xAo. 11. Kerste blad. Honderd en tweede jaargang. 1900. VRIJDAG 26 JANUARI. Stadsberichte u. AlKMAARSCHE COERAAT. Deze Courant wordt Blnsda g-, Donderdag- en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alk m[a a k f O,HO - franco door het geheele rjjk f 1,—. 3 Nummers f 0,06. Afzonderlijke nummers 3 ets. Telefoonnummer3. Prijs der gewone advertentlen Per regel Groote|J]letters naar plaatsruimte. Brieven f r|a n c ol 'aan de Uitgevers HERMs. COSTER ZOON. In de kerk dor remonstrantsche gemeente zal op zondag den 28 wegens ongesteldheid, de dienst worden vervuld door den heer prof. F. Pijper, van Lei den. In de volgende week zullen ook nog geene catechi- satiën in die gemeente gehouden worden. Verkoop boomera. De boomen in den Stadshout zijn den 25 bij openbare inschrijving gegund aan A. P. van Dalen te Amsterdam, voor f 350. Abbé Daens. De nog jeugdige Arbeiderskiesvoreeniging alhier hield maandag, den 23, in het lokaal Harmonie, eene openbare vergadering, waarin de bekende abbé Daens, van Aalst, in België, tot het vorig jaar lid van de volksvertegenwoordiging aldaar, als spreker optrad. Dat men ook hier ter stede nieuwsgierig was, den op zoo verseaillende religie beoordeelden priester te zien en te hooren, bleek wel uit de talrijke opkomst, waarin men zich mocht verheugen de zaal was eivol. Met een enkel woord opende de voorzitter, de heer M. Uitenbosch, de vergadering, gaf in het kort aan het doel der Arbeiderskiesvereeniging, nl. om de arbeiders, onverschillig van welke religie, er toe te brengen, een werkzaam aandeel te nemen in de zaken van algemeen belang. De vereeniging, vaak met scheele oogen aangezien en verkeerd beoordeeld, gaat, trots die verkeerde oor deelvellingen, voort, om haar licht te doen schijnen en propaganda te maken voor haar streven. Daarom had ze, hoewel met ecnigen schroom, voor dezen avond den abbé Daens uitgenoodigd, die uiteen zou zetten, hoe in de eerste plaats voor de arbeiders noodig is, dat ze niet door gods dienstige twisten verdeeld zijn, doch als ééu man voor hetzelfde doel werken. De vergadering zon dns het ka rakter hebben eener propaganda bijeenkomst. Met de wensch, dat zij aan het doel zon beantwoorden en met een dankbetuiging aan de ft. C. Geestelijkheid, die, niet in dachtig de aantrekkelijkheid der verboden vrucht, on willens gepropageerd had voor de zaak, gaf hij het woord aan den abbé, die in zijn geestelijk gewaad op ons meer den indruk maakte van een eenvoudig, goedmoedig dorps pastoor, dan een revolutionaire tweedraefctzaaier, waar voor hij van zekere zijde wordt uitgemaakt. Op zijn eenvoudigen, eigenaardigen toon, en mot een eenigszins Vlaamsjhen tongval, sprak hij ongeveer als volgt Damen en Nederlandsche .Broederen Onze eeuw de negentiende eeuw heeft zekerlijk hare vlekken hare sehanden en ellenden maar alvorens zij verzwindt in de kolk der tijden zal zij zich toch den onsterfelijken roem hebbem verworven de volkskwestie te hebben gesteld op den eersten raug harer zorgen en bekommernissen. De 19e eeuw zal do dageraad zijn van andere tijden van tijden van de volksmachtvan de democratie. Overal verheft èet menachdom zijn stern en vraagt om rechtvaardigheid en meerdere welvaart voor de arbeiders. De vierde stand komt overal op en met kardinaal Manningden kardinaal uit Engelandkan men zeggen dat de 20e eeuw de eeuw van het volk zal zijn. Hoe is het reeds veranderd! Waar zijn de tijden, dat men in de parlementen van geen sociale kwestie wilde weten, waarin men den arbeider zelf de schuld gaf van zijn ellende zijn armoede es waarin men meende dat in die ellende voorzien moest worden door particu liere liefdadigheid. Neener is vooruitganger is ver betering waar te nemen in den toestand van het arbei dende volk het is beter gehuisvestbeter gevoed. Ook de overige verbeteringen moeten komen, als van zelf de voiks kwestie staat daar. In de groote steden van de wereld hoort men den naderenden stap van het leger der ellende de noodkreten der ongelukkigen en het gehuil der barbaren die gereed staan de maatschappij in puin te leggen om er een nieuwe op te stichten. Maar dat willen wij nietwij willen de revolutie voorkomen en verbetering brengen door alle rechtvaardige middelen. Daarom gaan wij rond om een oproep te doen aan allen, om meda te werken tot verwezenlijking van ons doel. Ook de Paus te Rome spoort er toe aan in de door hem uitgageven encycliek Rerum Novarum. Er zijn er die zeggea pastoor Daens legt die encycliek op zijne wijze uitmaar zij heeft geen uitlegging noodig. Daar staat in dat de groote kwaal der maatschappij is de woekerij, de opstapeling der kapitalen, een schande wordt het genoemd de maatschappij na "20 eeuwen nog ver deeld te zien in twee soorten van menscheu aan den eenen kant eenige kapitalisten en millionaire, die zwemmen in overvloedaan den anderen kant eene ontelbare menigte arbeiders, die niet genoeg verdienen, om vronw en kinderen te onderhouden die niet kunnen zorgen voor den dag van morgen. Dat zegt de Pans Leo XIII. Niemand zal het betwisten dat er middelen moeten worden aangewend om deze gebreken te bestrijden en ik vraag u, heeft dat uitlegging noodig? Er staat dan verder geschreven in den wereldbrief van Pans Leo, dat volgens de wet der natuur en de Wet van God de vrucht van den arbeid der arbeiders moet komen aan de arbeiders. Is datzoo Gebeurt dat Gaan niet de kapitalisten, die reeds zooveel genieten, weg met het grootste deel? Daarom kun nen wij niet spreken van een maatschappelijke orde er is geen orde maar wanorde. De arbeider moet het recht hebben op zijn loon dat vragen dat eischen wjj. Het is een oude wetin het zweet uws aanschijns zult gij uw brood eten. Als die wet waar is dan moeten de rijken die niets doen niet eten dat is plicht. De arbeider is dus ook volgens de encycliek zijn loon waar dig d. i. zijn onderhoud voor heden en morgen ook de verzorging van zijn ouden dag. Daarin bestaat ganseh en al het program, het sociale program der Christelijke Volkspartij, daarvoor te werken is de plicht van allen, en ik roep het u toe, Katholieke arbeidersHet is de wensch van den Paus, dat gij u niet verdeelt, maar vereenigt, dat bleek, toen de Paus aan den voorzitter van een volkscongres, waar duizenden arbeiders vereenigd waren, berichtte >Met innige vreugd heb ik vernomen, dat alle arbeiders, op uw congres ver gaderd, mijn brief de Rerum Novarum hebben toegejuicht, omdat daarin ligt de grondslag eener nieuwe maat schappij." Dus zij moet veranderen, wanneer de vrede zal bloeien, er geen strijd meer zal zijn tusschen arbeider en werkgever. Maar waarom zoudt gij u verdoelen Weet ge niet, dat de godsdienst de band moet zijn tus schen allen, tusschen God en do menschen Het evangelie spreekt van rechtvaardigheid en broederlijkheid onder de menschen, daarom moeten wij een nieuwe maatschappij stichten, en daarvoor is onze kruistocht onder de ar beiders en andere burgers. Wij willen geen revolutie bloedige omwentelingen betreuren wjj en toch, wanneer de lucht verpest is met kwade dampen, dan breekt vaak de orkaan los. Zoo is het ook in de maatschappij. Maar wat geeft een revolutie, als voor honderd jaar Toen de orkaan voorbij was, had het volk niets gewonnen. Dnur- zamo hervormingen worden slechts trapsgewijze tot stand gebracht door den drang der openbare denkwijze en goede wetten. Wij willen dat het leven voor allen, die werken, aan genaam en verdragelijk zij. In dit opzicht komen wij overeen met de socialisten of sociaal-democraten, doch in andere opzichten verschillen wij met hen. Van de anar chisten zullen wij niet veel zeggen, die denken dat zij volmaakte menschen zijn en geen wetten meer noodig hebbon. Dat zou gaan wannt-or er geen luiaards, geen zwendelaars, geen misdadigers meer waren. De anarchis ten gelooven, dat dat zon kunnen, maar ik heb dat geloof niet. Het verschil met de soc.-democraten bestaat in deze grondpnntengodsdienst en eigendom. Wij zijn christen-democraten, wij «verduiken" onze vlag niet, om dat wjj overtuigd zijn, dat alle grondslag is de gods dienst. Met den wijsgeer van Athene zijn wij er van over tuigd, dat een vrij volk zonder godsdienst en altaren is, als een stad in de lucht. Wij eerbiedigen aller meenin- geu, maar niet het farizeïsme met den godsdienst, die moet dienen als werktuig voor geldzucht en heerschappij. Het tweede verschilpunt is de privaat-eigendom. Ophef fing daarvan is een sckoon ideaaltweemaal heeft ze bestaan, de gemeenschap van goederen. In het begin van het Christendom, dat was da vrijwillige gemeenschap en die duurde nog geen veertien dagen. Het tweede voorbeeld nit da geschiedenis toont ons de republiek Spartadat was de verplichte gemeenschap, men leefde niet voor zich, maar voor den Staat. Allen werden te zamen in een gemeentezaal gespijsd met de zelfde pap. Een zelfde kleeding was verplicht, en precies voorgeschreven, zoolang de jas, zoo lang de broek enz. Dan was er nog iets. In de gemeentezaal was de ge- meenteriem die ieder, die te dik werd, om kreeg terwijl ze daarbij moesten vasten tot ze vermagerd waren. Niemand zou dien toestand willen, geen sociaalg democraat, die daarvan zon droomen. Ik verwacht daarom de proef met het collectivisme en gaat het goed, dan sluit ik me ook aan. Alzoo verschil in twee hoofd punten. Vier jaar geleden nu vergaderden wij te Zurich daar waren de hoofden der soc.-dem partij uit alle lan den nit Duitschland FrankrijkBelgie en Engeland. Uit Nederland waren er ook Schaepman en nog een ander, die er eehter weer stil van doorgingen. Daarnn »be- stadigden" wij, dat er een diepe kloof bestond tusschen de soc.-democraten en ons. Wij mochten dat betreuren, maar wij vonden toch ook zooveel gemeene punten, zooveel punten die wij te zamen kunnen verwezenlijken welke onze denkwijze ook zij dat er werk genoeg is voor vele jaren. Is de maatschappij eenmaal zoo ver, dan kan ieder naar zijn ideaal streven dan kan men uiteen gaan. Wjj vra gen allen christelijke en sociaal-democraten dat de ar beider een redelijken tijd werkt, b. v. tien unrperdag. Alsik dat ergens anders zei dan stond ai gauw een soc.-dem. op met de vraagweet gij dan nietdat de groote Franklin in Amerika heelt beweerd, dat 2 nur per dag genoeg is? Wat een ideaal! 22 uur om te rus ten te wandelen te stndeeren en zich te ontspannen. Dat is een paradijs, antwoordde ik dan daar ben ik ook voor. Maar laat ons »praktizauderen." In Vlaanderen zegt men men moet niet verder springen dan zijn stok lang is. Zijn er niet genoeg die bijna niet rusten kun nen die meer dan 10, soms 13 en meer uren moeten werken. Laat ons eerst die misbruiken uitroeien. Laten wij eerst zorgen voor een arbeidsdag van 10 uren dan bunnen we wellicht later dalen tot 9 8 6 tot 2 tot niemendal misschien. Wij vragen dos dat de arbeider tamelijk arbeidt. In de tweede plaats verz rging van den ouden dag en dan zien wij naar Duitschland. Men mag zeggen dat is een groote kazerne maar in die kazerne zijn goede voorbeelden; daar heeft men algemeen stemrechtleerplichtvakopleiding daar geen rempla- cantenstelsel thans in Nederland gelukkig ook niet meer, maar in Belgie wel. Ik vind daar in die kazerne ook verzekering tegen rampen en ongevallen en den onden dag voor den arbeider. Dat heeft men hier niet en in Belgie ook niet. Het is een schande dat de oude ar beider tot een bedelaar moet worden en van den aalmoes moet leven. Hier heeft men die schandtooneelen niet die men vindt in bet rijke Vlaanderen waar Zondags na de mis die oude arbeiders op de markt worden tentoongesteld en aan andere arme lui worden verpachtdikwijls voor een halve franc per wek. Schande voor onze maat schappij dat de oude arbeider is er iets eerbied waardiger in de wereld zoo wordt behandeld. Moge de 20e eeuw overal pensioen brengen voor de ouden van dagen opdat zij hun ouderdom in rust en eere mogen doorbrengen Toen ik eens aan den minister van arbeid iu Belgie zeide dat meD de daarop betrekking hebbende wetsontwerpen eens van den zolder moest halen rezen allen de haren te berge en werd mij toegevoegd Pastoor Daens, gij zijt revolutionair. Als overal beloven ook de katholieke ministers in Belgie in verkiezingstijd hemel en aardedoch zij liegen dat ze zweeten. Dat de in voering van het ouderdomspensioen te moeilijk iskan men niet zeggen. In Denemarken dat kleine land, be staat net; het is daar een recht voor ieder arbeider, die niet veroordeeld is geweest. Denemarken is er niet door geruïneerd geworden en is dat stelsel te eenvoudig, laat ons dan zien naar Duitschland. In 10 jaar is daar door de nijveraars 1250 miljoen marken gestorten in den laatsten tijd is de wet zoodanig verbeterd dat ook b. v. de kleine landbouwers die zelf weer arbeiders in dienst hebben zijn opgenomen. Welnu, wij vragen ook zoo 'n wetopdat de verlatenis van den ouden arbeider verdwijnedat is het schoonste artikel van ons sociaal program. Ik verwacht niet te veel van die wetten. Zij kunnen niet alle misbruiken uitroeien en gebreken weg nemen daarom moeten de arbeiders zich zelf helpen en daarvoor hebben zij twee wapens. In de eerste plaats het onderwijs en het middel om dat te verbeteren om te makendat allen daarvan profiteeren is de leerplicht; doch daarnaast vragen wij de vrije school onder deze waarborgenbekwaamheid van den onderwijzer en de werkzaamheid en vlijt van den meester onder opzicht van den staat. Al die scholen moeten eenzelfde subsidie van staat of gemeente genieten. Laat ons hopen dat die vrijheid, die door liberaal en socialist ook aanvaard wordt er kome ook in Nederland. Het tweede wapen is de vereeniging der arbeiders. Het evangelie zegt»wee den man, die alleen staat," en deze woorden zijn in de eerste plaats geschreven voor den arbeider. De rijke staat nooit alleen hij wordt omringd door vleiers en vrienden, al zijn het dan schjjnvrienden, maar de arbeider staat alleen. Daarom, katholieke en andere arbeiders, vormt tezamen genootschappen, trekt allen als één man op en als er verkiezingen zijn, vraagt niet naar religie, maar geef uw stem aan hem die met de hand op het, hart zweertte zullen werken voor het arbeidende volk. Op politiek gebied is ons program al even eenvoudig. Wij vragen dat de arbeider het kiesrecht zal genieten als ieder ander, niet als in Belgiewaar men halve en kwart-kiezers heeftneen allen heele kiezers, evenals de rijken. In Nederland begint de strijd voor algemeen kies recht, in Belgie hebben we hetmaar wij zijn er leelijk gefopt en bedrogen. Daar zijn kiezers met vier, drie en één stem. Ik heb wel eens aan Katholieken gevraagd bidt gij nw „Onze Vader" nog Welnu daarin zijn we allen broeders en gij hebt vier stemmen in nw zak en nw broeder heeft er maar één. Dit is niet rechtvaardig? En als ik over dat kiesrecht spreek vraagt men mjj wat zijn dat voor menschen die kiezers met 4 stemmen. Zijn die viermaal zoo knap, moeten die viermaal loten en dragen ze in dienst vier ransels Dat zou toch moe ten. Daarom zeggen wij in Vlaanderen dat meervoudig kiesrecht is bedrog, een „aftront van konkelfoes." In mijn arrondissement Aalst bestaan 4 partijende conserva tieven of vasthouderszooals wjj zeggen met Woeste aan her, hoold „mjjn besten vriend", de liberalen de socialisten en de Daensisten. Wanneer nu de kiezerslijst opgemaakt wordt dan vraagt de burgemeester, wat is die man P Ia hij Woestistdan 4 stemmen liberaal 1 stem. Socialist 1 stem is hij Daensist, dan aiets. Nu kan men wel in hooger beroep gaan maar dan komt men bij den dnivel te biecht, n.l. bij denzelfden burge meester, die ons in de stemmen bestolen heeft. Dan is er nog een hof van appèl, maar dat alles geeft heel wat moeite. Zoo worden wjj dus bestolen, daarom moge gij bevrijd bljjven van dat bedrog, van die schel- merjj. Het eerste punt is dns algemeen kiesrecht, en wanneer men ons dan toevoegt, dat de arbeiders niet genoeg ontwikkeld zjjn, dan vragen wjj, aan wien de schuld, dat is nw schuld, bezitters, die niet voor die ontwikkeling bebt gezorgd. Er staat in het evangelie klopt en n zal open gedaan worden, welnu, wij zullen bljjven kloppen en wil men ons de deur niet open doen, dan stampen wjj ze in. Daarna ei3cben wij evenredige vertegenwoordiging, aan iedere partij zijn aantal vertegenwoordigers; het meerder-

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1900 | | pagina 1