No. 45. Eerste blad.
Honderd en vierde jaargang.
1902.
ZONDAG
13 APRIL.
Stadsberichten.
AIKMAA1SCHE COURANT.
Deze Courant wordt Dinsdag-, Donderdag
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkmaar i 0,80 franco door het
geheele rijk f; 1,
3 Nummers f O,©6. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Prjjs der gewone advertentiën
Per regel f 0,15. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COSTER
ZOONVoordam C 9.
Telefoonnummer 3.
Mr. H. P. MABCHAST,
In eene openbare vergadering trad den 10 in het
lokaal Diligent ia op de heer mr. P. Marchant,
lid der Tweede Kamer, op uitnoodiging van de Politieke
Vereeniging .Vooruitgang", met een rede over: »de poli
tieke toestand van heden".
Te 8 uur opende de voorzitter, de heer Coopmans, de
vergadering.
In den stillen tijdzei de voorzitterdien we nu
beleven na de verkiezingsdrukte van het vorige jaar, had
de vereeniging gemeend de propaganda voor hare begin
selen ter hand te moeten nemen en hiervoor nitgenoodigd
mr. Mai chant.
Voor de verkiezing van 1901 was hiervoor nog weinig
gedaan wegens den geringen tijd den Vrijzinnig-demo-
cratischen Bond gegeven na zijn beginselverklaring in
Januari van hetzelfde jaar. Maar vóór hij den heer
Marchant het woord gaf, wenschte hij, en hij meende
nit naam ook van de vergadering te spreken, een woord
van warmen dank t8 brengen aan den spreker voor diens
interpellatie in da Tweede Kamer, in zake de weigering
van 't verzoek van een stervend meisje te Alkmaar, om
haar vaderin de gevangenis te Hoorn te vergunnen
haar nog eenmaal te mogen zien. {Applaus).
Toen, aldus ving de heer Marchant zijn rede aan, het
verzoek van .Vooruitgang" tot hem kwam, ten einde de
beginselen vau den Vrijzinnig-Demoeratischen Bond te
Alkmaar uiteen te zetten, en welke kan3 er bestaat, dat
deze beginselen zullen worden verwezenlijkt, had hij g.
antwoord, dat hij met genoegen hieraan wilde voldoen.
Allereerst wenschte hij na te gaan, hoe het er voor den
Vrijzinnig-Demoeratischen Bond uitziet op economisch
en politiek gebied.
De vrijzinnig-democraten nemeu een standpunt in tus
schen de liberalen en de sociaal-democraten. De grenzen
met de eerste dezer partijen is moeilgk te trekken
omdat in de practijk de liberalen dikwijls afwijken van
hnnne beginselen. Willen we de grenzen aanwijzen, dan
moeten we weten, wat de kern en het wezen dier partijen
uitmaken. Het liberale beginsel na houdt in, dat de
Staat zich onthoudt, niet ingrijpt in de onderlinge ver
houding der burgers, zich z o weinig mogelijk bemoeit
met de stoffeljjke omstandigheden. Voor orde heeft de
Staat te zorg©n, dus als politie-agent op te treden, en
hiermede heeft de Staat zijn plicht gedaan. De ontwik
keling van het economisch leven wordt aan den natuur
lijken loop der dingen overgelaten. Verwacht mag worden,
dat 't grootst mogelijk geluk te verkrijgen is door alles
over te laten aan het natuurlijke spel der dingen. Dit
is het zuivere liberale beginsel, maar in de practjjk is
daarvan weinig te herkennen. Wie der aanwezigen het
.Vaderland", het orgaan der liberalen, leest, zal herhaal
delijk bemerken, dat aan dat liberale beginsel niet streng
de hand wordt gehouden, zal bemerken, dat de Staar,
volgens genoemd blad, wel dient in te grijpen door wet
telijke maatregelen, dat niet alles mag overgelaten wor
den aan den natuurlijken loop der dingen. Wordt door
U de conclusie niet gemaakt, dat deze liberalen niet
getrouw zijn aan hnn beginselen, dat zij hiermede tran-
sigeeren
Aan de andere zijde van de vrijzinnig-democraten
staan de sociaal-democraten. Allo middelen, door sprekers
partij aangewend en voorgestaan op staatkundig gebied,
worden door de laatstgenoemde partij beschouwd als te
zijn lapmiddelen. De sociaal-democraten beweren, dat de
maatschappij zoo dient en ook kan ingelicht worden, dat
alle burgers tot welvaart geraken ieder het naar den
vleesche gaat. En met de verbetering van do stoffelijke
welvaart gaat volgens hen gepaard een verandering van
het innerlijk van hot individu.
Het misdadige in het individu en tengevolge daarvan
in de maatschappij zal verdwijnen. Voorzeker een ideale
toestand maar zoo beschouwen zij het niet. Zij hebben
de wetenschapdat hnn heilstaat te bereiken iszij
hebben hiervoor een zekere aanwijzing; waar geen klassen
zjjn daar is geen overheersching van den een over den
ander. De inrichting van de tegenwoordige maatschappij
dient er vooris het werktuig van den kapitalist ter
verzekering van zijn overheersching over den proletariër.
Maar de proletariërs zullen zichzelf verlossen uit dien
toestandal is het waardat de ontwikkeling der
maatschappij hun den weg wijst. Zij willen die ontwik
keling die geboorte verhaasten door den klassenstrijd
door het aanblazen van den haat tegen de kapitalisten.
Grond voor hnnne meeningdat de Staat zieh ont
wikkelt in de door hen aangewezen richting vinden ze
in de geschiedenis. De geschiedenis wijst het, volgens hen,
aan dat het aantal kapitalisten kleiner wordt, de macht
in minder handen wordt gelegd. Daartegenover staat
dat het aantal proletariërs toeneemten ten slotte door
hnn overmacht de overwinning aan hnnne zijde is.
En scherper wordt steeds de strijd de opbrengst van
het product wordt grooter het aandeel hiervan wo dt
steeds in ongunstiger conditie j- ewjjzigd voor dec arbeider,
wat ons nader brengt tot den door de sociaal-democraten
gewenschten ideaal-Staat.
Dat is het beginselmaar ook hier het verschijnsel
dat vaak gehandeld wordt in strijd met die beginselen.
Zelfs wordt het verboden te spreken over den toekom
stigen geluk-Staaf, anderen gaan verder door te verbieden
er over te denken.
Dat is bij de vrijzinnig-democraten anders. Nauw
keurige studie heeft hen geleerd dat er evolutie is in
de maatschappij. De inrichting wordt steeds ingewik
kelder, de maatschappij ontwikkelt zich tot een uurwerk
van steeds samengestelder constructie.
Dat zal ten gevolge hebben een toenemende zorg voor
al de deelen; die noodzakelijke Staatsbemoeiing, de zorg
de overheid doet ons breken met hot oude beginsel,
dat de Staat eenvoudig zjj politie-agent.
De geschiedenis heeft ook de vrijzinnig-democraten
geleerd dat de tegenstelling arm lijk minder wordt
lijnrecht in strijd met het beginsel dar sociaal-democraten.
De geschiedenis leert verderdat op de slavernij is
gevolgd de lijfeigenschap om plaats te maken voor de
standen wettelijk erkend door do overheid blijkens hnn
verschillende rechten. Maar een nieuw besef dier rechten
is ontstaan. In opstand is men gekomen tegen voor
rechten rechten die indruischen tegen het belang der
maatschappij. Al is het waardat in die geheele ge
schiedkundige ontwikkeling een groote plaats toekomt
aan het materiëele, man zon blind moeten zijn, wanneer
men loochent den invloed van den vooruitgang dar we
tenschap en de godsdienstige ontwikkeling.
Wie zal ontkennen den invloed van het Christendom,
der hervorming, van het modernisme en de godsdienstige
wereldbeschouwing op stoffelijk gebied
Verklaarbaar is hetdat Marx en Engels in dia onk
wikkeling niets anders zagen dan één klassenstrjjd. Hnn
geschriften dagteekenen toch uit het midden der vorige
eeuw, den tijd, waarin het liberale dogma overheerschte
De toestanden vloekten met het volksbewustzijn geljjk
recht beteekende overmacht. Door de Staatsonthouding
werden de maatschappelijk sterkeu versterkt, de zwakken
onde-drnkt.
Daarom is door de vrijzinnig-democraten Staatsbe
moeiing op den voorgrond gesteld. De Staat moet ia
grjjpen waar toestanden bestaan in strijd mot het
algemeen belang op de overheid rust de plicht om
wanverhoudingen weg te nemen,, zij dient regelend op
te treden. Dit is het beginsel.
Wiizegt de spreker verlangen dat den vrouwen
niet langer onthouden wordt, wat haar rechtens toekomt;
wij weuaohen de rechtspositie van allen to versterken.
Wij streven naar do tempering van den klassenstrijd.
Aan dit woord hechten wij een andere beteekenis dan
de sociaal-democratenwij ontkennen dien strijd. Wij
erkennen, dat er is een scherpe strijd van belangen.
Maar wij willen de groote tegenstellingendie daardoor
in het leven worden geroepen temperen.
Een beschouwing der geschiedenis over eeuwen leert
dat de maatschappelijke toestanden voornit gaan niet
in 't minst de begrippen die wij moraal noemen. Ook
nog iu onze maatschappij heerscht groote ellende, schrille
tegenstelling. In handen van vele rijken bevindt zich
een macht, die niet tot heil der gemeenschap wordt
aangewend die misbruikt wordt. Vele kiemen worden
verstikt door een slechte sociale omgeving. De Staat
nu moet steunen moet helpen verzachten.
Niet doodend zal bij het individu werken het besef
dat hij gesteund wordt. Juist zal de energie worden
verslapt, als hij er met komen kau, ondanks inspanning,
niet kan komen door armoede. Dit bezwaai moet worden
weggeruimd want heeft de rijkdom veelal een verslap
penden invloed, voor de armoede geldt dit met minder.
Ieder moet het besef hebbenik kan komen, waar ik wil.
Een uitvloeisel van dit beginsel kan niet zjjn ophef
fing van den persoonlijken eigendom. Wg ontkennen
daartoe bovendien de moge ijkheid. Bij toeneming der
beschaving toch wordt de eigendom steeds ingewikkelder.
Neen, de beschikking over den eigendom moet worden
beperkt, we moeten regelend in dezen optreden. Do ik
beraden willen vrjjbeid in de overeenkomst tnssehen pa
troon en arbeider. De vrijzinnig-democraten noemen die
vrijheid onvrijheid, uwang, waar de eene door het gezag
der wet een sterker positie inneemt dan de ander. Er
moet zijn een contract, dat alle onrecht voorkomt, dat
bindend is voor beide partgen. Zoo wensehen wij een
arbeidscontract en een pachtovereenkomst.
Wij verlangen verzekeiing tegen den ouden dag, tegen
ziekte en ongevallen. Geen armenzorg, zooals de liberalen
voldoende achten, waar ze politiezorg is.
Aan de overheid moet de macht gegeven worden, om
het hinderlijk gebruik, dat voor anderen van den eigen
dom wordt gemaakt, te keeren. Aan den Staat he. recht
ook rot onteigening, wanneer het algemeen het eischt.
En waar in zekere bedrijven concurrentie is buitenge
sloten, daar rust op de overheid den plicht dit bedrijf
zelf te exploitearen. Het moge waar zjjn, dat het bedrijf
in het belang is der aandeelhouders, wij achten elk mo
nopolistisch bedrijf in strijd met het algemeen belang.
Wij vragen verbetering van het onderwijs, dat bo
vendien toegankelijk is voor iedereen. Armoede mag
nimmer voor iemand een beletsel zijn, om die keunis en
ontwikkeling op te doen, welke zijn verstandelijke ver
mogens bereikbaar achten.
Het is tijd, volgens spreker, dat er aan de onmon
digheid der vrouw een einde komt, dat haar rechtstoestand
verbeterd wordt.
Waar wij willen dat de afstand der verschillende
lagen in de maatschappij vermindertdat de grenzeu
flauwerbreeder worden en das de overgang geleidelijk,
daar zullen ook de tegenstellingen rijk arm minder
schril worden. Maar daarmee zijn we niet voldaan
het staudpunt der vrijzinnig-democraten brengt mede
dat ook op politiek gebied aan alle onrecht een einde
komt. Onze eisch luidtalgemeen kiesrecht en dat zoo
gauw mogelijk. Daarmee mag niet worden getalmd de
zaak is urgental weten we dat daarvoor grondwets
herziening noodzakelijk is. En naast algemeen kiesrecht,
kiesrecht voor do vrouw. Even onzinnig spr. het oordeelt,
dat iemand geen kiezer kan zijn zonder geld, even
onzinnig koint het hem voor iemand niet tot de stembus
toe ta latenomdat hij geen man maar een vrouw is.
Er heerscht misverstandover wat wij willen. Dat
is gebleken op een vergadering van den Christelijk-
Historischen Kiezersbond te Amsterdam. Daar heeft
professor Domela Nieuwenhuis uit Groningen gezegd
»de jongere garde der liberalen is gedwongen de sociaal-
demoeraten naar de oogen te zien." Met »de jongere
gardo" zal zeker in da eerste plaats wel bedoeld zijn de
partijwaartoe spr. behoort.
Zoo heeft ook dr. Beijermau op een dezer dagen
gehouden vergadering van moderne theologen een rede
houdendealleswat de vrijzinnig-democraten voor
slaan toegeschreven aan varteedering des harten. Daar
togen wil spr. een eDkel woord van protest laten hooren,
de heeren van Loeneu Martinet en Hille Ris Lamberts
zijn hem daarin reeds voorgegaan. Wat wij willen
is mear dan een naar de oogen zien der sociaal-demo
craten die grond van onze beginselen is meer dan een
varteedering des harten het is het bewustzijn van
het recht.
Wat nu zijn de vooruitzichten voor de vrijzinnig
democraten 1
De verkiezingen vau het vorige jaar werden beheersoht
door de lenze: Christelijk of ongeloovig.
De Roomsch Katholieken met de anti-revelutionairen
in al hun schakeeringen, dat waren dan volgens henzelf
de Christenen, de anderen waren de partijen van het
ongeloof. De recüterzijde had wetten ontdekt, die den band
van het gezin, dien tusschen patroon en werkman en
dien tusschen mensch en God bedreigde. Daarom te
wapen. Er moest een einde komen aan de ellende, de
wetgeving moest weer in het rechte spoor gebracht. Het
christelijke bondgenootschap veroverde de meerderheid,
en als gevolg hiervan staat thans aan het hoofd der
regeering dr. Knijper, de demoeraat van vroeger, de
leider dar anti-revolutionairen, maar thans vastgelegd
aan de Katholiekea en de conservatieve christelijk-natio-
nalen. Van een democratische wetgeving is daarom niets
te verwachten. Ons doet vreezen, dat de christelijke par
tijen slechts willen opwerpen een dam tegen dea toe-
namenden invloed der democratie, dat zij vormen een
bolwerk voor de kapitalisten. Zoo heeft de heer Mee3, de
leider der liberalen, Dr. Knyper zjjn steun toegezegd
behalve in zake beschermende rechten, het onderwijs en
het strafrecht. Er was een breed terrein een neutrale
zónevolgens den heer Mees waar geen onderscheid
te pas kwam en daar lagen juist de brandende vraag
stukken van den dag staatsbemoeiing en kiesrecht.
Bij de oud-liberalen is nog steeds clerieaal of anti-
clencaal de groote strijdvraag. Maar de viees voor het
clericale spook is verdwenen de vrienden zijn er niet
warm meer voor te krijgen,
Spreker hooptdat zijn optreden dit resultaat zal
hebban dat hij warmte onder de tnen-chen gebracht
heeft voor de vrijzinnig-democratische beginselen dat
hg da oogen geopend heeft voor 't gevaar eener chris
telijke regeering dat de aanwezigen zullen inzien dat
de »redd.rs van het vaderland" een dam opwerpen tegen
den wassenden invloed der democratie. {Applaus).
Na een kwartier pauzewordt gelegenheid gegeven
tot debat. Niemand meldt zich aan waaruit de voor
zitter de eoneiusie trektdat allen het dan zeker eens
zijn met den spreker.
Tegen deze conclusie komt de heer Klootsema op,
maar nu hij toch het woord hadwilde hij vragen
hoe de spreker denkt over de icdividueele vrijheid de
vrijheid van ambtenaren en de administratieve rechtspraak.
De heer Marchant antwoordt, dat de vrijzinnig-demo
craten de individueele vrijheid hoog stellen, maar zal het
individu gebruis kunnen maken van al zijn energie, dan
moet de Staat ingrijpenhelpen. Ook erkennen zij de
vrijheid van den ambtenaar, hun rechtstoestand moet
daartoe verbeterd. De regeling van de administratieve
rechtspraak vormt een punt vau het programma der
vrijzinnig democraten.
De voorzitter brengt een woord van dank aan den
heer Marchant, geeft den talrijk aanwezigen gelegenheid
zich aan te geven als lid der vereeniging en sluit hierna
de vergadering.
Feestavond.
De heer SS. Meijer, oprichter van de firma H.
Meijer en Zonen alhier, herdenkt Maandag, den 21, zijn
28-jarig jubilé als bureaulist. Ter feesteljjke herdenking
van dit heugelijke feit, zal dien avond het Hollandsche
Opera-gezelschap van Amsterdam, onder directie van den
heer Joh. Beek, opvoeren: de opera Paljas" van R. Laon
Gavallo, met geheel nieuw, speciaal Voor deze opera ver
vaardigd decoratiefgevolgd door da komische opera
»Le Chalet", (de Zwitsersche hut). Wij hopen dat een
