De werf Conrad.
Honderd en vierde jaargang.
1902
ZONDA G
20 JULI.
Buitenland.
NO» 36. Eerste blad.
Deze Courant wordt Blnsdag-, Monderdag-
en Zaterdagavond uitgegeven. Abonnementsprijs
per 3 maanden voor Alkma.au f 0,80franco door het
geheele rijk f 1,
3 Nummers f 0,00. Afzonderlijke nummers 3 ets.
Telefoonnummer 3.
COURANT.
Prijs der gewone advertentiën i
Per regel f Groote lettorspuaar plaatsruimte.
Brieven franco aan de Uitgevers HERMs. COSTER
k ZOONVooidam C 9.
Beter dan alle redeneering kan het voorbeeld van een
bestaande maatschappij de overtuiging versterken dat
het behalen van winst wat toch ten slotte het doel is
van allen handel en van alle nijverheidgepaard kan
gaan met uitnemende zorg voor de arbeiders en dat er
daarenboven op dit terrein een weg te vinden is, waarop
samenwerking tuaschen patroons en arbeiders mogelijk
is en het wederzjjdsche vertrouwen zich kan ontwikkelen
Zulk een navolgenswaardig voorbeeld werd ons in het
laatste nummer van het Sociaal Weekblad geschetst in de
naamlooze vennootschap »De werf Conrad" te Hrarlem.
Wat van deze maatschappij gemeld wordt zijn gelukkig
geen onnekende zaken. Zij is zeker da eenige onderne
ming niet, die in dit opzicht een loffelijke vermelding
verdient; maar bestuurders vau vennootschappen of
industrieelen die daarop gelijke aanspraak zouden kunnen
doen gelden zullen het ons zeker niet envel duiden
dat we ons nu eens in 't bijzonder met deze maatschappij
bezig houden.
Zij werd opgericht in 1889 en reeds in 1892 werd de
brng gelegd voor goede verst .ndhouding en samenwerking
tusscben de bestuurders der onderneming en de werklieden
Toen werd de zoogenaamde Kern opgericht, namelijk
eene vereeniging uit het personeel, door de werklieden
gekozen waarmee dj directie in overleg kan treden en
waarvan zij voorlichting kan ontvangen omtrent alle
zaken waarbij de stoffelijke en ze lelijke belaag en van
het personeel en de bloei der fabriek betrokken zijn. De
Kern vergadert ten minste eens in elk kwartaal en ver
der zoo dikwijls als de directie bot noodig acht of ten
minste drie leden van de Kern zelve tot niet minder
dan twee afdeelingen behoorende dit weuscheu. De
Kern is aizoo de vraagbaak voor de directiebij haar
kan zij voorlichting vinden omtrent alles waarin zij die
wenschelijk achtmaar ook het personeel heeft door
middel van deze ketn gelegenheid om atie zaken die z ja
belangen rakenbij de directie ter sprake te brengen.
De bespreking van andere zaken dan die, welke deze belan
gen of den bloei der fabriek betreffen, kan door de directie
wordan afgewezen. Zooals te begrijpen isblijft de
directie in baar handelingen en beslaiten vrij het ge«
voelen van de Kern strekt haar alleen tot raad en voor
lichting.
In 1894 werd bij deze onderneming opgericht de Ver
eeniging tot behartiging van de belangen van het personeel,
die onlangs haar achtste jaarver radering heeft gehouden
De eerste afdeeling van deze vereeniging beheert de uit-
keeringen in geval van ziekte en de verzorging van
gewonden en invalieden de tweede behartigt de pension-
neering der ouden van dagen
Het ziekenfonds bestaat uit contributies van de werk
lieden (lx/2 cent van eiken gulden van hnn loon); de
kas voor de gewonden en invalieden bestaat geheel uit
bijdragen van de maatschappij tot een gelijk bedrag. Ver
dient de zieke meer daD 8 centen per uur, dan ontvangt
hij gedurende dertien weken de helft van zjjn weekloon.
Verdient hij meer, dan heeft hij recht op vier vijfden
van zjjn loon gedurende denzelfden tijd. Maar ook na
verloop van de dertien weken kan het bestuur der ver
eeniging de uitkeering voortzetten en in den regel ge
beurt dit inderdaad. Wordt een werkman in en door den
dienst van de werf Oonrad door een ongeval getroffen
dat niet aan eigen schuld, nalatigheid of onvoorzichtig
heid (dronkenschap b.v.), te wijten is, en wordt hij dien
tengevolge verwond en tijdelijk ongeschikt voor zjjn
werk dan ontvangt hjj terstond het gewone ziekengeld;
duurt die ongesteldheid langer dan veertien dagen dan
ontvangt hij zijn volle weekloon ten hoogste een jaar
lang na het ongeval; maar ook na dien tijd kan het
bestuur met deze uitkeering voortgaan. Wordt hij inva-
liede dan ontvangt hij een uitkeering ineens die zeer
verschillend is naar gelang van zijn toestand. Zij ver
schilt van 50 maal tot 600 maal zijn gewoon daggeld.
Dit hoogste bedrag wordt in geval van overlijden altijd
aan zijn nabestaanden uitgekeerd.
In deze verzekeringen tegen de nadeelige gevolgen van
ziekten en van ongevallen, verwondingen en invaliditeit
deelen alle werklieden der onderneming, zoowel de losse
als de vaste werklieden. Voor pensionneering komen
alleen de vaste werklieden in aanmerking, namelijk zij
die langer dan anderhalf jaar aan de fabriek hebben ge
werkt, In 1901 bestond hot geheele personeel uit 430
man, 350 vaste en 80 losse werklieden. Van die 80 wer
den in 1902 nog 50 onder de vaste werklieden opge
nomen. Da fabriek zelve draagt geheel de kosten dezer
pensioenen, die zeer uiteenloopen, naarmate men korter of
langer in dienst van de maatschappij is geweest. Zij zijn
zoo berekend, dat een arbeider, dia op jeugdigen leeftijd
bij haar in dienst komt op zestigjarigen leeftijd een
pensioen zal kannen genietendat gel jk is aan het
loon dat hij in den laatsten tjjd verdiende. Voor het
pensioenfonds stortte de directie aanvankelijk f 5 over
elke honderd galden van de uitbetaalde loonen toen zij
bemerkte dat dit niet voldoende zou zijn werd dit be
drag tot f 7,50 over elke honderd galden verhoogd.
Die uitkeering bedroeg in 1900 raim 1 2000J.
Elke arbeider heeft een boekje, waarin jaarljks het
bedrag van zijn pensioen wordt ingeschreven. Verlaat
hij den dienst der maatschappij, dan blijft bet zijn eigen
dom. Op zijn zestigste jaar wordt het hem uitgekeerd.
Is hij reeds op jeugdigen leeftijd in dienst van de maat
schappij gekomen en in baar dienst gebleven, dan is het
bedrag, op zijn boekje vermeld, voldoende om voor zijn
verder leven een pensioen te koopen gelijk aan zijn loon.
Komt hij vóór zijn zestigste jaar te overlijden, dan wordt
het bedrag van zijn pensioen boekje aan zijn nabestaanden
uitgekeerd.
Een groot bezwaar bleef nog over. Als de werkman
vroegtijdig stierf, of ook wanneer hij op hoogen leeftijd,
na zich een pensioen gekocht te hebbenoverleed en
vronw en kinderen naliet, dan zonden die onverzorgd
achter kannen blijven. Daarom heeft de directie aan de
vaste werklieden de verplichting opgelegd om eeu levens
verzekering van f 500 te slaiten. Sluit hij die reeds op
löjarigen leeftijd, dan moet hij wekelijks 16 centen be
talen. Op lateren leeftijd is de contributie hooger. Voor
dezelfde levensverzekering, op 35-jarigea leeftijd gesloten,
bedraagt de wekelijksche contributie b.v. 36 centen. Om
den werkman daarin tegemoet te komen, ontvangt hij,
wanneer hij in drie maanden niet wegens te laat komen
is beboet, een gratificatie, waaruit de premie voor deze
levensverzekering kan worden betaald.
Op den dunr kunnen deze maatregelen afdoende worden;
maar daar de vereeniging nog maar acht jaar bestaat
kan bij overlijden de toestand van vrouw en kinderen
nog bedroevend wezen. Daarom is in het vorige jaar
een som van f 20000 aangewezen om uit de rente daar
van vermeerderd met een bijdrage van de maatschappij,
die in 1902 f 1000 bedroeg, wadnwen en kinderen te
ondersteunen. In 1898 is daarenboven het Auna-Goed-
koopfonds gestioht de naam van den directeur is
P. Goedkoop Dz. dat thans ruim f 13000 bedraagt
om uit de rente aan zieken gewonden en kraamvrouwen
versterkende middelen te verschaffen.
Het is begrijpelijk dat het Sociaal Weekblad van deze
instellingen bij de werf Oonrad melding maakt in de
hoop dat ook hier woorden wekken, maar voorbeelden
trekken zullen. Bshalve vau het besluit om aau de ar
beiders jaarlijks drie vrije dagen te geven met behoud
van bun loon en daarenboven een extra-toelage die het
vorige jaar gelijk was aan hun gewone weekloon, maar
dit jaar tot op de helft moest worden verminderd, zij
hier nog het merkwaardige feit vermeld dat tegen het
plan om den werktijd van 10 uur op 9j uur daags te
brengen zonder verlaging van het dagloon niet alleen
door de arbeiders maar ook door hun vronwembezwaren
werden geopperd. Sommige vrouwen wilden haar man
nen liever niet vroeger thuis hebben
BBLEIE. De Koningin, wier gezondheidstoestand
eenige dagen geleden zorg gaf, is herstellende.
De officieren van de »Evertsen" brachten den 17
een bezoek aan Brngge. De stad was versierd met de
Belgische en Nederland kleuren. De ontvangst was ook
daar zeer hartelijk.
CHINA. De gezanten der Mogendheden te Pesing
hebben besloten de havenstad Tien-Tsin, die nog steeds
door de internationale troepen bezet wordt gebonden,
binnen vier weken aan de Chineesche overheden terng
te geven.
Als er niets in den weg komt zal de toestand in China
dns weldra weder normaal zijn. De ontruiming van
Tien-Tsin zal tevens oen hinderpaal verwijderen, die reeds
verscheidene malen het eendrachtig optreden der Mogend
heden in China dreigde te verstoren.
DtJITSCHLAND. De uitspraak in het proces Sanden
(de bekende financieele knoeierpen) lnidt, dat Ednard
Sanden is veroordeeld tot 6 jaren gevangenisstraf en
15,000 Mark boeteHainricb Schmidt tot 9 maanden en
2000 Mark; Puchmtlller tot 15 maanden en 4000 Mark;
Eduard Schmidt tot 1 j var en 10,000 MarkWarsinski
tot 1 jaar en 500Q Mark Otto Sanden tot 1 jaar en
1500 Mark en Haenscko tot 9 maanden en 1000
Mirk boete.
Bij Eduard Sauden wordt één jaar van de s'raf als
reeds ouderga&n beschouwd; bij de overige de geheele
gevangenisstraf.
ENGELAND. De toestand van den Koning blijft
vooruitgaande. Officieel is thaDS bekend gemaakt dat de
kroning is vastgesteld op den 9den Augustus.
De Onderkoning van Ierland, lord Cadogan heeft
zjjn ambt nedergelegd. De Koning heeft zijn ontslag
aanvaard.
In het Hoogerbnis is de immigratie-quaestie voor
Zuid-Afrika ter sprake gekomen lord Onslow zeide
namens de Regeering, dat deze voornemens is een groot
plan ten uitvoer te loggen, doch dat daar op het oogeu-
blik nog niets van komen kan, al zijn er meer aanvragen
dan nu reeds beschikbaar terrein; de aanvragen om vesti
ging van Engelsche soldaten en Yeomen zullen vóór de
andere gaan.
De »Standard" beveelt aan zooveel mogelijk Engelsche
onderdanen naar Zuid-Afrika te zenden om daardoor de
ontevrodenheid ODder de Boeren te onderdrukken.
RUSLAND. Koning Victor Emanuel heeft Rusland
weder verlaten, aan het station Petershof, uitgeleide ge
daan door den Czaar. Het afscheid tusschen beide souve-
reinen was zeer hartelijk.
ZUID-AERIKA. Sir Arthur Lawley die sedert
twee jaren Engelsch gouverneur van West-Australië was,
is tot vice-goaverneur van Transvaal benoemd.
»The Times" zegt naar aanleiding der benoeming te
hopen, dat lord Milner nu ontheven zal worden van een
de 1 zijner taak, welke eiken dag zwaarder wordt, nn
het gouverneurschap van Transvaal en Oranjerivier-kolonie
gevoegd werd bij de functiëa van Hoogo Commissaris.
Lord Milner moet zelf de benoeming van een luitenant
gouverneur van Transvaal hebben gevraagd met gelijke
bevoegdheden als de luitenant-gouverneur van de Oranje
rivier-kolonie reeds bezit.
President Steyn en zijn echtgenoote zijn den 16 te
Kaapstad aangekomen. Den volgenden dag gingen zij
scheep naar Europaalwaar de heer Steyn geneeskun
digen zal raadplegen.
De gewezen President wordt vergezeld van twee doc
toren en twee ziekenverplegers.
Op weg naar Kaapstad hield de trein een oogenblik
aau het station van zijn vroegere hoofdstad Bloemfontein
stil. Niemand behalve commandant Brand was daar aan
wezig om den verlatene te ontvangen. Hjj gevoelde zich
niterst zwak.
De Boerengeneraals.
Volgens in Boerenkringen te 's-Gravenhage ont
vangen tijding wordt generaal Lucas Meijer Vrijdag 25
dezer te Southampton verwacht.
Staatssecretaris R e i t z komt 3 of 4 Augustus in
Europa. Het is echter nog onzeker waar hij aan land zal
gaan, te Napels of in een andere havenplaats. Vermoe
delijk zal het wel Napels zijD.
LonisBotha vertrekt definitief 30 Juli uit Kaapstad.
Omtrent de komst van D e W e t was op het oogenblik
nog niets bekend. Wel weet men van een voornomen,
dat de commandant-generaal Botha tegelijk met De Wet
en generaal De La Rey in elkanders gezelschap zouden
vertrekken. Of daarin echter nadere wijziging is gekomen,
is niet bekend.
Nopens het tijdstip van aankomst van al deze voor
mannen der Boeren in Holland kon nog niets worden
medegedeeld.
Automobielen.
Terwijl de Koning van België een tochtje per au
tomobiel maakte in de omstreken van Brussel en een
mankement aan zijn kar kreeg, had hij eene grappige
ontmoeting met een buitenman. Zoodra de koninklijke
automobiel stil stond, verdrongen zich een aantal land
lieden er om heen en onder hen was ook de veldwachter
met zijn roode dienstpet op. Niemand herkende den ko
ninklijken chauffeur en de graaf De Smet de Naeyer
richtte zich tot den eenigen persoon onder de omstanders,
die eeu officieel keuteeken droeg.
Hij vroeg den veldwachter, of hij niet voor een paard
kon zorgen waarmede men de automobiel naar het
station kon brengen. De waardige man, die waarschijnlijk
al meer ondervinding met automobielen opgedaan had,
weigerde en riep in het Vlaamseh nit»Ge weet ook
wel meneirke dat dè nie mjjn werk is, znlle. Zoekte gaij
zelfs mar 'n schimmelke 1"
Z. M. hield zich kalm, maar graaf De Smet werd
njjdig. »Wil je wel eens heel ganw voor een paard zor
gen", riep hj uit ,,bet is voor je Koning, je zult bem
zeker nu wel herkennen. Ik ben de minister
Maar de man grinnikte eens en antwoordde „Meneirke,
we geleuve nie abes, zulle, wa de chaffeurs ons vertelle
as ze in de pinaria zitten."