht van de nieuwere
sociale wetgeving kan werken is nog dezer dagen geble
ken in het typografen-vak. Een drukkerspatroon had
een werkman ontslagen en nu dreigden diens makkers,
wanneer dat besluit niet werd ingetrokken, den arbeid
neer te leggen. Het geschil werd aan de Kamer van
Arbeid onderworpen en deze deed uitspraak met schier
Salomonische wijsheid. Met algemeene stemmen werd de
patroon in het gelijk gesteld en een staking als onge
grond afgekeurd. Tevens werd echter uitgemaakt, dat
het door den ontslagene gepleegde vergrijp nu niet zoo
ernstig was om hem voor goed uit zijn brood te stooten,
zoodat aan den patroon verzocht werd hem weder in
dienst te nemen. Deze, bijzonder in zijn nopjes over de
rechtvaardiging van zjjn gedragwilde nu niet zoo
hardnekkig zijn om op zijn stuk te blijven staan en hjj gaf
zijn toestemming, waartoe hij waarschijnlijk anders niet
zon zijn overgegaan dan na een langdurige strike van
zijne inmiddels verarmende werklieden. Beide partijen
zijn nu tevreden gesteld en over de Kamer, waarvan
eerst heel; weinig verwacht werd wordt nu in eens
gansch anders geoordeeld.
Daarom is ook met grootere ingenomenheid dan anders
wel het geval zou zijn geweest de oprichting eener nieuwe
Kamer van Arbeid begroet, met name voor het handels-,
crediet- en verzekeringswezen. Voordat zij er is gekomen
zijn heelwat adviezen over het nuttige of overbodige aan
sommigen schouderophalend werd bejegend »als eene
«snoeverij zonder eenige beteekenis", terwijl «velen diep
«bedroefd (waren) over eene beweging, die hun voor-
«kwam welgemeend, maar tevens te laat te zijn", dan
zou ik hem het liefst willen rangschikken onder de
laatsten.
Hij had den eed van trouw aan het Britsche Gouver
nement afgelegd en zijne betrekking van Staatsprocureur
weer opgevat.
Intusschen zou hij van deze daad niet veel pleizier
beleven want in Augustus zond Shepstone hem het
bericht dat hij met 1 October zijn ontslag kreeg I
Wij zijn nu nog in April 1878. En indien tijd verschenen
in de Volksstem vrij scherpe artikelen tegen Kruger. Van
Oordt is van meening (blz. 204), dat deze van de hand
van Jorissen waren.
De tweede Deputatie.
De deputatie begaf zich weer op weg eerst naar de
Kaap, naar Sir Bartle Prère, vervolgens naar Londen,
waar Sir Michael E. Hicks Beach aan Lord Carnarvon
als Minister van koloniën was opgevolgd. Zij vroeg een
onderhoud, dat geweigerd werd. De HeereD moesten
zich schriftelijk tot den Minister wenden als zij iets
te zeggen hadden. Zij deden dat in een uitvoerig en be
langrijk document. Een maand daarna kregen zij schrif
telijk antwoord niet minder uitvoerig. De quintessence
is te vinden in deze woorden
«Het is onmogeljjk om vele gewichtige redenen
«waarvan de meeste grondig onderzocht zijn geworden
«in vroegere briefwisselingen dat Harer Majesteits
«gezag nu zou worden verwjjderd uit de Transvaal."
In een uitvoerig stuk weerlegde de Deputatie 's Mi
nisters argumenten. Aan bet slot zeide zij «Het is
«ons voornemen, met het oog op de moeielijkheden, die
«daar heersohen geen tjjd te verliezen en naar ons
«land terug te gaan en aan het volk verslag te doen van
«het resultaat onzer missie."
