Het kapitalisme eo de oorlog. r, No. 35. Honderd en tweede jaargang. 1900. VRIJDAG 23 I A A R T. FEUILLETON. Uit het Noorseh. J «nas Li©. ALR1HAA IlSCHE C0!IU\T. Deze Courant wordt Dlnsda g-, Donderd al en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden voor Alkmaae f O,SO franco door het 8 maanden voor Alkxaab geheele rijk f 1, 3 Nummers ff 0,06. Afzonderlijke nummers 3 cta. Telefoonnummer: 3. Prijs der gewone advertentlen Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COSTER en ZOON. Wij vragen ons af, wanneer 's avonds de courant wordt bezorgd, en de laatste vier weken stellen wij eiken avond die vraag tot ons zelf hoe lang deze menschenmoord in Znid-Afrika nog moet voortduren Zes duizend mannen in de hospitalen en bijna tien duizend zijn volgens de officieele lijst der Britsche regeering vermist of gedood- En wie begroot de smartelijke verliezen door Trans vaal en Vrijstaat geleden? Wie begroot al deze jammer en ellende Toen de tijdingen gunstig waren voor de bondgenooten, werden wij eenigermate getroostwij hadden hoop dat althans het einde van den krijg aan de overblijvenden vergoeding zouden geven voor de opofferingen, blijmoedig gebracht op het altaar van het vaderland. Maar thans nn helaas plotseling do loop der gebeurtenissen anders werd dan zich liet aanzien, dan velen, zelfs deskundigen, verwachtten, kan niemand, dunkt ons, wiens hart op de rechte plaats klopt wiens besef van rechtvaardigheid niet volslagen is uitgedoofdeen gevoel van bittere droefheid en verslagenheid bij het beleven van dit drama van zich afzetten. Inderdaad, nauwelijks is in de wereldgeschiedenis een reeks van feiten aan te wijzen, zoo grievend, zoo ter neer drukkend, zoo weerzinwekkend, als deze strijd in Zuid-Afrika. Eenerzijds, het overmachtige roofzuchtige Engeland, dat zijn huurlingen afzendt, anderzijds een klein en dapper volk, dat haard en have verdedigt en kampt voor zelfbestaan en vrijheid. Deze courant gaf onlangs, als feuilleton, van de hand van den heer mr. W. C. Bosman, de lijdensgeschiedenis aan dit laatste tooneel voorafgegaan, en wie deze uit- mnntende uiteenzetting las, heeft begrepen, hoe bij dit krachtige ras der uitgewekdhen, een ideale liefde tot de onafzienbare vlakten en onherbergzame valleien van Trans vaal ontstaan is, gepaard met onoverwinnelijken afkeer van de trouwlooze roodrokken. Dat dit volk vol heldenmoed ten onder moet gaan, dat dit wederom geknecht moet worden, is eene ergernis. Een ergernisdie in de dikke folianten der historie haar wedergade niet vindt. Voorwaar, er zijn meer voorbeelden dat de sterkere den zwakkere meedoogenloos ten onder bracht. Carthago werd verwoestPolen verdeeld en gelijk. 80ortige voorbeelden zijn bij tientallen aan te halen. Evenzeer is bet droeve waarheid, dat hetgeen recht was in ons menschelijk oog en een ander oog hebben wij niet vaak moest bukken voor onrecht. VAN 31) Marina zat zwijgend naar haar zoon te luisteren. Zij kon niet oordeelen over zijne plannen doch daarin was één punt waarover zij haar hoofd brak, namelijk waarom hij dat alles wilde beginnen, terwijl hij zoo'n uitstekende positie in Bergen bad. Aan haar gelaat kon hij zien, wat zij dacht en op dien avond, terwijl er eene halve schemering heerschte, vertrouwde hij haar het geheim toe van zijne liefde voor Edel Heggelund. Nu begreep zij op eens alles en met haar geheele hart was zij nu bij haars zoons ondernemingalleen zeide zij glimlachende, dat hij een nog betere reis had kunnen hebben, onlangs toen hij bij Heggelund was. Toen Morten haar de oorzaak er van vertelde, zeide zij niets. Zij deelde moederlijk zijn trots, doch in Edels plaats denkende, kon zij heel goed begrijpen, dat die eene andere meening was toegestaan. Marina had den geheelen nacht noodig om zich van al die zaken eene duideljjke voorstelling te maken en dien nacht kreeg ze dan ook al zeer weinig slaap. Zij begreep, dat haar hulp in het begin van overwegend nut kon zijn, om haar zoon eene goede ontvangst bij de Pinnen te bezorgen. Reeds den volgenden middag zat zij, vriendelijk pratende over oud en nieuw, in de hut van Mathis Nutto bijeen kopje koffie, van koffieboonen, »die haar zoon zelf mee genomen had." Zij wist het zóó aan te leggen, dat zij juist aan het spreken kwamen over de dagen toen Lyma, de dochter Maar toch is er een groot en in het oog loopend verschil. Niet ligt het nieuwe van hetgeen geschiedt in den strijd op zich zelf. Zonder strijd kunnen wij menschen, verwonderlijker wijze, niet leven. Twee militaire machten zijn uit den aard der zaak geneigd, evenals twee boksers, elkaar te lijf te gaan. Tweestrijd van belangen bij twee naburige volken heeft telkens de traditioneels zwarte stip aan den politieken horizont doen verrijzen, gevolgd door de bliksem-schich- ten van het kanon. Doch het nienwe, het bedroevend nieuwe van dezen Jamesons inval, ligt in het motief van den oorlog. De oorzaak schuilt in een euvel, dat in onzen tijd eerst tot wasdom is gekomen, dat gegroeid is als een poliep, dat zich verspreid heeft gelijk een besmettelijke ziekte, welks verderfelijke uitwerking door de scherpzinnigste staat huishoudkundigen niet is begrepen, dat plotseling groot werd als eertijds de faam, wier hoofd tot de wolken en wier voeten tot de aarde reikten. Dit euvel en het is goed om het rondweg te er kennen is het kapitalisme. Deze oorlog is bewerkt door het kapitalismedoor Cecil Rhodes' consorten en trawanten, dorstend naar het goud van Transvaal. Een der bekende Engelsche illustraties de London News" van 3 Maartgaf (bij toeval twee teekeningen naast elkaar, beide uit de werkelijkheid ontloend. Links ziet men een groote plaat voorstellende een slagveld waar de gewonden wordeD weggedragen en de gedood e ineengekrompen van pijn, zijn blijven liggen. Rechts ziet men de beurslieden dansende van blijdschap, met de handen in den zak op één beenbij het hooren der tijding der overgave van Cronjé, den dappere. Met kan het den geldmannen aanzien dat de prijs der diamanten, gelijk Rhodes seinde, belangrijk gestegen wasevenals die der mijnactiën. Aan de menschen links kan men het niet zien. Deze Tommy Atkins gepaaid met chocolade van de Queen zien er somber uit. Niet zonder reden haat bestaat er tusschen de strijders onderling niet. Indien zij dansen op één been dan is het omdat het andere is weg geschoten. Indien zij de hand in den zak schijnen te houden dan is het omdat deze voor goed onbewe gelijk werd, of misschien erger nog, omdat er alleen mouw is en geen hand. Eerst in onze eeuw heeft; het kapitaal deze overmacht verkregen waarvoor de weldenkende terugschrikt de macht die meedoogenloos menschen offert als aan Moloch» van den Lap en Morten zulke beste maatjes waren en de Lap en Mathis herinnerden zich toen ook, dat Marina Lyma en haar moeder gered had van de scheren. Lyma's moeder was de eersLe vrouw van den Lap geweest en de dochter van Mathis. Een volgenden dag vertelde zij, zoo kwasi toevallig, dat haar zoon een boot met waren had meegenomen en van plan was daarmee handel te drijven, doch dat zij van meening was, dat het voor een aanvang erg moeielijk zou zijn in die streken eenig succes te hebben, zoolang Stnwitz daar als een havik op iedereen loerde. Zij gebruikte met voorbedachten rade deze uitdruk king omdat zij wist, dat die hier zou treffen, wegens de oude vijandschap tu°schen Nutto en Stnwitz en die tevens waarheid bevattewant het was bekend, dat Stnwitz steeds op den loer lag naar concurrenten eu gebruik maakte van ieder middel om ze te vernietigen. Dien dag had zij tevens een zakje met cadeautjes meege nomen van Morten voor Lymadie in Zweden was en Mathis zeil' kreeg by deze gelegenheid een zak tabak cadeau. Het viel Marina gemakkelijk de menschen voor zich te winnen en hier trad zij op met verstand en overleg. Toen Jon Zachariassen thuis kwam werd hij bijna onaangenaam verrast zijn zoon daar te vinden, druk be zig met handel te drijven vanuit zijn geïmproviseerden winkel onder de omgekeerde boot op het land bij de tent van den Lap. Er waren reeds eenige Finnen om te koopen en te ruilen en aan het strand lagen reeds een paar booten met menschen, die door het gerucht van het vasteland waren overgekomen. Jon liet zich tegenover zijn zoon er niet verder over uit wat hij dacht van do schrede, die deze gedaan had, noch omtrent diens verdere plannen. Tegenover Marina liet hij echter wel zijn misnoegen daarover blijken en zeide tot haar, dat het dwaas was om iets zekers weg te werpen voor iets, waarvan niemand wist wat het zou worden. Zijn zoon was nu volwassen en geleerder dan zijn eenvoudige vader, zoodat hij ook maar zelf moest weten wat hij deed. ten gevolge waarvan de staatslieden zich nietgelijk Gladstone afvragen of iets rechtvaardig en billijk is maar of het winst afwerpten hoeveel winst 1 Erkend moet worden dat van socialistische zijde dit gevaar van onzen tjjd onder de oogen werd gezien en bloot gelegd. Wie dan door deze verwoesting zullen gebaat worden, iB dan ook niet twijfelachtig. De Engelsche Staat ging een leening aan van millioenen, tienmaal volteekend, en de gelukkige bezitters dezer Consols zullen de rente afknippen en de bezitters van goudmijnpapier zullen rijke dividenden beuren. Op tusschen komst van andere mogendhedon had men algemeen de hoop gevestigd. Doch wederom is het duidelijk, waarom geen regeering het aan durft, te intervenieeren. Voor het recht den handschoen op te nemen als de financieele belangen er niet mede gebaat zijn wie zou in onzen tijd zoo iets doms begaan Want Europa is verzonken in de aanbidding van het gouden reuzen kalf. Onmogelijk is het niet, dat de Boeren in dit opzicht zich niet bewust waren welken duivelschen vijand zij tegenover zich steldenniet alleen Engeland maar de geheele financieele wereldzelfs Canada en Australië, zenden hun contingenten en schatten worden besteed terwijl in Britsch-Indië hongersnood heerscht. Zijeenzaam levende in de uitgestrekte velden van Afrika vertrouwende op de Voorzienigheid behielden een andere, geheel ideale levensbeschouwing. Zij hebben geen begrip van het peil waar beneden het beschaafd Europa zedelijk is gedaald. Hoogst waarschijnlijk hebben zij evenmin verwacht dat bij voortduring het geheele Engelsche volk zich zou laten leiden door de hooggeplaatste kapitalisten. Zij bevroedden dezen sterken invloed van het geld niet. Wellicht zien zij het nu in. Een Transvaaldichter slaakte dezer dagen de klacht Og dat daar tog nimmer In ons liewe land So iets was gevonden as Goud of diamant. Waarlijk, dit is een droeve klacht en wij beleven slechte tijden. Tijden van geestelijk verval. Dit feit wordt ons blaar door de Zuid-Afrikaansche worsteling waarbij in bloed wordt gesmoord de liefde tot het vaderland, de gehechtheid aan den geboortegrond; waarbij wordt overwonnen een volk innig verknocht aan Toen zij hem echter vertelde, wat de aanleidende oor zaak van alles was, werd hij wel eenigszins zachter ge stemd, doch was toch van meening, dat, wilde die fijne juffer Morten niet hebben in de positie, die hij vroeger bekleedde, dat het dan ook nu verloren moeite voor hem zon zjjn om werk van haar te maken. Ic zijn hart koesterde hij een wrok tegen haar, die van dit alles de oorzaak was en ook was hij wel eens wat korzelig jegens Marina, omdat hij voelde, dat die eene andere meening was toegedaan dan hij. Eens zelfs zeide hij, dat er te veel hoogmoed bij in het spel was om er veel vertrouwen in te hebben. De prijzen die Morten aan Mathis Nutto beloofde voor zijn huiden van het volgende jaar, te verruilen tegen koopwaren, lachten hem zoodanig toe, dat hjj op zekeren dag uit eigen beweging voorsloeg dat Morten met hem mee zou gaan naar Karasuando, waar hij hem huiden in overvloed beloofde. In die dagen had Morten Jonsen echter menige zorg, waarover hij niet met zijne ouders wilde spreken. Er waren nog zoovele onvolmaaktheden in zijn nieuwe zaaknu eons had hij niet genoeg van dit, dan weer niet van dat en toch moesten de zaken regelmatig aan den loop gehouden worden, opdat de klanten niet teleur gesteld zouden worden en wantrouwen zouden beginnen te koesteren. Het jacht met koopwaren, dat hij van Drontheim ver wachtte met een eenigszins grooteren voorraad van een en ander kwam te Skorpen aan op het laatste oogen- blik, toen hij er reeds vol vertwijfeling aan dacht, dat hij over een paar dagen de klanten onverrichter zake zou moeten laten vertrekken, omdat zijn winkel leeg was. Hjj had zich reeds verzekerd van de toestemming van den Lap tot den afstand van Finnass, tegen eene jaar lij ksche vergooding en eenige voordeelen wanneer het hem geluste daarvoor ook de inwilliging te verkrijgen van Mathis Nutto en diens zonen. Het was reeds laat in den herfst en de Finnen be gonnen reeds hnn langzamen tocht over de bergen naai de grenzen toen tot onoitsprekelijke verlichting van

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1900 | | pagina 1